FUNKCJONOWANIE WSPÓLNOT EUROPEJSKICH

Pojęcie Integracji Gospodarczej - nie ma jednej jednolitej definicji integracji

1. DEF. Ogólnie uznawana - Integracja to proces łączenia się jednostek gospodarczych w całość. To każdy proces, który prowadzi do większego stopnia jedności.

2. Szkoła liberalna mówi, że integracja utożsamiana jest z liberalizacją w handlu albo liberalizacją płatności między daną grupą państw, wg tego ujęcia integracja stanowi stan rzeczy, który umożliwia stosunki handlowe równie swobodne i równie korzystne jak te, które istnieją wewnątrz danej gospodarki narodowej. Te poglądy należy uznać za niezbyt trafne, bo nie zawsze wtedy kiedy zostaje wprowadzona swoboda w handlu i zniesione zostają bariery, powstała sytuacja nie musi oznaczać, że potem będą zachodzić procesy integracyjne.
   Kiedy należy uważać, że takie procesy miały miejsce?
   Procesy integracyjne zachodzą gdy integrują się państwa, których gospodarki są dla siebie komplementarne lub opierają się na autarkii.

3. Nurt idealistyczny - w ramach tego nurtu mamy 2 odłamy:
   -przedstawiciele pierwszego twierdzą, integracja winna zmierzać do utworzenia większej równości w świecie i pełniejszego poszczególnych krajów we współczesnej cywilizacji
   -przedstawiciele wtórnego nurt twierdzą, że integracja powinna dążyć do optymalnej polityki gospodarczej, a jeśli tak to wg tego kierunku o integracji decydują 3 grupy kierunków:

A, czynniki polityczne

b. czynniki ekonomiczne

c. czynniki społeczne

Ta grupa czynników potwierdza, że przedstawiciele tej grupy traktują integrację jako koncepcję ustrojową.

4. grupa teoretyków integracji gospodarczej określana jest mianem zwolenników powiązań instytucjonalnych i w jej ramach funkcjonują 2 odłamy:

-pierwsza grupa twierdzi, że międzynarodowa integracja gospodarcza może odbywać się tylko i wyłącznie w formie instytucjonalnej,

-drugi odłam twierdzi, że integracja jest wprawdzie procesem obiektywnym ale powiązania instytucjonalne są jako jeden z wielu czynników procesów integracyjnych.

W rzeczywistości gospodarczej występują procesy integracyjne bez powiązań instytucjonalnych (bardzo rzadko) i odwrotnie, gdzie występują same powiązania instytucjonalne, które wcale nie potwierdzają, nie dowodzą, że zachodzą procesy integracyjne.

Najtrafniejszym byłby pogląd iż procesy integracyjne zazwyczaj pociągają za sobą szczególnie na zaawansowanym szczeblu powiązania instytucjonalne między integrującymi się jednostkami.

Powiązania instytucjonalne nie są istotą integracji ale są narzędziem.

Współcześnie twierdzi się, że integracja to przede wszystkim integracja gospodarcza ( polityka gospodarcza), a idąc dalej to integracja polityki w ogóle.

Teoretycy UE twierdzą, że Integracja gospodarcza jest tylko etapem do integracji politycznej.

Zwolennicy tzw. powiązań rzeczowych lub tzw. strukturalnych procesów ekonomicznych patrzą na integrację bardzo szeroko i adekwatnie do rzeczywistości.

Według tego ujęcia to proces po pierwsze wzajemnych powiązań gospodarczych między państwami, których gospodarki stanowią jednolity i wewnętrznie spójny organizm na wysokim szczeblu rozwoju gospodarczego. To proces prowadzący do wyodrębnienia się ich w widoczny sposób w odrębny organizm z całokształtem gospodarki światowej. Proces ten może odbywać się żywiołowo ale z reguły przebiega przy określonych posunięciach ekonomiczno-politycznych ze strony tych państw.

DEFINICJA WIODĄCA:

Międzynarodowa Integracja Gospodarcza to proces obejmujący odpowiednie zmiany w strukturze ekonomicznej danej grupy krajów w kierunku wytworzenia się jednolitej struktury ekonomicznej i w oparciu o nią jednolitego organizmu gospodarczego.

Na pojęcie Integracji Gospodarczej składa się wiele czynników:

1. integracja to proces żywiołowy obiektywny lub subiektywny inspirowany, zacieśniania więzów gospodarczych między daną grupą państw.

2. Nawet w przypadku Integracji jako procesu obiektywnego żywiołowego występuje z reguły aktywna rola państwa w postaci prowadzenia polityki gospodarczej sprzyjającej jego rozwojowi, a która wyraża się między innymi w tworzeniu powiązań instytucjonalnych.

3. Zacieśnienie więzów gospodarczych między integrującymi się państwami prowadzi do powstania wewnętrznych powiązań ekonomicznych w wyniku, których zachodzą zmiany strukturalne w gospodarkach poszczególnych państw, a jako takie gospodarki uzależniają się od siebie. W ten sposób powstaje mniej lub bardziej wyraźnie nowy autonomiczny zespół gospodarczy.

4. Gwałtowne zerwanie powyższych powiązań gospodarczych jest bardzo trudne szczególnie na zaawansowanym szczeblu i doprowadzić może albo do poważnych perturbacji w gospodarce danego państwa, a w ekstremalnym przypadku do jej całkowitego załamania się.

5. Rozwój procesów integracyjnych ma dużo większe szanse w przypadku integracji państw, których gospodarki stanowią jednolity i wewnętrznie spójny organizm na wysokim poziomie rozwoju gospodarczego.

Podstawowym celem międzynarodowej integracji gospodarczej jest wzrost efektywności gospodarowania, którego syntetycznym wyrazem jest przyrost dochodu narodowego. Służy temu przede wszystkim możliwość unowocześniania gospodarki poprzez strukturalne zmiany w produkcji oraz zwiększanie udziału dziedzin uznanych za specjalizacyjne.

Dotychczas polityka integracji wypracowała kolejne etapy integracji:

1. strefa wolnego handlu

To najbardziej podstawowe rozwiązanie instytucjonalne, oznacza ona likwidację ceł i ograniczeń ilościowych w handlu między daną grupą krajów. Kraje te jednocześnie zachowują zewnętrzną autonomiczną taryfę celną i prowadzą własną niezależną politykę wobec krajów trzecich

2. unia celna, wspólny rynek

W przypadku gdy kraje tworzące strefę wolnego handlu wprowadzają ujednolicenie cła zewnętrznego wobec krajów trzecich mamy klasyczną unię celną. Mechanizm cła w unii celnej ma dwojaki charakter to jest albo preferencyjny albo dyskryminacyjny, a sama unia celna w dwojaki sposób wpływa na handel zagraniczny wywołując dwa efekty:

-efekt kreacji handlu

- po wtóre efekt przesunięcia

Wspólny rynek- oznacza wszystko to co było dotychczas czyli strefę wolnego handlu, unię celną plus wprowadza całkowitą swobodę przepływu kapitału i transferu czynników produkcji.

Stwarza to warunki do niezakłóconego funkcjonowania mechanizmu wolnej konkurencji. Stwarza lepsze mechanizmy dostosowawcze. Prowadzi do lepszej realokacji zasobów i prowadzi do szybkiego wprowadzenia innowacji i postępu technicznego.

Warunkiem koniecznym funkcjonowania wspólnego rynku jest ujednolicenie polityki cen wewnątrz ugrupowania (na jednym poziomie).

3. unia ekonomiczna (gospodarcza) i walutowa

Unia Walutowa- ma wszystkie elementy strefy wolnego handlu unii celnej i wspólnego rynku plus koordynację, unifikację polityki walutowej prowadzonej przez kraje wchodzące w skład ugrupowania integracyjnego.

Strategiczne znaczenie będzie miała wspólna:

- polityka kursowa

• polityka rezerw walutowych

• wprowadzenie jednolitej waluty międzynarodowej

• bezwarunkowa pomoc kredytowa

4. pełna integracja

Co to jest integracja ?

Co wiedzieć:

• co to jest integracja

• zakres integracji

• formy integracji

• znaczenie integracji

CZYNNIKI, WARUNKI ORAZ MODELE INTEGRACJI

• W pierwszym ujęciu integracja jest rozumiana jako stan i jako proces.
  Integracja rozumiana jako stan polega na tym, że wytwarza się na podstawie wykształconej jednolitej struktury ekonomicznej pewien organizm gospodarczy obejmujący grupę krajów i organizm ten ze względu na wysoki stopień wewnętrznych powiązań ekonomicznych i osiągniętą dzięki temu wewnętrzną spoistość ekonomiczną wyodrębnia się z całokształtem gospodarki światowej w widoczny sposób. Natomiast integracja rozumiana jako proces obejmuje odpowiednie zmiany w strukturze ekonomicznej danej grupy krajów w kierunku wytworzenia się jednolitej struktury ekonomicznej i w oparciu o nią jednolitego organizmu gospodarczego.

• W drugim ujęciu integracja rozumiana jest jako proces regulowany przez mechanizm wolnego rynku lub też proces po prostu kształtowany przez państwo. W takim zrozumieniu integracja będzie procesem likwidacji barier w międzynarodowym obrocie towarowym, usługowym, a także pozostałych czynników produkcji, a wszystko w celu stworzenia warunków dla niezakłóconego funkcjonowania mechanizmu wolnego rynku.

Ponieważ współczesną integrację postrzegać należy jako proces obiektywny, u jej podstaw znajdują się wymagania współczesnego etapu rozwoju gospodarczego, a w tym zwłaszcza osiągnięcia szybkiego postępu technicznego, wreszcie rozwoju specjalizacji i kooperacji produkcji, osiągnięcie specjalizacji i kooperacji w badaniach naukowych, a w związku z tym konieczność dysponowania szerokimi rynkami zbytu.

Podstawowym celem integracji jest wzrost efektywności gospodarowania i jest to możliwe dzięki powstaniu rynku zbytu wykraczającego poza granice państwowe, a ułatwienia w przepływie towarów usług i kapitału stwarzają zarazem poszczególnym krajom możliwości koncentracji nakładów w dziedzinach najbardziej efektywnych. Jednocześnie międzynarodowa integracja gospodarcza ułatwia krajom dostęp do zewnętrznych zasobów produkcyjnych. Dotyczy to zwłaszcza 2 rzeczy tzn.. - zasobów i wiedzy technicznej, a dzięki temu mogą być ograniczone albo całkowicie zlikwidowane narodowe bariery wzrostu gospodarczego natomiast najogólniej przesłanki integracji można podzielić na minimum 3 grupy:

1. polityczne

2. społeczno-ekonomiczne

3. cała gama pozostałych innych czynników.

Ad. 1 wyróżnia się 2 odmiany przesłanek:

1. pierwotne- to jednolity ustrój

2. zbieżność polityki zagranicznej

Ad. 2 najbardziej podstawowa to - bezpośredni wpływ integracji na przyśpieszenie tempa wzrostu dochodu narodowego oraz wpływ integracji na podniesienie ogólnego poziomu dobrobytu

Jaką drogą ten wpływ następuje?

1. drogą rozwoju handlu

2. drogą korzystniejszych cen

3. drogą korzystniejszych większych możliwości zakupu

4. drogą większych możliwości sprzedaży towarów

Efektem tych elementów jest wzrost dochodów w Handlu Zagranicznym, a skutkiem wtórnym będzie to, że poprawi się efektywność gospodarowania i to przede wszystkim za pośrednictwem rozwoju procesów produkcji.

Efektem tego jest wzrost korzyści skali, czego skutkiem będzie większa możliwość wydłużenia serii produkcyjnych, a natomiast większe możliwości zakupu samych towarów sprzyjają koncentracji nakładów na produktach najbardziej opłacalnych.

Procesom tym bezpośrednio służy proces specjalizacji i kooperacji produkcji, a także rozwój wtórnych form współpracy. Integracja jako proces wpływający na poprawę efektywności gospodarowania, który jest skutkiem przede wszystkim rozwoju samej techniki. Wyrazem tego z jednej strony jest sam międzynarodowy podział pracy, ale w zakresie badań nad postępem technicznym, a z drugiej rozwój wspólnych badań w zakresie szeroko rozumianej techniki.

W efekcie więc następuje przyśpieszenie postępu technicznego, a co jest bardzo istotne to fakt, że następuje poważne obniżenie jego kosztów.

Wpływ integracji na poprawę efektywności gospodarowania dokonuje się wreszcie w wyniku rozwoju samej nauki.

Praktycznym wyrazem tego procesu jest koordynacja rozwoju nauki, współpraca w dziedzinie badań, a nawet ich wspólne prowadzenie, a to wpływa na poprawę efektywności samych badań naukowych. Z tych właśnie względów integracja jako proces ma szczególne znaczenie właśnie dla krajów małych i średnich, tym bardziej, biedniejszych, które nie są w stanie same sprostać ani współczesnemu rozwojowi ekonomicznemu, a tym bardziej postępującemu rozwojowi technologicznemu.

Ad. 3 Jeśli chodzi o pozostałe, inne to na szczególną uwagę zasługują:

1. potrzeba wspólnego kształtowania infrastruktury lądowej, wodnej, powietrznej, telekomunikacji i łączności, systemu transportowego i informatyki, ale nie tylko.

2. Potrzeba standaryzacji urządzeń, a ponadto unifikacji systemów zarządzania

3. Potrzeba kompleksowych działań w dziedzinie ochrony środowiska, przeciwko zanieczyszczeniu środowiska, oraz szeroko rozumianego bezpieczeństwa, eksploatacji i funkcjonowania systemów.

Rozwój procesów integracyjnych dyktuje spełnienie wielu warunków, a jeżeli tak, to trzeba pamiętać, że nie wszystkie kraje mogą się integrować.

Podstawowym warunkiem procesu integracji gospodarczej jest komplementarność, czyli dostosowanie, wzajemne dopasowanie struktur gospodarczych, przy czym należy pamiętać, że pogłębianie komplementarności będzie efektem procesów integracyjnych.

Tak rozumiana komplementarność struktur gospodarczych może mieć dwojaki charakter:

1. może to być komplementarność międzygałęziowa,

2. może to być komplementarność wewnątrzgałęziowa.

Podstawą komplementarności międzygałęziowej są występujące różnice w zasobach czynników produkcji, są one z reguły wyrazem różnic w samych zasobach, ale nie tylko, bo mogą być różnice w położeniu geograficznym, warunkach klimatycznych, warunkach eksploatacji złóż surowcowych. Na to będą miały wpływ warunki naturalne.

Podstawą komplementarności międzygałęziowej stanowią różnice wydajności czynników produkcji, dlatego też z punktu widzenia międzygałęziowych struktur produkcji integrujące się kraję mogą konkurować ze sobą, przy czym ta konkurencja miałaby dwojaki wymiar: to znaczy cenowej albo technologicznej.

Warunkiem integracji gospodarczej jest jednocześnie odpowiednia infrastruktura, zwłaszcza rozbudowane połączenia drogowe, kolejowe, morskie, lotnicze, telekomunikacyjne, informatyczne.

Dlatego też z tego względu korzystniejszy byłby układ sąsiedzki, gdzie jest tradycyjnie rozwinięty handle zagraniczny, gdzie w znaczącym procencie istnieje kooperacja produkcji, rozwijane są inne formy współpracy, bowiem przede wszystkim te procesy są dużo tańsze, mniej kosztują, transport jest szybszy, tańszy, krótszy.

Warunkiem integracji gospodarczej jest sprzyjająca polityka ekonomiczna, uwidaczniająca się głównie we wzajemnym udzielaniu sobie albo preferencji celnych, pozataryfowych, czy parataryfowych. Po wtóre objawiające się całkowitą swobodą transferu kapitału i pozostałych czynników produkcji, wreszcie koordynacją polityki gospodarczej, w końcu wprowadzeniem wspólnej polityki ekonomicznej.

Ta cała grupa warunków skomasowanych w jednym jest typowym warunkiem instytucjonalnym, natomiast wszystkie wcześniejsze, pozostałe warunki typowo strukturalne.

W przypadku integracji międzynarodowej nie ma formalnego zagrożenia dla suwerenności państw członkowskich bowiem tworzone organy, instytucje integracyjne koncentrują swoją uwagę na koordynacji zarówno wewnętrznej jak i zagranicznej polityki ekonomicznej poszczególnych państw.

Mogą one ( te instytucje) wydawać zalecenia ale nie mające mocy wiążącej wobec swoich adresatów, którzy powinni ale wcale nie muszą podporządkowywać się tym zaleceniom. Zalecenia międzynarodowych organów integracyjnych są wobec tego swoistymi propozycjami, sugestiami, a czasem nawet życzeniami wobec wszystkich krajów członkowskich.

Nabierają one mocy prawnej dopiero po zatwierdzeniu ich przez rządy poszczególnych państw, w drodze do przekształcenia ich w uchwały, zarządzenia, albo inne akty o charakterze typowo prawnym. Natomiast w przypadku integracji ponadnarodowej sytuacja poważnie ulega zmianie, bowiem organy, instytucje integracyjne wydają rozporządzenia lub dyrektywy, a także podejmują decyzje obligatoryjne dla wszystkich państw członkowskich. Mogą one dotyczyć albo rządów, albo osób prawnych, albo osób fizycznych. Mogą więc mieć charakter powszechny albo wycinkowy.

Jaki jest charakter tych rozporządzeń?

Dyrektywy te wiążą państwa do których są skierowane, przede wszystkim w zakresie wyników jakie mają być osiągane pozostawiając jednak rządom całkowitą swobodę doboru form i środków ich osiągania.

Natomiast decyzje obejmują w całości stront do których są skierowane, natomiast rozporządzenia mają bardzo ogólny charakter, ale obowiązują w całości i są jednocześnie i bezpośredni stosowane we wszystkich państwach.

We Współczesnych czasach stosuje się jednocześnie integrację międzynarodową z integracją ponadnarodową. Wynika to z faktu zwiększania tą drogą skuteczności działania organów integracyjnych, a z drugiej strony jest to podyktowane tym, żeby nie ograniczać zupełnie suwerenności.

W zakresie stosowanego przez prawo międzynarodowe pojęcie suwerenności wchodzą dwie nowe kategorie:

1. kategoria zwierzchnictwa terytorialnego

2. kategoria zwierzchnictwa osobowego

Ad A) oznacza wyłączność władzy państwa nad jego terytorium

Ad B) oznacza wyłączność władzy państwa nad jego obywatelami

Ale pojęcie suwerenności nie ogranicza się do A i B ale traktowane jest również jako prawo do wyłącznego decydowania przez państwo o jego sprawach wewnętrznych i zewnętrznych

Dopóki organy utworzone przez państwa należące do ugrupowania integracyjnego nie mają charakteru ponadnarodowego dopóty integracja i suwerenność narodowa zgodnie współdziałają.

Inaczej jest w przypadku nadania ugrupowaniu integracyjnemu funkcji ponadnarodowych, następuje wówczas ograniczenie wykonywania suwerenności.

Unia Europejska- wymuszona.

Aby była integracja dobrowolna powinna być klauzula o możliwości wycofania się.

MODELE I MECHANIZMY INTEGRACJI

Pod pojęciem problemu integracji rozumiemy całościowy obraz układu integracyjnego, obejmujący zespół jego głównych właściwości, w tym zwłaszcza podział kompetencji między organami międzynarodowymi lub ponadnarodowym, a rządami państw członkowskich oraz między centralnymi ośrodkami władzy gospodarczych krajach, a podmiotami gospodarczymi. Zgodnie z tak przyjętą definicję model integracji obejmuje przede wszystkim zasady podejmowania decyzji dotyczących powiązań międzynarodowych.

Pojęciem dużo węższym od modelu jest pojęcie mechanizmu integracji.

Dlaczego?

Bo mechanizm integracji obejmuje zasady funkcjonowania rynku międzynarodowego oraz jego związki z poszczególnymi rynkami narodowymi.

W zakres tego pojęcia będą wobec tego wchodzić:

1. mechanizm funkcjonowania pieniądza

2. polityka cenowa

3. polityka kursów walutowych

4. rozliczenia międzynarodowe

Wszystkie te kategorie ujęte w dwojakim sensie to jest albo w ramach całego ugrupowania integracyjnego, albo w ramach danego rynku narodowego.

Do domu:

Ujęcie integracji jako stanu, systemu

6 czynników integracji

warunki integracji- 8

integracja a suwerenność narodowa

mechanizm integracji model integracji

Znać- Integracja międzynarodowa/ponadnarodowa

ZARYS HISTORII INTEGRACJI EUROPEJSKIEJ

Pierwsze procesy integracyjne notowano już w minionym wieku, ale nie miały one jeszcze wyraźnego charakteru, formy i zakresu. Zawiązywano bowiem dwu- i wielostronne porozumienia, ale żadne z nich nie przyjęło bardziej rozbudowanej formy integracji, ograniczając się jedynie do budowy Unii Celnej.

Zasadniczy rozwój procesów integracyjnych nastąpił po II wojnie światowej i o tym rozwoju zadecydowało szereg czynników, a mianowicie:

1. miała wpływ sama sytuacja gospodarcza Europy po II wojnie światowej, kiedy większość krajów była w dużej mierze zniszczona, których gospodarki były rozbite i w pewnych przemyśleniach działacze gospodarzy widzieli w integracji szansę na odbudowę ze zniszczeń wojennych;

2. zerwanie powiązań kooperacyjnych pomiędzy przedsiębiorstwami, co wyraźnie osłabiło nie tylko potencjał produkcyjny większości firm, ale po prostu bez integracji rozwój tych firm był prawie niemożliwy;

3. podział Europy na dwie strefy wpływów (Europa Zachodnia i Europa pod protektoratem radzieckim), co również przysporzyło wiele problemów natury gospodarczej i zerwane zostały tradycyjne więzi gospodarcze pomiędzy regionami, państwami;

4. rozpad systemu kolonialnego po II wojnie światowej, który zerwał tradycyjne nici powiązań metropolii z koloniami.

Europa powojenna, to Europa podzielona, gdzie funkcjonuje państwo niemieckie, które jest pod kontrolą państw zwycięskich, w którym to funkcjonuje strefa zdemilitaryzowana (a więc nie ma armii, przemytu niemieckiego, wszystko to jest pod kontrolą). I w takich to warunkach Europa wymaga pomocy gospodarczej i wsparcia finansowego, które to zostaje udzielone Europie przez Stany Zjednoczone, powstał plan pomocy dla Europy zwany Planem Marshalla. Plan ten miał być realizowany w obszarze całej Europy, ale dzięki jednostronnej decyzji Stalina w 1947r. wszystkie kraje socjalistyczne „dobrowolnie” zrzekły się tej pomocy.

19.09.1946r. - na uniwersytecie w Zurichu występuje do studentów W. Churchil i w swoim przemówieniu przedstawia koncepcję Stanów Zjednoczonych i Europy. Koncepcja ta była od samego początku oparta na zamyśle rozwoju stosunków francusko - niemieckich. Przedstawiała wizję Europy spójnej, zintegrowanej. W. Churchil nie był jedynym autorem tej koncepcji - Jean Monett, Henry Pol Spaack, Alcide Degaspenn, Michał Blunsz; J. Monett, H. Spaack - jednostki wybitne, twórcy integracji europejskiej.

04.1948r. - powstaje Europejska Organizacja Współpracy Gospodarczej, która została powołana przede wszystkim do koordynacji pomocy w ramach planu Marshall'a. W czasie spotkań w ramach tej struktury coraz bardziej państwa zachodnioeuropejskie zacieśniają stosunki dwu- i wielostronne między sobą, a od momentu kiedy plan Marshall'a wchodzi w drugą fazę poważnej pomocy kredytowej i wsparcia finansowego EOWG bierze na siebie dodatkowąfunkcję - kontrolną. Kontroluje napływ pomocy amerykańskiej dla Europy. W 1949r. do tej organizacji przystępuje RFN, a w 1950r. Kanada i Stany Zjednoczone.

17.03.1948r. - idea partnerstwa francusko-niemieckiego znajduje pełne odzwierciedlenie w podpisanym 17.03.1948r. Traktacie Brukselskim. Traktatem Brukselskim osiągnięto pięcioletnie porozumienie między Francją, Wielką Brytanią i państwami Beneluksu. Na mocy tego traktatu powołano Unię Zachodnioeuropejską, której przypisano funkcje polityczne, społeczne w okrojonym zakresie, gospodarcze, ale najważniejszym celem jaki postawiono przed UZE, była szeroko rozumiana samoobrona (coś na wzór porozumienia o charakterze militarnym). Współczesna UZE jest integralną częścią UE stanowiąc jej 4 filar i na bazie tego filaru powstają zintegrowane struktury militarne UE, które w niedługim czasie zastąpią całkowicie funkcjonowanie Paktu Północnoatlantyckiego NATO. UZE jest tym rodzajem porozumienia o charakterze bardziej politycznym, militarnym niż gospodarczym, co równolegle dzieje się w dziedzinie integracji.

04.10.1948r. - powstaje w Brukseli Ruch Europejski koncentrujący najwybitniejszych działaczy gospodarczych i politycznych łącznie z w/w. Celem było propagowanie idei integracji europejskiej. Z inicjatywy tego ruchu odbywa się w 1948r. w Hadze Kongres Europejski, na którym jego uczestnicy zaproponowali utworzenie Zgromadzenia Europejskiego i Rady Europy. Cel - przygotowanie poszczególnych i kolejnych etapów integracji.

05.05.1949r. - powstała tylko i wyłącznie Rada Europy (życie zweryfikowało podejście do tworzenia dwóch na początku organizacji integracyjnych). Była pierwszą europejską, ponadnarodową organizacją współpracy międzyrządowej. Siedzibą Rady obrano Strasburg, jako symbol początku pojednania i współpracy francusko-niemieckiej. Zadania:

• umacnianie i rozwój demokracji;

• ochrona praw człowieka;

• rozwiązywanie problemów społecznych.

Rok 1949 był przełomowym - coraz bardziej pogarszająca się sytuacja polityczna, grożąca kolejnym konfliktem zbrojnym w Europie. Sytuacja w Europie doprowadziła do podpisania dnia 04.04.1949r. porozumienia 10 państw europejskich + Kanada i Stany Zjednoczone o powołaniu do życia NATO. Wraz z powołaniem do życia NATO, Stany Zjednoczone zmieniły strategię w stosunku do Niemiec, odeszłyod formuły ich izolacji na rzecz taktyki stopniowego wciągania Niemiec do zintegrowanych struktur NATO.

Koncepcja amerykańska spotkała się ze sprzeciwem krajów europejskich, które obawiały się ekspansji Niemiec w Europie. Tylko Wielka Brytania poparła Stany Zjednoczone, która od tego momentu staje się strategicznym sojusznikiem Ameryki (co trwa po dzień dzisiejszy). Wielka Brytania zdradza interesy Europy, występuje przeciwko Europie, prowadzi politykę faktów dokonanych, co jest bardzo negatywnie odbierane prtzez pozostałe kraje Europy Zachodniej. Najbardziej przeciwstawna tej sytuacji była Francja, która natychmiast poczuła się zagrożona ze strony Niemiec.

Wyznając taktykę, iż najlepszą obroną jest atak, przystępuje do inicjatywy dyplomatycznej.

• Pierwszym krokiem Francji jest zgłoszenie projektu umiędzynarodowienia niemieckiego Zagłębia Ruhry pod kontrolą Francji. Francja w ten sposób chciała przejąć kontrolę nad Niemcami. Ten projekt francuski nie spotkał się z akceptacją amerykańską i został całkowicie zablokowany.

• Drugim krokiem Francji jest zgłoszenie kolejno dwóch projektów powołania do życia Unii Celnej. Pierwszy projekt opiewał na Unii Celnej Francji i Włoch - był to tzw. FINEBEL. Drugi był rozszerzeniem pierwszego na Niemcy i kraje Benelux'u - był to tzw. FITALUX.

Francja bała się jednak, że z chwilą wejścia Niemiec do współpracy w Europie jej pozycja będzie zagrożona i zgłasza dalsze projekty skierowane w kierunku Niemiec:

• Pierwszy projekt miał doprowadzić do usamodzielnienia gospodarczego Niemiec, a przede wszystkim do ich dozbrojenia;

• Drugi projekt - Francja proponuje stworzenie Europejskiej Wspólnoty Politycznej w niedalekiej przyszłości.

Równolegle z zabiegami dyplomatycznymi Francji, wraz z realizacją planu Marshalla, wraz z rozbudową gospodarek państw Zachodnioeuropejskich zaczęły coraz bardziej rozbudowywać się tendencje prointegracyjne w Europie Zachodniej, za sprawą prominentnych ich działaczy integracyjnych.

Główny projekt rozwoju integracji europejskiej przygotowuje Jean Monett, który przewidywał rozpoczęcie procesu integracji od państw europejskich o podobnej strukturze gałęziowej w gospodarce. Aby sprostać konkurencji na rynkach światowych należało połączyć możliwości kapitałowe w określonych dziedzinach przemysłu.

30.04.1950r. - plan Monett'a zostaje przedstawiony premierowi Francji Rua Pleren, który projekt ten przesyła do swojego Ministra Spraw Wewnętrznych Roberta Szumana. Szuman dostaje kilka dni na jego sprawdzenie, by 09.05.1950r. przedstawić ten dokument na forum Francuskiego Zgromadzenia Narodowego. Od tego momentu dokument ten nosi nazwę planu Roberta Szumana. Projekt ten został bardzo szybko zauważony w Europie. Miesiąc później Rua Pleren zaprasza do Paryża przedstawicieli 6 państw europejskich (Francja, Belgia, Holandia, Luksemburg, RFN, Włochy). Po kilkudziesięciu turach sptkań w różnym czasie, po wielu konsultacjach

18.04.1951r. zostaje podpisany Traktat Paryski o utworzeniu EWWiS. Traktat paryski podpisano na 50 lat i właśnie 27.07.2002 traktat dobiega swojego żywota.

EWWiS stała się kamieniem węgielnym integracji europejskiej. Na mocy tego traktatu przemysły węgla i stali sześciu państw zostały poddane międzynarodowej kontroli, a dodatkowo po raz pierwszy w historii powołano do życia ponadnarodowe organy:

• Wysoką Władzę (przewodniczący Jean Monette);

• Radę Ministrów;

• Zgromadzenie Parlamentarne;

• Trybunał Sprawiedliwości;

• Radę Ekonomiczno-Społeczną.

EWWiS była pierwszą europejską organizacją mającą realną władzę i ponadnarodowe instytucje. Stanowiła podstawę dalszych wszystkich procesów integracyjnych.

Następnym krokiem po EWWiS było wynegocjowanie traktatu, który miał dać podstawy prawne do utworzenia wspólnych europejskich sił obronnych zastępujących armie narodowe, a także umożliwiać nadzór nad nowym usytuowaniem RFN w tym porozumieniu.

02.05.1952r. - sześć państw EWWiS podpisuje traktat o utworzeniu drugiej instytucji w Europie - Europejskiej Wspólnoty Obronnej. Plan utworzenia tej wspólnoty przewidywał utworzenie wspólnej zachodnioeuropejskiej armii z udziałem Bundeswery pod wspólnym międzynarodowym dowództwem. Integracje międzynarodowych sił miała się odbywać już od szczebla związku taktycznego wzwyż oraz przewidywano, jako warunek konieczny przy utworzeniu EWO jak najszybsze utworzenie europejskich instytucji politycznych.

Doradcy EWWiS oraz EWO rozważały koncepcje utworzenia trzeciego ugrupowania integracyjnego, którym miała być Europejska Wspólnota Polityczna. Przewidywano, że EWP będzie organizacją wyposażoną w najdalej idące dotychczas kompetencje o charakterze ponadnarodowym. Miała ona łączyć w sobie elementy dwóch pozostałych struktur. Prace nad koncepcją EWP biegły bardzo szybko. W 1952r. pojawił się statut EWP. W tym czasie rozpoczął się proces ratyfikacji EWO (kiedy trwały równoległe prace przygotowawcze do trzeciego ugrupowania, czyli EWP).

Na mocy traktatu Paryskiego powstało EWWiS - to było porozumienie o charakterze branżowym (pod międzynarodową kontrolę poddano dwie branże: węgla i stali 6 państw); pod wspólnym międzynarodowym nadzorem utworzono po raz pierwszy instytucję ponadnarodową.

Ponieważ twierdzono, że bezpieczeństwo europejskie jest zagrożone następnym korkiem integracyjnym powinna być integracja militarna.

Powstaje koncepcja EWO, niemalże z marszu automatycznie wszystkie państwa EWWiS podpisują dokumenty. I wydawałoby się, że wszystko się pięknie rozwija i trwają prace przygotowawcze do trzeciego filaru- EWP, ale los jest złośliwy.

Rozpoczął się proces ratyfikacyjny, przeszedł w 4 krajach Beneluxu, natomiast spotkał się z negatywną opinią francuskiego społeczeństwa i trzema głosami projekt nie przechodzi na francuskim Zgromadzeniu Narodowym. Twórcy przegrali rozgrywkę we własnym Zgromadzeniu Narodowym.

I tutaj upada koncepcja EWO - bo była mowa, albo wszystkie 6 państw ratyfikuje albo nikt, i wystarczyło, że Francja nie poparła i było po koncepcji.

W momencie gdy pada EWO zaniechano dalszych prac koncepcyjnych nad OWP. Na tym kończy się pierwszy etap procesów integracyjnych po II wojnie światowej.

Lata 50-te to okres narastającego kryzysu energetycznego, wywołanego zdywersyfikowaniem źródeł energii. Dywersyfikacja źródeł energii była podyktowana rozwijającą się produkcją i rozwojem rewolucji naukowo-technicznej; rezygnowano z węgla na rzecz paliw ciekłych i gazowych.

Kryzys rozpoczął się od tego, że gwałtownie zaczęły rosnąć ceny ropy naftowej, państwa europejskie zaczęły zaciągać kredyty na sfinansowanie zakupów ropy. I większość krajów zachodnio europejskich popada w trudności ze zbilansowaniem swoich obrotów ( trudności płatnicze). Ta sytuacja powoduje odrodzenie się idei związanej z wykorzystaniem alternatywnych źródeł energii.

Ponieważ jednak wykorzystanie energii jądrowej było poza zasięgiem pojedynczego państwa (ze względu na koszty) powstała koncepcja rozwiązania problemu alternatywnych źródeł energii w ramach całej Europy.

Z inicjatywy państw Beneluxu ½-06 1955 r zwołano konferencję międzynarodową z udziałem
6 ministrów spraw zagranicznych państw członkowskich EWWiS w Messynie.

1. uzgodniono konieczność dalszej integracji gospodarczej (początek integracji gospodarczej)

2. osiągnięto kompromis co do powołania w najbliższej przyszłości Europejskiej Organizacji
   ds. pokojowego wykorzystania energii atomowej.

W celu opracowania szczegółów tej organizacji powołano komitet roboczy pod przewodnictwem
H. Pacha.

Komitet ten w list.-1955 r przedstawił plan utworzenia (przez 6 państw EWWiS)- Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej EUROATOM.

1. stworzenie wspólnego funduszu finansowania badań nuklearnych

2. wspólne finansowanie budowy zakładów atomowych

3. wspólne sfinansowanie kontroli bezpieczeństwa nuklearnego

Przeciwko temu projektowi występuje Wielka Brytania ( dlatego, że była ona bardzo mocno zaangażowana w branżę nuklearną, szczególnie w poszukiwanie surowców nuklearnych i chciała mieć kontrolę na tą branżą).

Za sprawą W. Brytanii na forum organizacji Europejskiej Współpracy gospodarczej powołano specjalną grupę roboczą, która pod koniec lutego 1956 r przedstawiła kolejny projekt EUROATOMu.

Projekt ten został storpedowany przez federalistów zachodnich i komitet na rzecz Stanów Zjednoczonej Europy przygotował własny projekt EUROATOMu (autorem był J. Monette).

Projekt zostaje odrzucony na konferencji ministrów Spraw Zagranicznych EWWiS w lutym 1956 r.

Za kolejny projekt wziął się H. Paach- była to tzw. Koncepcja Puli Atomowej- 22-04-1956r. Konkurowały więc 2 projekty:

Projekt Paacha-Koncepcja Puli Atomowej oraz

Projekt EOWG (19 razy zmieniono tekst układu).

Ostatecznie układ jest gotowy w lutym 1957r., a traktat o EUROATOMie zostaje podpisany 27-03-1957r w Rzymie.

27-03-1957 r w Rzymie ta sama grupa podpisuje drugi traktat o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (mówimy o traktatach rzymskich).

EUROPEJSKA WSPÓLNOTA WĘGLA I STALI

Podstawa prawna EWWiS to Układ z 18-04-1951, który obowiązuje przez 50 lat, czyli 1952-2002. W tym roku wygasa.

Wtedy podpisano 3 dodatkowe protokoły:

1. w sprawie przywilejów i immunitetów Wspólnoty

2. statut Trybunału Sprawiedliwości

3. Protokół o zakresie Wspólnoty z Radą Europy

Traktat Paryski był wielokrotnie modyfikowany, także uzupełniany przez szereg umów, z których najważniejsza umowa dotyczy Wspólnych organów dla Wspólnot Europejskich, którą podpisano 25-03-1957r. Na podstawie tej umowy Parlament Europejski i Trybunał Sprawiedliwości stały się organami trzech wspólnot.

Drugi dokument podpisany to umowa w sprawie ustanowienia jednej rady Wspólnot Europejskich i jednej dla niej komisji, podpisana 8-04-1965r, która weszła w życie 1-07-1967r. Podpisano protokół w sprawie przywilejów i immunitetów Wspólnot Europejskich, podpisany i wszedł w życie w tym samym czasie co umowa.

JEDNOLITY AKT EUROPEJSKI- KOLEJNY DOKUMENT PODPISANY 17-02-1986R (WSZEDŁ W ŻYCIE 1-07-1987r)- jeden z najważniejszych dokumentów Unii Europejskiej.

Kolejny dokument to Układ w sprawie utworzenia UE podpisany w Maastricht 7-02-1992r, wszedł w życie 1-11-1993 r.

Te wszystkie umowy, to umowy, które dotyczą wszystkich 3 wspólnot Europejskich.

EWWiS działa również na podstawie aktów prawnych tworzących tzw. Prawo wewnętrzne Wspólnot Europejskich oraz niektórych uchwał organów Wspólnot Europejskich.

CZŁONKOSTWO EWWiS

Członkowie EWWiS to tzw państwa założycielskie: Francja, Niemcy Włochy, oraz kraje Beneluxu czyli: Belgia, Holandia i Luxemburg.

Każde następne rozszerzenie zaczynało się od 1 stycznia:

1. rozszerzenie 1973 r - Dania, Irlandia, Wielka Brytania

2. rozszerzenie 1981 r - Grecja

3. rozszerzenie 1986 r. - Hiszpania, Portugalia

4. rozszerzenie 1995 r - Austria, Finlandia i Szwecja

razem 15 państw.

Kraj kandydujący, który wchodzi do EWWiW , tym samym wchodzi do pozostałych wspólnot, i odwrotnie, jeśli któryś z krajów nie jest przyjęty do EWWiS to i do innych nie wchodzi.

ORGANY EWWiS

Do lipca 1967r podstawowym organem decyzyjnym Wspólnot była -SPECJALNA RADA MINISTRÓW.

Od 1-07-1967r podstawowym organem jest Rada Wspólnot Europejskich,

Od 1992r Rada Unii Europejskiej .J. Monnet i R Schuman- projekt EWWiS.

Specjalna Rada Ministrów została powołana na żądanie państw Beneluxu, by ograniczyć ponad narodowe kompetencje Wysokiej Władzy- organ najwyższy w EWWiS.

Specjalna Rada Ministrów miała niezależny sekretariat składający się z funkcjonariuszy międzynarodowych, który mieścił się w Luxemburgu, aby mieć wpływ na działania kontra Wysokiej Władzy.

Do lipca 1967r Głównym organem zarządzającym była Wysoka Władza. Pierwszym Szefem Wysokiej Władzy jest Jean Monnet. Wysoka Władza to gremium 9-ci osobowe mianowane na 6 letnią kadencję. Mieli oni status funkcjonariuszy międzynarodowych, nie reprezentantów interesów krajów z których pochodzili, kraje z których pochodzili nie mogły na nich wywierać wpływu w żadnym zakresie, nie mogli oni prowadzić żadnej innej działalności zawodowej.

Nie mogli posiadać, nabywać czy zbywać żadnych udziałów czy akcji przedsiębiorstw sektora stalowego, czy węglowego, w czasie sprawowania swojej kadencji i 3 lata po wygaśnięciu mandatu.

Wysoka Władza na mocy Umowy z 8-04-1965r,( w życie 1-07-1967r) zostaje przekształcona w Komisję Wspólnot Europejskich, a od 1992r w Komisję Europejską ( obecny szef to- Prodi).

Wysoka Władza była Głównym organem zarządzającym EWWiS, a komisja Europejska- UE.

Wysoka władza podejmowała uchwały zawsze większością głosów, obecnie Komisja Europejska, gdy sprawa jest bardzo poważna może to robić po zasięgnięciu rady unii.

Wysoka Władza, dziś Komisja Europejska może podejmować 3 rodzaje uchwał:

1. decyzja- obowiązują adresata w odniesieniu do Proponowanych celów i środków realizacji

2. zalecenia- wiążą adresata jeśli chodzi o rezultat jaki ma być osiągnięty, pozostawiając mu swobodę form i środków ich realizacji

3. opinie- nie są wiążące

Traktat Paryski dawał Wysokiej Władzy szczególne uprawnienia w razie kryzysu w przemyśle stalowym lub węglowym. Po zasięgnięciu opinii Komitetu Doradczego i za zgodą Rady, Wysoka Władza mogła wprowadzić system kontyngentów produkcyjnych w okresach nadprodukcji, lub przydziału węgla czy stali w okresach deficytu.

W rękach Wysokiej Władzy znalazły się też szerokie uprawnienia do zwalczania praktyk monopolistycznych w celu zagwarantowania wolnej konkurencji w obu sektorach. Wysoka Władza została upoważniona do przeprowadzenia bezpośredniej kontroli, wszystkich podmiotów gospodarczych branży węglowej i stalowej.

Wysoka władza deleguje do tych przedsiębiorstw swoich przedstawicieli, których wyposaża w szerokie kompetencje i uprawnienia, zrównane z kompetencjami i uprawnieniami narodowych aparatów skarbowych.

W razie stwierdzenia naruszeń prawa, nie wywiązywania się z przyjętych zobowiązań, Wysoka

Władza mogła wprowadzić dla danego państwa 3 rodzaje sankcji:

1. wstrzymanie czasowe lub całkowite wsparcia finansowego dla danego państwa ze strony wspólnoty

2. wydawanie zarządzeń z klauzulą natychmiastowej wykonalności w celu naprawienia szkód wynikłych z nieprzestrzegania zobowiązań. Dane państwo było odpowiedzialne za swoje przedsiębiorstwa.

3. Prawo nakładania grzywien pieniężnych nakładanych na przedsiębiorstw nie wykonujące postanowień układu albo decyzji organów wspólnoty. Grzywna była egzekwowana przez wspólnoty za pośrednictwem państw, którego było przedsiębiorstwo.

Wysoka Władza i jej Sekretariat również zostały umiejscowione w Luxemburgu. Dopiero od Traktatu w Maastricht komisja Europejska i Sekretariat są w Brukseli.

Kolejnym organem wspólnoty jest Wspólne Zgromadzenie ( do lipca 1957r) ten miniparlament miał 78 delegatów wyłonionych z rządów państw członkowskich. Kadencja 12 miesięcy. Reprezentacja państw nie była jednakowa- Francja, Włochy i Niemcy miały po 18 parlamentarzystów, Belgia i Holandia po 10 parlamentarzystów, a Luxemburg 4 parlamentarzystów. Od stycznia 1958 r Wspólne Zgromadzenie zastąpiono Wspólnym Gromadzeniem międzyparlamentarnym dla Wspólnot Europejskich, obecnie zwanym Parlamentem Europejskim.

Nastąpiło to na mocy dodatkowej umowy do traktatów rzymskich 25-03-1957r.

Siedzibą Parlamentu stał się Strassburg,, a Sekretariat w Luxemburgu i tak jest do dziś.

Parlamentarzyści Europejscy są wybierani w wyborach powszechnych.

TRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWOŚCI

POWOŁANY TRAKTETEM PARYSKIM OD 1-0101958R- WSPOLNY ORGAN 3 WSPÓLNOT. DZIAŁA PRZY NIM TRYBUNAŁ I INSTANCJI- 18-10-1988R.

4 cele strategiczne wobec wspólnoty:

1. przyczynienie się do szybkiego i zrównoważonego rozwoju gospodarczego

2. zwiększanie zatrudnienia

3. podnoszenie stopy życiowej społeczeństw państw członkowskich

4. ustanowienie wspólnego rynku surowców i produktów przemysłów stalowego i węglowego

To wtedy po raz pierwszy wspólny rynek- czyli cel budowy wspólnego rynku.

1-01-1995r powstał faktyczny wspólny rynek

Aby osiągnąć te cele postawiono pewne zadania przed wspólnotą:

1). Wspólnota miała zapewnić wszystkim nabywcom ze wspólnego rynku jednakowe wa4unki dostępu do źródeł produkcji węgla i stali

2). Zapewnić wspólnemu rynkowi potrzebne dostawy regularne węgla, stali, rud żelaza i koksu.

3). Zapewnić najniższe ceny na węgiel i stal przy utrzymaniu normalnych dochodów z inwestycji kapitałowych (czyli przy rentowności produkcji).

4). Stworzenie niezbędnych warunków zachęcających do rozwijania eksploatacji złóż (Traktat o dobrej robocie- Kotarbińskiego, prakseologia- racjonalność działań, decyzji)

5). Popierać dążenia do stworzenia sile roboczej lepszych warunków życia i pracy i zrównania gałęzi węglowej i stalowej pod względem dochodu, poziomu życia z pozostałymi gałęziami gospodarki.

6). Wspierać rozwój wymiany międzynarodowej i zapewnić poszanowanie słusznych limitów cen na rynkach międzynarodowych.

7). Popierać rozwój i modernizację produkcji przeciwdziałając jednocześnie próbom protekcjonizmu, preferencji i subwencji dla podmiotów gospodarczych.

Te cele miały być realizowane 4 drogami:

1). Przez stopniowe obniżanie ceł i znoszenie ograniczeń ilościowych w obrocie surowcami i produktami obu gałęzi miedzy państwami członkowskimi

2). Przez stopniowe wprowadzanie swobody transferu siły roboczej zatrudnionej w tych przemysłach

3). wprowadzenie ujednoliconej taryfy transportowej na surowce i produkty obu gałęzi w obszarze wspólnoty

4). Zapewnienie wolnej konkurencji we wspólnym rynku przez zakaz stosowania wszelkich praktyk, które by ją w jakiś sposób ograniczały. Chodzi o subsydia, dumping i kartele.

Wspólny Rynek Węgla i Stali w ramach Wspólnoty Węgla i Stali nie został ochroniony cłami zewnętrznymi w stosunku do Państw trzecich. Dzięki takiemu podejściu skutkiem powstania Wspólnego Rynku Węgla i Stali było wzmocnienie mechanizmu wolnej konkurencji w obszarze wspólnoty.

Zakłady nierentowne musiały ulec restrukturyzacji produkcji poprzez tworzenie bardzo dużych firm z rozbudowaną produkcją na wielką skalę o dużym kapitale, nastawione proinnowacyjnie ale ujemną stroną tego procederu stały się ciche porozumienia, zmowy producentów w celu eliminowania niewygodnej konkurencji. Aby go ukrócić wprowadzono ustawodawstwo anty kartelowe.

Zostały utworzone 3 wspólne rynki:

1). Rynek węgla, rud żelaza i złomu 10-02-1953

2). Wspólny rynek stali 1-05-1953

3). Wspólny rynek stali specjalnych 1-07-1954 r

EWWiS wygaśnie w połowie roku 2002- jej funkcje przejmie UE, Trybunał Europejski i Komisja Europejska.

EUROPEJSKA WSPÓLNOTA ENERGII ATOMOWEJ- EUROATOM

Powstała z powodu groźby powstającego deficytu energetycznego. Swoja działalność skupiono na energii atomowej. Drugim powodem był fakt konieczności kontroli międzynarodowej gospodarki energią atomową.

1-2-06-1955 w Messynie Konferencja Państw Członkowskich Ministrów Spraw Zagranicznych.

Podjęto decyzje:

-decyzja podjęcia Wspólnoty Energii Atomowej

-konieczność dalszej integracji gospodarczej

Projekt Euroatomu wg Arnaud Armand, który przewidywał: wspólnych instytucji w postaci:

• funduszu finansowania badań

• utworzenie rynku surowcowego

• utworzenie ośrodków naukowo-badawczych

• budowa zakładów atomowych

• stworzenie systemu międzynarodowej kontroli bezpieczeństwa nuklearnego.

Traktat o Euroatomie podpisano w Rzymie - 25-03-1957r. jednocześnie z traktatem ustalającym EWG. Traktat podlegał ratyfikacji przez parlamenty 6 państw członkowskich. Wszedł w życie 1-01-1958 r. Sam traktat został podpisany na czas nieograniczony i obowiązuje do dziś. Euroatom to jedna z trzech części pierwszego filaru UE. Eruoatom działa na podstawie aktów prawnych tworzących prawo wewnętrzne Wspólnot Europejskich oraz działa na podstawie niektórych uchwał organów wspólnot.

Traktat o Euroatomie by wielokrotnie ratyfikowany, rozszerzany na drodze umów pomiędzy krajami członkowskimi Wspólnoty, tymi samymi aktami prawnymi co EWWiS. Państwa założycielskie to: Francja Włochy, Niemcy i Benelux-Holandia, Belgia i Luxemburg. W tych samych latach co EWWiS przyjmowano do Euroatomu.

Najwyższą władzą Euroatomu jest Władza Euroatomu. Tak było do 1-07-1967r, potem zastępuje ją Rada Wspólnot, a teraz Rada Europejska. Pozostałe wszystkie struktury integracyjne są jednakowe dla 3 wspólnot- Komisja, Trybunał Sprawiedliwości itd.

Rada Euroatomu podejmowała jeden rodzaj uchwał wiążących tzn.- decyzje- większość decyzji Rada Euroatomu podejmowała na wniosek Wspólnot Europejskich albo po zasięgnięciu jej opinii. Rada podejmowała wszystkie decyzje większością głosów.

Przed Radą Euroatomu postawiono szereg zasadniczych zadań:

1. Rada uchwalała programy badawcze Euroatomu,

2. Wydawała decyzje dotyczące kontroli bezpieczeństwa

3. Wydawała decyzje o ochronie sanitarnej

4. Podejmowała decyzje o ochronie tajemnicy

5. Tworzyła wspólne przedsiębiorstw

6. Ustalała ceny na materiały rozszczepialne

7. Uchwalała budżet Euroatomu

8. Określała wysokość składek członkowskich

9. Wyrażała zgodę na zawarcie przez Komisję Wspólnot umów międzynarodowych

10. Powoływała organy pomocnicze

Oprócz tych zasadniczych zadań Rada Euroatomu dla zapewnienia ciągłości swojej pracy powołała Komitet stałych przedstawicieli. Zadaniem tego Komitetu było przygotowywanie i koordynowanie prac Rady Euroatomu.

Na mocy umowy od 1-07-1967r Komitet Stałych Przedstawicieli jest organem Wspólnot. Obecnie nie ma Rady Euroatomu ale jest Komitet Stałych Przedstawicieli.

Rada powołała 3 organy pomocnicze:

1. Komitet naukowo-techniczny

2. Komitet doradczy do spraw badan

3. Wspólny ośrodek badań

W traktacie Rzymskim przed Euroatomem postawiono jeden cel strategiczny, a okazało się nim być stworzenie niezbędnych warunków do powstawania i szybkiego rozwoju przemysłów atomowych w krajach wspólnoty, przy czym w traktacie rzymskim jest wyraźna deklaracja o pokojowym wykorzystaniu energii atomowej.

Euroatom rozwijał swoją działalność w różnych obszarach:

1. Rozwój badań naukowych. Wspólnota realizowała swoje programy badawcze i szkoleniowe przez koordynację programów badawczych i szkoleniowych w dziedzinie energii atomowej, prowadzonych na terenie poszczególnych państw członkowskich,

2. Po drugie przez udzielanie pomocy państwom członkowskim i przedsiębiorstwom w realizowaniu ich programów badawczych, aktualnie funkcje te wykonuje komisja wspólnot przez udzielanie pomocy finansowej, w ramach umowy o dzieło naukowe, dostarczanie materiałów rozszczepialnych, udostępnianie urządzeń i instalacji, pomoc ekspercką oraz przez wspólne finansowanie badań.

3. Euroatom realizuje własny program badawczy i szkoleniowy. Stworzono także wspólny ośrodek badań. Drugim obszarem działania Euroatomu jest ochrona sanitarna. Dlatego Komisja Europejska opracowuje normy bezpieczeństwa i ochrony sanitarnej ludności. Normy te zatwierdza Rada Ministrów kwalifikowaną większością głosów. Każde państwo członkowskie zobowiązane jest do prowadzenia stałej kontroli stopnia radioaktywności oraz przestrzegania norm bezpieczeństwa. Komisja Europejska ma prawo wstępu do urządzeń członkowskich przy kontrolowaniu stopnia radioaktywności i w zakresie przestrzegania norm bezpieczeństwa. Może ona wydawać państwom członkowskim zalecenia dotyczące utrzymania bezpieczeństwa stopnia radioaktywności, a sytuacjach szczególnych kierować do nich dyrektywy domagające się podjęcia niezbędnych czynności dla zapobiegania naruszania norm bezpieczeństwa. Jeśli którekolwiek z państw członkowskich nie dostosuje się do tej dyrektywy sprawa staje na wokandzie Trybunału Sprawiedliwości.

W ramach Euroatomu nastąpiła koordynacja inwestycji przemysłowych, założono kilka wspólnych przedsiębiorstw, uruchomiono także kilka zakładów atomowych. Euroatom ma monopol w dziedzinie zaopatrzenia w surowce nuklearne. Do zaopatrywania w te materiały odpowiednich przedsiębiorstw i zakładów atomowych traktatem rzymskim powołano do życia Agencję Zaopatrzenia. Agencja została podporządkowana Komisji Europejskiej, która stała się również organem odwoławczym od decyzji agencji. Statut agencji zatwierdza Rada UE, określa jej kapitał, jego subskrypcję oraz tryb handlowego zarządzania agencją. Agencji zaopatrzenia przysługuje prawo pierwszeństwa wyboru w zakresie materiałów rozszczepialnych, produkowanych w obszarze wspólnoty. Wszystkie państwa członkowskie muszą przekazywać Agencji wszystkie dane dotyczące potencjału nuklearnego, ilości posiadanych surowców rozszczepialnych, stopień ich zużycia. W przypadku eksportu i importu materiałów rozszczepialnych również odbywa się to za pośrednictwem Agencji Zaopatrzenia.

Euroatom przyjął na siebie pełną kontrolę wykorzystania surowców rozszczepialnych, dlatego też każde państwo członkowskie musi udostępniać Komisji Europejskiej wszystkie dane urządzeń nuklearnych, zakładów atomowych i możliwości ich wykorzystania. Corocznie trzeba to przesyłać do Komisji w formie sprawozdania. Komisja Europejska wysyła do krajów członkowskich swoich inspektorów, mają prawo kontroli wszystkich urządzeń i zasobów nuklearnych z wyjątkiem instalacji wojskowych. Jeżeli którekolwiek państwo członkowskie sprzeciwia się nakazowi to sprawa trafia Do Trybunału.

Gdy naruszą bezpieczeństwo Komisja Europejska może wydać dyrektywę nakazującą danemu państwu likwidację istniejących naruszeń. Również jeżeli dane państwo zlekceważy dyrektywę sprawa trafia do Trybunału. Komisja Europejska wyposażona jest w sankcje wobec państwa. Przedsiębiorstwa lub osoby fizycznej, które naruszyły postanowienie w zakresie bezpieczeństwa.

Najmniej dolegliwą sankcją jest ostrzeżenie, drugą sankcją jest cofnięcie środków finansowych, cofnięcie pomocy technicznej,, wycofanie ekspertów, kolejną sankcją jest możliwość oddania przedsiębiorstwa pod zarząd komisaryczny na okres 4-miesięcy.

Ostatnią sankcją jest częściowe lub całkowite odebranie materiałów rozszczepialnych. Euroatom posiada prawo własności na wszystkie materiały rozszczepialne wytworzone lub przetworzone przez państwo członkowskie, przedsiębiorstwa i osoby fizyczne. Wszystkie te osoby prawne i fizyczne mają pełnię praw użytkowania i zużywania materiałów rozszczepialnych, które znalazły się prawidłowo w ich posiadaniu, pod warunkiem pokojowego ich wykorzystania oraz wykonania opcji ochrony sanitarnej. Agencja Zaopatrzenia prowadzi pełną ewidencję tych materiałów. Zgodnie z traktatem rzymskim państwa członkowskie Euroatomu w ciągu jednego roku od momentu jego powstania miały znieść między sobą wszystkie cła i ograniczenia ilościowe zarówno w eksporcie i imporcie materiałów rozszczepialnych, wykazanych na trzech listach jako integralne załączniki do traktatu rzymskiego. W tym samym czasie do 1-01-1959r miała być ustanowiona wspólna taryfa celna na te produkty wobec państw trzecich. W tym samym czasie miano zagwarantować proporcjonalną międzynarodową obsadę wszystkich instytucji zakładów naukowo-badawczych i zakładów atomowych dla najlepszych specjalistów z tej dziedziny. W praktyce jednak, działalność Euroatomu skoncentrowała się na koordynacji prac badawczych realizacji projektów eksperymentalnych, prowadzeniu wspólnych badań, szkoleniu specjalistów i opracowaniu norm bezpieczeństwa. To jest pięć zasadniczych zadań realizowanych przez Euroatom.

Tego typu działalność prowadzona jest prze ścisłej współpracy z krajowymi instytutami naukowo badawczymi państw członkowskich, państwami trzecimi, a także organizacjami międzynarodowymi. W ramach pięcioletnich programów badań i szkolenia,

Euroatom utworzył 4 zakłady wspólnego ośrodka badań:

1. Zakład powstał we Włoszech -Ispra

2. Zakład powstał w Holandii- Petten

3. Zakład powstał w Belgii - Gel

4. Zakład powstał w Niemczech - Karlsrue

Jeśli chodzi o Włochy tam jest największy Zakład badawczy Euroatomu, pracuje eksperymentalny reaktor jądrowy na ciężką wodę, wykorzystuje on jako paliwo naturalne uran.

W Ispra funkcjonuje tzw. SENTIS (Europejski Ośrodek Informacji Naukowych). Tam powstają wszystkie przeliczenia projektów badawczych Euroatomu

W Holandii- pracuje eksperymentalny reaktor jądrowy na paliwo-tor, reaktor jest chłodzony gazem, a nie wodą.

W Holandii- centralny ośrodek szkolenia specjalistów- atomistów.

W Belgii znajduje się centralne biuro pomiarów nuklearnych. Prace tego biura koncentrują się na standaryzacji i udoskonaleniu pomiarów nuklearnych, ujednolicaniu kryteriów i norm pomiarowych. Pracuje tam również eksperymentalny reaktor jądrowy tzw. Szybki reaktor o szybkim rozpadzie jądra atomowego.

W Niemczech funkcjonuje instytut przemiany uranu. W tym instytucie wykorzystuje się pluton jako podstawowe paliwo

Łącznie w 4 ośrodkach pracuje 10000 ludzi. Rocznie blisko 3500 ludzi jest przeszkolonych w zakresie bezpieczeństwa. Generalnie zadaniem tego wspólnego ośrodka badań jest koordynowanie prac krajowych instytutów badawczych, podejmowanie badań, które przekraczają możliwości finansowe jednego państwa oraz prowadzi się badania, których nie prowadzi się w narodowych instytutach nuklearnych. W ramach tego ośrodka badawczego powołano do życia Ośrodek informacji i dokumentacji.

Aktualnie funkcjonowanie Euroatomu realizowane jest na bazie rozszerzania i intensyfikowania działalności naukowo-badawczej w 3 zasadniczych obszarach:

1. produkcji energii elektrycznej ze źródeł atomowych

2. wykorzystanie energii atomowej w przemyśle- badania nad obniżeniem kosztów produkcji energetycznej ze źródeł atomowych

3. projekty nowoczesnych elektrowni atomowych

Nie udało się w ramach Euroatomu stworzyć wspólnego rynku atomowego, nie udało się zbudować wspólnych zakładów atomowych i nie powstał europejski przemysł atomowy.

Największymi osiągnięciami Euroatomu są 3 elementy:

1. objęcie całkowitą kontrolą posiadanie i transfer surowców nuklearnych

2. stworzenie żelaznych kryteriów norm bezpieczeństwa

3. największy- objęcie pełną koordynacją prac naukowo-badawczych w dziedzinie atomistyki.

Jaka jest przyszłość Euroatomu?

Całą funkcję Euroatomu przejęła UE- Rada UE lub komisja UE. Mimo tego, że traktat rzymski został podpisany bezterminowo, według ocen i prognoz Komisji UE w 6 miesięcy po EWWiS przestanie istnieć Euroatom. Działalność Euroatomu będzie kontynuowana ale nie odrębnie tylko w ramach UE.

Za tydzień- Messyna EWG. Przeczytać rozdział o Euroatomie

EWG-EUROPEJSKA WSPÓLNOTA GOSPODARCZA

Genezy EWG należy upatrywać w dwóch problemach, czyli w utworzeniu EWWiS jak i z niepowodzeniem powstania Europejskiej Wspólnoty Obronnej i Europejskiej Wspólnoty Politycznej. Oba te fakty zdeterminowały dalszy kierunek integracji w związku z czym zrezygnowano na razie zarówno z integracji politycznej i militarnej, z równoczesnym poszerzeniem integracji docelowo na wszystkie dziedziny gospodarki i pogłębieniu integracji.

Twórca planu Schumana J. Monet (również twórca planu Plevena) cały czas widział poszerzenie procesów integracyjnych na wszystkie sfery gospodarcze, dlatego rozpoczął pracę na rzecz utworzenia takiego ugrupowania integracyjnego, które skupiłoby w sobie wszystkie sfery gospodarki. !3-10-1955 r. utworzył on Komitet Akcji na Rzecz utworzenia Stanów Zjednoczonych Europy. Praktyczna działalność tego komitetu nabrała tempa z początkiem 1956 r. i w praktyce zmierzała do spopularyzowania idei gospodarczego zjednoczenia 6 państw EWWiS. Równolegle w Europie pracowała Komisja Międzynarodowa Mieszana pod przewodnictwem P. Spaaka (Minister HZ Belgii), który na konferencji w Messynie w czerwcu 1955 r. otrzymał zadanie sprawdzenia holenderskiej koncepcji integracji gospodarczej, znanej pod nazwą planu Beyena.

J. Monet i P.H. Spaak współpracowali w zakresie koncepcji integracyjnych. Obydwaj podobnie widzieli proces zjednoczenia Europy. W maju 1956 r. na Konferencji Ministrów Spraw Zagranicznych EWWiS przyjęto raport zespołu Spaaka jako podstawę do dalszych rokowań w sprawie powołania do życia kolejnej wspólnoty. Powołano mieszaną Komisję Rządową, która miała przygotować ostateczny projekt takiej organizacji. Projekt powstał ostatecznie w grudniu 1956 r. Natomiast sam traktat ustanawiający EWG zostaje podpisany w Rzymie 25-03-

1957r. Traktat ratyfikowało 6 parlamentów: Francja, Niemcy, Włochy, Belgia, Holandia i Luxemburg i ostatecznie wchodzi w życie 1-01-1958r. Do Traktatu Rzymskiego dołączono szereg załączników, miały różny charakter, dotyczyły albo wszystkich państw członkowskich EWG albo części ich obszarów, dotyczyły one przyłączenia do nich krajów i terytoriów zamorskich, Jednym z załączników okazał się być statut utworzonego Europejskiego Banku Inwestycyjnego. Oprócz prawa pierwotnego funkcjonowanie EWG regulowały Akty wtórne tzn. akty tworzące tzw. Prawo wewnętrzne EWG. Oprócz tego EWG zawarła kilkadziesiąt umów handlowych, utworzyła Europejski Obszar Gospodarczy tzn. powstał po porozumieniu EWG z EFTĄ - podpisano porozumienie 11-10-1991r. i weszło w życie od 1-01-1994r.

EWG zawierała liczne konwencje (znane jako konwencje z Lome) z 60-cioma państwami Afryki Strefy Karaibów i Pacyfiku. W sprawie współpracy handlowej pomocy technicznej i pomocy finansowej. EWG usankcjonowało podobny system prawny jaki funkcjonował w EWWiS z pewnymi różnicami, które zostały później zniwelowane aktami prawnymi i przede wszystkim Traktatem z Maastricht z 1992r.

Członkostwo w EWG występowało :

Członkostwo zwyczajne albo

Członkostwo pełne i członkostwo stowarzyszone. Było to stowarzyszenie dwojakiego rodzaju:

1. niesamodzielnych ( mogły je otrzymać wyłącznie obszary zależne od państw członkowskich)

2. stowarzyszenie państw.

Ad1) odbywa się na bazie konwencji wykonawczej do Traktatu Rzymskiego zawieranej między państwami członkowskimi bez udziału samych obszarów,

Ad2) następowało drogą normalnej umowy prawnej między danym państwem a wspólnotami. Negocjacje z państwami z upoważnienia Rady Wspólnot prowadziła Komisja Wspólnot, natomiast samą umowę zawierała Rada Wspólnot po zasięgnięciu opinii Parlamentu Europejskiego.

ORGANY EWG;

RADA EWG

Utworzona na mocy Traktatu Rzymskiego. W traktacie zapisano, że Rada miała na celu reprezentowanie interesów państw członkowskich na szczeblu Wspólnoty, oraz kształtowanie jej polityki we wszystkich dziedzinach. Była ona głównym organem decyzyjnym i legislacyjnym. EWG zajmowało kluczową pozycję w jej systemem instytucjonalnym.

Rada posiadała 4 rodzaje uprawnień;

1. inicjatywne

2. legislacyjne

3. kontrolne

4. nominacyjne, powoływała np. członków innych organów.

W skład Rady EWG wchodzili przedstawiciele szczebla ministerialnego- z każdego kraju po jednym.

Rada EWG występowała jako Rada do spraw ogólnych- kiedy w jej skład wchodzili Ministrowie Spraw Zagranicznych, natomiast skład ministerialny miał charakter branżowy. Radzie EWG przewodził Minister danego kraju na 6 miesięcy, wtedy przewodzi państwo z którego kraju pochodzi przewodniczący wg z góry ustalonego porządku.

KOMISJA EWG

To główny organ wykonawczy EWG, nadano mu trojakiego rodzaju uprawnienia:

1. inicjatywne

2. kontrolne

3. wykonawcze

Bardzo poważnie wzmocnił pozycję Komisji EWG dokument- Jednolity Akt Europejski (JAE) z 1986r. JAE rozszerzył jej kompetencje wykonawcze. Stała się organem:

1. decyzyjnym

2. wykonawczym

3. sztabem planistycznym

4. monopol w dziedzinie inicjatyw ustawodawczych.

PARLAMENT EUROPEJSKI

10-09-1952r. Strassburg- pierwsze posiedzenie Wspólnego Zgromadzenia EWWiS. 19-03-1958r. Strassburg pierwsze Posiedzenie Europejskiego Zgromadzenia Parlamentarnego (w którym uczestniczyli przedstawiciele EWWiS, Euratom i EWG) 30-03-1962r. Zgromadzenie nosi nazwę Parlament Europejski. Bardzo ważną datą jest 1979 r czerwiec- gdzie odbyły się pierwsze bezpośrednie wybory parlamentarne (wybrano 410 posłów). Przed Parlamentem postawiono
3 rodzaje uprawnień:

-legislacyjne

-budżetowe

-kontrolne

TRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWOŚCI

Na mocy traktatów rzymskich zgodnie z art. 164 tego traktatu Trybunał sprawiedliwości stał się od razu organem trzech wspólnot - EWWiS, EWG i Euratom. W Trybunale zatrudniono 13 Sędziów, których wspomaga 6 rzeczników (adwokatów). Kadencja ich trwa 6 lat, ale obowiązuje zasada rotacji na stanowiskach. Przede wszystkim Trybunał Sprawiedliwości rozpatruje spory między członkami EWG, między EWG i jej członkami, spory między organami wspólnoty, spory między wspólnotą, a podmiotami prawnymi i cywilnymi.

TRYBUNAŁ REWIDENTÓW KSIĘGOWYCH

Powstał 22-07-1975r, rozpoczął swoje działanie 25-10-1977r. Prowadził on kontrolę rachunkowości Wspólnoty (przychodów i wydatków) i w takim samym zakresie kontrolował wszystkie instytucje wspólnoty. Trybunał stanowi 15 sędziów rewidentów, którzy muszą być zaaprobowani przez Parlament na 6 -letnią kadencją

RADA EUROPEJSKA

W 1969r rozpoczęły się cykliczne spotkanie na szczycie szefów rządów państw- członków EWG i w 5 lat później w 1974r prezydent Francji V.G. Destegne zaproponował utworzenie kolejnego gremium, które nazwano Radą Europejską. Na sesji Wspólnoty 19-06-1983r. w Stuttgarcie podjęto decyzje, że Rada Europejska będzie miała podstawy instytucjonalne jako kolejny organ wspólnoty. Ustalono tam jej cele i zadania:

• miała ustalić ramy pogłębiania europejskiej integracji- dokąd i w jakim obszarze integracji,

• ogólne kierunki rozwoju Wspólnot Europejskich

• zajmowała się problematyką realizacji celów politycznych

• integracja polityczna

CELE I ZADANIA EWG

1. stopniowe znoszenie w obrocie między państwami członkowskimi ceł i ograniczeń ilościowych

2. ustalono wspólną taryfę celną wobec państw trzecich

3. ustalono wspólne zasady polityki handlowej wobec państw trzecich

EWG wchodziło w drugie stadium integracji czyli unia celna

4. Wspólna polityka w zakresie rolnictwa

5. Zapewnienie wolnej konkurencji we wspólnym rynku

6. Ograniczenie wszelkich możliwych praktyk monopolistycznych

7. Prowadzenie wspólnej polityki transportowej

8. Wprowadzenie koordynacji polityki gospodarczej

9. Wprowadzenie koordynacji w zakresie bilansu płatniczego

10. Wprowadzenie jednolitych zasad prawno - gospodarczych w zakresie Wspólnego Rynku

11. Utworzono Europejski Fundusz Społeczny

12. Utworzono Europejski Bank Inwestycyjny

13. Ustalono zakres przedmiotowy Wspólnego Rynku

14. Jego budowę rozłożono na trzy czteroletnie etapy ( razem 12 lat) i zakładano, że do końca lat siedemdziesiątych Wspólny Rynek stanie się faktem.

Nie udało się tego osiągnąć do lat 70-tych.

Co udało się zrobić:

-wprowadzono pełną liberalizację handlu

-eliminację ceł

-wspólna taryfa celna

-eliminacja ograniczeń ilościowych

Miano wprowadzić swobodę przepływu produkcji, kapitału i pracowników (a stało się to dopiero w 1992 roku)

Cele EWG zostały rozszerzone przez JAE. JAE rozszerzył działanie EWG o rzeczy, które nie występowały w traktacie rzymskim. JAE wprowadził piąty rozdział, który mówił o spójności polityki gospodarczej we Wspólnocie, wprowadził dział szósty mówiący o wspólnych badaniach naukowych i technologicznych. Wprowadził dział siódmy, czyli wspólne działanie w zakresie ochrony środowiska.

JAE przede wszystkim potwierdził, że trzy składowe Wspólnoty stanowią jedną Wspólnotę Europejską, która powstanie drogą fuzji instytucji, powstania drogą fuzji procesów integracyjnych, ale każda wspólnota zachowuje swoją odrębność prawną. JAE wprowadziło również nową procedurę ustawodawczą. 7-02-1992r. w Maastricht podpisano Traktat o utworzeniu Unii Europejskiej.

SYSTEM PRAWNY I INSTYTUCJONALNY W UNII EUROPEJSKIEJ

Trzy Wspólnoty Europejskie, które od 1997r. mają wspólne organy są zarówno źródłem prawa, jak i tworzą system prawny. Fakt, że zostały one utworzone na mocy dobrowolnej decyzji oznacza, że tworzą one nowe prawo w takim zakresie, w jakim zgadzają się na to państwa członkowskie tego ugrupowania. Zgodnie z art. 1 traktatu o Unii Europejskiej, Unia Europejska opiera się na Wspólnotach Europejskich, natomiast dziedziny polityki i formy współpracy ustanowione traktatem stanowią dopełnienie zakresu działania wspólnoty.

W 2000 roku wynegocjowano tzw. Traktat Nicejski, który udało się podpisać 26.02.2001 roku w Nicei. W dalszym ciągu nie doprowadził do konsolidacji traktatu wspólnot i nie uczynił Unii Europejskiej ani podmiotem prawa międzynarodowego, ani nie uczynił z niej źródła prawa.

Pierwotne źródła prawa Unii Europejskiej stanowią wszystkie traktaty założycielskie wspólnot, a więc w kolejności:

Traktat Paryski z 18.04.1951;

Traktaty Rzymskie z 25.03.1957r;

Traktat o Fuzji Organów Wspólnot z 1967r. (druga, inna nazwa to Traktat Fuzyjny);

Jednolity Akt Europejski z 1986r.;

Traktat o Unii Europejskiej z 1992r.;

Traktat Amsterdamski z 1997r.;

Traktat Nicejski z 2001r. (pod warunkiem, że zostanie pomyślnie ratyfikowany przez piętnaście państw członkowskich; w tej chwili podlega on ratyfikacji).

Powstał również cały system instytucji mających uprawnienia legislacyjne i wykonawcze. Kolejnym źródłem prawa Unii Europejskiej jest tzw. Prawo Stanowione. Prawo to stanowią instytucje Unii Europejskiej w postaci odpowiednich aktów prawnych. Wszystkie akty prawne stanowione przez instytucje Unii Europejskiej stanowią tzw. Wtórne Źródło Prawa. Wtórne Źródła Prawa obejmują szeroką gamę aktów prawnych, które obowiązują i funkcjonują według ściśle określonych zasad.

Pierwszą z tych zasad jest „Zasada subsydialności”. Według tej zasady Unia Europejska podejmuje działania w zakresie, który nie podlega jej wyłącznej kompetencji. Robi to tylko wówczas, gdy cele proponowanych działań nie mogą być skutecznie osiągnięte przez państwa członkowskie, natomiast ze względu na skalę i skutki proponowanych działań mogą być lepiej zrealizowane przez wspólnotę i w tym momencie jako takie prawo narodowe jest wówczas zastępowane prawem wspólnotowym.

Druga zasada systemu prawnego Unii Europejskiej nosi nazwę „Zasady bezpośredniego skutku”. Zasada ta oznacza, że akt prawny ma bezpośredni wpływ na wewnętrzny porządek prawny państwa i daje możliwość odwoływania się zarówno osób prawnych, jak i fizycznych do prawa wspólnotowego występując przed sądami krajowymi.

Kolejną zasadą prawną jest „Zasada prymatu prawa wspólnotowego nad prawem krajowym”. Jest to zasada konstytucyjna wynikająca z orzecznictwa europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, w myśl którego wspólnoty ustanowiły nowy porządek międzynarodowy, na rzecz którego państwa członkowskie ograniczyły swe suwerenne prawa. Nie mogą więc podejmować działań przeciwko przyjętemu przez nie porządkowi prawa, w skutek czego żadne normy prawa wewnętrznego nie mogą mieć pierwszeństwa przed prawem wspólnotowym i dlatego też w przypadku konfliktu między prawem wspólnot, a prawem narodowym stosuje się zasadę nadrzędności prawa wspólnotowego.

Oprócz pierwotnych i wtórnych źródeł prawa do źródeł prawa Unii Europejskiej zalicza się dodatkowo ogólne zasady prawa, zalicza się również prawo zwyczajowe. Obie te normy prawne znajdują wyraz w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, który ustanowił wiele zasad prawnych, jak choćby zasadę zgodności z prawem aktów o charakterze administracyjnym, jak choćby zasadę proporcjonalności działań w stosunku do celu, a głównym punktem wyjścia tworzenia ogólnych zasad prawa są reguły wspólne dla porządków prawnych krajów członkowskich Unii Europejskiej.

Kolejnym źródłem prawa są umowy międzynarodowe zawierane przez Unię Europejską z krajami trzecimi lub z organizacjami międzynarodowymi. Ścisłą procedurę ich zawierania określono literą prawa Traktatów Rzymskich.

Ostatnim źródłem prawa Unii Europejskiej są umowy podpisywane pomiędzy krajami członkowskimi. Zawierane są one w przypadku, gdy kwestie będące przedmiotem tych porozumień są ściśle związane z funkcjonowaniem samej Unii Europejskiej, ale uprawnienia w tym zakresie nie zostały przekazane instytucjom Unii Europejskiej.

Całokształt prawa Unii Europejskiej obejmują następujące elementy:

1. porządek prawny;

2. zasady prawne;

3. orzecznictwo Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości;

4. orzecznictwo Sądu pierwszej instancji.

W funkcjonowaniu prawa Unii Europejskiej występuje szereg kategorii aktów prawnych wydawanych przez organy Unii Europejskiej, a przede wszystkim przez Parlament Europejski, Radę Unii Europejskiej i Komisję Europejską.

Pierwsza grupa kategorii aktów prawnych Unii Europejskiej ma charakter wiążący dla wszystkich krajów członkowskich Unii, przy czym może je wiązać w sposób bezpośredni, albo pośredni. Druga grupa kategorii aktów prawnych Unii Europejskiej wiąże tylko niektórych adresatów, a wiec jest skierowana tylko do niektórych państw członkowskich. Jest również skierowana do niektórych organów. I wreszcie trzecia i ostatnia grupa aktów prawnych Unii Europejskiej nie ma charakteru wiążącego dla państwa członkowskich Unii oraz dla ich obywateli. Wszystkie poszczególne kategorie aktów prawnych Unii Europejskiej zostały przewidziane w traktatach założycielskich. Mają one różną moc obowiązującą i służą realizacji ściśle określonych zadań traktatowych.

W Unii Europejskiej występują różnice w formie i nazewnictwie aktów prawnych. Różnice te występują między trzema funkcjonującymi w ramach Unii Europejskiej wspólnotami. Wynika to stąd, że pierwszy w kolejności traktatów, a więc Traktat Paryski przewidywał tylko cztery formy aktów prawnych. Były to w kolejności:

1. decyzje ogólne;

2. decyzje indywidualne;

3. zalecenia;

4. opinie.

Natomiast Traktaty Rzymskie wprowadziły możliwość stosowania aż pięciu form aktów prawnych, a były to w kolejności:

1. rozporządzenia;

2. dyrektywy;

3. decyzje;

4. zalecenia;

5. opinie.

Zmiana w strukturze aktów prawnych, jaka pojawiła się w Traktatach Rzymskich wynikała z tego, że formy te uznano za bardziej odpowiednie w procesie realizacji zadań Wspólnoty Europejskiej, a wszystko wskazuje na to, iż występujące jeszcze aktualnie różnice prawdopodobnie zanikną z momentem wygaśnięcia traktatu o EWWiS, co ma nastąpić 27.07.2002r.

Spośród wszystkich wspólnotowych aktów prawnych największy wpływ na krajowe systemy prawne państw członkowskich Unii Europejskiej mają rozporządzenia przewidziane w Traktatach Rzymskich oraz decyzje zaprezentowane w Traktacie Paryskim. Są to najważniejsze i równoważne akty prawne Unii Europejskiej.

Charakterystyka aktów prawnych Unii Europejskiej:

1. wszystkie akty prawne mają zasięg ogólny;

2. stosuje się je bezpośrednio i w całości we wszystkich krajach członkowskich Unii Europejskiej;

3. nie podlegają one procesowi transformacji w narodowe systemy prawne;

4. bezpośrednio obowiązują wszystkich mieszkańców państw członkowskich Unii Europejskiej;

5. obowiązują w sądownictwie krajowym;

6. obowiązują we wszystkich instytucjach narodowych;

7. nadają prawa i nakładają obowiązki na organy Unii Europejskiej.

Drugą kategorią są rozporządzenia, szczególnie te o znaczeniu podstawowym dla funkcjonowania Unii Europejskiej. Wydawane są przez Radę Unii Europejskiej przy współudziale Parlamentu Europejskiego. Natomiast rozporządzenia o charakterze wykonawczym wydawane są przez Radę Unii Europejskiej albo przez Komisję Europejską i w każdym przypadku mają one charakter wiążący.

Do wiążących aktów prawnych zalicza się również dyrektywy, wprowadzone Traktatami Rzymskimi, równoznaczne zaleceniom wprowadzonym Traktatem Paryskim. Dyrektywy są adresowane do wszystkich krajów członkowskich Unii Europejskiej. W wyjątkowych przypadkach adresowane są tylko do niektórych krajów.

Natomiast zalecenia poza pierwotnymi adresatami mogą być równolegle kierowane do indywidualnych podmiotów gospodarczych, czyli do przedsiębiorstw. Zarówno dyrektywy, jak i zalecenia nie mają jednak charakteru normatywnego, są natomiast prawnie wiążące, jeżeli chodzi o realizację celów, ponieważ formułują one ten cel, jak i formułują termin jego realizacji, pozostawiając równolegle ich adresatom swobodę wyboru środków urzeczywistniania celów. Uzasadnieniem tej formy aktów prawnych jest to, że pozwala ona, uwzględniając krajowe warunki, łagodniej ingerować w lokalne systemy prawne i gospodarcze oraz sprzyjać procesowi harmonizacji prawa w ramach całej Unii Europejskiej.

Jeżeli chodzi o dyrektywy, to wydaje je Rada Europejska wespół z Parlamentem Europejskim. Wydaje je samodzielnie Rada, a dużo rzadziej wydaje je Komisja Europejska. Z dyrektyw nie wynikają bezpośrednio ani prawa, ani obowiązki dla obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej. Ma to natomiast miejsce dopiero wtedy, kiedy nastąpi transpozycja tych przepisów do systemu prawa krajowego za pomocą właściwych dla danego kraju instrumentów.

Trzecią kategorię wspólnotowych aktów prawnych stanowią decyzje wprowadzane Traktatami Rzymskimi i decyzje indywidualne wprowadzone Traktatem Paryskim. Są to wobec tego indywidualizowane akty prawne nie mające charakteru prawotwórczego. Dotyczą one z reguły konkretnych przypadków. W tej formie upodabniane są do aktów administracyjnych. Kieruje je Rada Unii Europejskiej, albo Komisja Europejska, przy czym Rada Unii Europejskiej decyzje kieruje do państw członkowskich Unii Europejskiej, natomiast Komisja Europejska kieruje je z reguły albo do osób prawnych, albo do osób fizycznych.

Ostatnią grupę aktów prawnych stanowią opinie albo zalecenia, przy czym opinie i zalecenia wprowadzały Traktaty Rzymskie, natomiast Traktat Paryski ograniczał się tylko do wprowadzenia opinii, a więc opinie i zalecenia umożliwiają instytucjom Unii Europejskiej wyrażanie stanowiska w określonych kwestiach. Mogą one postulować pewne działanie, przy czym nie są one wiążące dla adresata. Mają one raczej polityczne, czy moralne znaczenie i nie podlegają one procesowi legislacyjnemu, jak wszystkie wcześniejsze akty prawne.

W aktualnej sytuacji Komisja Europejska jest najczęściej autorem zaleceń. Jest to skutkiem między innymi tego, że Europejski Trybunał Sprawiedliwości wzmocnił w drodze orzecznictwa znaczenie tej kategorii aktu prawnego wskazując ją, jako formalny instrument w przypadkach, gdyż zarówno sama Rada Unii Europejskiej lub Komisja Europejska nie mogą używać innych narzędzi w procesie decyzyjnym, a istnieje bezwzględna konieczność podjęcia pewnych działań. W związku z tym, że państwa członkowskie Unii Europejskiej mają swobodę wyboru formy prawnej i instytucjonalnej w transpozycji dyrektyw do legislacji narodowej do Traktatu w Maachstricht o Unii Europejskiej, została dołączona specjalna deklaracja w sprawie wdrażania prawa wspólnotowego. W deklaracji tej występuje się o pełną, dokładną oraz terminową transpozycję dyrektyw, a po wtóre mówi się, iż prawo wspólnotowe powinno być wdrażane według tych samych kryteriów i rygorów, jak prawo narodowe. W tej sytuacji Komisja Unii Europejskiej została upoważniona do czuwania nad tym, aby państwa członkowskie wykonywały zobowiązania w tym zakresie, a także Komisja została upoważniona do publikowania corocznych raportów na ten temat, które prezentowane są na forum Parlamentu Europejskiego i wysyłane są do wszystkich państw członkowskich.

Natomiast jeżeli chodzi o opinie, to mają one zastosowanie przede wszystkim w relacjach między organami Unii Europejskiej, szczególnie w procesie podejmowania decyzji. W tym przypadku wszystkie organy Unii Europejskiej mają prawo lub obowiązek wyrażania opinii, której brak w określonych sytuacjach jest traktowany jako naruszenie procedury decyzyjnej.

Oprócz tych wszystkich form aktów prawnych Unii Europejskiej organy Unii Europejskiej posługują się innymi formami inicjowania działań. Najczęściej stosuje się tutaj:

1. uchwały Rady Europejskiej, Rady Unii Europejskiej, Rady Parlamentu Europejskiego;

2. deklaracje Rady Europejskiej;

3. programy działania Rady Unii Europejskiej i Komisji Europejskiej.

Wszystkie rozporządzenia, dyrektywy, czy decyzje podpisywane są przez przewodniczącego Parlamentu Europejskiego i przewodniczącego Rady Unii Europejskiej. Czyli muszą być dwa podpisy na wszystkich rozporządzeniach, dyrektywach, czy decyzjach. Publikowane są one w serii „L” dziennika urzędowego Unii Europejskiej. Wchodzą w życie albo w dniu opublikowania w tym dzienniku, albo w trzecim, siódmym, dwudziestym lub dwudziestym pierwszym dniu po ich opublikowaniu. Tym samym procedurom podlegają rozporządzenia Rady Unii Europejskiej i Komisji Europejskiej oraz dyrektywy tych organów.

Natomiast w serii „C” dziennika urzędowego Unii Europejskiej ogłaszane są komunikaty, uchwały, deklaracje, wspólne stanowiska i informacje. Duże zmiany w systemie prawnym Unii Europejskiej wprowadził Traktat Amsterdamski. Chodzi mianowicie o deklaracje w sprawie jakości przygotowania tzw. legislacji wspólnotowej. Uporządkowano także hierarchię aktów prawnych Unii Europejskiej.

W części drugiej Traktatu Amsterdamskiego uporządkowano numerację artykułów o Unii Europejskiej. Pewne zmiany w systemie prawnym wprowadził również Traktat Nicejski.

SYSTEM INSTYTUCJONALNY UNII EUROPEJSKIEJ

Podstawę systemu instytucjonalnego Unii Europejskiego tworzą jej organy traktatowe oraz system podejmowania decyzji i Traktat Nicejski podpisany 26.02.2001r., który aktualnie oczekuje na ratyfikację i jest piątym dokumentem po:

Traktacie Fuzyjnym z 01.07.1967r.,

Jednolitym Akcie Europejskim z 01.07.1987r.,

Traktacie o Unii Europejskiej z 01.11.1993r.,

Traktacie Amsterdamskim z 01.05.1999r.

Porozumieniem między państwami członkowskimi wprowadzającym zmiany do systemu instytucjonalnego Unii Europejskiej. Najważniejszą rolę w kwestiach instytucjonalnych odgrywa Traktat Nicejski i ma on rozwiązać problemy instytucjonalne, których nie udało się uzgodnić podczas konferencji międzyrządowej, prowadzącej do podpisania Traktatu Amsterdamskiego. Trwająca dziesięć miesięcy, od lutego do grudnia 2000, kolejna konferencja międzyrządowa państw członkowskich Unii Europejskiej zakończyła się między innymi przyjęciem rozstrzygnięć w najbardziej wrażliwych politycznie kwestiach dotyczących:

1. składu Komisji Europejskiej (chodziło o liczbę komisarzy);

2. zakres przedmiotowy procedury podejmowania decyzji przez Radę Unii Europejskiej na zasadzie większości kwalifikowanej;

3. sposób ważenia głosów w Radzie Unii Europejskiej.

Efektem Traktatu Nicejskiego będzie:

1. zwiększenie efektywności systemu instytucjonalnego Unii Europejskiej;

2. wprowadzenie tzw. Wzmocnionej Współpracy.

Reforma rozpoczęta Traktatem Amsterdamskim i kontynuowana Traktatem Nicejskim ma dokonać niezbędnych zmian w systemie instytucjonalnym Unii Europejskiej tak, aby możliwe było jej rozszerzenie o nowych członków w końcu 2004 roku.

System instytucjonalny Unii Europejskiej tworzą następujące organy:

1. Rada Europejska;

• Rada Unii Europejskiej;

• Komisja Europejska;

• Parlament Europejski;

• Europejski Trybunał Sprawiedliwości;

• Europejski Trybunał Obrachunkowy;

2. Organy Pomocnicze:

• Komitet Ekonomiczno-Społeczny;

• Komitet Regionów.

Rada Europejska - jej pierwsze posiedzenie 10.12.1974r. Początkowo jej posiedzenia odbywały się trzy razy do roku - raz w Brukseli, raz w stolicy państwa przewodniczącego Wspólnotom Europejskim. Od 1986r. przyjęto regułę dwóch spotkań w ciągu roku, wyłączając sytuacje, które wymuszały inne spotkania.

Ramy Instytucjonalne Rada Europejska otrzymała Deklaracją Sztutgardzką dnia 19.06.1983r. W tej deklaracji napisano w ten sposób, że Rada Europejska wytycza kierunek i tworzy dalsze impulsy integracji. Natomiast w IAE określono jej strukturę. Zgodnie z tą strukturą dzisiaj w Radzie Europejskiej są szefowie państw i Rządów państw członkowskich,. Przewodniczący Komisji Europejskiej, szefowie MSZ poszczególnych państw członkowskich oraz na każdym spotkaniu musi być obowiązkowo jeden z wyznaczonych członków Komisji Europejskiej. Po każdym posiedzeniu Rada Unii Europejskiej składa Parlamentowi sprawozdanie, a corocznie przed Parlamentem składa sprawozdanie o postępach rozwoju Unii Europejskiej. Na mocy Traktatu Amsterdamskiego wprowadzono dla tego gremium sprawozdania w kształtowaniu polityki drugiego filaru Unii Europejskiej.

Filary Unii Europejskiej:

1. Trzy Wspólnoty (Euroatom, EWG i EWWiS);

2. Polityka zagraniczna i bezpieczeństwa;

Zadania Rady Europejskiej w kwestii drugiego filaru brzmią następująco:

• Rada Europejska definiuje zasady i wytycza ogólne kierunki wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa; to jest pierwsze jej strategiczne zadanie;

• Podejmuje decyzje w sprawie wdrażania strategii Unii Europejskiej;

• Może podjąć decyzje w sprawie ustalenia wspólnej polityki obronnej;

Na zasadzie Traktatu Amsterdamskiego Rada Europejska dostała zadanie bliskiej współpracy z Unią Zachodnioeuropejską. Zadaniem dalszym jest prowadzenie rozmów o włączeniu Unii Zachodnioeuropejskiej do Unii Europejskiej.

Rada Unii Europejskiej - jest to organ decyzyjny Unii Europejskiej, na forum którego następuje uzgodnienie polityki gospodarczej państw członkowskich Unii. Rada reprezentuje interesy państw członkowskich Unii w procesie kształtowania i realizacji polityki w każdej dziedzinie podlegającej działalności legislacyjnej Rady. Jest aktualnie głównym organem decyzyjnym i legislacyjnym Unii. Zajmuje pierwszoplanową pozycję w systemie instytucjonalnym. Jej zadania wynikają szczególnie z uprawnień legislacyjnych, ale także i inicjatywnych. Jej trzecią poważną funkcją jest funkcja kontrolna. W jej skład aktualnie wchodzą po jednym przedstawicielu państwa członkowskiego w randze Ministra. Na mocy konwencji z 01.07.1995r. w pewnej, z góry ustalonej kolejności dane państwo członkowskie sprawuje prezydencję w Radzie przez sześć miesięcy. Państwo, które sprawuje prezydencję w Radzie reprezentuje również na zewnątrz Unię Europejską, szczególnie w sprawach wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa. Aktualnie prezydencję sprawuje Hiszpania. Przewodniczącym Rady Unii Europejskiej jest Jose Maria Almar. Prezydencję od 01.07.2002 przejmuje Dania, a po niej Grecja. W Radzie Unii Europejskiej funkcjonuje tzw. Rada do Spraw Ogólnych, którą tworzą Ministrowie spraw zagranicznych piętnastki i Rada do Spraw Ogólnych nazywana jest Radą Rad, ponieważ skład Rady Unii Europejskiej jest zmienny, ma charakter branżowy, a mianowicie: jeżeli rzecz dotyczy polityki rolnej, to zbierają się ministrowie do spraw rolnictwa. Natomiast jako stała jest Rada Rad, którą tworzą Ministrowie do spraw zagranicznych. I ta rada ma pod sobą wszystkie pozostałe składy. Na prezydencji spoczywa realizacja zadań podjętych w zakresie drugiego filaru i na mocy traktatu Amsterdamskiego została zmieniona, przewidziana w Traktacie o Unii Europejskiej, tzw. Zasada Trojki, tzn. wspierania prezydencji w zakresie wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa przez państwo członkowskie, które ją przekazało i państwo członkowskie, które ją przejmuje. To skłoniło Radę Europejską do powołania na mocy artykułu 18 nowej Trojki. Nowa Trojka składa się z prezydencji, sekretarza generalnego Rady Unii Europejskiej, który pełni jednocześnie rolę Wysokiego Komisarza Unii do spraw wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa. Ostatnim elementem Nowej Trojki jest przedstawiciel Komisji Europejskiej. Rada Unii Europejskiej jest organem federalnym, w którym reprezentowane są państwa członkowskie, reprezentują interesy narodowe. Radę Unii Europejskiej dzielnie wspiera Komitet Stałych przedstawicieli w randze Ambasadorów (jest ich 15). Przygotowuje on posiedzenia Rady i zajmuje się wykonawstwem poleceń Rady. Jest to wewnętrzny Organ Pomocniczy Rady Unii. Do wykonywania zadań powołuje specjalne komitety, albo specjalne grupy robocze. Komitet Stałych przedstawicieli jest pierwszą instancją Rady Unii, czy wszystkie sprawy wchodzą na wokandę tego komitetu. Rady wspiera Sekretariat Generalny, który podlega Sekretarzowi Generalnemu, który wspiera prezydencję w sprawach wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa.

W artykule 205 Traktatu o Unii Europejskiej przewidziano trzy procedury głosowania:

1. na zasadzie zwykłej większości głosów;

2. na zasadzie większości kwalifikowanej;

3. jednomyślność.

W Traktacie Nicejskim ma zostać uporządkowany system głosowania Rady Unii Europejskiej, jako jeden z trzech głównych problemów, który udało się rozstrzygnąć w drodze kompromisu przez dziesięć miesięcy w dywagacji międzyrządowej Unii Europejskiej w 2000r.

Obrady Rady Unii są za zamkniętymi drzwiami, nie mają charakteru jawnego. O to mają pretensje niektóre kraje członkowskie, że decyzje podejmowane przez Radę Unii Europejskiej nie można stwierdzić, kto do czego przyłożył rękę.

Komisja Europejska - protoplastą była Najwyższa Władza w EWWiS, której szefem był Jean Monette. Pierwszym szefem Komisji Europejskiej był Walter Holstein z Niemiec. Dzisiaj szefem Komisji Europejskiej jest Romano Prodi - były premier Włoch. Po raz pierwszy o Komisji Europejskiej, czyli w tej nazwie Komisja Europejska to 08.11.1993r. przyjęto nazwę Komisja Europejska.

Komisja Europejska ma trzy uprawnienia:

1. Kontrolne;

2. Inicjatywne;

3. Wykonawcze.

Komisja Europejska ma też cztery strategiczne zadania:

1. Nadzór nad wykonywaniem traktatów i decyzji podjętych na jej podstawie;

2. Formułowanie zaleceń i zajmowanie stanowiska w dziedzinach objętych traktatem;

3. Podejmowanie decyzji w sensie uchwalania aktów prawnych w granicach kompetencji nadanym traktatem.

4. Wykonuje uprawnienia przekazane jej przez Radę Unii Europejskiej.

Popularnie w Unii Europejskiej Komisję Europejską nazywa się stróżem Traktatów, dlatego że wykonuje zadanie numer jeden oraz jest źródłem prawa pierwotnego i wtórnego. W funkcji kontrolnej Komisja Europejska nadzoruje stosowanie się państw członkowskich do orzeczeń Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości. Nadzoruje ona stan budżetu. Kontroluje wysokość długu publicznego. Przez zgłaszane w Radzie Unii Europejskiej propozycje legislacyjne jest inicjatorem polityki Unii we wszystkich dziedzinach. Komisja stanowi quasi sztab planistyczny.

W działalności inicjatywnej Komisja Europejska wydaje dwukolorowe książeczki: zielone i białe. Zielone są to problemy przygotowane do rozważenia przez forum Rady Unii Europejskiej, natomiast białe to rozwiązania legislacyjne.

Ostatnią rzeczą, nad którą pieczę ma Komisja Europejska to nadzoruje wszystkie fundusze strukturalne Unii Europejskiej. Przede wszystkim pilnuje najważniejszego funduszu unijnego - FEOGA - Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji dla Rolnictwa. Komisję Europejską stanowi dwudziestu Komisarzy, mianowani są oni na pięć lat. Przewodniczący Komisji Europejskiej mają różną kadencję. Najdłużej przewodniczącym był Walter Holstein - od 1958r. do 1967r. Romano Prodi jest od 1999r. Komisja podejmuje decyzje na zasadzie większości głosów. Warunkiem jest obecność przynajmniej połowy członków Komisji Europejskiej, - czyli 50 + 1. w komisji Europejskiej działa dwadzieścia dyrektyw generalnych, które mają układ branżowy. Jest to odpowiednik naszych departamentów (4794 etaty).

Parlament Europejski - pierwsze wybory bezpośrednie do parlamentu odbyły się w czerwcu 1979; wyłoniono wówczas 495 posłów; w parlamencie zasiadają posłowie nie według narodowości, a według przynależności politycznej; dotychczas było pięć wyborów do parlamentu; ostatnie były w czerwcu 1999r. W parlamencie głos wiodący ma centroprawica. Wybory do sejmu są w układzie proporcjonalnym, czyli ordynacja wyborcza oparta jest na systemie proporcjonalnym. Parlamentem kieruje prezydium, przewodniczący i 14 wiceprzewodniczących. Obecnie przewodniczącym jest francuska Nicole Montain, z ugrupowania Chrześcijańska Demokracja. Za członków prezydium uważa się tzw. Kwestorów, którzy zajmują się sprawami administracyjno-finansowymi dotyczącymi posłów.

Parlament ma cztery funkcje:

1. Inicjatywne;

2. Budżetowe;

3. Legislacyjne;

4. Kontrolne.

Odbywa on minimum dwanaście posiedzeń w ciągu roku i jest jedyną instytucją unijną funkcjonującą publicznie. Przy Parlamencie Europejskim działa Rzecznik Praw Obywatelskich Unii Europejskiej. Karencja rzecznika tak samo jak parlamentu.

Europejski Trybunał Sprawiedliwości - z 17.01.1994r.; druga pod względem wieku najstarsza instytucja Wspólnot Europejskich. W skład trybunału wchodzi piętnastu sędziów wspomaganych przez ośmiu rzeczników generalnych. Przy czym skład orzekający to jest tylko piętnastu sędziów. Powoływani oni są na sześć lat przez państwa członkowskie drogą wzajemnego uzgodnienia. Trybunał spełnia trzy funkcje:

1. Kontroli stosowania prawa (pierwotnego i wtórnego);

2. Wykładni prawa wspólnotowego;

3. Wprowadza niezbędne zmiany w prawie Unii Europejskiej.

Trybunał pełnił rolę Sądu konstytucjonalnego Unii Europejskiej.(orzeka relacje prawa narodowego w stosunkudo prrawa wspólnotowego). Trybunał orzeka o zgodności rozwiązań wspólnoty z treścią traktatów.

TRYBUNAŁ OBRACHUNKOWY- trybunał rewidentów księgowych-powstał 26-10-77r

Składa się z 15 członków mianowanych na 6 lat przez Radę UE. Oni wybierają spośród siebie przewodniczącego na 3 lata. W jego ramach tworzy się tzw. grupy kontrolne (3-4 członków), które robią audit we wszystkich instytucjach UE. Poza tym istnieje grupa sztabowa: przewodniczący + szefowie grup kontrolnych. Trybunał przedstawia parlamentowi europejskiemu i Radzie UE oświadczenie o poprawności prowadzenia księgowości. Kontroluje on ogół wydatków i dochodów Unii, prowadzi pełny audit księgowy. Przed parlamentem daje roczne sprawozdanie i na forum Rady Europejskiej.

ORGANY POMOCNICZE;

KOMITET EKONOMICZNO-SPOŁECZNY

KOMITET REGIONÓW

Mają podobną strukturę, ale różne zadania. Głównie charakter doradczy. Każdy komitet ma 222 członków. W skład komitetu wchodzą przedstawiciele różnych branż grup nacisku, reprezentują różne grupy społeczne i zawodowe.

Skład - 4 lata powoływany z tego wybiera się przewodniczącego i prezydium na 2 lata. Ad hoc można powoływać pod komitety do rozpatrzenia różnych ważnych spraw. Decyzją traktatu nicejskiego komitet ten nie może być większy niż 350 etatów ( dla Polski 21)

Komitet Regionów- protoplastą była Rada Regionalnych i Lokalnych Terenowych Osób Prawnych Powołana przez Komisję Wspólnot Europejskich w 1988 r Decyzją traktatu nicejskiego komitet ten nie może być większy niż 350 etatów ( dla Polski 21)

Komitet Regionów - 9-03-94 skład 220- pilnuje zasady subsydiarności ma na celu wspieranie rozwoju regionalnego ( ponad 207 regionów UE)

ANALIZOWANIE SYSTEMU FINANSOWANIA UNII EUROPEJSKIEJ

System finansowania UE - składa się z kilku elementów, jego główny element to tzw. Budżet ogólny UE obejmujący zarówno dochody jak wydatki Wspólnoty Europejskiej i Euroatom, a także część wydatków administracyjnych EWWiS (poza tym budżetem istnieje drugi zwany „operacyjnym”- dochody i wydatki EWWiS).

Kolejny element systemu finansowego to Europejski Fundusz Rozwoju i podmiotem niezależnym funkcjonującym w systemie finansowym jest Europejski Bank Inwestycyjny (samodzielna, odrębna działalność). Ponadto dochodzą tzw. Operacje „pożyczkowe” przeprowadzane przez Komisję Europejską na międzynarodowym rynku finansowym.

Co się tyczy rozwiązań traktatowych to do budżetu UE nie przewiduje się pełnego włączenia do Budżetu, finansowania działań związanych z realizacją II i III Filaru UE, a więc problematyki wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa oraz wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych.

Do Budżetu natomiast zostały włączone jedynie wydatki administracyjne organów i inwestycji UE odnoszące się właśnie do II i III Filaru, natomiast związane z nim wydatki operacyjne, mogą być wyłącznie pokrywane z budżetu, ale tylko po spełnieniu ściśle określonych warunków. Działają one na podstawie regulacji prawnych ustalonych w Traktacie z Maastricht, a rozszerzone przez traktat Amsterdamski i częściowo Nicejski. Jeśli chodzi o budżet operacyjny EWWiS jest on związany z autonomią finansową tej wspólnoty (autonomia ta wynika z postanowień prawnych Traktatu Paryskiego) EWWiS. 22-06-1994r Komisja Europejska określiła głównie kierunki działalności EWWiS do 23 lipca br. kiedy wygasa traktat Paryski.

Dochody budżetu operacyjnego EWWiS kształtowały się w 2000r. na poziomie 178mln Euro i w tym przypadku Komisja Europejska miała i ma prawo pozyskiwać środki finansowe dla tego budżetu poprzez nakładanie podatku na produkcję węgla i stali.

W każdym roku z ostatnich lat stawka tego podatku malała tylko dlatego, że Komisja Europejska uznała, że do końca funkcjonowania tej wspólnoty (23-07-br.) posiadane zasoby finansowe tej wspólnoty wystarczą aby sfinansować jej działalność (te środki finansowe pochodziły z odsetek od udzielonych pożyczek i oprocentowania z posiadanych rezerw walutowych).

Wydatki budżetu operacyjnego EWWiS były dotychczas przeznaczane na finansowanie przemian strukturalnych w sektorze węglowym i stalowym, głównie na łagodzenie społecznych skutków tych przemian, a więc na przekwalifikowanie pracowników, ochronę środowiska w tym sektorze, finansowanie systemu wcześniejszych emerytur, subsydiowanie odsetek od kredytów udzielonych przedsiębiorstwom funkcjonującym w tym sektorze.

Po wygaśnięciu Traktatu Paryskiego po 23-07-br na mocy uchwały Rady UE i na mocy uchwały przedstawicieli państw członkowskich UE (20-07-98) i (21-06-99), ustalono, że wszystkie aktywa EWWiS zostaną automatycznie przekazane do budżetu UE i z tym momentem te aktywa mogą być wykorzystane wyłącznie do realizacji zobowiązań powstałych wcześniej, w ramach EWWiS, a także postanowiono, że z tych środków ma się przeznaczać odpowiednie kwoty w postaci funduszy na dalsze finansowanie kontynuacji badań w sektorze węglowym i stalowym. Natomiast wszystkie aktywa, które są transferowane przez kraje członkowskie UE na rzecz Komisji Europejskiej maja mieć charakter odrębny od wszystkich pozostałych funduszy wspólnotowych i być zarządzane zgodnie z wieloletnimi wytycznymi finansowymi. Projekt takich wytycznych opracowała Komisja Europejska. Wymaga on tylko zatwierdzenia przez Radę UE.

Również Komisja Europejska uzyskała uprawnienia do administrowania wszystkimi aktywami tzw. EWWiS w likwidacji. Natomiast po wyczerpaniu się tych aktywów Komisja będzie zarządzać aktywami Funduszu Badań Węgla i Stali. Aktualnie opracowano szczegółowy program zarządzania tymi aktywami i ustalono kategorie i limity inwestycji na jakie te środki mogą być przeznaczone i ustalono ścisłe procedury inwestycyjne.

Dochód z tego inwestowania ma być przekazywany do budżetu ogólnego UE, rozdysponowany przez specjalny fundusz zgodny z zasadami linii budżetowej, przeznaczonej na programy badawcze sektora węgla i stali.

To będzie kontrolowane co 5 lat od 2008 r. kontrola tego finansowania odbywać się będzie zgodnie z wytycznymi Komisji Europejskiej, a Trybunał Rewidentów Księgowych dokona auditu.

Jeśli chodzi o Europejski Fundusz Rozwoju to środki, którymi ten fundusz dysponuje pochodzą również od bezpośrednich wpłat państw członkowskich UE. Jego zasadniczym celem jest finansowanie współpracy UE z krajami AKP (Afryki, Karaibów i Pacyfiku - ok. 70 państw). Dokumentem, który szczegółowo regulował i określał funkcjonowanie tego funduszu i środków były konwencje podpisywane w Lome. W 2000 r. fundusz miał ok. 13 mld EURO. Natomiast gdy chodzi o działalność pożyczkową Komisji Europejskiej, tego typu działalność ma na celu pozyskiwanie dodatkowych funduszy na finansowanie wielu specyficznych działań realizowanych przez Unię, w praktyce ta działalność sprowadza się do pozyskiwania w imieniu Unii określonych funduszy na rynku finansowym oraz odpożyczanie ich na cele zgodne z priorytetami UE. Wysoki standing finansowy UE pozwala na zdobywanie przez Komisję Europejską środków finansowych na bardzo korzystnych warunkach, co umożliwia kredytowanie różnych przedsięwzięć także tych gdzie wykorzystuje się relatywnie niskie oprocentowanie.

Ponadto w niektórych przypadkach odsetki od udzielanych przez Komisję kredytów, mogą być subsydiowane z budżetu ogólnego UE, natomiast same kredyty, w ramach ściśle określonych pułapów mogą być gwarantowane ze środków tego budżetu. W dotychczasowej praktyce UE fundusze pozyskiwane przez Komisję Europejską w ramach tej działalności, mogły być przeznaczone na udzielanie pożyczek, zarówno przez EWWiS i Euroatom, a także mogły być użyte na wyrównywanie transakcji wyrównawczych bilansów płatniczych krajów członkowskich, szczególnie w okresie budowy Unii gospodarczej i walutowej. Z tej samej grupy środków asygnowano pożyczki dla krajów trzecich w tym dla krajów Europy Środkowej i Wschodniej. W okresie 98-2000, zakres środków finansowych wykorzystywanych przez Komisję Europejską został stopniowo zawężony, praktycznie tylko do możliwości niesienia średnioterminowej pomocy finansowej dla krajów Europy Środkowej i Wschodniej, a także innych krajów nie członkowskich. Na te cele wyasygnowano 671 mln EURO. W tym samym czasie w ramach EWWiS udzielono pożyczek na kwotę 20 mln EURO.

Jeśli chodzi o pożyczki udzielone w 2000r przez Europejski Bank Inwestycyjny, z jego własnych środków-36 mld Euro, z tego 85% środków skierowano do państw członkowskich Unii. Z tej kwoty tylko 1,5% środków wyasygnowano dla krajów AKP, natomiast kraje starające się o członkostwo w Unii dostały 8,2%. 1,5% kraje Azji i Ameryki Łacińskiej. (Polska średnio rocznie była w stanie wykorzystać tylko 27% pomocy oferowanej przez Unię). Największą pomoc uzyskały: Węgry, Słowenia i Czechy, dalej państwa nadbałtyckie. Od Polski gorszy był tylko Cypr. Podstawowa przyczyna tej sytuacji tkwiła w braku przygotowania Polski do otrzymania pomocy (spóźnienia w składaniu wniosków, zła dokumentacja itp.)

Budżet ogólny- odgrywa najważniejszą rolę w systemie finansowania działalności Unii, dlatego, że w jego ramach gromadzone są znacznie większe fundusze niż w ramach źródeł poza budżetowych

Poza tym istotne jest to, że w budżecie ogólnym znajdują odzwierciedlenie najważniejsze priorytetowe działania realizowane przez UE.

Oceniają znaczenie budżetu ogólnego + budżetu EWWIS oraz Europejskiego Funduszu Rozwoju z punktu widzenia Unii jako całości należy wiedzieć, że w całej dekadzie lat 90-tych łączne wydatki dokonywane przez wspólnotę nie przekraczała 1,5% PNB oraz 2,5% wydatków publicznych krajów członkowskich. Wynika to głownie z faktu, że w dziedzinach pochłaniających najwięcej funduszy publicznych (szkoła, obrona) te wszystkie dziedziny pozostają w gestii poszczególnych krajów. Wiele kosztów wynikających z realizacji różnych działań UE głównie z dostosowywaniem się do dyrektyw wspólnotowych, nie obciąża budżetu ogólnego Unii natomiast obciążają budżety narodowe, przedsiębiorstwa, instytucje i pozostałe podmioty krajów członkowskich.

Biorąc pod uwagę niewielkie rozmiary budżetu ogólnego wspólnot w relacji do PNB należy mieć świadomość, że nie stanowi on znaczącego instrumentu redystrybucji dochodów między krajami członkowskimi, jakkolwiek dla niektórych krajów pochodząca z tego budżetu pomoc finansowa odgrywa znaczącą rolę zwłaszcza, gdy chodzi o sektor rolny ( ponad 50% środków budżetu) dla rolnictwa.

Relatywnie niedużą wielkość tego budżetu należy też mieć na względzie zarówno przy ocenie zjawisk, a także działań w procesie samego kształtowania się tego budżetu jak i w czasie jego realizacji. Cały budżet unijny wyliczany jest w EURO ( poprzednio w ECU). Teraz w tej Walucie dokonywane są wszelkie operacje budżetowe po stronie wydatków jak i przychodów co dało 2 wymierne efekty:

-zwiększyło jego stabilność

-zwiększyło przewidywalność dokonywanych transakcji.

PROCEDURA BUDZETOWA

REGULOWANA JEST ART. 272 TRAKTATU Z Maastricht. W tym art. Wskazuje się zarówno kolejne etapy jak i terminy, które muszą być bezwzględnie przestrzegane przede wszystkich przez Radę UE jak i Parlament Europejski jako 2 najważniejsze organy w ramach tej procedury ( nazywane władzą budżetową). Komisja Europejska 3 ci organ w całości przygotowuje projekt tego budżetu. Agodnie z traktatem zarówno procedura przygotowania jak i zatwierdzania budżetu powinna trwać od 1-09 do 30-12- roku poprzedzającego rok na który budżet jest uchwalany ( w praktyce ta procedura zaczyna się dużo wcześniej do 15-06 wstępne określenie projektu dochodów i wydatków budżetowych przygotowane przez Komisję Europejską).

W praktyce - Komisja Europejska bierze najpierw pod uwagę potrzeby zgłaszanie przez 20 dyrekcji generalnych, bierze również zgłoszenia wszystkich organów i instytucji Unii w zakresie finansowania poszczególnych dziedzin polityki, dokonując przy tym wstępnej selekcji. W decyzji dotyczącej wyboru Komisje warunkują priorytety, które są realizowane w danym roku i szacowane wpływy do budżetu.

Wstępny projekt budżetu jest przedmiotem tzw. I-go czytania na Radzie UE, która po odbyciu spotkania pojednawczego z przedstawicielami Parlamentu Europejskiego, najpóźniej do 31-07- powinna przyjąć kwalifikowaną większością głosów projekt budżetu. Projekt tego budżetu powinien stanąć na wokandzie Parlamentu Europejskiego najpóźniej do 5-10 w praktyce jest to 15-09.

Parlament I-szy raz czyta budżet w październiku i ma on prawo bezwzględną większością głosów swoich członków wnieść poprawki do tzw. Wydatków nie obligatoryjnych, natomiast do wydatków obligatoryjnych wymaga uzyskania bezwzględnej większości oddanych głosów ( Podział wydatków na obligatoryjne i nie ma charakter polityczny, jest skutkiem podziału uprawnień między Radą UE, a Parlamentem w kwestii kształtowania budżetu.

Procedura uchwalania budżetu Unii Europejskiej oprócz pierwszego czytania obejmuje również, tzw. czytanie drugie. Drugie czytanie budżetu znowu rozpoczyna się na forum Rady Unii Europejskiej. Odbywa się to po dwudziestym listopada i znowu następuje tzw. spotkanie pojednawcze z Komisją Finansów Parlamentu Europejskiego. W wyniku tego czytania Rada Unii Europejskiej wprowadza do projektu budżetu zmiany, które są odzwierciedleniem propozycji zgłoszonych przez posłów Parlamentu Europejskiego dotyczących wydatków nie obligatoryjnych oraz w tym samym czasie Rada Unii Europejskiej wnikliwie analizuje parlamentarne związki dotyczące propozycji zmian wydatków obligatoryjnych. Rada Unii Europejskiej, jeśli w ciągu piętnastu dni od otrzymania projektu budżetu do drugiego czytania nie zmieni żadnej z poprawek wprowadzonych do projektu budżetu przez Parlament lub jeśli zaakceptuje zaproponowane przez Parlament zmiany, to budżet na dany rok uważa się za uchwalony. Natomiast w przeciwnym wypadku projekt budżetu wraca na forum Parlamentu. Skutkiem drugiego czytania projektu budżetu przez Radę Unii Europejskiej jest więc ostateczna akceptacja kwoty wydatków obligatoryjnych. Oznacza to, że nikt tej kwoty zmienić już nie może, czyli jedynym konstytucyjnym organem uprawnionym do zatwierdzenia wielkości kwoty wydatków obligatoryjnych jest Rada Unii Europejskiej. Może też być tak, że Parlament nie zgodzi się na projekt budżetu - ma do tego konstytucyjne prawo.

Drugie czytanie (tak samo jak pierwsze) odbywa się w dwóch obszarach. Pierwszym obszarem drugiego czytania jest Rada Unii Europejskiej, a drugim jest Parlament. Rada Unii Europejskiej patrzy na dwie rzeczy: zatwierdza lub nie zmiany wydatków nie obligatoryjnych (nanosi te zmiany), natomiast w drugim czytaniu Rada Unii Europejskiej przede wszystkim nie patrzy na wydatki obligatoryjne z taką uwagą, co przygląda się wydatkom obligatoryjnym.

Rada Unii Europejskiej przystępuje do drugiego czytania po dwudziestym listopada. Drugi organ do drugiego czytania - Parlament, dokładnie bierze na wokandę do drugiego czytania projekt budżetu około dwudziestego drugiego listopada, czyli bezpośrednio po Radzie. Bierze już pod uwagę wersję po poprawkach naniesionych przez Radę Unii Europejskiej. Drugie czytanie dotyczy tylko wydatków nie obligatoryjnych. Parlament może przyjąć poprawki Rady Unii Europejskiej, albo nie. Parlament ma piętnaście dni (tak jak Rada Unii Europejskiej) od daty złożenia projektu budżetu przez Radę, na podjęcie ostatecznej decyzji. Przyjmuje projekt budżetu, lub nie. Jeżeli Parlament po upływie piętnastu dni nie podjął żadnej decyzji, decyzja Rady Unii Europejskiej staje się obowiązującą i budżet Unii Europejskiej uważa się za uchwalony. Cały proces podejmowania decyzji kończy się w połowie grudnia i projekt budżetu staje na wokandzie Parlamentu pod głosowanie. Parlament w drodze głosowania uchwala budżet i zamyka to procedurę budżetową.

Na mocy artykułu 272 Traktatu z Maachstricht Parlament zyskał uprawnienie odrzucenia w całości projektu budżetu, ale tam jest stwierdzone w sposób następujący, że: Parlament z ważnych powodów może projekt budżetu odrzucić i zażądać przedłożenia nowego projektu budżetu. Ale szkopuł w tym, że w Traktacie nie napisano, jakie powody mogą kierować Parlamentem, że on ten budżet może odrzucić.

Zakładamy, że projekt budżetu zostanie odrzucony. Zadanie wtedy spada na Komisję Europejską. Komisja w najszybszym możliwie czasie przedstawia nowe propozycje budżetowe, ale tylko i wyłącznie dotyczące zmodyfikowania istniejącego projektu budżetu, czyli nie tworzy się projektu od początku, tylko projekt, który został odrzucony podczas głosowania podlega modernizacji. Modernizacji podlega tylko ta część projektu budżetu, która była przedmiotem regulacji drugiego czytania. Przede wszystkim regulacji będą podlegały wydatki nie obligatoryjne. W wyjątkowej sytuacji, kiedy propozycja wydatków obligatoryjnych jest nie do zaakceptowania, można się spodziewać sytuacji tej, że Rada Unii Europejskiej zmieni strukturę wydatków obligatoryjnych, ale to należy do sytuacji skrajnie wyjątkowej. Jest to możliwe tylko w tym wariancie, kiedy Rada Unii Europejskiej zda sobie sprawę, że w proponowanej wersji budżet nie zostanie zaakceptowany.

Nowe propozycje przygotowane przez Komisję Europejską są jednocześnie kierowane na forum Rady Unii Europejskiej oraz na forum Parlamentu. Jest to zrobione po to, żeby przyspieszyć procedurę. Po tym odbywa się nieformalne trzecie czytanie, na którym uzgadniane jest przyjęcie stanowiska Parlamentarnego ze stanowiskiem Rady w trybie roboczym. Taka forma wprowadzona jest dlatego, że Traktat o Unii Europejskiej nie przewidział takiego manewru. Ta robocza procedura jest tak pomyślana, żeby jednak z nowym rokiem Unia Europejska mogła wejść z zatwierdzonym budżetem. Po negocjacjach pomiędzy Radą Unii Europejskiej i Parlamentem projekt znowelizowany trafia na wokandę formalnie i podlega głosowaniu. Jest wtedy zatwierdzony przez Parlament, albo nie.

Znów zakładamy, że nie dogadaliśmy się z Parlamentem i budżet nie jest uzgodniony na tyle, żeby był przedmiotem zatwierdzenia. Ale jest nowy rok i Unia Europejska wchodzi bez zatwierdzonego budżetu. Taką sytuację przewidział Traktat o Unii Europejskiej. W takiej sytuacji Wspólnota funkcjonuje w oparciu o wpłaty krajów członkowskich do Komisji Europejskiej (co roku każdy kraj musi wpłacić kwotę udziałową do Komisji), natomiast pod lupą audytorów Trybunału Rewidentów wchodzą wydatki. Dlatego oni patrzą na stronę wydatków, że ponieważ nie ma budżetu, a Komisja musi dokonywać płatności, wprowadzono Traktatem pewną zasadę, która polega na tym, że miesięcznie nie wolno Komisji wydać więcej niż 1/12 budżetu.

Wszelkie możliwe zmiany instytucjonalne w funkcjonowaniu organów Unii Europejskiej wprowadzał albo Traktat Amsterdamski, albo Traktat Nicejski. I między innymi w tej sytuacji, o której teraz mówimy, swoje stanowisko zaprezentował Traktat Nicejski. A mianowicie - ewolucja systemu budżetowego Unii Europejskiej ma iść w tym kierunku, żeby stopniowo z czasem ograniczyć uprawnienia Rady Unii Europejskiej w kwestii wydatków, rozszerzając uprawnienia po stronie Parlamentu. Wszystko zmierza do tego, żeby do minimum ograniczyć możliwość powstawania konfliktów w procedurze budżetowej pomiędzy Radą Unii Europejskiej, a Parlamentem. Między innymi propozycje Traktatu Nicejskiego wprowadziły kategorię Porozumień Międzyinstytucjonalnych. Tego typu porozumienia zawierane między Radą Unii Europejskiej, Parlamentem i Komisją mają przede wszystkim dotyczyć, tzw. perspektyw finansowych Unii Europejskiej. Te perspektywy finansowe Unii Europejskiej określają gospodarkę finansową Unii Europejskiej w perspektywie wieloletniej. Jest to wprowadzone po to, że uzgodnieniu podlega struktura wydatków, biorąc pod uwagę planowanie długookresowe. Zrobiono to po to, że podłożem dotychczasowych konfliktów w procedurze budżetowej były dotychczas wyraźne różnice interesów poszczególnych grup krajów. Najczęściej bowiem kraje wpłacające do budżetu najwięcej sprzeciwiały się zbyt szybkiemu wzrostowi wydatków. Natomiast kraje biedniejsze wywierały na ogół presję na zwiększenie funduszy finansowania ich rozwoju i finansowania ich przekształceń strukturalnych. Z tych względów aktualnych Unii Europejskiej jest ciągle problem, tzw. słusznego wkładu do budżetu (nosi on w nomenklaturze brukselskiej nazwę Powracającego Problemu) oraz Problem Solidarności Finansowej.

Problem Słusznego Wkładu do Budżetu - w Unii Europejskiej kością niezgody są występujące różnice pomiędzy krajami silnymi i słabymi. Silne kraje chciałyby akceptować inną strukturę wydatków budżetowych, kraje biedniejsze przede wszystkim są nastawione na to, żeby brać. Z kolei kraje biedniejsze nie są w stanie wkładać do tego budżetu równej wielkości środków finansowych, jak wkładają kraje bogate.

Problem Solidarności Finansowej - polega na tym, że wszyscy mają w równym stopniu partycypować w wydatkach (kosztach) integracji.

Realizacja i kontrola budżetu

W procedurze budżetowej stosuje się kilka zasad:

1. zasada jedności - która oznacza, że całość dochodów i wydatków wspólnoty musi być zawarta w jednym dokumencie;

2. zasada uniwersalizmu - która oznacza, że wpływy budżetowe nie powinny być przyporządkowane konkretnym wydatkom;

3. zasada rocznego charakteru budżetu - ma ona zapewnić możliwość kontroli i oceny działalności instytucji odpowiedzialnej za realizację budżetu. Z tą zasadą należy połączyć z koniecznością uwzględniania w danym roku budżetowym także wydatków stanowiących realizację programów wieloletnich. Występują w tym wypadku, tzw. środki na zobowiązania, które obejmują całość kosztów przypadających na dany rok finansowy z tytułu zobowiązań prawnych związanych z realizacją operacji realizowanych w okresie dłuższym niż jeden rok. Drugim rodzajem środków są to środki na płatności - są to zatwierdzone w określonej ściśle kwocie na wydatki, które mogą być w danym roku faktycznie dokonane z budżetu.

4. zasada równowagi - jest to zasada, która musi być uwzględniana zarówno przy sporządzaniu budżetu, jak i w okresie jego wykonywania. Oznacza ona, że budżet Unii Europejskiej nie może zamykać się deficytem.

Unia Europejska przewidziała tu dwa narzędzia:

1. budżet korygujący, co w praktyce sprowadza się do przesunięcia pozycji wydatków. Czyli jeżeli powstanie deficyt następuje skorygowanie wydatków z innych pozycji tak, żeby nie wprowadzać deficytu, albo zlikwidować istniejący już deficyt;

2. budżet uzupełniający wchodzi w grę wówczas, kiedy deficytu nie da się sfinansować kredytem.

Realizując budżet unijny postępuje się zgodnie z założeniem, że wydatki muszą mieć zaplanowane konkretne przeznaczenie. To zdecydowanie przyspiesza i ułatwia kontrolę i ocenę, czy środki zostały właściwie wykorzystane. Realizacja budżetu podlega tzw. kontroli wewnętrznej i zewnętrznej.

Kontrola wewnętrzna jest drogą audytu przez trybunał rewidentów, a kontrolę zewnętrzną budżetu przeprowadza Parlament. Z przygotowania tego budżetu rozliczana jest Komisja Europejska - a więc, czy budżet jest zgodny z zasadami, czy nie. Raport w tej sprawie wpada na forum Rady Unii Europejskiej oraz Parlamentu i dopiero po sprawdzeniu wykonania budżetu Parlament udziela Komisji Europejskiej absolutorium. W ramach Unii Europejskiej 04.05.1988r powołano specjalną jednostkę operacyjną - UKLAF - ta jednostka to są spece od budżetu. To jest taka policja budżetowa.

Od 01.06.1999r. weszła nowa jednostka operacyjna. Nazywa się OLAF - to jest super policja. Ona nie tylko kontroluje wydatki budżetowe, ale kontroluje również wszystkie instytucje Unii Europejskiej z punktu widzenia wydatków.

POLITYKA ROLNA UNII EUROPEJSKIEJ

Rolnictwo stanowi największy obszar aktywności gospodarczej Unii Europejskiej.

Polityka rolna oparta jest na trzech strategicznych zasadach:

1. Zasada jedności rynkowej - polega na ustaleniu jednolitych cen produktów rolnych oraz wspólnej regulacji dla wszystkich rynków produktów rolnych;

2. Zasada preferencji dla produktów rolnych Unii Europejskiej - polega na popieraniu towarów Unii Europejskiej na rynku wewnętrznym w stosunku dla produktów sprowadzanych z krajów trzecich;

3. Zasada solidarności finansowej - sprowadza się do wspólnej odpowiedzialności wszystkich państw członkowskich za ponoszenie kosztów regulacji rynku rolnego oraz ponoszenie kosztów tzw. dostosowań strukturalnych rolnictwie.

W ramach wspólnej polityki rolnej realizuje się kilka zbieżnych celów o charakterze zarówno gospodarczym, jak i społecznym:

1. Zniżanie poziomu dochodów rolników do dochodów uzyskiwanych w innych działach gospodarki unijnej;

2. Zagwarantowanie bezpieczeństwa dostaw produktów rolnych i żywności;

3. Regulacja poziomu zatrudnienia w rolnictwie;

4. Koordynacja szkolenia zawodowego i badań naukowych;

5. Upowszechnianie wiedzy rolniczej i promowanie zdrowej żywności.

Wspólna polityka rolna Unii Europejskiej została oparta na rozbudowanym systemie pomocy dla większości sektorów rolnictwa, polegającym na:

1. Finansowaniu zakupów interwencyjnych w przypadku nadprodukcji;

2. Wprowadzeniu środków w imporcie spoza krajów Unii Europejskiej;

3. Ustanowieniu dopłat do produkcji eksportowej przy wprowadzeniu bezpośrednich dopłat dla rolników;

4. Finansowaniu systemu odłogowania ziemi.

Jak ważny jest to sektor świadczy o tym fakt, że pochłania on ponad 42,6 % budżetu unijnego. Również ponad 60% praw z dziedziny ustawodawstwa dotyczy rolnictwa. Sektor rolny należy do najbardziej wrażliwych sektorów Unii Europejskiej i mimo tego, że polityka rolna została wpisana już w literę prawa Traktatu Rzymskiego (Rzymskiego 1957r.), to przez wiele dziesięcioleci z wielkimi oporami udało się tylko połowicznie osiągać zamierzone cele. Udało się przede wszystkim objąć ten sektor szczególną ochroną i dopiero w dekadzie lat 90 - tych udało się stworzyć wspólny rynek rolny.

W ramach tego rynku zrobiono następujące rzeczy:

1. Zlikwidowano cła i ograniczenia ilościowe w handlu artykułami rolnymi między państwami członkowskimi;

2. Ustanowiono wspólne cło i politykę handlową artykułami rolnymi wobec krajów trzecich;

3. Usunięto przeszkody w swobodzie przepływu czynników produkcji w rolnictwie;

4. Zbliżono systemy prawne państw członkowskich w takim zakresie, aby możliwe stało się funkcjonowanie wspólnego rynku rolnego;

Organizacja rynku rolnego Unii Europejskiej miała w istocie jeden cel - przejęcie całkowitej kontroli nad tym rynkiem z jednoczesnym ograniczeniem produkcji rolnej, z równolegle zapewnionym odpowiednio wysokim poziomem dochodów w rolnictwie Unii Europejskiej. Większość produkcji rolnej Unii Europejskiej, poza dwoma przypadkami (ziemniaki i alkohol) podlega wspólnej organizacji rynku.

Organizacja rynku podlegała szczególnej ochronie:

1. Kształtowano wyższe ceny produktów rolnych niż na świecie - wprowadzono tu dwa mechanizmy interwencji, a mianowicie cło i klasyczny zakup interwencyjny;

2. Klasyczne ograniczenie wielkości produkcji - dotyczyło to zwłaszcza zbóż, mleka i jego przetworów, cukru, roślin oleistych i niektórych rodzajów mięsa oraz jego przetworów.

Kolejnym instrumentem było klasyczne zwiększanie dochodów rolników poprzez system dopłat bezpośrednich od sprzedanej wielkości produkcji - a więc kwintali z hektara, albo od sztuki bydła. Ale instrumentarium jest bardzo szerokie, bo uderza w drugi obszar regulacji rynku, a więc w stronę kosztową. Uderzenie idzie przede wszystkim na zmniejszenie produkcji rolnej Unii Europejskiej.

I tu wykorzystywane są dwa klasyczne instrumenty:

1. Dotacje do środków produkcji rolnej (nasion, paszy, środków ochrony roślin);

2. Drogą dogodnych, preferencyjnych kredytów (tanich).

Ale na tym nie kończy się obszar oddziaływania kosztowego. Unii Europejskiej wprowadziła program długofalowego zmniejszania kosztów produkcji rolnej. Ten program to trzy różne drogi:

1. Rozwijanie klasycznego doradztwa rolniczego, żeby rolnik mógł uprawiać taniej, lepiej i nowocześniej;

2. Klasyczne szkolenie rolnicze - żeby rolnicy uczyli się uprawiać nowocześnie i tanio; finansowane ze środków Unii Europejskiej;

3. Zwalczanie szkodników - ograniczanie możliwych strat.

Finansowaniu wspólnej polityki rolnej Unii Europejskiej służą środki Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji dla Rolnictwa - FEOGA. Powstał on 03.03.1962r. W funduszu FEOGA jest sekcja Orientacji i Gwarancji. Środki tego funduszu składają się w 42,6 % budżetu unijnego oraz z opłat nakładanych na importowaną produkcję rolną.

Sekcja Gwarancji - finansuje ona unijne rolnictwo, czyli:

1. Zakupy interwencyjne;

2. Zmienne opłaty wyrównawcze;

3. Subwencje eksportowe;

4. System dopłat bezpośrednich dla rolników.

Sekcja Orientacji - jest jak gdyby nadbudową, ponieważ finansuje wszystkie pozostałe elementy związane z funkcjonowaniem sektora rolnego Unii Europejskiej, czyli:

1. Oświatę;

2. Edukację;

3. Szkolenia;

4. Tworzenie miejsc pracy w rolnictwie;

5. Procesy restrukturyzacyjne;

6. Realizację ochrony środowiska związaną z produkcją rolną.

Polityka rolna Unii Europejskiej przez wiele lat nie była reformowana. Reforma rolna w Unii Europejskiej nigdy się nie zakończyła, gdyby nie fakt, że Unia Europejska została zmuszona do reformowania rolnictwa z uwagi na zobowiązania, które były efektem podpisanej rundy Urugwajskiej GATTU (Układu Ogólnego w Sprawie Taryf Celnych i Handlu). Poza tym Unia Europejska zobowiązana była respektować podpisane porozumienie ze Światową Organizacją Handlu, bowiem wspólna polityka rolna (najpierw Wspólnot Europejskich, a potem Unii Europejskiej), była obiektem ataku ze strony innych państw. Dlatego reforma unijna rolnictwa rusza dopiero z początkiem lat 90 - tych. Nosi ona nazwę McScharego.

Reforma ta to następujące zadania:

1. Poprawa równowagi na rynkach rolnych;

2. Wzmocnienie konkurencyjności unijnego rolnictwa;

3. Wprowadzenie bardziej ekspensywnych sposobów gospodarowania;

4. Stopniowe ograniczanie skali wydatków unijnych na poszczególnych rynkach rolnych.

Istotę reformy McScharego stanowiła:

1. Kombinacja obniżek gwarantowanych cen urzędowych;

2. Kombinacja obniżek limitów produkcyjnych;

3. Wprowadzenie neutralizujących wpływy tych dwóch czynników dopłat bezpośrednich dla rolników.

W reformie McScharego określono trzy priorytety dalszego rozwoju wspólnej polityki rolnej:

1. Wzmocnienie konkurencyjności produktów rolnictwa i przemysłu spożywczego wspólnoty;

2. Bardziej zintegrowany rozwój tzw. obszarów wiejskich - jest to efekt obowiązywania drugiego filaru wspólnej polityki rolnej;

3. Ogólne uproszczenie zasad funkcjonowania wspólnej polityki rolnej.

W ramach tego:

1. Lepszy system decyzyjny;

2. Lepszy system regulacji rynku;

3. Przesunięcie kompetencji z poziomu unijnego na poziom narodowy, albo regionalny, przy czym chodziło głównie o kompetencje wyrównawcze.

Wtórnym etapem reformy McScharego stał się dokument zwany Agendą 2000, przy czym faktycznie ostateczne decyzje polityczne w sprawie kolejnych etapów reformy rolnictwa unijnego zostały podjęte przez Radę Europejską w Berlinie 25.03.1999r. Tam przesądzono o ostatecznym kształcie polityki rolnej Unii Europejskiej po roku dwutysięcznym, jako uszczegółowienie dokumentu Agenda 2000. Na podstawie tej decyzji zarówno Rada Unii, jak i Komisja Europejska wprowadziły odpowiednie regulacje prawne. W tych regulacjach prawnych chodzi wprost o dalsze, bardziej rynkowe, a przez to mniej kosztowne dla unijnego budżetu zorientowanie wspólnej polityki rolnej. Etapem pierwszym tych działań jest zbliżenie cen interwencyjnych wspólnotowego rynku rolnego do poziomu cen światowych. Obniżki cen mają zwiększyć konkurencyjność wspólnotowego rolnictwa. W dalszym etapie, z roku na rok będą ulegały zmniejszeniu:

1. Dopłaty do eksportu;

2. Dopłaty bezpośrednie do produkcji rolnej;

3. Kontyngenty produkcyjne;

A w ogóle wprowadza się zasady tzw. systemu wsparcia bezpośredniego. Polega to na tym, że Unia Europejska zostanie wspierać rolnictwo. Będą je wspierać poszczególne państwa członkowskie.

Przewiduje się funkcjonowanie czterech typów rynków rolnych:

1. Rynek z ochroną zewnętrzną z obowiązkową interwencją - temu typowi odpowiada rynek zbóż;

2. Rynek z ochroną zewnętrzną z warunkową interwencją - typowi temu odpowiada rynek mięsa;

3. Rynek z ochroną zewnętrzną bez interwencji - drób i przetwory z drobiu;

4. Brak ochrony zewnętrznej i brak interwencji - rośliny oleiste.

W ramach tych czterech typów rynku mają być proponowane preferencyjne warunki zbytu, uzupełniane jednolitym systemem licencji importowych i eksportowych oraz system certyfikatów.

Trzeci etap reformy unijnego rolnictwa rozpocznie się dopiero po rozszerzeniu Unii Europejskiej, a więc przewiduje się to począwszy od roku 2005. Rolnictwo unijne oprócz finansowania w ramach FEOGI jest również wspierane funduszami strukturalnymi, np. europejskim funduszem KOHEZI i funduszem rozwoju regionalnego. Dlatego tez każdy kraj członkowski oraz każdy kraj kandydujący dostaje pomoc z dwóch źródeł.

POLITYKA STRUKTURALNA UNII EUROPEJSKIEJ

Unia Europejska rozwinęła bardzo poważnie politykę strukturalną, żeby:

1. zwiększyć spójność ekonomiczną;

2. zwiększyć spójność społeczną.

Osiągnięcie jednej i drugiej spójności odbywa się drogą pomocy słabiej rozwiniętym regionom i słabiej rozwiniętym sektorom gospodarek państw członkowskich, a wszystko po to, żeby zmniejszyć różnice w poziomie rozwoju między państwami i żeby zmniejszyć różnice w poziomie życia w regionach Unii Europejskiej, przy czym trzeba mieć świadomość tego, że zgodnie z unijną zasadą subsydiarności polityka strukturalna Unii Europejskiej jest jedynie uzupełnieniem działań podejmowanych na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym i wspierane są tylko te przedsięwzięcia, na które brakuje środków finansowych. Konsekwencją takiego założenia jest to, iż polityka strukturalna ma pomóc zarówno władzom strukturalnym, jak i lokalnym w rozwiązaniu najpilniejszych potrzeb gospodarczych i problemów związanych z gospodarką.

Podstawowym instrumentem polityki strukturalnej są fundusze strukturalne, w ramach których realizuje się trzy formy pomocy:

1. programy operacyjne - są najbardziej rozbudowaną formą pomocy, które wykorzystują 90% kwot przeznaczonych na poszczególne fundusze. Są wieloletnimi planami działań realizowanymi w danym kraju członkowskim w ramach jednego z funduszy;

2. inicjatywy wspólnotowe - pochłaniają one 9% budżetu funduszy strukturalnych. To bezpośrednia pomoc finansowa dla najsłabiej rozwiniętych regionów, czy szczególnie ważnych sektorów gospodarki przygotowana według wytycznych Komisji Europejskiej;

3. akcje innowacyjne - pochłaniają 1% budżetu funduszy strukturalnych. Wspierają one różnego rodzaju badania naukowe, wykorzystuje się je na realizację tzw. pomocy technicznej, a także wykorzystuje się je do finansowania, tzw. programów pilotażowych.

Politykę strukturalną Unii Europejskiej realizuje się w oparciu o cztery podstawowe zasady:

1. zasada koncentracji - polega na tym, że środki płynące z Unii Europejskiej przeznaczone są dla tych regionów, które znajdują się w najtrudniejszej sytuacji ekonomicznej, przy czym regiony te muszą kwalifikować się do pomocy finansowej w ramach ściśle określonych celów polityki strukturalnej;

2. zasada partnerstwa - polega na współpracy przede wszystkim Komisji Europejskiej z odpowiednimi władzami narodowymi, regionalnymi lub lokalnymi, dzięki czemu pomoc trafia do tych obszarów, które wymagają naprawdę szczególnego wsparcia;

3. zasada programowania - w praktyce polega na tym, że pomoc finansowa zawsze przeznaczona jest na realizację programu trwałego rozwiązywania problemów albo danego regionu, albo danej gałęzi gospodarki;

4. zasada współfinansowania - sprowadza się do tego, iż dofinansowanie z Unii Europejskiej ma w istocie uzupełnić fundusze danego budżetu krajowego, to finansowanie nie powinno tych budżetów zastępować.

Podstawowymi instrumentami polityki strukturalnej są fundusze strukturalne. Ich zadaniem jest wspieranie restrukturyzacji i modernizacji gospodarek krajów Unii Europejskiej. Fundusze te kierowane są do tych sektorów gospodarki i tych regionów, które bez tej pomocy finansowej nie są w stanie dorównać do średniego poziomu Unii Europejskiej. W latach 1993 - 1999 budżet funduszy strukturalnych Unii Europejskiej zamknął się kwotą 155 miliardów EURO.

W tym czasie przed polityką strukturalną postawiono sześć celów, które dotyczyły:

1. wspierania rozwoju gospodarczego;

2. restrukturyzacji gospodarek;

3. rozwiązywania problemów bezrobocia;

4. finansowania wspólnej polityki rolnej;

5. finansowaniu przekwalifikowania pracowników;

6. cel rolny, który został podzielony na cel 5, 5a, 5b

Zadania, jakie postawiono przed poszczególnymi funduszami strukturalnymi:

1. Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego - powstał w 1975r.; miał on zmniejszyć dysproporcje w rozwoju regionów; współfinansował on realizację celów 1,2,5b,6. Pieniądze szły na finansowanie rozwoju infrastruktury drogowej, komunikacyjnej, łączności, wspieranie lokalnych inicjatyw rozwojowych, wspieranie rozwoju MSP;

2. Europejski Fundusz Socjalny - powstał w 1970r.; ma on przede wszystkim przeciwdziałać bezrobociu; pomoc skierowana jest albo do wybranych grup społecznych (narodowych), albo do wybranych regionów. Pieniądze idą na kursy przekwalifikujące, tworzenie nowych miejsc pracy;

3. FEOGA - finansuje sektor rolny Unii Europejskiej;

4. Jednolity Instrument Finansowania Rybołówstwa - powstał w 1993r. w ramach reformy funduszy strukturalnych. Finansuje on restrukturyzację rybołówstwa. Pieniądze idą na modernizację floty połowowej, rozwój gospodarstw rolnych. Środki z tego funduszu służą również ochronie wybranych obszarów morskich;

5. Europejski Fundusz KOHEZI (kohezja to wspólność) - mimo, że jest on instrumentem polityki strukturalnej nie jest funduszem strukturalnym dlatego, że ma charakter czasowy, a nie stały. Pierwotnie jego realizację planowano na lata 1993 - 1999, ale ponieważ potrzeby Unii Europejskiej w tym zakresie przerosły najśmielsze oczekiwania, sugestią Komisji Europejskiej w 1999r. w części dokumentu Agenda 2000 Komisja Europejska zaproponowała dalsze funkcjonowanie tego funduszu przez najbliższe 7 lat, a więc do końca 2006. Do końca 1999r. na fundusz KOHEZI poszło 18 miliardów ECU. Żeby dany kraj mógł otrzymać pomoc finansową z tego funduszu jego PKB na jednego mieszkańca musiało być mniejsze niż 90% średniego PKB na jednego mieszkańca w Unii Europejskiej. Pomoc przede wszystkim na inwestycje strukturalne, komunikacyjne i ochronę środowiska.

Od 1993r. ruszyła reforma polityki strukturalnej, ale zasadniczy przełom w tej reformie wprowadza dopiero dokument Agenda 2000, która przewiduje konieczność zmian polityki strukturalnej nie tylko w związku z niewydolnością dotychczasowego systemu, ale przede wszystkim w związku z poszerzeniem Unii Europejskiej. W 1998r.Komisja Europejska przygotowała niezbędne zmiany prawne. W 1999r. na posiedzeniu Rady Europejskiej w Berlinie zatwierdzono ostateczny kształt reformy polityki strukturalnej Unii Europejskiej.

Określono tam trzy nowe cele (rezygnując z sześciu celów dotychczasowych):

1. obejmuje regiony zapóźnione w rozwoju, przy czym kraj musiał zejść poniżej 90% średniego PKB w Unii Europejskiej, żeby otrzymać pomoc. Od Agendy 2000 kraj musi zejść poniżej 75% średniego PKB na jednego mieszkańca, żeby otrzymać pomoc. W ramach tego celu dołączono regiony słabo zaludnione i ultraperyferyjne;

2. cel ten zastąpił stary cel 2 i 5. W ramach jego działania wsparcie uzyskają regiony silnie uzależnione od upadających gałęzi przemysłu;

3. skupia poprzednie działania w ramach celu 3 i 4. Jest to cel związany z likwidacją bezrobocia, a więc szkolenia, przekwalifikowanie pracowników.

Ograniczono liczbę celów z sześciu do trzech, bo wzięto pod lupę realizację polityki strukturalnej i okazało się, że ta polityka strukturalna nie zawsze osiągała zakładane cele. Na 13 inicjatyw wspólnotowych, 10 zebrało negatywne opinie i dlatego też po 1999r. z 13 inicjatyw pozostawiono tylko cztery:

1. transgraniczna, międzynarodowa i międzyregionalna współpraca, która ma służyć harmonijnemu rozwojowi gospodarczo - społecznemu i funkcjonuje tu program INTERREG;

2. rozwój obszarów wiejskich - LIDER;

3. porządkowanie rynków pracy - EQUAL;

4. pomoc dla obszarów zurbanizowanych - URBAN

Pomoc w ramach funduszu KOHEZI będzie udzielana na nowych zasadach (75% PKB). Wprowadzono jeszcze drugi element, który należy spełnić - kraj kandydujący do pomocy w ramach funduszu KOHEZI musi spełniać wszystkie pięć kryteriów konwergencji (=zbieżności) stanowiących załącznik nr.1 do Traktatu z Maachstricht.

Poza tym wszystkie fundusze strukturalne zostały nakierowane na pomoc, której celem jest zwiększenie potencjału produkcyjnego, transfer nowoczesnych technologii, wspomaganie MSP. W ramach funduszu społecznego kładzie się przede wszystkim nacisk na wspieranie i poprawę kształcenia, szkolenia i doradztwa sprzyjające lepszej adaptacji zawodowej pracowników i większej mobilności. Pieniądze idą również na promowanie wysoko kwalifikowanych kadr.

Natomiast jeżeli chodzi o program rolny to jego nowym celem oprócz dotychczasowego będzie osiąganie większej spójności obszarów wiejskich. Jeżeli chodzi o środki budżetowe na finansowanie polityki strukturalnej, to określono, że do końca 2006r. na fundusze strukturalne przeznaczono 195 miliardów EURO. Z tego na cel nr.1 przeznaczono 69%, co stanowi 139 miliardów EURO, na realizację celu numer dwa przeznaczono 11,5%, co stanowi kwotę 22,5 miliarda EURO, na cel trzeci przeznaczono ponad 12% i około 24 miliardów EURO. 1 miliard przeznaczono na finansowanie rybołówstwa, natomiast na fundusz KOHEZI przeznaczono 18 miliardów EURO. Na inicjatywy wspólnotowe (jest ich cztery) przeznaczono 10,5 miliardów EURO, a z tego INTERREG dostał 46,5%, program EQUAL - 27,3%, LIDER - 19,5%, URBAN - 6,7%. Przy czym rozmiary wspólnotowego limitowania przydziału środków finansowych są zmienne. W standardowej pomocy Unia Europejska może dofinansować maksymalnie do 50% kosztów danego przedsięwzięcia, natomiast w regionach zapóźnionych rozwojowo, pułap pomocy unijnej zwiększono odpowiednio do 75% lub do 85%. To samo jeżeli chodzi o fundusz KOHEZI - 75% - 85% kosztów.

Podstawowy problem Unii Europejskiej polega na tym, że z pomocy Unii Europejskiej w ograniczonym zakresie są w stanie korzystać kraje słabo rozwinięte. Dlatego, bo nie stać ich nawet na wyłożenie kwoty 15% koniecznej do tego, aby otrzymać resztę. Nie osiągnięto kompromisu co do tego, żeby zakres pomocy unijnej został zwiększony, dlatego, że w ramach tej kwoty również wydzieli się równe środki dla krajów nowo przystępujących do Unii Europejskiej.

UNIA EKONOMICZNO - MONETARNA

Traktat rzymski nie zawierał bezpiecznych postanowień o Unii Walutowej, jedynie w ramowej formie sformułował zagadnienia układowe jako część składową polityki gospodarczej Państw Wspólnoty.

Art. 105 Traktatu rzymskiego powołano Komitet Walutowy, który był typowym organem doradczym, odpowiedzialnym za koordynowanie polityki walutowej w ramach Wspólnot.

I koncepcja utworzenia Unii Ekonomicznej jak i walutowej powstała w końcu lat 60-tych. Nosiła nazwę PLANU WERNERA. Plan ten w 71 r został zatwierdzony przez Radę Wspólnot i następnie przyjęty do realizacji. Przewidywał m.in. stopniową realizację unii ekonomicznej i walutowej do końca lat 80 - tych.

Miała się rozwinąć koordynacja i harmonizacja polityki gospodarczej Wspólnoty. W końcowym jej etapie miano przyjąć wspólną politykę pieniężną, budżetową i walutową.

Plan Wernera nie mógł być zrealizowany.

1972 - Udało się osiągnąć porozumienie o utworzeniu węża walutowego

1973 - Europejski Fundusz Współpracy Walutowej

1975 - Pierwsza Europejska jednostka rozrachunkowa

1978 - przekształcenie w ECU

5.12.1978 - powołanie Europejskiego Systemu Walut, porozumienie podpisano w Brukseli, ruszyło w marcu 1979

Cel systemu:

• stworzenie stabilności walutowej w formie strefy

• dla krajów Wspólnoty - cel ten miał znaczenie polityczne, ale w praktyce wymusił konieczność podjęcia działań na rzecz budowy Integracji ekonomicznej, drogą stabilizacji gospodarczej i drogą koordynacji polityki gospodarczej Państw członkowskich Wspólnoty.

ELEMENTY Europejskiego Systemu walutowego

• EUROPEJSKA JEDNOSTKA WALUTOWA ECU

• MECHANIZM USTALANIA I STABILIZOWANIA WZAJEMNYCH KURSÓW WYMIENNYCH

• SPRAWNIE DZIAŁAJĄCY MECHANIZM KREDYTOWY

• Status ECU określiły dokumenty założycielskie ESW. Wartość oparto na koszyku walutowym. Koszyk euro - wszystkie waluty europejskie, o największym udziale w PKB Wspólnoty w handlu.

• od tego momentu każda waluta miała kurs w ECU

• wykreowano nowe zasoby ECU, umieszczono na specjalnym rachunku Europejskiego Funduszu Współpracy Walutowej. Każdy kraj członkowski miał udział w tych zasobach. Rozliczenie z danym krajem, a EFWW podjął się Bank Rozrachunków Międzynarodowych w Bazylei.

• ECU stała się jednostką rozrachunkową, środkiem płatniczym i walutą transakcyjną

• ECU stała się piątą walutą świata MRF (Międzynarodowego Rynku Finansowego). Wykorzystano na rynku akcji i obligacji i w transakcjach kredytowych.

• Funkcjonowało do 19.04.1999 w którym to urodziło się euro w zamysłach

01.01.1999 - euro zaczęło funkcjonować, wszystkie operacje zamieniono na euro

RADA WSPÓLNOT zatwierdziła ten raport. Raport ten określił wprowadzenie Unii Ekonomicznej i monetarnej, której zasady zostały ściśle określone w dokumentach traktatu z Maastricht o UE 10.12.1991

ETAPY TWORZENIA UNII EKONOMICZNEJ I WALUTOWEJ

1. 91-93

2. 94-98

3. 01.99 - DZIŚ

Ad. 1.

Głównym zadaniem były 2 problemy: osiągnięcie wysokiego stopnia liberalizacji przepływów kapitałów i stopnia usług finansowych

Ad. 2.

Od 01.01.1992 - utworzenie instytucji niezbędnych do funkcji przyszłej Unii Monetarnej. Decyzja Rady Europejskiej, która powoływała do życia - Europejski Instytut Walutowy. Siedzibą instytutu jest Frankfurt nad Menem. Miał stać się zalążkiem Europejskiego Banku Centralnego. Instytut a potem bank zajął się poprawą koordynacji polityki pieniężnej krajów UE.

Bank przygotował zalążki do Europejskiego Systemu Banków Centralnych. Pod koniec okresu stworzono warunki do emisji banknotów i monet wspólnego pieniądza euro

3 etap - rozpoczął się od faktycznego wprowadzenia euro (tylko na kontach)

nastąpiło wyprowadzenie Banków Centralnych spod jurysdykcji krajowej do Europejskiego Systemu Banków Centralnych.

KRAJE ZOBOWIĄZAŁY SIĘ NIEODWRACALNIE DO PODPORZĄDKOWANIA SIĘ WSPÓLNEJ POLITYKI WALUTOWEJ UE, DO P[RZYJĘCIA WSPÓLNEJ WALUTY. ZOBOWIĄZAŁY SIĘ DO CAŁKOWITEJ KOORDYNACJI POLITYKI GOSPODARCZEJ JUŻ W RAMACH UNII.

Wszystkie kraje, które chciały uczestniczyć w unii walutowej i monetarnej musiały spełniać 5 kryteriów.

1. stabilności cenowej

2. stóp %

3. uczestnictwo w mechanizmie kursowym ESW

4. deficyt budżetowy

5. dług publiczny

Teraz w Unii monetarnej uczestniczy 13 walut, bez funtu brytyjskiego

MECHANIZM KURSOWY ESW - tworzyła siatka dwustronnych kursów walut uczestniczących w europejskim systemie monetarnym. Występują one w roli parytetów do kształtowania się rynkowego kursu walut systemu.

Jednocześnie te siatki pozwalały na wyznaczenie dopuszczalnych progów odchyleń poszczególnych walut.

Waluty dzielono na 2 części: silne (marka niemiecka), słabe

Wprowadzono:

• w ramach progów odchyleń kraje członkowskie ESW zostały zobligowane do interwencji na rynku dewizowym. Mogły one być dwojakiego rodzaju:

1. obligatoryjne - od przekroczenia progu 2,25% do 6% w górę kraje, które przekroczyły próg zostały wezwane do interwencji

2. fakultatywne - gdy zbliżały się do progu, kraj mógł interweniować fakultatywnie

ESW przewidywał:

1. typowe interwencje na rynku dewizowym

2. wew interwencję walutową - uderzała ona w politykę pieniężną i kredytową

3. klasyczna dewaluacja waluty - za zgodą wszystkich członków sytemu

4. klasyczne uderzenie w politykę gospodarczą

KOMITET PREZESÓW BANKÓW CENTRALNYCH - miał na podorędziu Komitet Walutowy lub Radę Ministrów Wspólnot

Do 1993 ni było potrzeby interwencji tych Komitetów.

MECHANIZM KREDYTOWY

4 rodzaje kredytów zarówno na podejmowanie interwencji walutowej, na zrównoważenie bilansów płatniczych, na stabilizację danej waluty, sfinansowanie deficytu budżetu danego Państwa

We wspólnotach stała się jasna konieczność zreformowania Interwencji Walutowej.

W 1989 powołano Komitet Jeak Dehors.

Komitet po 6-ciu miesiącach pracy przedstawiło raport, który zostaje zatwierdzony 27.06.1989

2

---