Podmioty prawa cywilnego:

• osoby fizyczne - człowiek od chwili urodzenia do śmierci

• osoby prawne

• niezupełne osoby prawne

Cechy podmiotów p.c.

• zdolność prawna - zdolność do bycia podmiotem praw i obowiązków

• zdolność do czynności prawnych - zdolność do dokonywania czynności konwencjonalnych - zależy od wieku i stanu umysłu:

• pełna

• ograniczona

• brak

• stan cywilny - tylko os. fiz. - rodzinna sytuacja społ.:

• pochodzenie od rodziców

• więzi małżeńskie

• więzy pokrewieństwa (powinowactwa)

• cechy stanu cywilnego:

• urodzenie, małżeństwo

• pochodzenie

• przysposobienie

• zgon

• cechy zapisuje się w księgach Urzędu Stanu Cywilnego, gdzie znajdują się Akta USC; są wyłącznym dowodem w sprawie s.c.

• indywidualizacja [elementy indywidualizujące]:

• imię (nazwisko)

• miejsce zamieszkania [domicyl] (miejscowość, nie mylić z adresem):

• corpus - element obiektywny - pobyt stały (nie mylić z pobytem chwilowym).

• animus - element subiektywny (mentalny) - zamiar pobytu.

• Najważniejszym elementem określającym jest obywatelstwo; choć w UE odchodzi się od tego na rzecz miejsca pobytu (np. przy określaniu sądu właściwego dla rozpatrzenia sprawy).

Początek podmiotu:

Pojęcie nasciturusa pochodzi nie z Rzymu, ale od glosatorów średniowiecznych. Kodeks Cywilny Austriacki w 1818 wprowadził kuratora dziecka poczętego. Prawa dziecka pojawiły się po I WŚ, wkrótce po równouprawnieniu kobiet. Narodziły się w Niemczech i Polsce, a po II WŚ zostały „wywiezione” przez zdobywców na Zachód. Początek lat 70 - to początek walki o prawa nasciturusa.

1950 - konwencja Rzymska - nie porusza jeszcze praw nasciturusa, choć mówi o prawach człowieka i dziecka

1966 - „Każda istota ludzka ma przyrodzone prawo do życia, które powinno być chronione prawem.”

1989 - Konwencja o prawach dziecka wyraźnie używa określenia „nasciturus” i zaleca otoczenie go ochroną prawną.

„Nasciturus jest postacią życia ludzkiego” - ostrożna definicja, co do której nie sposób się spierać.

Prawa nasciturusa:

• może być spadkobiercą, jeśli był poczęty w chwili otwarcia spadku i urodził się żywy.

• dziecko może dochodzić roszczeń odszkodowawczych z tytułu szkód prenatalnych.

• możliwość uznania dziecka przed urodzeniem; ojciec JEST, a nie BĘDZIE ojcem ;p

• może być podmiotem darowizny, ale czy ma zdolność kontraktową, która wszak jest wymagana do zawarcia umowy darowizny?

• podlega porządkowi prawnemu, któremu podlega matka.

Jest podmiotem interesu prawnie chronionego, ale zarazem nie ma „pełnej” zdolności prawnej. 5 koncepcji w doktrynie zd.praw. nasciturusa:

• brak zdolności - uznaje jednak, że Nasciturus pro nato habetur, quotiens de commodis eis agitur.

• warunkowa pod warunkiem zawieszającym - prawa nasciturusa nie istnieją, dopóki się nie urodzi, ale już są chronione (ekspektatywa). DOMINUJE w Polsce

• warunkowa pod warunkiem rozwiązującym - prawa już istnieją, ale wygasają, jeśli urodzi się martwy.

• pełna w sprawach osobistych - dziecko ma pełną i bezwarunkową zdolność prawną, ale prawa majątkowe istnieją pod warunkiem urodzenia się żywym.

• „osobą fizyczną jest człowiek, od chwili urodzenia ma zdolność prawną, a dziecko poczęte uważa się za urodzone, kiedy jest to dlań korzystne, a prawa majątkowe nabywa po urodzeniu.”

Koniec podmiotu:

zgon - sytuacje:

• typowe - jeśli istnieje ciało, zgon stwierdza lekarz i wypisuje kartę zgonu.

• zgon jest to trwałe ustanie czynności narządów niezbędnych do życia, prowadzące do ustania czynności całego ustroju.

• nietypowe - jeśli nie ma ciała:

• śmierć niewątpliwa - należy udać się do sądu, który stwierdza zgon; może podać datę ścisła, lub prawdopodobną.

• zaginięcie (śmierć wątpliwa) - sąd uznaje za zmarłego i tworzy stan prawny tak, jakby nastąpił zgon; wywołuje on skutki prawne wstecznie - od ustalonej chwili śmierci.

Kommorienci (commorientes ;p) - z art. 32 KC - domniemanie jednoczesnej śmierci - niezwykle ważne w porządku dziedziczenia.

Dobra osobiste −atrybuty osoby fizycznej.

• wartości niematerialne.

• emanacja ludzkiej godności.

• stany rzeczy, sytuacje, dotykające sfery uczuć i godności.

Są chronione prawem podmiotowym o charakterze bezwzględnym, niezbywalnym i niedziedzicznym. Niektórzy dzielą je ze względu na ważność, chociaż jest to kwestia wielce dyskusyjna

Dzieli się je na naturalne (przyrodzone) / utworzone przez ustawodawcę.

Dzielą się na grupy:

• materialne

• życie

• zdrowie

• nietykalność cielesna

• wolność (fizyczna - niezamknięcie w piwnicy)

• niematerialne

• wolności niematerialne

• swoboda religii

• swoboda sumienia

• swoboda myśli

• pamięć o bliskich zmarłych

• informacja indywidualizujące

• wizerunek (również materialny)

• dane osobowe, stan cywilny

• pseudonim artystyczny

• rezultaty twórczości

• naukowej

• artystycznej

• wynalazczej

• racjonalizatorskiej

• uczucia

• pograniczne:

• cześć (godność)

• życie rodzinne

• mir domowy

• prywatność

Katalog jest otwarty, od czasu do czasu pojawiają się nowe.

Naruszenie i ochrona dóbr osobistych:

• dozwolone (np. obrona konieczna, przymus wobec dziecka, w razie ochrony dobra wyższego, ze względu na z.w.s. etc.)

• bezprawne (art. 34 KC - domniemanie bezprawności).

Roszczenia chroniące prawa osobiste:

• niemajątkowe

• o ustalenie

• o zaniechanie

• o naprawienie

• majątkowe

• o zadośćuczynienie

• o zasądzenie sumy na cel społ.

OSOBY PRAWNE:

osoba prawna - to jednostka organizacyjna; zorganizowany, wieloosobowy podmiot prawa działający we własnym imieniu. Posiada: zdolność prawną i z.d.c.p., majątek, strukturę, nazwę, siedzibę; ponosi odpowiedzialność majątkową.

Osobowość prawna przysługuje wyraźnie wskazanym w ustawie typom organizacji; tworzona ustawą, lub wpisem do rejestru.

Funkcje os. prawn.:

• samodzielna gospodarczo

• koncentracja kapitału wspólników

• oddziela majątek firmowy od prywatnego i majątku innych firm (dekoncentracja kapitału xD)

Reguluje osoby prawne określa ustawa oraz statut.

1. wymóg rejestracji (istnieją wyjątki - np. związki wyznaniowe, gminy, szkoły wyższe etc.)

• sprawdza się spełnienie wymogów

nazwa

wymóg posiadania statutu

organy działające w jej imieniu - 2 koncepcje:

• organ działa w imieniu osoby

• osoba prawna działa przez organ, ALE:

• organ MUSI działać jako organ;

• osoba MUSI faktycznie być organem;

• nie może wystąpić przekroczenie kompetencji;

• gdy brak organów - sąd wyznacza kuratora, który wymusza ich wyznaczenie albo likwiduje osobę.

Podziały osób prawnych:

• państwowe:

• powoływane przez państwowy organ założycielski

• SP ma udział w zyskach

• SP sprawuje kontrolę nad nimi

• SP jest ich sukcesorem

• niepaństwowe

• samorządowe!!!

vide: Radwański ;p

Samorządowe osoby prawne:

• Są jednocześnie podmiotami prawa administracyjnego i cywilnego.

• Powołują one swoje własne osoby prawne.

• Stosunki z nimi są „zanieczyszczone” ich kompetencją władczą

Niezupełne osoby prawne:

nieformalne organizacje przypominające osoby prawne, jednak niezarejestrowane jako takie. np. komitet rodzicielski, albo dwóch sąsiadów skrzyknęło się zaczęli jeździć po „towar” do Włoch i sprzedawać go na miejscu xD

Powstały z PRL-owskich „Ułomnych Osób Prawnych”, są trochę, jak Kozacy rejestrowi xD

Są to organizacje posiadające zdolność prawną, ale częściowo ograniczoną odpowiedzialność:

• spółki prawa handlowego - bardziej ograniczona odpowiedzialność

• Stosuje się odpowiednio przepisy o osobach prawnych i korzystają one z subsydiarnej odpowiedzialności za zobowiązania. są to spółki prawa handlowego - jawne, partnerskie, komandytowe, komandytowo-akcyjne. Regulowane w KSH, najpierw odpowiadają z majątku własnego, a dopiero, gdyby okazało się to niemożliwe - wtedy z mienia prywatnego.

• wspólnoty mieszkaniowe

• każdy członek odpowiada majątkiem własnym, ale tylko za przypadającą na niego w proporcji część zobowiązania.

Są też inne, nie będące NOPami. Ona nie mają osobowości prawnej (np. spółka cywilna). Te ostatnie mogą być lub nie być normatywnie uregulowane.

NOPy wchodzą powoli do grupy Osób Prawnych...

NOPy to wskazane w przepisach KC formy organizacyjne, niemające osobowości prawnej, ale mające zdolność prawną, sądową, kontraktową i własny majątek; dopuszczone do obrotu prawnego, jako samodzielne podmioty.

Istnieją też nienormatywne „quasi-osoby prawne”, np. komitety rodzicielkie, które są przez p.c. traktowane jako jedność, chociaż nie mają osobowości prawnej.

Przedsiębiorcy i konsumenci:

• rodzaje osób fizycznych, korzystające z nieco odmiennych praw.

Konsument - osoba fizyczna, dokonująca czynności prawnej, niezwiązanej bezpośrednio z działalnością gospodarczą (art. 22¹ KC). A zatem konsumentem się bywa, a nie jest się nim stale.

Skarb Państwa jako podmiot p.c.

Publiczne osoby prawne wyróżnia się wg. pochodzenia ich majątku (art. 44¹ KC). To także ustanowione ustawowo osoby prawne.

Skarb Państwa (fiscus) - to osoba prawna reprezentująca Państwo w stosunkach cywilnych. Jest właścicielem całości mienia nie przyznanego innym publicznym osobom prawnym. Występuje przez swoje jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej (stationes fisci)

Minister Skarbu Państwa - może również reprezentować SP zgodnie z Ustawą o wykonywaniu uprawnień przysługujących Skarbowi Państwa. Pewne szczególne kompetencje wykonywane są agencje rządowe posiadające osobowość prawną.

Zatem, jeśli przepisy nie stanowią inaczej, to dany składnik mienia przysługuje Skarbowi Państwa - wtedy reprezentuje go Minister SP.

Jeśli państwo prowadzi przedsiębiorstwa, nadaje się im osobowość prawną. Przysługuje im wtedy własny majątek, a SP nie odpowiada za ich długi.

Jednoosobowe Spółki SP (e.g. NBP, fundacje SP, PAN, szkoły wyższe etc.) - jeśli są w 100% w posiadaniu SP.

Czy SP posiada organy? - wg. Radwańskiego - nie, ma tylko stationes fisci, które mają swoje organy, aczkolwiek są SwD. POsPrawn. muszą prosić zgodę Ministra na rozporządzenie trwałych elementów mienia państwowego na podst. umowy cywilnoprawnej; w tym wniesienia ich do spółdzielni, kiedy ich równowartość przekracza 50 000 €. Czynność dokonana z naruszeniem tej reguły jest nieważna.

SP nie ponosi odpowiedzialności za POsPrawn., a one nie dopowiadają za długi SP. Ale jeśli taka osoba upadnie, SP może przejąć jej majątek bezpłatnie. Wówczas odpowiada solidarnie za jej zobowiązania, ale tylko do wartości majątku wg. stanu z chwili przejęcia, a wg. cen z chwili zapłaty ;p Stosuje się to też do samorządowych osób prawnych.

Art. 67 §2 KPC za SP czynności prawne podejmuje organ, z działalnością którego związane jest roszczenie lub odpowiedni organ nadrzędny.

Prokuratoria Generalna - urząd reprezentujący i chroniący prawne interesy SP. Podzielony na wydziały wg. rodzajów spraw. Ma wyłączność w reprezentowaniu SP przed SN i w sprawach o przedmiocie wartym więcej niż 100 000 PLN, a także przy pozwach z tytułu bezprawia normatywnego. Może jednak wystąpić w dowolnym procesie i wydawać opinie prawne. (Ustawa o Prokuratorii Generalnej z 2005 r.)

Ew. miejsce pobytu - dziecko bowiem nie mam miejsce zamieszkania, gdyż nie ma zdolności określenia swego animus. xD

Uwaga na Anglosasów - oni wyróżniają jeszcze domicyl pochodzenia, a w USA także domicil of choice - stan, w którym obywatel mieszka.

Nasciturus pro nato habetur, quotiens de commodis eis agitur - nasciturus jest uważany za urodzonego, gdy jest to dlań korzystne.

łac. curator ventris

Także od matki w sposób nieograniczony, chociaż to się może zmienić w nowym KC.

Formalnie takie określenie nie istnieje; zd.pr. jest

Fragment projektu nowego KC.

Jeśli nie da się ustalić, stwierdza zgon po 10 latach z datą 31.12 roku zaginięcia. Dla dziecka liczy się 5 lat od chwili osiągnięcia pełnoletniości xD

Spory w Doktrynie xD

---