SZTUKA MINOJSKA

• Grecje zamieszkiwano w mezolicie i paleolicie - czasy poprzedzające VI tysiąclecie - zachowały się z tego okresu tylko przedmioty użytkowe, brak udokumentowanej działalności artystycznej

• sztuka (wg. istniejącej wiedzy) - pierwsze przejawy datuje się na - od pocz. VI do poł. III tys. - neolit

• drobna plastyka, dekoracje na naczyniach i stemplach - Kreta i ląd grecki

• figurki - zazwyczaj kobiety (ale wyobrażenia mężczyzn też są znane) - schematyzacja postaci, czasami elementy naturalizmu

• wczesna epoka brązu - najciekawsze obiekty pochodzą z Krety i wysp Cykladzkich - figurki w glinie i i kamieniu - czasami pojawiają się z kości słoniowej i muszli - nadal schematycznie, także rzeźby drewniane

• kobiety z rekami opartymi na biodrach

001 - figurki neolityczne przerys współczesny 1.) okolice Aten - przykucnięta kobieta - zwartość bryły ogólne potraktowanie detali, zwłaszcza rysów twarzy 2.)stojąca kobieta - wyeksponowane nogi i pośladki, biodra 3.) statuetka mężczyzny - w białym marmurze - statyczne, ale układ rąk

002 - głowa figurki marmurowej - kobiety? Tylko nos ale detale twarzy mogły być namalowane

003 - statuetka kobieca - zapewne boginie opiekunkę zasobów wodnych, figurka służyła jako naczynie (kultowe) - sanktuarium w Myrtos - na Krecie, jedyne znane dotąd miejsce kultowe wczesnej epoki brązu

EPOKA PAŁACOWA

• architektura - ważna od epoki pałacowej czyli od początku II tys. p.n.e.

• istotne zmiany społeczne i polityczne - rozwój miast i powstanie architektury pałacowej - nowe funkcje i estetyka budowli

• odkryto cztery pałace - trzy duże - Knossos, Fajstos i Mallia i jeden mniejszy - Zakro

• wszystkie mają cechy wspólne - w planie budowli i w funkcji

• wszystkie służyły nie tylko jako rezydencje władcy, ale miały tez znaczenie polityczne, religijne i gospodarcze

• administracja państwa - obszerne archiwa

• warsztaty ceramiczne i kamieniarskie

• w Knossos król był najprawdopodobniej także najwyższym kapłanem w Mallia nie (teren Mu - zespół budynków - władza religijna)- nie wiadomo czy to jeno państwo czy każde miała zupełna bądź względną autonomię

• pałace - ważne funkcje w organizacji produkcji - Knossos 246 tys. litrów produktów (zboże oliwa wino) 003a

na przykładzie Knossos 004

• Artur Evans - odkrywca - pierwsze lata XX w.

• Rekonstrukcja pod jego kierunkiem - zarówno architektury jak malarstwa

• sprawiają wrażenie labiryntów - stąd pochodzi nazwa kultury - minojska od labiryntu króla Minosa

• architektura względy praktyczne którym podporządkowana była estetyka

• liczne przebudowy pałacu - w ciągu długiego czasu użytkowania ok. 600 lat 005 - rekonstrukcja

• 006 (plan) charakterystyczna cecha pałacu - grupowanie pomieszczeń wokół centralnego dziedzińca

• wewnątrz jest dość regularny ale ani zarys zewnętrznych murów ani układ pomieszczeń otaczających dziedziniec nie jest regularny

• główne wejście podkreślone - miało charakter monumentalne - ale i to nie nadawało regularności

• reprezentacyjne schody

• 1 stopnie teatralne (2,14 wejście) hol i korytarz na dziedziniec (4,3);

• główna fasada - wewnątrz dziedzińca a nie na zewnątrz murów

• pomieszczenia i zabudowania rożnej wysokości od jednej do 3-4 kondygnacji - zwłaszcza w partii wschodniej gdzie pałac jest usytuowany na dość stromym zboczu

• dachy płaskie

• regularne rozmieszczenie otworów - ale tylko w niektórych partiach

• najważniejsze pomieszczenie - przylegały do zachodniej strony dziedzińca: sale reprezentacyjne - sala tronowa (późna faza 7) i pomieszczenia kultowe 8,9

• możliwe że tu istniało I piętro z bardziej regularnymi podziałami - hipoteza

• duża budowla jak na II tys. p.n.e. - ok. 17 400 m2

• w sąsiedztwie rozrzucone rezydencje dygnitarzy państwowych - najprawdopodobniej otoczone ogrodami

• 2000-1700 - nie był jeszcze zdobiony malowidłami ściennymi - naczynia ceramiczne, pieczęcie

• drewniane były także kolumny, z dość dużymi kapitelami, lekko rozszerzające się ku górze 007

FAJSTOS

007a

• rekonstrukcja wg Costisa davarasa

• fasada dość monotonna - urozmaicenie wejście - ale niesymetrycznie zgodnie z tradycją Kreteńczyków

• najważniejszy element skupiający architekturę - dziedziniec

KATO ZAKRO

008

• nietypowe położenie - dolina niecka otwarta od morza

• 1901 - pierwsze prace wykopaliskowe - Anglicy odsłonili kilka domów - nie dopuszczano Greków (np. w Knossos, Malia - wykopaliska prowadzili ci co odkryli)

• 1962 - wieśniak znalazł skarb - biżuteria

• Wisiorek - głowa byka

• Czwarty z wielkich pałaców minojskich ale najmniejszy

• Teraz prace Grecy - wykopaliska finansowane przez amerykańskiego milionera

• Architektura - bardziej prowincjonalna i mniejszy pałac

• Ale cechy rezydencjonalne - możemy zaliczyć do architektury pałacowej

• Dziedziniec płaska ale pomieszczenie - także na zboczu

• Pałac pochodzi z lat 1650-1450 p n.e.

• Odkryto malowidła ścienne

• Naczynia kamienne

• Wcześniejszy pałac - w innym miejscu ale niedaleko - na wzniesieniu

• Najbliżej dziedzińca - oficjalne pomieszczenia - i mieszkalne

• Też łazienki, kuchnie, składy, warsztaty

• Studnia i sanktuarium

WATHIPETRO

009

• Na południe od Knossos

• Gospodarstwo wiejskie - farma

• Położone na wzgórzu - z widokiem na pola

• Mieszkalno-produkcyjne

• 2 kondygnacje - grube słupy podtrzymujące strop

• Tłocznie oliwy z kompletem urządzeń do czy szczenia produktu

• Warsztat garncarski

• Izby mieszkalne

• Niektórzy (snaktuarium?)

• 1970 - wykopano model willi - balkon z figurką - niepublikowana ale wystawiona do oglądania w Muzeum Archeologicznym w Iraklionie

• Balkon i tu - rekonstrukcja 010

• XVII - XVI w . p.n.e.

TYLISSOS

011

• Mury kamienno-drewniane

• Dom

• 1. dziedziniec 5-7 sypialnie 4 łazienka

• 8 ubikacja? 9-11 pomieszczenia dla kobiet

• 14 magazyn - z słupem - nad nim piętro (po to słup)

GROBOWCE

• Początkowo groty

• Zapewnienie życia po śmierci

• Wraz z rozwojem architektury - architektura sepulkralne

• Groby tolosowe

012 rekonstrukcja grobu Apesokari

• Groby klanów rodzinnych - w pobliżu osady 2 lub 3

• Na ziemi bez fundamentów

• Tolos i pomieszczenia towarzyszące

• Płaski dach, bez dachu lub pseudikopuła

013 plan grobu świątynnego w Knossos

• Nawiązuje do budownictwa mieszkalnego tzw. grób izbowy

• Np. złota jama koło Malia - skarb jeszcze w XIX w.

PLASTYKA

• nie odkryto rzeźb kamiennych - jak w Egipcie ale możliwe że istniały brązowe (materiał cenny więc szybko przetapiane) i drewniane

• brązowe - Fajstos - matryca ręki naturalnej wielkości do odlewy dłoni - najprawdopodobniej używana do konstruowania rzeźb

• 014 - rogi - sakralne należą do ważniejszych emblematów kultowych starożytnej Krety

• Znaleziono je w pałacu w Knossos - świadectwo opieki bóstwa nad siedzibą władcy

• plastyka - figurki ceramiczne i z kości słoniowej - bogini z wężami - niektórzy badacze sądzą, ze to kapłanka 015 - znaleziona została w magazynie przedmiotów kultowych tzw. repozytorium sakralnym w pałacu w Knossos - niewielka 34,5 cm.

• Strój charakterystyczny dl Adam kreteńskich

• naczynie na wodę z Fajstos - styl kamaresowy - grota Kamares gdzie je znaleziono - wzory dekoracyjne z prostych elementów geometrycznych, 016, 017, 018 018a - kamaresowe i wazy w stylu morskim

MALARSTWO ŚCIENNE po 1700 r. p.n.e. -

• dekoracja architektury - malarstwo ścienne

• wpływy egipskie - technika wykonania jak i niektóre tematy

• oryginalne - pomimo stosowania stylizacji freski są bardzo żywe, artyści chętnie odtwarzają i przetwarzają naturę

• pejzaż, uroczystości świeckie i religijne

• 019 chłopiec zbierający krokusy

• Tak zinterpretowany wg Evansa

• Dzisiejsza interpretacja - małpka

• Ok. 1700-1600

• Krajobraz jakby ujęty z dwóch perspektyw z góry i z dołu

• Pejzaż bardzo stylizowany - różnobarwne skały i kwiaty

• 019a - malarstwo - okres nowego państwa

• 019b - rzeźba Thot pod postacią pawiana - wczesny okres ptolomejski

• 019c - całość - tzw. dom fresków

• 019d Akrotiri - Santoryn skaczące małpy

• 020 kuropatwy - karawanseraju tzw. oba z ok. 1500

• 021 delfiny - megaron królowej - w obu przypadkach rekonstrukcja Evans'a

• 023 dekoracja tzw. pokoju lilii w Akrotiri - Santoryn

• 023a - sala tronowa w Knossos - rekonstrukcja

• 024 wizerunek kobiety - paryżanka - gruba linia konturowa ok. 1400 - zwraca się uwagę na wdzięk itp.

• Jeden z najsłynniejszych fresków znalezionych w Knossos

• Tak wyrażny kontur, gruby w późniejszym okresie ok.. 1400, wys. 22 cm.

• 025 tzw. damy dworu - pałac w Knossos - znów te zachowane części to niewielkie plamy - fragmenty palców i szat

• 026 fresk z uroczystej procesji - młodzieńcy niosący naczynia kultowe - malowidło zdobiło ścianę korytarza wejściowego w pałacu w Knossos - 1500 lub trochę później

• 026 a - jak umieszczone

• 027 malowidło z kamiennego sarkofagu Haghia Triada na Krecie - późny okres dochód ofiarników którzy zmierzają w kierunku budowli - tam posąg i ołtarz

• Sarkofag ok. 137 cm dł. - 130 r. p.n.e.

• po drugiej stronie kapłanki składają ofiarę - labrys - podwójny topór i ptak

• dłuższe boki - kondukt pogrzebowy

• 027a - malarstwo miniaturowe Knossos

• Bardzo charakterystyczne szczególnie w Knossos malarstwo miniaturowe - sceny dworskie i religijne

• Zły stan zachowania - mocno uzupełniane

• Uroczystości przed sanktuarium

• Po bokach wejścia - damy dworskie lub kapłanki w bogatych strojach

• Teren wokół - tłum - głowy

• Rekonstrukcja znów budzi wątpliwości E.Gilleron - współpracował z Evansem

• 027b - akrobaci - skaczą przez grzbiet byka

• Rodzaj zawodów sportowych czy scena kultowa

• 028 - Akrotiri (Santoryn) - fresk z pokoju dam, ok. 1550 r. p.n.e. - wysokość 114 cm.

• Jedna z kobiet (dwóch) przedstawiona jest w ruchu

• Podaje jakis przedmiot postaci znajdującej się przed nią (fragmenty)

• Kobiety zostały przedstawione w wielkości niemal naturalnej

• Technika - freska ale czasem na suchym tynku i domalowywano szczegóły

• Płaskie reliefy modelowane farbami

• Linie ryte

• Wypełniane fragmenty stiukiem

• Farby i wszelkie kolory - organiczne - minerały i rośliny dostępne na Krecie

• Aja Triada - niebieska farba z lapis lazulit (z Afganistanu)

• 030 ryton - Knossos, ok. pocz. XV w. - naczynie libacyjne

• 031 - ozdoba w kształcie głowy byka -Kato Zakro

5