PRZECHOWYWANIE

Plan wykładu:

• ślad pamięciowy

• czynniki wpływające na przechowywanie

• zniekształcenia pamięciowe

Ślad pamięciowy (engram)

„Termin zaproponowany przez Richarda Semona (1904) dla oznaczenia zmian, które dokonują się w układzie nerwowym po zadziałaniu bodźca. Mimo intensywnych badań natura śladu pamięciowego nie została wyjaśniona (…)” (Słownik Psychologiczny, 2005).

Powstawanie śladów pamięciowych

• Teoria morfologiczna

W wyniku wielokrotnie powtarzanego krążenia impulsów w zamkniętych strukturach neuronalnych dochodzi do morfologicznych zmian w strukturze tkanki nerwowej; zwiększeniu liczby synaps, połączeń nerwowych pomiędzy neuronami albo wytworzeniu nowych połączeń neuronalnych.

• Teoria biochemiczna

Engram zapisany jest w jakiejś cząstce organicznej; część biologów twierdzi, że nośnikiem śladów pamięciowych może być DNA.

• Teoria glejowo - synaptyczna

Utrwalenie się śladu pamięciowego jest związane z rozrostem komórek glejowych wokół struktur sieci neuronalnych odpowiedzialnych za analizę określonego wrażenia.

Lokalizacja śladów pamięciowych

„Po przejrzeniu wyników badań nad lokalizacją śladu pamięciowego czuję, że muszę wyciągnąć wniosek, iż uczenie się jest niemożliwe”.

Pamięć

ZAPOMINANIE

Reakcje odroczone są dowodem na przechowywanie !

Konsolidacja śladów pamięciowych

G.E. Muller i A. Pilzecker (1900):

• Procesy nerwowe, które zaczynają działać po zadziałaniu bodźca nie ustępują, tylko utrzymują się przez pewien czas - mają charakter perseweracyjny (utrzymywane 15 min - 1 godz.).

• Ślady pamięciowe początkowo są stabilne i nietrwałe, następnie podlegają procesowi konsolidacji (nie można uczyć się nowego materiału).

• Hipoteza perseweracji - konsolidacji wyjaśnienie hamowania retroaktywnego

Hipoteza podwójnego śladu pamięciowego (Donald Hebb)

• Proces uczenia powoduje powstanie aktywności rewerberacyjnej - podstawa pamięci krótkotrwałej;

• Ślad pamięciowy po tej aktywności to zmiany w synapsach - podstawa pamięci długotrwałej.

Czynniki wpływające na przechowywanie

• Czynniki sytuacyjne

• rodzaj, przedmiot i struktura zapamiętanych treści

• okoliczności przechowywania

• ukierunkowanie (lepiej pamiętamy strukturę niż jej treść, zadania niedokończone niż dokończone)

Funkcje czynników sytuacyjnych to regulowanie poziomu wierności wspomnień oraz funkcja kierunkowa (nie wszystko przechowujemy).

• Właściwości jednostki

• właściwości rozwojowe

• właściwości indywidualne

• Aktywność jednostki

• sen

J.G. Jenkins i K.M. Dallenbach (1924)

1. zapamiętywanie zgłosek - sen - odpamiętywanie

2. zapamietywanie zgłosek - żywe czynności - opamiętywanie

Lepsze wyniki uzyskano w grupie „a” - nic nie zaburzało konsolidacji śladów pamięciowych.

• czuwanie

1. działania nie związane z dalszym uczeniem - obniżenie poziomu aktywności (nie tyle sen co samo obniżenie aktywności jak np.: stany relaksacji)

2. działania związane z dalszym uczeniem

• stosunek aktywności w czasie przechowywania do tej, jaka występowałą w czasie zapamiętywania

• działania korzystne (powtórzenia, czynności powodujące ułatwienia retroaktywne)

• działania niekorzystne

Powtórzenia

• o utrwalającym wpływie powtórzeń mówimy tylko wtedy, gdy mają one miejsce po całkowitym przyswojeniu materiału (Włodarski, 1990).

• wielkość wpływu powtórzeń na utrwalenie zapamiętanych treści zależy od:

• wartości poszczególnych powtórzeń (pierwsze najlepsze !)

• stopnia aktywności podejmowanej podczas powtórzeń

• rozłożenia powtórzeń w czasie

Stopień aktywności podczas powtórzeń

Samodzielne przypominanie bardziej utrwala zapamiętane treści w porównaniu do ich ponownego odbioru (np.: powtórne przeczytanie).

• Większe zaangażowanie osoby powtarzającej

• Wystąpienie aktywności pamięciowej

• Uzyskanie informacji o wynikach

Rozłożenie powtórzeń w czasie

• Powtórzenie okazuje się najbardziej korzystne wtedy, gdy treści są jeszcze pamiętane. Bliski staje się już jednak moment zapomnienia (Prawa zapamiętywania A. Josta).

• W początkowym okresie zapamiętywania, gdy treści są jeszcze słabo utrwalone lepsze rezultaty dają krótsze przerwy między kolejnymi powtórzeniami. Natomiast przy materiale lepiej utrwalonym, dłuższe przerwy.

• Niekomasowanie powtórzeń i umiejętne rozłożenie ich w czasie jest bardzo ważnym czynnikiem ekonomicznym.

Ograniczenia powtarzania w celu utrwalenia

• Konieczność konfrontacji opamiętywanego materiału z oryginałem(błędne opamiętanie może prowadzić do zniekształceń pamięciowych).

• Stopień wyuczenia materiału.

Czynności powodujące ułatwienia retroaktywne

Efekt zwiększonej trwałości przechowywanych treści na skutek zapamiętywania nowych treści. Jeśli pozostają one w określonej relacji do treści zapamiętanych wcześniej.

A - a B - a (nauczenie związku B - a zwiększa efektywność wyuczonego związku A - a).

Działania niekorzystne

• Hamowanie retroaktywne

• Obniżenie poziomu wykonania zadania A w efekcie występującego po nim wykonywania zadania B, które zakłóca wykonanie zadania A.

• Schemat badania:

Uczenie zadania A Uczenie zadania A

Uczenie zadania B Przerwa

Odpamiętywanie zadania A Odpamiętywanie zadania A

• Wielkość hamowania retroaktywnego zależy od stopnia wyuczenia materiału wcześniejszego. Im większy ów stopień tym mniejsze hamowanie retroaktywne.

• Wielkość hamowania retroaktywnego jest związana ze stopniem podobieństw kolejno uczonych materiałów.

Im większy stopień podobieństw materiałów, tym większe hamowanie retroaktywne.

Zasady przeciwdziałania hamowaniu retroaktywnego (Włodarski)

1. W przypadku kolejnego uczenia się dwóch materiałów należy unikać przechodzenia do materiału drugiego, zanim pierwszy nie zostanie opanowany dostatecznie dobrze.

2. W przypadku kolejnego uczenia się dwóch materiałów nie należy przechodzić do materiału drugiego, zanim pierwszemu nie na da się dostatecznie zwartej struktury całościowej.

3. W przypadku kolejnego uczenia się dwóch materiałów nie należy przechodzić do materiału drugiego bezpośrednio po zakończeniu uczenia się materiału pierwszego, a zorganizować krótką przerwę o charakterze odpoczynku.

4. W przypadku kolejnego uczenia się kilku materiałów należy unikać takich sytuacji, w których materiały podobne następują jeden po drugim.

5. W przypadku kolejnego uczenia się kilku materiałów należy unikać takich sytuacji, w których czynności wykonywane na materiałach następujących po sobie są podobne.

Badania Charlsa Osgooda

• I PRAWO EMPIRYCZNE

Jeżeli zarówno w materiale początkowym, jak i interpolowanym pierwsze elementy par są identyczne, a drugie elementy różne, to pomiar zapamiętywania wykazuje hamowanie retroaktywne. Wielkość hamowanie zależy od stopnia podobieństwa między drugimi elementami par obu materiałów, czyli zmniejsza się wraz ze zwiększeniem podobieństwa między nimi.

S - R (dom - rzeka)

S - R₁ (dom - drzewo)

Hamowanie retroaktywne, którego wielkość zależy od stopnia podobieństwa między drugimi elementami pary.

• II PRAWO EMPIRYCZNE

Jeżeli zarówno w materiale początkowym jak i interpolowanym drugie elementy par są identyczne, a pierwsze elementy różne, to pomiar zapamiętywania wykazuje ułatwienie retroaktywne. Wielkość tego ułatwienia wzrasta wprost proporcjonalnie do podobieństwa między bodźcami obu materiałów.

S - R (kwiatek - niebo)

S₁ - R (chmura - niebo)

Ułatwienie retroaktywne.

• III PRAWO EMPIRYCZNE

Zmieniając równocześnie pierwsze i drugie elementy par, uzyskuje się hamowanie retroaktywne. Wielkość hamowania retroaktywnego wzrasta wraz ze wzrostem podobieństwa pomiędzy bodźcami.

S - R (pies- radość)

S₁ - R₁ (wiosna - słońce)

Hamowanie retroaktywne.

Zniekształcenia pamięciowe

• Teoria zniekształcania się śladów pamięciowych

• Konstruowanie bodźca na podstawie niepełnych odpamiętań (E. Abramowski, G.E. Muller). Co z powtórkami ?

• Zmiany zachodzące w obrębie śladów pamięciowych

• Deformacja śladów pamięciowych (F. Wulf).

Co ze spontanicznym opamiętaniem ?

Obie teorie nie wyjaśniają wszystkiego !

http://www.skeptic.com/reading_room/

PSYCHOLOGIA PAMIĘCI I UCZENIA 2007/2008, PROF. J.SIUTA

WYKŁAD 4

4 | Strona

ZAPAMIĘTYWANIE

ODPAMIĘTYWANIE

PRZECHOWYWANIEE

---