PEDAGOGIKA WYKŁAD V 4.11.2011
Dziedziny wychowania
W ujęciu pedagogiki wychowanie dotyczy różnych sfer funkcjonowania człowieka
Wyróżnia się następujące dziedziny wychowania:
- umysłowe
-estetyczne ( i moralne)
-fizyczne
-zdrowotne
Wychowanie Umysłowe
-wychowanie umysłowe opiera się na założeniu, ze nie można kształtować osobowości człowieka bez ukształtowania intelektu
-oznacza to, ze w praktyce nie można odrywać nauczania od wychowania
-twierdzenie to ma długą historie można ją wiązać już z Herbartem który mówił o nauczaniu wychowującym.
-wychowanie umysłowe odbywa się poprzez przekaz wiedzy i kształtowanie umiejętności. Nauczyciel przekazując wiedzę i kształtując umiejętności wpływa na uczniów treściami dydaktycznymi, swoja postawą, stosunkiem do wiedzy oraz swoim podejściem do pracy zawodowej.
-nauczyciel ma wpływ na dobór treści dydaktycznych z oferty programowej
-nauczyciel wpływa również na analizę niektórych treści i staje się modelem zachowań uczniów
-dobór i analiza treści dydaktycznych jest więc silnie uzależniona od sposobu interpretacji świata i nauki przez nauczyciela.
Cele wychowania umysłowego wg Okonia
Podstawowym celem wychowania Umysłowego Jest rozwój sfery intelektualnej człowieka.
W tym znaczeniu wychowanie um. Ma prowadzić do tego, że człowiek będzie potrafił:
-kierować własną aktywnością praktyczną i poznawczą
-koordynować te działalność
Elementami wychowania Umysłowego są:
- ogólne podstawy wiedzy o przyrodzie, społeczeństwie i kulturze
- ogólne przygotowanie do działalności praktycznej
- ogólny rozwój zdolności umysłowych i zainteresowań.
Wychowanie Umysłowe to także wg muszyńskiego
- kształtowanie naukowego poglądu na świat tzn poglądy opartego na badaniach empirycznych
Celami wychowania umysłowego są:
-kształtowanie zdolności poznawczych
-rozwój motywacji do dążenia i poszukiwania informacji
-pogłębianie wrażliwości intelektualnej
-kształtowanie kultury umysłowej
Wychowanie umysłowe kształtuje zdolność logicznego myślenia
Wychowanie estetyczne
- ma na celu przygotowanie człowieka do odbioru wartości piękna
-piękno należy do podstawowych wartości i do najstarszych pojęć w kulturze staro-europejskiej.
-wdrażamy do doceniania wartości piękna wychowując przez sztukę
-badania nad twórczością prowadzone przede wszystkim w XX wieku określają związki, które występują pomiędzy twórczością a rozwojem człowieka.
Ukształtowały się 3 różne sposoby rozumienia sztuki
Jako umiejętność - sztuka jest utożsamiana z predyspozycjami człowieka z jego zdolnością do tworzenia rzeczy budzących zachwyt , podziw. W tym rozumieniu sztuka będzie odnosiła się od umiejętności estetycznych ale nie tylko - również sportowych akrobatycznych i cyrkowych
jako czynność - przez sztukę będziemy rozumieć czynność prowadzącą do powstania dzieła. W tym rozumieniu termin sztuka pokrywa siłę z terminem działalność artystyczna
jako wytwór tej czynności - mamy na myśli całokształt wytworów działalności artystycznej
Początkowo wychowaniem estetycznym objęto jednostki wykazujące talent artystyczny
Koncepcja nowego wychowania obejmuje wszystkich wychowanków w celu:
- kształtowania umiejętności czysto technicznych
- ogólnego kształtowania wrażliwości człowieka
-rozwijania zdolności interpretacji dzieł sztuki
Funkcje sztuki w wychowaniu ( korzyści jakie przynosi człowiekowi kontakt ze sztuką):
- funkcja poznawcza - sztuka jako źródło wiedzy o człowieku tzn. o stylu życia ludzi w innych epokach historycznych o panujących modach o aktualnych wtedy problemach , sztuka jest źródłem wiedzy o kulturze o naturze
- funkcja ludyczna - związana z rekreacją i wypoczynkiem. Kontakt ze sztuką jest sposobem organizacji czasu wolnego
- funkcja kompensacyjna - kontakt ze sztuka kompensuje pewne braki lub „karmi wyobraźnię”. Człowiek oglądając no sztukę teatralna utożsamia się z niektórymi bohaterami kompensując sobie pewne braki
-funkcja katharsis - oczyszczenia - człowiek obcując ze sztuką uwalnia się od negatywnych stanów emocjonalnych. Rozładowuje się uspokaja wewnętrznie, wyładowuje zewnętrznie w sposób społecznie aprobowany. Funkcja ta nie została potwierdzona naukowo w scenach nafaszerowanych przemową - przemoc rodzi przemoc , agresja wzrasta
Funkcje sztuki w wychowaniu:
F społeczna - widoczna w 3 aspektach
-kontakt ze sztuka umożliwia zachowanie tożsamości kulturowej Narodu
-zbiorowe tworzenie dziel sztuki spaja społeczność
-sztuka ingeruje naród wokół wartości
F moralna - istnieją 2 poglądy:
- Pogląd Platona zakłada ze kształtując moralność człowieka należy prezentować mu porzez sztukę tylko wzniosłe czyny i wszystko to co jest godne naśladowania
- pogląd Arystotelesa zakłada ze poprzez sztukę należy pokazywać złożoność świata i człowieka, złożoność charakterów i losów człowieka
Współczesna koncepcja wychowania estetycznego łączy oba stanowiska
Zajęcia wychowania estetycznego w szkołach na ogół nie spełniają powyższych funkcji z powodu :
-braku czasu
-braku możliwości (wyposażenie ) i środków finansowych
-braku fachowców
-braku kształcenia wrażliwości i umiejętności interpretacji
-ogólnego niedoceniania roli sztuki i estetyki w życiu
Wychowanie fizyczne
-wychowanie fizyczne wykształca u człowieka kulturę fizyczną, która jest wyrazem określonej postawy wobec własnego ciała i aktywnej troski o swój rozwój, sprawność i zdrowie
- jest umiejętnością organizowania i spędzania czasu i największym pożytkiem dla zdrowia fizycznego i psychicznego
Kryteriami kultury fizycznej są
-tryb życia
-ukształtowanie nawyki
0przekonania
-zamiłowania
-konkretne umiejętności osobnika
Wychowanie fizyczne stanowi doskonały przykład wychowania przez kulturę i dla kultury
Stanowi integralną część wszechstronnego procesu wychowania, a więc takiego, które uwzględnia kształcącą rolę wszelkich dziedzin kultury
Cele wychowania fizycznego (wg. F. Znanieckiego)
cel higieniczny - troska o jakość i ilość przyszłych pokoleń, zachowanie czystości biologicznej (np. przepisy dotyczące zachowania się matki w czasie ciąży)
cel geneonomiczny - dążenie do zachowania i utrwalenia pożądanych typów geneonomicznych (społeczna troska o genetyczną jakość )
cel obyczajowo-estetyczny - ideał estetyczny jest częścią wzoru obyczajowego
Kształcenie określonego:
-typu cielesnego
-ubioru i ozdób wszelkiego rodzaju
-typu kinetycznego (wzorów ruchowego zachowania się)
cel hedonistyczny - uregulowanie hedonistycznego pierwiastka osobowości (jego popędów, upodobań i uczuciowej strony, korzystanie z przyjemności, uznanych za odpowiednie przez daną społeczność)
cel fizyczno-utylitarny
-określone formy wychowania wojownika, rzemieślnika kandydata do różnych zawodów
-zautomatyzowanie ruchów pożądanych dla danej profesji, a wyeliminowanie elementów zbędnych
cel sportowy - działalność fizyczna dążąca w samym zakresie do możliwie doskonałych wyników, lecz nie usiłująca wytwarzać żadnych bezpośrednio użytecznych wartości.
Funcie wychowania fizycznego
stymulująca - pobudzająca - środowisko naturalne nie dysponuje wszystkimi bodźcami które są niezbędne do prawidłowego rozwoju człowieka, a postęp cywilizacyjny powoduje ograniczenia ruchowe. W związku z tym niezbędne jest wytworzenie sztucznych bodźców poprzez zaaranżowanie odpowiednich sytuacji rzeczywistych lub umodelowanych, które zapewnią jednostce optimum bodźców i zrekompensują jej ograniczenia ruchowe nałożone przez cywilizację.
adaptacyjna - przystosowawcza - życie to ciąc procesów adaptacyjnych . Bez prawidłowo wykształconych mechanizmów adaptacyjnych niemożliwe byloby Zycie w ciągle zmieniających się warunkach.
Funkcję adaptacyjną ilustruje również idea politechnizacji polegająca na opanowaniu przez wychowanka ogólnych zasad pracy i pewnej wiedzy z zakresu techniki …
-kompensacyjna- wyrównawcza - kompensacja zorganizowany system bodźców dopełniających oraz antybodźców, mających równoważyć ślepe działania zbyt daleko posuniętej adaptacji. (czyli np. wad postawy, asymetrii, jednostronności ) Działa profilaktycznie poprzez dobór i stosowanie bodźców rozwojowych, które mają przywrócić względną harmonię rozwojową pod względem jakościowym.
Wychowanie fizyczne ma za zadanie kompensować ruchy i pozycje do których zmusza dziecko jego tryb życia(nie tylko na lekcjach ef ale również an innych przedmiotach poprzez praktykowanie tzw mikropauz, ćwiczeń śródlekcyjnych)
korektywna - poprawcza - treścią korektywy jes wychowawcza interwencja we wszelkich przypadkach odchyleń rozwojowych, możliwych do zlikwidowania lub złagodzenia środkami wychowawczymi (ćwiczeniami)
Funkcja korektywna nie zacieśnia się do korekty ortopedycznej. Obejmuje korektę wszystkich układów organizmu np. korekta wad mowy, widzenia itd. Oraz odnosi się do zaburzeń somatycznych takich jak otyłość, niedorozwoje i późnienia motoryczne, nerwice
Funkcja korektywna zostaje wcielona wtedy gdy wada zostanie już stwierdzona
Wychowanie wielokulturowe
Kultura jest determinantem indywidualnego rozwoju dziecka
Każde dziecko wychowywane jest w jakimś kontekście kulturowym
Wpływ kultury:
dzieci przyswajają sobie zachowania i wiedze przekazywana (czasami także mimowolnie) przez osoby, wśród których się wychowują
otaczająca dziecko kultura ukierunkowuje jego sposób myślenia i postrzegania świata
W skrócie można powiedzieć, że kulturowa uczy dzieci myślenia i sposobu odbierania rzeczywistości.
Wychowanie w społeczeństwie uczy także, jak sobie radzić z problemami poprzez wspólne ich rozwiązywanie. Dziecko nie pozostaje zdane jedynie na siebie. Uczy się szukać różnych alternatyw przy współpracy z innymi: nauczycielami, rodzicami, kolegami.
Nabiera przez to społecznych doświadczeń.
- język jest głównym sposobem porozumiewania się dorosłych z dziećmi. Jest także głównym nośnikiem komunikatów kulturowych. W trakcie trwania procesu nauczania dziecko przyswaja sobie słownik otaczającego świata.
- staje się on zatem narzędziem jego intelektualnego przystosowania do komunikowania się, w późniejszym czasie dzieci tworzą swój własny, wewnętrzny słownik, który dostosowany jest do ich sposobu myślenia i zachowania.
Wychowanie moralne
Jest to proces wychowania i rozwijania w jednostce cech ułatwiających jej współżycie z innymi osobami, postawy mające na celu dobro innych ludzi i ogólny pożytek, aktywne doskonalenie siebie przez prace na rzecz społeczeństwa. Wychowanie moralne pozostaje w związku z innymi dziedzinami wychowania.
Znajomość samych tylko zasad moralnych nie gwarantuje moralności postępowania.
Wychowanie zdrowotne
To wychowanie które ma prowadzić do kształtowania pozytywnych postaw w stosunku do własnego zdrowia i pozytywnych postaw do zdrowia innych ludzi ( postawy prozdrowotne)
Wychowanie prozdrowotne powinno być realizowane przede wszystkim w rodzinie, szkole oraz innych instytucjach opiekuńczo-wychowawczych.
Czynniki wpływające na zagrożenie zdrowia :
-niewłaściwe odżywianie - tradycja, brak funduszy
-brak ruchu - tradycje, mentalność ludzi
-nałogi- tradycja, problemy
-zanieczyszczenia powietrza
-stres( długotrwały, przewlekły jest czynnikiem zagrażającym zdrowiu, bywa przyczyna popadania w nałogi)
-niska świadomość społeczna brak wiedzy, niechęć do profilaktyki
Wychowanie zdrowotne ma doprowadzić do tego aby każdy uczeń zrozumiał że jest odpowiedzialny za zdrowie swoje i innych aby doskonalili je i zapobiegał chorobom, a także, aby wiedział w jaki sposób to zrobić i jak korzystać ze wsparcia służby zdrowia.
Podstawą jest zrozumienie i akceptacja tezy ze zdrowie zależy od czynnej postawy człowieka.
Na wychowanie zdrowotne składa się:
-higiena szkoły
-higiena procesu dydaktycznego
-higiena procesu wychowawczego
-opieka zdrowotna
-wprowadzenie odpowiednich treści dydaktycznych
Wychowanie emocjonalne
Emocje to reakcje człowieka na jego własne zachowania i własna sytuację życiowa, a także reakcje na osoby, sytuacje i wydarzenia zewnętrzne, które wpływają na jego los.
W zależności od okoliczności reakcje te wyrażają się poprzez radość, wzruszenie, pewności siebie, czy niepokój, wstyd, poczucie winy, gniew.
Cele wychowania emocjonalnego:
-zrozumienie sensu ludzkiej sfery emocjonalnej, uświadomienie że przezywanie emocji jest cennym źródłem informacji na temat własnej sytuacji życiowej
-umiejętność okazywania emocji sposób społecznie akceptowany
-demaskowanie błędnych postaw w dziedzinie emocji
-budowanie więzi emocjonalnych
Człowiek dojrzały emocjonalnie
- zdaje sobie sprawę z przezywanych stanów emocjonalnych
-traktuje emocje zwłaszcza bolesne i niepokojące jako punkt wyjścia do refleksji nad własnym życiem i zachowaniem
-wykazuje prawidłowe rozumienie relacji między emocjami a moralnością.
- jest zdolny do uznawania odpowiedzialności psychicznej za własne stany emocjonalne
-jest świadomy ze zmiana przezywanych uczuć i nastrojów zależna jest od pozytywnej modyfikacji własnego postępowania i własnej sytuacji egzystencjalnej