MSP

1. Status i role międzynar. P. i in. uczestników msp

Inne niż p. podmioty prawa międzynar.

• podmiotowość w pm przynały im państwa, tj. jest ona pochodna

1. org. międzynar.: międzyrządowe - tzn. członkami są państwa

• uprawnienia wynikają ze statutów om i z innych umów międzynar

• m.in. prawo zawierania umów międzynar. Z p. i innymi om (=ius contrahendi):

1. dot. siedziby w danym p.

2. dot. udzielania pomocy przez org.

3. stowarzyszenia p. z org.

4. o współpracy i koord działań (między om)

3. przywileje i immunitety, np. nietykalność pracowników, siedziby org.

4. może być bierne prawo legacji - p. mają przedstawicieli przy org.

5. mogą mieć roszczenia międzynarodowe - odszkodowanie za swe straty, ale i odpowiedzialność międzynar., jeśli naszkodziły

• niesuwerenne org terytorialne - nie są ter p. X, same nie są p., bo nie mają suwerenności

• Monako (np. Francja zatwierdza umowy monegaskijskie, unia celna etc), Andora (zwierzchnictwo Francji i bp z Urgel w Hiszp), WM Gdańsk i Berlin Zach (terytorium odłączone - zawierali sami umowy z NRD, m.in. Senat BZ o kolei miejskiej 1984) kiedyś

• Watykan - Stolica Apostolska

- odrębna podmiotowość S.A. i Watykanu - S.A.: prawo legacji - nuncjusze, internuncjusze, ius contrah - konkordaty, Watyk - m.in. umowy telekomunikacyjne, pocztowe; S.A. sprawuje władzę suwerenną nad Watykanem;

4. naród

• naród walczący o niepodl. P., mający jakąś org., może być podmiotem pm, np. 1917 - 18 uznano Polaków, Czechów, Słowaków za narody;

• obecnie prawo do samost. - narody są podmiotami pm do samookreślenia

e) powstańcy:

• konsekwencje nie są jasno określone

• uznaje się tu że powst sprawują faktyczną władzę na obszarze x i jest się gotowym zawrzeć ograniczone stos, np. dla ochrony własnych interesów

f) strona wojująca:

• gdy powst mają org. (władze), kontrolują obszar x, przestrzegają praw wojennych

• i to znaczy, że trzeba traktować sw jak p. prowadzące wojnę

• stan jest podmiotowością czasową

g) jednostki

• jednostki tylko w wyjątkowych sytuacjach mogą mieć prawa i obowiązki wynikłe bezpośr z pm

• np. jednostki mogły występować skargi dot pogwałcenia umów międzynar przed Środkowamer Trybunał Sprawiedliwości 1907-18

• Eur Komisja Praw Człowieka może działać na podst roszczenia osoby fizycznej

• Jednostki mogą występować z petycjami m.in. w systemie zarządu obszarów niesamodz pod kontrolą międzynar

• Odpowiedzialność jednostek w pm: np. trybunały norymberski i tokijski po II wś - za zbrodnie p-ko pokojowi, p-ko ludzkości i wojenne

• Jeśli prawo wewn. OM to pm, to mamy podmiotowość funkcjonariuszy om w pm

h) osoby prawne

• mają ograniczoną podmiotowość w pm za zgodą państw, w szczególność tego, którego dana op ma przynależność

• p. sprawują nad op opiekę dyplomatyczną (nad of też)

• nowa tendencja: częściowa podmiotowość op w pm: INTELSAT, INMARSAT (Org Morskiej Łączności Satelitarnej) - do porozumień eksploatacyjnych INMARSAT obok rządów etc dopuszczono też op, np. spółkę akcyjną EMBRATEL (Braz)

Uznanie międzynar.

= uznanie + gotowość do respektowania faktów i związanych z nimi skutków prawnych

można uznać nowe p., rząd, powstańców, stronę wojującą; także zmiany teryt., norm pm...

nie skodyfikowano, bo elementy polit. (nie tylko pranwe) są tu

Podstawy uznania

Czy istnieje obowiązek uznania/nieuznania p.? - powinno to być zgodne z powszechnie uznanymi zasadami pm, zwłaszcza z prawem narodów do samostanowienia i Kartą NZ, ale nie można zmuszać

Char. Prawny uznania

Deklaratywne / konstytutywne? - deklar. Nie tworzy nowej syt prawnej lub podmiotu pm - dot państwa i rządu, k - tworzy: dot powstańców i strony wojującej; udowadniano też, że dekl i konst nie muszą być ze sobą całkowicie sprzeczne, np. zależy jak patrzymy czy od uznającego czy od uznawanego

Formy uznania

Wyraźne - oświadcza się to / milczące (domniemane) - patrzymy, jak p. postępuje (np. nawiązanie stos dyplomatycznych)

De iure - pełne, ostateczne, gdy p. spełnia wszystkie warunki uznania / de facto - niepełne i prowizoryczne - gdy uznawane nie spełnia wszystkich warunków, ale uznający ma interes

Uznanie p.:

• uznanie de pleno osobowości prawnomiędzynar. Nowego p.;

• char deklaratywny, bo to nie tworzy nowego podmiotu pm: por. konwencja z Montevideo o prawach i obowiązkach państw 1933, Karta Org Państw Amer. Bogota 1948

• ale uznanie jest ważne, bo bez niego p. ma kłopoty w realizacji praw i obowiązków z pm

Uznanie rządu:

• gdy nowy objął władzę niekonstytucyjnie

• istotne jest kryterium efektywności - czy rz. Ma władzę faktyczną i może reprezentować p. wobec innych p.

• char deklaratywny, ale duże znaczenie polit i prawne

• doktryna Tobara: nie uznawać, póki swobodnie wybr org przedstawicielski nie potwierdzi władzy tego rządu dT dopuszczała mieszanie się w wewn sprawy p. - bo oceniano legalność zmian rządów

• d Estrady - uznawać bez względu na sposób objęcia władzy

Uznanie powstańców i strony wojującej

• char konstytutywny - towrzy nowy podmiot praw i obowiązków

• np. poprzez ogłoszenie neutralności państw trzecich co do wojny domowej

Rodzaje p.:

• jednolite i złożone;

• ze względu na pm: jeśli np. tylko rząd federalny ma kompetencje w pm, to jest to p. jednolite

• p. złożone - np. RFN i Szwajcaria, gdzie kantony / landy, mają b. ograniczone prawo występowania w sm; ZSRR - teoretycznie też był: każda rep związkowa mogła od 1944 nawiązywać sama bezpośrednie stosunki z innymi p.

• rozwijające się:

• kiedyś - gospodarczo zacofane, od 1961 - j.w.

• nie ma normy pm regulującej przynależność do tej grupy

• 1964 I Konferencja Handlu i Rozwoju UNCTAD w Genewie - powstaje Grupa 77

• śródlądowe

• bez dostępu do morza

• deklaracja barcelońska 1921 - mają prawo do bandery

• dziś - korzystają z pełnej wolności mórz, preferencje w dostępie do zasobów żywych stref ekon innych p.

• o niekorzystnym położeniu geogr

• nie mogą ustanowić 200 mil strefy ekon, np. Polska (w tym p. nad morzami pół- i całk. Zamkniętymi)

• preferencje w dostępie do zasobów żywych…

• archipelagowe:

• 1982 - mogą zawłaszczać obszary morskie między wyspami - tzw. wody archipelagowe

• trwale neutralne:

• nie biorą udziału w konflikt zbrojnych

• nie zaciągają zobow które mogłyby je w wojny uwikłać

• nie mogą do bloków polit

• mogą bronić swego teryt

• Szwacjaria - od 1815 - Akt uznania wieczystej neutralności Szwajcarii i cz. Sabaudii 20 IX 1815

• Austria - od 1955, członek ONZ - ustawa o neutralności z 26 X 1955

Immunitet jurysdykcyjny p.:

• żadne p. nie może sądzić innego p.

• uważa się często, że ij przysługuje tylko, gdy p. działa iure imperii - z tytułu swej władzy, a nie jako podmiot praw prywatnych, czy gdy prowadzi działaln gosp

• ij obcego p. obejmuje jego organy, agendy p., siły zbrojne, własność - ale nie przedsiębiorstwa p. (z reguły)

Suwerenność p.:

• niezależność władzy p. od jakiejkolwiek innej władzy

• samo- i całowładność

• Karta NZ: suwerenna równość p., tj swobodny wybór systemu polit, społ, gos i kult., integralność teryt i niepodl polit

• Granicą s. P. - poszanowanie s. Innych p.; i pm wiążące dane p.

Kompetencja własna p. (wewnętrzna) - ale przecież dot. też tego, co na zewn.

• to co do niej należy, określa aktualny stan zobowiązań prawnomiędzynar

• zakres kw jest zmienny w czasie i podmiotowo

• zmiany: w przeszłości np. postępowanie wobec własnych ob. Było całkowicie dowolne, teraz - np. działa ILO, p-ko RPA była konwencja o zwalczaniu apartheidu

• zasada nieinterwencji = zakaz mieszania się p. i om w sprawy należące do kw innych p.

Prawa zasadnicze p. - przysługują p. od czasu jego powstania przez cały czas istnienia; inne - nabyte; pz - jednakowe dla wszystkich p., m.in.: do istnienia, niezawisłości, równości, utrzymywania sm (czyli do obrotu), do czci.

Równość p. - ale p. nie mają takich samych praw i obowiązków międzynar., poza prawami zasadniczymi. Rp - konsekwencje materialne, proceduralne, protokolarne.

Uczestnicy sm:

• podmioty zdolne do aktywności międzynar., tj. do zmieniania i utrwalania w sposób zamierzony stanów środowiska międzynar.

• Państwa i uczestnicy pozapaństwowi: narody, org mnar i ruchy mnar, uczestnicy transnarodowi, u. Subpaństwowi (np. osoby fizyczne, org społ, partie polit)

Państwo jako główny usm:

• najwyżej zorganizowane zbiorowe podmioty

• suwerenne organizacje teryt-polit

• przedmiot aktywności mnar w zasadzie nieogr

• b. rozmaite formy uczestnictwa p. w sm, zdolność p. do działania zależy od:

1. potencjału - stratyfikacja p.:

• mocarstwa uniwersalne USA

• m sektorowe Japonia (gosp)

• m regionalne Francja

• p. zdolne do efektywnego działania w skali lokalnej Polska

• aktywność mnar zależy od skali uznania p. przez inne

• od przyjętych zobowiązań prawnomiędzynar bo te ograniczają zdolność działania

• faktyczny zakres autonomii i swobody p.

• zakres nawiązanych stos dypl (uznanie to jedno a sd mają swą dynamikę)

- podmioty pozap. Tylko uzupełniają, a nie zastępują p., korzystają z pomocy p. - często, bez ich zgody milczącej lub wyraźnej działalność nie-p. byłaby co najmniej b. utrudniona; uczestnicy pozap. Działają w ramach stosunków prawnych i rzeczowych stworzonych przez p. - tzw. decentralizacja sm

• narody - mniejszy udział, tylko przejściowy: gdy walczą o p., np.

OWP, SWAPO, Sajudis, POLISARIO

• mogą mieć stosunki z innymi usm, ale ranga niższa od stos międzypaństwowych

• wchodzą w skład związków p., ale nie jako pełni członkowie - np. OWP miała status obserwatora przy ONZ

• om i ruch mnar

• to trwałe związki p. lub / i osób fiz i ich organizacji pochodzących z różnych krajów; org a ruch - org bardziej zinstytucjonalizowana

• om - międzyrządowe (z reguły powołane przez umowę międzynar) i pozarządowe (międzyspołęczne - członkami nie są p., z reg na podst prawa o stowarzyszeniach państwa-hospitata); mają stałe organy;

• ruchy mnar - związki międzyspoł (np. pokojowe) lub międzyrządowe (ruch p. niezangaż)

• podział: zakres i przedmiot członkowstwa:

1. powszechne / ponadregionalne członkostwo , cele ogólne:

• org międzyrządowe ONZ

• org pozarządowe np. międzynarodówki partii polit

2) członkostwo powszech / ponadreg, cele ograniczone

• org międzyrządowe (=funkcjonalne): np. agendy wyspecjalizowane ONZ - WHO, ILO, IMF

• pozarządowe, np. org ruchów krajowych - kobiecych, religijnych, studenckich, sportowych: Światowa Federacja Studentów Chrześcijańskich, Ekumeniczna Rada Kościołów

• ruchy międzynarodowe np. ruch p. niezaangażowanych, Grupa 77

3) ograniczone członkostwo, ogólne cele:

• org mnar - org regionalne, np. LPA, UE

• org pozarządowe - Unia Demokratów Pacyfiku, Liga Afryk Partii Demokr-Socjalist

• ruchy mnar - Konferencja Islamska (bada to, co akurat ją zainteresuje bo nie ma jasnych celów)

4) ograniczone członk, ogr cele

• międzyrządowe - org o char społ-gosp, np. Rada Nordycka

• pozarządowe - Europejska Wspólnota Pisarzy

• ruchy mnar - Europejskie Rozbrojenie Nuklear

Uczestnicy transnarodowi:

• zbiorowe podmioty (organizacje) kierowane z jednego ośrodka, skład międzynar, ale nie można ich określić jako podmioty mnar

1. kościoły transnar np. rzymsko-kat

2. fundacje t - np. Rockefellera, Forda

3. przedsiębiorstwa t - banki, korporacje

• silna centralizacja, hierarchizacja, co sprzyja efektywności działania

Uczestnicy subpaństwowi:

• pywatne podmioty krajowe podejmujące aktywność międzynar bez pośrednictwa i udziału rządów - jednostki, grupy społ i ich organizacje

• np. przedsiębiorstwo krajowe handlujące z zagranicą

Interesy usm

• potrzeba, stąd interes, a stąd cel

• interes = dobra których brak / niedobór - aktualny / antycypowany - uruchamia działanie podmiotu; interes = pożądany stan sm; interes - zawsze skierowany na zewn, adresatami inni uczestnicy

• podział:

• i egzystencjalne - całości, bezpieczeństwa, pewności, przetrwania, identyfikacji

• koegzystencjalne - autonomiczności, suwerenności

• funkcjonalne - skuteczności, sprawności

dwa ostatnie to główne obszary zainteresowań om / ruchów mnar; p. - gł. interesy egzystencjalne

Działanie = oddziaływania ukierunkowane, śwaidome, celowe

Wpływanie:

1. siłą zbrojną

2. manipulowanie środkami niezbędnymi dla innego podmiotu

3. tajne akcje wywiadowcze

4. wykorzystywanie pozytywnego nastawienia innego podmiotu (jeśli np. mamy wysoki prestiż mnar)

Rezultat działań = zmiany zamierzone + efekty uboczne

Rezultat działań skuteczny, gdy tożsamy lub bliski zamierzonemu i nie ma dużych negatywnych skutków ubocznych.

Ewolucja usm

• wzrost liczby p.: 1945 - 71, 2002 - 192

• rozwój om - b. dynamiczny: 1951 - 955, 1993 - 5102, zwłaszcza związki prywatne (6-krotnie: do 4830), a org publ - 2-krotnie do 272.

• Rozszerzanie zakresu celów: wzrost zainteresowania pozapolitycznymi...

Sm jako dziedzina stos społ

• sm to przejaw współdziałania, współzawodnictwa lub walki społeczności w środowisku międzynarodowym

• sm stanowią zewnętrzny i wtórny wyraz potrzeb i dążeń społeczności wewnątrzpaństwowych

• sm są najszerszą i najbardziej skomplikowaną dziedziną stosunków społ. w różnych ich zakresach

• następuje upośrednienie interakcji ludzkich poprzez struktury internacjonalizacji życia społ i państw - np. rządy, ruchy społ etc.

---