Metoda to konkretny sposób zdobywania środków. To sposób postępowania, oparty zna założeniach teoretycznych, które pozwalają nam rozwiązać pewien problem naukowy od momentu sformułowania pytania badawczego, poprzez gromadzenie pewnych danych, które służą, jako przesłanki do właściwych odpowiedzi, aż po udzielenie pełnej odpowiedzi na sformułowanie wstępnego pytania.

Metoda analizy systemowej rozwinęła się zwłaszcza w Stanach Zjednoczonych. Jej prekursorem był David Easton (kanadyjski politolog, słynny ze swoich badań nad koncepcją systemu politycznego, jako konstrukcji systemowo-funkcjonalnej oraz z publikacji na temat legitymizacji władzy(uprawnienie) oraz pojęcia polityki) Duży wpływ na tę metodę wywarły także prace K. W. Deutscha i Talcotta Parsonsa( amer.socjolog, prof. Harvard w Cambridge)

Analiza systemowa charakteryzuje się:

1.ujmowaniem systemu, jako całości złożonej z elementów zależnych od siebie wzajemnie, jak i od tej całości;

2.Uwzględnianiem ogółu warunków, w jakich owa całość (system) działa;

3.Szukaniem źródła przekształceń systemu w samym systemie, w jego zdolności samosterowania własnym działaniem i oddziaływaniem na otoczenie.

Schemat analizy systemowej według Eastona, na podstawie: D. Easton, A Systems Analysis of Political Life, Nowy Jork 1965, s. 32

W klasycznym ujęciu Eastona analiza systemowa obejmuje:

1."Wejście" systemu (poparcie i żądania zmian);

2.Konwersję wewnątrzsystemową (przełożenie języka zewnętrznego - np. żądań - na język właściwy danemu systemowi);

3.Wytwory systemu (dążenia i działania polityczne);

4.Sprzężenia zwrotne między "wejściem" a "wyjściem";

5.Środki służące utrzymaniu systemu wobec napięć pochodzących z otoczenia systemu albo wywołanych wewnątrz systemu;

6.Granice systemu.

W zależności od przedmiotu badań możemy mówić o analizie:

1.Makrosystemowej - gdy dotyczy całości systemu politycznego;

2.Systemowej średniego rzędu - gdy dotyczy określonego podsystemu (np. systemu partyjnego);

3.Mikrosystemowej - gdy dotyczy elementu systemu (np. decyzji politycznej).

Metody porównawcze (komparatystyczne) były jednymi z najwcześniej stosowanych. Metody te polegają na porównywaniu dwóch różnych układów politycznych lub poszczególnych ich części.

Celem badań porównawczych jest ustalenie cech podobnych bądź tożsamych oraz cech odróżniających porównywanych instytucji, procesów lub całych układów politycznych.

Badania te mają szczególne znaczenie, gdyż dostarczają informacji niezbędnych do podejmowania optymalnych decyzji politycznych, a także odgrywają ważną rolę w kształtowaniu świadomości politycznej obywateli.

Metoda decyzyjna:

Metoda ta znajduje najbardziej wszechstronne zastosowanie w nauce o polityce i nauce o stosunkach międzynarodowych. Polega ona na kompleksowym traktowaniu zjawisk politycznych.

Najważniejsze w tej metodzie są następujące kategorie:

1.Ośrodek decyzyjny - podmiot działania politycznego;

2.Proces decyzyjny - zespół powiązań przyczynowo-skutkowych występujących wewnątrz ośrodka decyzyjnego w związku ze stanem wejścia, strukturą ośrodka i celami decydentów;

3.Decyzja polityczna - akt nielosowego wyboru działania lub zaniechania politycznego;

4.Implementacja polityczna - proces urzeczywistnienia decyzji za pomocą odpowiednio dobranych metod i środków.

Typy racjonalności w metodzie decyzyjnej:

1.Racjonalność aksjologiczna (system wartości decydenta)

2.racjonalność podmiotowa, (jaka grupa wpływała na decydenta, bieżąca sytuacja, presja czasu, emocje, procedury, grupy nacisku)

3.Racjonalność instrumentalna (ekonomiczno-prawne)

4.Racjonalność pragmatyczna (łączy wszystkie powyższe)

Zalety: odformalizowanie badań; możliwość, w większym niż inne metody zakresie, analizowania rzeczywistych mechanizmów życia politycznego; informacje o podjętych działaniach ośrodka decyzyjnego są dość łatwo dostępne.

Wady: absolutyzacja decyzji politycznych, przez utożsamianie ich ze zjawiskami i procesami politycznymi; zbyt wiele uwagi przywiązuje się do techniki podejmowania decyzji; z różnych względów wiele czynników wpływających na decyzje polityczne będzie zawsze niedostępnych dla badaczy (możemy nie wiedzieć, czy np. decydent podjął określoną decyzję za czyjąś namową czy też samodzielnie).

Metody behawioralne:

Są niekiedy określane, jako socjologiczne, ze względu na szerokie zastosowanie w socjologii. Metody behawioralne można zdefiniować, jako metody analizowania zjawisk politycznych na podstawie obserwacji zachowań jednostek ludzkich i złożonych z tych jednostek grup ludzi.[5] Kluczem do zrozumienia tej metody jest kategoria zachowania politycznego (behaviour z ang. zachowanie, postępowanie), poprzez którą rozumie się wszelkie działania jednostki, odnoszące się do jej roli w zbiorowości politycznej. Zwolennicy tej metody uważają, że polityka, jako zjawisko społeczne ma przede wszystkim wymiar jednostkowy, a decydującym motywem uczestnictwa w polityce jest orientacja natury psychicznej u człowieka. To znaczy, że ludzie angażują swoje stany psychiczne, wolę, emocje na rzecz mających dla nich wartość procesów i zjawisk politycznych. Poprzez swoje uczestnictwo nadają polityce wymiar psychiczny.

Stosowane są takie techniki badawcze jak:

1.Statystyczne badania aktywności politycznej (dzięki nim można wykryć prawidłowości występujące w zachowaniach wyborczych lub związki pomiędzy zachowaniem a cechami społecznymi środowiska);

2.Badania ankietowe i wywiady;

3.Eksperymenty laboratoryjne (polegają na stymulowaniu pewnych sytuacji politycznych, w celu ustalenia najbardziej prawdopodobnego scenariusza przyszłych wydarzeń);

4.Teoria gier - dział matematyki zajmujący się badaniem optymalnego zachowania w przypadku konfliktu interesów. Teoria gier wywodzi się z badania gier hazardowych i taka jest też jej terminologia, jednak zastosowanie znajduje głównie w ekonomii, biologii (szczególnie w socjobiologii), socjologii oraz informatyce. Gra to dowolna sytuacja konfliktowa, gracz natomiast to dowolny jej uczestnik. Graczem może być na przykład człowiek, przedsiębiorstwo lub zwierzę. Każda strona wybiera pewną strategię postępowania, po czym zależnie od strategii własnej oraz innych uczestników. Zależnie od gry jednostki te mogą reprezentować pieniądze, wzrost szansy na przekazanie własnych genów czy też cokolwiek innego, z czystą satysfakcją włącznie. Wynikowi gry zwykle przyporządkowuje się pewną wartość liczbową.

Metody ilościowe:

Szczególnie rozpowszechnione są w naukach ekonomicznych i w politologii. Polegają na zbieraniu i przetwarzaniu masowych informacji o zjawiskach politycznych, społecznych i ekonomicznych, a następnie na analizie ilościowej tych danych.

Można w ten sposób otrzymać:

1.Syntetyczne charakterystyki za pomocą średniej (ujmowanej nie formalnie, lecz jako typowe warunki występowania danego zjawiska);

2.Analizę zależności i współzależności, które określają natężenie jednej zmiennej poprzez natężenie innych zmiennych (np. wpływ inflacji na wzrost wynagrodzeń).

Metody empiryczne:

Metody badań empirycznych to określony, powtarzalny sposób uzyskiwania pewnego typu informacji o rzeczywistości, niezbędnych dla rozwiązania określonego typu problemu badawczego, szukanie odpowiedzi na pytanie określonego rodzaju przez szeroko pojmowaną obserwację rzeczywistości.

Metody badawcze (zasady i sposoby systematycznych dociekań w celu poznania obiektywnej rzeczywistości):

• metoda systemowa-polega na konstruowania modelu pojęciowego zjawisk politologicznych

• metoda porównawcza - polega na wykrywaniu podobieństw między procesami i zjawiskami, które prowadzą także do ustalania różnic między nimi

• metoda ilościowa - jakościowa, umożliwia badanie specyfiki określonych zbiorowości, pozwalana na ustalenie i rozpoznanie zjawisk masowych oraz inspirują do wyjaśniania związków przyczynowych między nimi oraz służą przewidywaniu trendów dalszego rozwoju

• metoda instytucjonalno - prawna - polega na zakreśleniu pola badań do sfery określonych przepisów prawnych

• metoda historyczna - bada genezę zjawisk polityczno-historycznych, funkcje poszczególnych instytucji, prowadzi studia politologiczne

• metoda behawioralna - analiza zachowań politologicznych w drodze obserwacji zachowań jednostek ludzkich i złożonych z tych jednostek grup społecznych

• metoda symulacyjna - polega na tworzeniu kompleksowych modeli rzeczywistości politycznej, a zwłaszcza zachowań psychologicznych, socjologicznych, decyzyjnych na poszukiwaniu danych drogą gier i zabaw, dyskusji, a następnie przetwarzaniu ich

• metoda decyzyjna - polega na rozpatrywaniu zjawisk i procesów społeczno-politycznych przez pryzmat: ośrodka decyzji.

Etapy procesu badawczego:

1. Wstępne sformułowanie problemu - sformułowanie problemu naukowego, źródła problemu, forma pytania problemowego, cele zadań.

2. Uszczegółowienie problematyki badawczej (eksplikacja) - problemy szczegółowe, hipotezy.

3. Operacjonalizacja - wyrażenie pojęć i terminów teoretycznych w kategoriach operacyjnych (jednoznaczne terminy), dobór wskaźników, zbiorowości do badań - kategorii społecznej, metod i technik, źródła badań.

4. Przygotowanie narzędzi badawczych - kwestionariuszy, schematów, instrukcji, testów, urządzeń technicznych.

5. Pilotaż badań - sprawdzenie problemu badawczego, jego uszczegółowienie, wartości wyjaśniającej przyjętych wskaźników, jednoznaczności pojęć, czy problem w ogóle istnieje; sprawdzenie narzędzi i technik badawczych, strony techniczno - organizacyjnej badań, dostępnych środków finansowych.

6. Dobór próby.

7. Badanie.

8. Weryfikacja zebranego materiału empirycznego - weryfikacja wstępna i pogłębiona.

9. Wstępne grupowanie materiału surowego (kodowanie).

10. Analiza materiału empirycznego - konfrontacja danych empirycznych z pytaniami i hipotezami, zarówno analiza o charakterze ilościowym, jak i jakościowym.

11. Testowanie hipotez i uogólnianie wyników badań, testowanie siły i kierunku zależności między analizowanymi cechami, słuszności założeń badawczych i sformułowanych na ich podstawie hipotez.

12. Pisanie końcowego raportu z badań - naukowego lub komercyjnego.

Pytania stosowane w postępowaniu badawczym dzielą się:

•ze względu na strukturę logiczną: rozstrzygające (proste, zawierające jedną alternatywę - wymagające wybrania jednej spośród dwóch odpowiedzi) oraz dopełniające czyli złożone (zawierają najczęściej więcej niż jedną możliwą odpowiedź)

•ze względu na pozyskiwanie określonych wiadomości : Informacyjne (uzyskanie od różnych podmiotów gotowych odpowiedzi) i badawcze (składają się z kilku części, pytań, problemy badawcze).

Moralność a polityka:

Moralność jest, więc ogółem norm, zasad, ocen, wzorów, ideałów zmierzających do regulowania stosunków pomiędzy ludźmi. Jest to całokształt zachowań jednostki lub grupy społecznej oceniany wg funkcjonującego systemu norm, zasad moralnych. W ciągu ostatnich kilku lat słyszymy, że w polityce najważniejsza jest skuteczność. Polityk nieskuteczny odpada z gry i nikt się z nim nie liczy. Z drugiej strony, szczególnie w środowiskach chrześcijańskich, daje się słyszeć wołanie o moralność w polityce. Jednak w środowisku zawodowych polityków nikt się tym wołaniem nie przejmuje. Wiadomo, że koncepcja polityki skutecznej związana jest z postacią Machiavellego, który w Księciu podaje szereg zasad skutecznego politykowania. Klasyczny przykład to praktyki komunistów, którzy gdy trzeba, łamią prawo, ale gdy prawo im sprzyja, głoszą wszędzie, że są za państwem prawa. I to jest właśnie ów cynizm. Polityk nieskuteczny to fajtłapa, a nie polityk; polityk musi być skuteczny, co nie znaczy, że ma być niemoralny. Albo polityka jest roztropnym realizowaniem wspólnego dobra i wówczas każdy może w tym się odnaleźć i widzi osobiście sens życia w danej społeczności. Widać to wyraźniej, gdy uświadomimy sobie, że przy polityce pojętej, jako skuteczność gubi się obiektywny cel. Utrzymanie ustroju, władzy, fabryk etc., to są przecież tylko środki, to nie są żadne cele, ustrój nie jest bytem w sobie, lecz relacją, władza jest dla kogoś etc. Ostatecznie, więc zwyrodnienie polityki sprowadza się do tego, że naruszony zostaje obiektywny porządek: środek wzięty jest za cel, dobro partykularne - za dobro wspólne.

Polityka a religia:

Dziś problem ten jest bardzo zaogniony, od kilku lat mówi się, że Kościół wtrąca się do polityki.) Jeżeli stwierdziliśmy, że właściwie pojęta polityka jest roztropną realizacją wspólnego dobra, to pojawia się pytanie, czy ta polityka nie krzyżuje się z religią. Bo przecież, jeśli wspólnym dobrem, a więc i ostatecznym celem życia człowieka jest Bóg, a do Boga prowadzi religia, to czy polityka nie jest religią? Obie mają przecież ten sam cel.

O ile zasygnalizowane napięcie stosunków między państwem i Kościołem wynikało z walki o podział kompetencji w zakresie realizacji wspólnego dobra, czyli prowadzenia człowieka do Boga, to przynajmniej od czasów rewolucji francuskiej, a potem rewolucji październikowej, pojawia się koncepcja państwa ateistycznego, a więc takiego, które najpierw spycha religię do sfery prywatnej, a następnie całkowicie ją eliminuje tak z życia publicznego, jak i prywatnego. Jeśli nie ma wspólnego celu, to państwo jest wewnętrznie pęknięte, jest albo w stanie wojny, albo tymczasowego zawieszenia broni. Polityka nie dopełniła religii, religia nie dopełniła polityki, celem polityki jest zniszczenie religii. I tu wrogowie religii przyjmują zasadę, że wszystko może być wykorzystane przeciwko religii, również tymczasowe sojusze czy ustępstwa.

Pozostaje więc pytanie: Na czym polega właściwy układ między Kościołem i państwem, polityką i religią, jeśli istnieje zgodność celu pojętego jako wspólne dobro? Różnice:

- religia (chrześcijańska) jest objawiona, natomiast polityka nie jest objawiona, płynie z poznania naturalnego;

- dobro wspólne pojawia się w innym aspekcie w religii, a w innym - w polityce. W religii Bóg jest objawiony, jako sprawca i cel ludzkiego życia, natomiast w polityce dobro wspólne postrzegane jest bardziej od strony podmiotu-czlowieka; mówi się, więc o rozwoju osobowym jako dobru wspólnym, ale polityk jako polityk nie wie, co przedmiotowo takim dobrem jest;

- religia wychodzi od Objawienia i kroczy przede wszystkim drogą zgodną z sumieniem, natomiast polityka wychodzi od natury człowieka, czyli od naturalnej potrzeby zrzeszania się i szukania odpowiednich form ustrojowych i wykonawczych, nadając im postać zewnętrzną;

- religia z uwagi na transcendentny cel dysponuje środkami nadnaturalnymi (sakramenty, łaska), natomiast polityka ów cel postrzega odpodmiotowo i dysponuje środkami naturalnymi;

- religia ma cel określony dzięki Objawieniu i na tym celu jest skupiona, zaś polityka ma gwarantować w postaci środków możliwość rozwoju dobra wspólnego;

- w religii chrześcijańskiej nie ma konfliktu między rozumem i wiarą, lecz jest dopełnienie.

---