msw s , 1 Wymienialno˙˙ walut - istota, ekonomiczne znaczenie, rodzaje wymienialno˙ci


1. Wymienialno walut - istota, ekonomiczne znaczenie, rodzaje wymienialnoci.

Midzynarodowy system walutowy jako zestaw zasad, norm, narzdzi regulacyjnych i instytucji umoliwiajcych swobodny transfer siy nabywczej pomidzy odrbnymi obszarami walutowymi, na których cyrkuluj odrbne waluty krajowe, stanowi owe obszary, które poczone s midzy sob wymienialnoci walut. Wymienialno walut oznacza natomiast przysugujce podm. gosp. prawo do nabycia i sprzeday walut obcych w zamian za pienidz danego kraju oraz swobodnego ich przekazania za granic. Wymienialno bywa czsto ograniczona i dlatego wyróniamy wymienialno wew. - przysuguje tylko rezydentom (pienidz krajowy wymienialny jest na waluty obce tylko w kraju) - i wymienialno zew. - przysuguje równie nierezydentom (pienidz krajowy wymienialny jest take za granic). Wymienialno, zarazem w szerszym jak i wszym zakresie, jest warunkiem wstpnym do istnienia midzynarodowego sys. rozlicze - bez niej wspópraca ekon. odbywaaby si na bazie barteru. W okresie przed pierwsz w.. wymienialno oznaczaa moliwo swobodnej zamiany banknotów na zoto albo przynajmniej mono zamiany na dewizy, które byy bezporednio wymienialne na kruszec w emitujacym je banku. W okresie wielkiego kryzysu lat 30-tych zerwano z zasad zabezpieczenia obiegu pieninego przez kruszec, a jedyn waluta wymienialn na zoto pozosta $. W roku 1971 równie $ przesta by wymienialny na zoto i odtd wymienialno odnosia si ju tylko wycznie do przysugujcego podm. gosp. prawa wymiany jednej waluty na drug. Stosunek wymienny dwu walut ustala si na w kraju i za granic na mniej wicej tym samym poziomie na mocy prawa jednej ceny.

Pynno midzynarodowa - jej formy i róda, moliwe konsekfencje nadmiaru i niedoboru.

Kady bank centralny zobowizany jest do utrzymywania pewnej iloci rezerw by móc interweniowa na rynku walutowym w celu ewentualnego powstrzymania lub zagodzenia ruchów kursu. Rezerwy te, które skadaj si z zapasu kilku gównych walut wiatowych ( $, marki niemieckiej i jena japoskiego), s ródem pynnoci midzynarodowej w odniesieniu zarówno do poszczegónych pastw, jak i do gosp. wiatowej. Pynno midzynarodow rozpatruje si ze strony jakociowej i ilociowej. Jakociowy aspekt zagadnienia to pytanie: jakie waluty mog peni funkcj skadników rezerw wiatowych ? - s to waluty krajów silnych gospodarczo i politycznie, których handel w obrotach midzynarodowych jest znaczny, rynek kapitaowy bardzo pojemny, a waluta stabilna w charakterze dugookresowym. Ilociowy aspekt midzynarodowej pynnoci to pytanie jakie iloci walut s potrzebne by owe

rezerwy zapewniay pynno gospodarce wiatowej oraz gospodarce poszczególnych pastw. Niedobór pynnoci, który spowodowany jest brakiem rodków na pokrycie deficytu bilansu patniczego (export < import) zmusza pastwa do prowadzenia polityki deflacyjnej, zaostrzenia protekcji handlowej zmniejszajcej import, dewaluacji a czasem nawet reglamentacji dewizowej. Nadmiar pynnoci natomiast przejawia si tym, e polityka gospodarcza pastw bywa nadmiernie ekspansywna (export > import), a pochodzcy z tego wzrost rezerw dewizowych w poczeniu z jej rozlunieniem finansowym wzmacnia tendencje inflacyjne.

Kurs walutowy - waniejsze typy mechanizmu kursowego.

Kurs walutowy, który wyraa cen waluty obcej w pienidzu krajowym, w obecnym wiecie wystpuje w dwuch postaciach „czystych” i formach porednich bdcych bliej jednego bd drugiego rozwizania czystego. Wyrózniamy : a) kurs gitki - floating (pywajcy), b) kurs sztywny - fixed rate (stay) oraz kursy porednie: c) kurs sztywny korygowany skokowo , d) kurs pezajcy, e) kurs pynny sterowany.

Kurs pywajcy, inaczej floating, jest rozwizaniem czysto rynkowym nie administracyjnego typu, a jego poziom ustalany jest przez gr si popytu i poday na rynku walutowym. System kursu pywajcego w peni harmonizuje z systemem gosp. samoczynnie regulowanym przez mechanizm rynkowy. Kurs sztywny, który jest urzdowo stabilizowany, polega na tym, e bank centr. ogasza urzdowy kurs krajowego pienidza oraz ustala zakres jego dopuszczalnych waha poprzez wyznaczenie górnego i dolnego punktu interwencyjnego. Punkty te stanowi poziom kursu, przy którym bank centr. zobowiazuje si kupowa albo sprzedawa dewizy w zamian za wasny pienidz, eby w ten sposób nie dopuci do wychyle kursu poza przyjety zakres. Kurs sztywny korygowany skokowo jednoczy sabe strony obu czystych typów kursu. Prezentowany jako system kursu stabilnego sprawia, e w jego utrzymanie zostaje atwo zaangaowany polityczny presti wadz i powstaje tendencja do zbyt dugiego utrzymywania nie zmienionego kursu, który w duszym okresie jest dezaktualizowany i wymaga znacznego skorygowania. Poza tym po pewnym czasie uwidacznia si nieadekwatno sztucznie podtrzymywanego kursu w kontekcie warunków wew. i zew., waluta poddana zostaje presji poprzez ruchy gorcego pienidza i kurs ustala si na nowym poziomie. Kurs pezajcy jest mechanizmem, w którym warto kursowa jest dostosowywana bardzo czsto (nawet codziennie), o drobny uamek procenta wedug pewnej mechanicznej reguy. Ostatni, kurs pynny sterowany ksztatowany jest przez siy rynkowe, ale bank centr. rezerwuje sobie prawo interweniowania w jego mechanizm przez wyrównawcze operacje kupna i sprzeday dewiz. W ten sposób wyrównuje przypadkowe wahania i agodzi proces przejcia do nowego poziomu kursu równowagi.

Kurs sztywny i sytuacja banku centralnego w tym systemie.

System kursu sztywnego, urzdowo stabilizowanego polega na tym, e bank centralny ogasza urzdowy (centralny) kurs krajowego pienidza oraz ustala zakres jego dopuszczalnych waha poprzez wyznaczenie dolnego i górnego punktu interwencyjnego. Stanowi one dolny i górny poziom kursu, przy którym bank centralny zobowiazuje si kupowa albo sprzedawa dewizy w zamian za wasny pienidz, eby w ten sposób nie dopuci do wychyle kursu poza przyjty zakres. Decydujcym czynnikiem stabilizujcym rynek dewizowy w tym systemie jest poziom rezerw dewizowych utrzymywanych przez bank centralny. Przy ciganiu z rynku nadmiaru waluty obcej powikszaj si jego rezerwy ale równoczenie dochodzi do wzrostu emisji krajowego pienidza w obiegu wew. (za który waluta obca bdca w nadmiarze zostaa skupiona). Prowadzi to czsto do powstania presji inflacyjnej wewntrz kraju i dlatego podejmowane s pewne operacje „sterylizujce” kopotliwy napyw waluty obcej polegajce na sprzeday bonów skarbowych albo obligacji rzdu lub samego banku centralnego. W przypadku niedoboru poday dewiz w stosunku do popytu poziom rezerw banku cent. bdzie spada (by nasyci rynek wymagaln walut) a masa pienidza krajowego emitowanego przez bank skurczy si (sprzeda waluty obcej za pienidz krajowy). W tym przypadku dziaania banku s ograniczone: raz poprzez malejcy poziom rezerw, za pomoc którego finsansowany jest deficyt patniczy, a dwa przez limit dopuszczalnego zagranicznego zaduania si w celu uzupeniania kasy dewizowej.

Mechanizm dziaania kursu sztywnego:

wzrost popytu na dewizy powoduje zwyk ich kursu, jednak kurs nie dochodzi do nowego punktu przecicia tylko osiga górn granic, przy której popyt na dewizy > ni ich poda i niedobór dewiz na rynku uzupeniany jest rezerwami bankowymi. W przypadku wzrostu poday dewiz (przypyw waluty obcej) ich kurs spada ale tylko do dolnego punktu „marginesu kursowego”. W punkcie tym poda walut > ni popyt na nie i bank centr. skupuje ow nadwyk powikszajc tym samym wasne rezerwy walutowe.

Floating - wady i zalety z mikro- i makroekonomicznego punktu widzenia.

Floating, inaczej kurs pywajcy lub gitki, jest rozwizaniem czysto rynkowym nie administracyjnego typu, a jego poziom ustalany jest przez gr si popytu i poday na rynku walutowym. System kursu pywajcego w peni harmonizuje z systemem gosp. samoczynnie regulowanym przez mechanizm rynkowy. Podstawowa zaleta tego typu kursu to zwolnienie banku centr. od dziaa interwencyjnych na rynku walutowym w celu powstrzymania zmiany kursu i rozwiazanie kwestii utrzymywania odpowiedniego poziomu rezerw. Floating izoluje gospodark od zakóce monetarnych, pyncych z zewntrz, takich jak zagraniczna inflacja i deflacja, poprzez automatyczne dostosowanie si kursu w gór albo w dó i przywraca tym samym bankowi centr. panowanie nad iloci pienidza w kraju. Kurs gitki ma równie t zalet, e dostosowuje si do ewolucji struktur gosp., która w rónych krajach przebiega niejednakowo, dezaktualizujc wczeniej ustalone kursy. Pod wzgldem politycznym natomiast kurs bdc wynikiem dziaa praw ekonomii nie jest decyzj polityczn, która mogaby faworyzowa jednych, a szkodzi innym. Kurs pywajcy ma jednak swoje wady i ograniczenia. Przede wszystkim moe by mechanizmem mocno destabilizujacym gospodark wew. Zmiana kursu moe rodzi oczekiwania dalszych jego zmian w tym samym kierunku co powoduje transfer „gorcego” pienidza o charakterze spekulacyjnym. Due odchylenia kursu od poziomu równowagi w pastwach, w których wystepuj tendencje inflacyjne, atwo prowadzi do coraz wiekszej inflacji (przy spadku jego wartoci), natomiast w gospodarkach bardziej stabilnych cigy wzrost kursu powoduje podroenie exportu i osabia pozycj konkurencyjn towarów krajowych w stosunku do coraz taszych dóbr z importu. Zmiany kursowe zmieniaj relacje opacalnoci exportu i importu powodujc czsto straty na zaangaowanych zasobach produkcyjnych. Wad tego mechanizmu jest równie silnie destabilizujcy wpyw na poziom cen wew. Rozlunienie czujnoci wadzy monetarnej i politycznej stwarza kraj wysoce podatny na inflacj, destabilizyjce ruchy kapitaów i nadmierne przesunicia kursów, z coraz wiksz destabilizacj cen wew. Mechanizm kursu pywajcego nie izoluje take gospodarki od „realnych” szoków zew., takich jak niekorzystne zmiany terms of trade.

Rynek walutowy - jego segmenty, waniejsze typy.

Rynek walutowy (dewizowy) jest obszarem, na którym spotykaj si poda i popyt na waluty rónych krajów i gdzie ksztatuje si kurs rynkowy. Na wiecie istnieje midzynarodowy rynek walutowy i rynki lokalne, zwane inaczej krajowymi. Midzynarodowy rynek walutowy stanowi system wzajemnie powizanych rynków lokalnych, przy czym stopie zintegrowania rynku lokalnego z rynkiem midzynar. zaley od zakresu wprowadzonej w danym kraju wymienialnoci jego pienidza. Rynek walutowy dzielimy równie ze wzgldu na obszary jego dziaania - wyróniamy wtedy: rynek midzybankowy, zwany te hurtowym rynkiem dewizowym i rynek obsugujcy potrzeby klienteli banków, zwany rynkiem detalicznym. Z racji istnienia potrzeby ubezpieczania od ryzyka kursowego nalenoci lub zobowiaza zdenominowanych w walucie obcej na rynku walutowym uksztatowa si terminowy rynek dewiz, który dzielimy na dwa segmenty: rynek forward i rynek futures. Ten pierwszy jest rynkiem nie sformalizowanym przez sztywne reguy dziaania - do transakcji dochodzi na zasadzie swobodnego uzgodnienia warunków midzy stronami kontraktu. Wielko transakcji, termin realizacji dostawy i kurs terminowy s kwesti umowy midzy klientami. Na rynku futures natomiast operacje dokonywane s w przyjtych, duych jednostkach np. 100000 $, maj z góry ustalone, podawane w notowaniach giedowych terminy realizacji i przybieraj charakter odrbnych kontraktów obu stron, tj. kupujcego i sprzedajcego z gied. Istotna rónica midzy kontraktami zawieranymi na rynku forward a na rynku futures polega na tym, e te pierwsze realizowane s wico, natomiast te drugie zrealizowane by nie musz (kontrakt moe zosta zlikwidowany przed terminem).

Innowacje finansowe na midzynarodowym rynku finansowo-walutowym: przykady i zastosowania.

Bank podejmujcy prowadzenie operacji dewizowych najpierw nawizuje kontakty i wspóprac z bankami partnerskimi za granic, zwanymi bankami-korespondentami. Na pocztku dochodzi do wzajemnego otwarcia sobie kont. Bank-korespondent, znajdujcy si za granic, otwiera dla naszego banku u siebie konto, zwane rachunkiem nostro, na które wpywa bd zakupione i poyczone dewizy, natomiast w ciar którego realizowane bd np. wypaty na rzecz zagranicznych beneficjentów. Na tej samej zasadzie korespondenci uzyskuj w naszym banku konta w walucie krajowej zwane rachunkiem loro. By zawsze móc zaspokoi zapotrzebowanie swoich klientów na dewizy, kady bank stara si utrzymywa odpowiedni poziom rezerw operacyjnych obcych walut. Dlatego te przy wzajemnym otwieraniu sobie kont banki udzielaj sobie kredytów w walutach obcych, które od tej pory wykorzystywane bd na potrzeby biecych operacji. Kredyty te udzielane s na okrelony termin, po upywie którego poyczone sumy s zwracane. By uchroni si przed ryzykiem zmiany kursu ustalony zostaje równie kurs terminowy, po którym caa operacja zostaje rozwizana. Takie operacje kredytowe nosz nazw swapu lub operacji swapowej. Z reguy rezerwy dewizowe banków (czyli avoiry nostro) pokrywane s swapem i w ten sposób ubezpieczane od ryzyka kursowego. Zdaa si jednak, e banki nie asekuruj rezerw dewizowych swapem (nie sprzedaj ich na termin) i przyjmuj ryzyko zmiany kursu. Oznacza to, e zajy one w danej walucie pozycj dug (long) - bank albo uznaje ryzyko zmiany kursu za nieistotne albo spekuluje na zwyk bd zaamanie si kursu obcej waluty. Moe równie si zday, e bank wyprzeda cao lub cz rezerwy danej waluty pozyskanej uprzednio w ramach swapu i pozostaje mu zobowizanie do jej oddania w przyszym terminie. Nadwyka owego zobowizania nad iloci posiadanego zasobu stanowi take pozycje odsonit, zwan krótk (short). Zarazem short jak i long position oznaczaj przyjcie ryzyka, którego charakter rozwaa wydzia dewizowy banku i ocenia, czy tolerowa odsonit pozycj i przyj ryzyko, czy te raczej pokry t pozycj operacj terminow. Nalenoci lub zobowizania w walucie obcej ubezpiecza si od ryzyka kursowego za pomoc operacji terminowych forward albo futures (kupno i sprzeda na termin). Operacje na rynku forward s transakcjami, w których warunki kontraktu s swobodnie ustalane midzy stronami - wielko transakcji, termin dostawy i kurs terminowy s kwesti umowy midzy klientami. Odpowiednikiem kosztu transakcyjnego na rynku forward jest spread czyli rónica midzy kursem zakupu a kursem sprzeday, a kontrakty zawierane na tym rynku s wico realizowane. Operacje futures dokonywane s w przyjtych, duych jednostkach (np. 100 000 $ maj kilka terminów realizacji w ciagu roku) i stanowi dwa odrbne kontrakty obu stron - kupujcego i sprzedajcego z gied. Kontrakty futures nie musz by realizowane i mog by likwidowane przed terminem realizacji przez kompensujcy kontrakt o przeciwnym charakterze (offsetting transaction). Warunkiem zawarcia kontraktu futures jest wpacenie przez obie strony kaucji (depozytu gwarancyjnego) i codzienne uzupunianie jej w razie ubytku do pewnego poziomu minimum. Klient kupujcy dewizy otrzymuje wpyw pienidzy na swój rachunek (depozyt wzrasta) gdy kurs dzienny jest wyszy niz kurs kontraktowy (jest premiowany za to, e kupi korzystniej ni aktualne notowania), natomiast jego konto jest obciane gdy kurs dzienny spada poniej kursu kontraktowego (w dniu dzisiejszym mógby kupi t walut taniej). W odwrotnej sytuacji jest kontrahent sprzedajcy. Rachunek, którego poziom spad poniej minimum musi by natychmiast zasilony dopat przez waciciela wkadu. Transakcje terminowe, zarazem forward jak i futures, zawierane s w celu spekulacyjnym i, jak ju wczesniej wspomniano, w celu asekurowania ryzyka kursowego. Np.: odsonita pozycja long w $ moe byc asekurowana przez kontrakt sprzeday $ future - gdy cena $ spadnie poniej przyjtego w kontrakcie kursu future, to strata, jaka wyniknie z otwartej pozycji long, jest kompensowana przyrostem sumy na rachunku depozytu gwarancyjnego. Inn form zabezpieczenia si od ryzyka kursowego (umoliwiajc jednoczenie wykorzystanie pomylnego rozwoju notowa) jest opcja. Opcja jest kontraktem terminowym, zawartym z bankiem lub brokerem dewizowym, który przewiduje dostarczenie albo nabycie okrelonej sumy dewiz w jakim terminie, po z góry uzgodnionym kursie, przy czym nabywca opcji ma prawo, ale nie obowiazek, skorzystania z tej moliwoci. Strona sprzedajca opcj ma obowizek wykona kontrakt na yczenie nabywcy opcji, który to za jej zakup paci sprzedawcy. Opata za nabycie opcji przypada sprzedawcy niezalenie od tego, czy opcja zostaa wykorzystana, czy te pozwolono jej wygasn. Istniej dwa rodzaje opcji: call (opcja kupna) - jej nabycie pozwala, w uzgodnionym terminie zada dostarczenia zakontraktowanej sumy dewiz po umówionym kursie - put (opcja sprzeday) - jej nabycie daje prawo przedoenia danej sumy dewiz drugiej stronie do obowizkowego skupu.

System z Bretton Woods, jego podstawowe cechy i ewolucja.

Podstawowe zasady, na których mia si opiera powojenny system rozlicze midzynar., zostay sformuowane na konferencji w Bretton Woods (1944r.), której uczestnicy opowiedzieli si za wolnym handlem i swobodn wymienialnoci walut przy systemie kursu sztywnego. By speni te zaoenia kraje czonkowskie musiay zosta wpierw wyposaone w odpowiedni zasób midzynar. pynnoci, któr utraciy w czasie wojny. W tym celu na konferencji opracowano dwie koncepcje: plan Keynesa (stanowisko krajów zniszczonych wojn) i plan White-a (punkt widzenia USA). Ostatecznie przyjto stanowisko amerykaskie, które zakadao utworzenie midzynar. instytucji finansowej, Midzynarodowego Funduszu Walutowego, stanowiacej pul wydzielonych rodków pochodzcych z wpat czonkowskich (75% wpat w walucie krajowej i 25% wpat w walucie swobodnie wymienialnej). MFW mia by instytucj kredytow i stanowi dodatkowe ródo midzynar. pynnoci, a jego gównym zadaniem byo pomaganie krajom czonkowskim w osigniciu podstawowego celu czyli przywrócenia penej wzajemnej wymienialnoci walut w obrotach bierzcych. Utworzony zosta równie Midzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju (Bank wiatowy) majcy zajmowa si finansowaniem projektów inwestycyjnych. Poza tym plan White-a zakada:

Ze wzgldu na to, e $ sta si praktycznie podstaw swiatowego systemu pieninego, a deficyt bilansu patniczego USA stanowi ródo midzynar. pynnoci, rola MFW i B.. pocztkowo zmalaa. Pomoc gosp. pyna gównie z Ameryki w postaci inwestycji, kredytów rzdowych i specjalnych programów pomocy gosp. Dopiero w latach 60-tych dziaalno poyczkowa MFW i B.. nabraa wagi, kiedy gospodarki pastw powojennych zostay odbudowane, a ich waluty ponownie stay si wymienialne.

W okresie bezporednio powojennym waluty krajów europejskich byy niewymienialne, natomiast wzajemny handel odbywa si na zasadzie dwustronnego clearingu. W stosunkach patniczych z krajami spoza sfery obowiazyway ograniczenia dewizowe - wpywy dewizowe z eksporu odprowadzane byy do wspólnej puli, skd pochodziy przydziay dewiz na finansowanie importu. Póniejsze wprowadzenie w ramach OEEC clearingu wielostronnego, zwanego Europejsk Uni Patnicz i opartego na zasadzie równowaenia obrotów kadego pastwa nie z kadym odrbnie, a z grup czonków unii jako caoci, pozwolio krajom europejskim szybko rozwin wzajemne obroty. I tak w 1958r. caa ta grupa dojrzaa do równoczesnego wprowadzenia wymienialnoci swoich walut, zarazem zewntrznej jak i wewntrznej, we wzajemnych obrotach bierzcych. Tym samym speniony zosta art.8 Statutu MFW o przywróceniu wzajemnej wymienialnoci. Jednoczenie nastpi wielki boom gospodarczy w Europie Zach i Japonii, który postawi te kraje w pozycji bardziej wyrównanej w stosunku do USA. Wzrost dolarowych zobowiza Stanów Zj. (dolar by bowiem trzymany jako rezerwy) zapewnia wiatu odpowiedni poziom midzynar. pynnoci, z drugiej strony jednak oznacza krótkoterminowy kredyt udzielany Ameryce przez pozostae kraje. Formalnie kredyt ten by wymienialny na zoto lecz ze wzgldu na to, e cena zota od lat 30-tych bya niezmienna a zobowiazania stale rosy ju w 1960 r. byo wiadome, e amerykaskie zasoby zota nie wystarczaj by pokry owe krótkoterminowe zobowizania. Dalszy rozwój handlu wiatowego wymaga staego powiekszania pynnoci midzynar. (poprzez wzrost krótkoterminowych zobowiaza USA i deficytu bilansu patniczego), rezerwy zota byy jednak niewystarczajace co podwaao istnienie systemu dolarowo-zotego i zagraao midzynar. pynnoci.

Midzynarodowa rola dolara.

Okrelenie parytetów w zocie i w dolarach oraz przyjcie systemu dewizowo-zotego (potem dolarowo-zoty) na konferencji w Bretton Woods spowodowao, i $ sta si kluczow walut wiata. Wyjatkowa rola $ wynikaa równie z faktu przodujcej pozycji polit. i gosp. USA i opieraa si na potencjale produkcyjnym i kapitaowym tej gospodarki. Poza tym Ameryka speniaa jeszcze wiele innych warunków, które umoliwiy $ penienie funkcji waluty wiatowej. USA byy krajem o pojemnym rynku kapitaowo-pieninym, oferujcym inwestorom szeroki wachlarz aktywów finansowych, w których rezerwy mogy by lokowane nie powodujc przez to istotnych przesuni w stopach % i kursach. Amerykaski system bankowy by zdolny do gbokiego wchodzenia w zobowizania wzgldem wiata bez podrywania swej pynnoci i wypacalnoci oraz pomniejszania zdolnoci do zaspokajania wew. potrzeb kredytowych. Zdolny by take do kumulowania nalenoci zew. czyli eksportu kapitau w celu sfinansowania deficytów innych krajów i peni praktycznie funkcj bankiera wiatowego.

SDR jako pienidz midzynarodowy - jego istota i znaczenie dla midzynar. stosunków walutowych.

Stale zwikszajce si amerykaskie zaduenie (powodujace cigy deficyt bilansu patniczego USA ale bdce ródem midzynar. pynnoci ) i brak jego pokrycia w zocie by zagroeniem dla midzynar. pynnoci. Istniaa bowiem moliwo nagych masowych konwencji $ na zoto. Brak odpowiedniej iloci zota spowodowaby niewymienialno $ na zoto, a to poskutkowaoby nieakceptowaniem $ w patnociach midzynar. Tymczasem w midzynar. obiegu nie byo innego rodka patniczego, który mógby przej rol $. Aby zaradzi nadchodzcemu kryzysowi w MFW utworzono system specjalnych praw cignienia (Special Drawing Rights), które wprowadzay do swiatowego obiegu umown midzynar. jednostk pienin. SDR by kreowany na mocy postanowienia kwalifikowan wiekszoci gosów Rady Gubernatorów Funduszu. Powoana do istnienia suma 9,5 mld SDR podzielona zostaa midzy czonków, eksperyment by jednak ryzykowny gdy SDR nie mia zabezpieczajcego wsparcia w postaci potencjau produkcyjnego kraju. Dlatego te wprowadzono zasad, e przy korzystaniu z konta SDR-owego zainteresowany kraj zwróci si z wnioskiem do Funduszu, który wskae pastwo, od którego podana waluta ma by nabyta. SDR móg suy tylko do nabycia pienidza potrzebnego do finansowania transakcji handlowo-kapitaowych. Poza tym istnia limit na przyjmowanie przez kady kraj patnoci w SDR. Obowizywaa równie zasada, e kraj, który szybko wyda swój przydzia postara si go ponownie uzupeni, tak aby przecitny stan konta SDR nie schodzi poniej minimum 30% przydziau pierwotnego. Po demonetaryzacji zota kurs SDR zacz okrela koszyk 5 gównych walut wiata. SDR wszed do obiegu jednak zapowiadany kryzys midzynar. pynnoci nie wystapi i SDR stanowi tylko marginaln wielko w strukturze rezerw dewizowych poszczególnych pastw.

Gbsze przyczyny zaamania si systemu z Bretton Woods.

Przyczyn zaamania si owego systemu bya asymetria procesów dostosowawczych na linii: kraj emitujcy walut wiatow - reszta wiata. Deficyt bilansu patniczego USA stanowicy ródo pynnoci midzynar. przez duszy czas napdza ogólny wzrost gospodarki wiatowej i umoliwia poszczególnym krajom odbudow wasnych rezerw dewizowych oraz wprowadzenie wymienialnoci walut. Jednak gdy w USA zacza nasila si pezajca inflacja wywoao to równie napicia inflacyjne w krajach, które w swoich rezerwach trzymay $. Asymetria mechanizmu dostosowawczego wyrazia si w tym, e po stronie amerykaskiej nie byo tego ograniczajcego uwarunkowania, jakiemu podlega inny kraj deficytowy, traccy rezerwy. Cay ciear procesu dostosowawczego przesunity zosta na kraje nadwykowe i proces ten nastepowa poprzez wystepujc tam importowan presj inflacyjn., która bya powodem cigle narastajcych tar wewntrzsystemowych i fal spekulacji na zaamanie si kursu $. Poza tym wzrost krótkoterminowych zobowiza dolarowych USA (i deficytu bilansu patniczego), bdcych ródem midzynarodowej pynnoci, w pewnym momencie straci pokrycie w zocie, trzymanym przez Stany jako rezerwy, co spowodowao nastpujce posunicia: zawieszenie wymienialnoci $ na zoto w sierpniu 1971 r., dewaluacja $ w grudniu 1971 r. i zaamanie si w lutym 1973 r. systemu sztywnych kursów.

Miedzynarodowy system walutowy po 1971 r. - jego charakterystyka.

W sierpniu 1971 r. ogoszono zawieszenie wymienialnoci $ na zoto, a kurs $ obniono w celu stymulowania wzrostu gosp. w Stanach Zj. Pocztkowo wydaenia te wywoay szok i dezorientacj ale jak si potem okazao, przerwanie wizi $ ze zotem nie spowodowao ani wykluczenia tej waluty z rezerw ani pomniejszenia jej roli jako waluty transakcyjnej handlu wiatowego. W lutym 1973 r. doszo do przestawienia kursów gównych walut na floating i tym samym do ostatecznego zaamania si systemu kursów sztywnych. Przewidywany kryzys braku pynnoci midzynar. nie nastpi, a wrcz przeciwnie - wiatowy system walutowy stan przed problemem narastajcej midzynar. pynnoci i przesytu finansowego rodzcego tendencje inflacyjne. Doszo nawet do powstania rynku eurodolarowego po tym jak deficyt bilansu patniczego USA dostatecznie nasyci $ rezerwy krajów wysoko rozwinietych oraz rezerwy banków komercyjnych, które zaczy je wykorzystywa do akcji kredytowych. Posunicia walutowe przeprowadzone w USA zapocztkoway okres rosncej destabilizacji walutowej zarazem w Ameryce jak i poza ni. Lata 70-te byy okresem nasilajcej si inflacji, a spadek wartoci $ sta si przyczyn wzrostu cen ropy naftowej i zapocztkowa wielki kryzys energetyczny. Kraje OPEC wykorzystay rynek eurodolarowy do deponowania na nim petrodolarów pochodzcych z podwyki, natomiast kraje importujace rop zaczy zaciga kredyty za tym rynku celem finansowania deficytów spowodowanych nowymi cenami ropy. W ten sposób rynek eurodolarowy „recyrkulowa” petrodolary z krajów OPEC do krajów importujcych. Zwikszao to jednak wielko midzynar. zaduenia (poprzez stae kredytowanie importerów przez rynek) i wkrótce doprowadzio do wiatowego kryzysu owego zaduenia (1982r.). Tymczasem natomiast, w latach 70-tych, finansowanie importu kredytami eurorynku przyczyniao si do wzmoenia inflacji.

Po upadku systemu z Bretton Woods sytuacja wygldaa nastepujco: pewne kraje przeszy na floating, inne utworzyy blok walut pywajcych solidarnie, jeszcze inne zachoway kurs sztywny wobec $ albo okreliy go w odniesieniu do SDR lub ECU. Taki stan rzeczy by oczywicie sprzeczny z nadal obowizyjcymi przepisami Statutu MFW i dlatego w kwietniu 1976 r., podczas konferencji w Kingston na Jamajce, organy MFW opracoway projekt zmian w statucie. Druga poprawka do Statutu MFW wesza w ycie z pocztkiem 1978 r. i zawieraa nastepujce ustalenia:

W ten sposób podjto postanowienia w zasadzie legalizujace stan rzeczy, które pozostaj w mocy do chwili obecnej.

Rynek eurowalutowy - jego charakter, geneza i znaczenie dla rozwoju wspópracy midzynarodowej.

Gdy kraje Europy Zach. i Japonia zostay odbudowane i dorównay USA pod wzgldem gospodarczym, a deficyt bilansu patniczego Ameryki dostatecznie nasyci rezerwy dewizowe owych krajów, nadal napywajce $ zaczy by przejmowane przez banki komercyjne, które wykorzystyway ow walut do akcji kredytowych. W ten sposób poza USA powsta alternatywny rynek kredytów dolarowych, zwany rynkiem eurodolarowym (bdcy segmentem rynku eurowalutowego). Obfito rezerw dolarowych w krajach uprzemysowionych wystepowaa równoczenie z intensywnym zapotrzebowaniem na kredyty dolarowe w innych krajach, a atrakcyjno kredytowa rynku eurodolarowego w stosunku do kredytów udzielanych przez MFW lub Stany Zj. polegaa na tym, e nie wymagay one speniania rygorystycznych warunków nakadanych przez MFW lub USA. Rynek eurowalutowy, a zwaszcza eurodolarowy, w latach 60-tych i 70-tych niezwykle szybko si rozwija. Charakteryzowa si tym, e funkcjonowa na „obszarze eksterytorialnym” nie podlegajc adnym normom ostronociowym i regulacyjnym. Brak jakiegokolwiek nadzoru nad tym rynkiem i wolno od takich skrpowa jak np.: obowizek utrzymywania rezerw zabezpieczajcych wkady sprzyja obnianiu kosztów i stawia banki dziaajce na tym rynku w wysoce konkurencyjnej pozycji. Dynamizm owego rynku wyraa si równie w wynajdywaniu nowych, bardziej elastycznych form dziaalnoci i typów produktów finansowych. Okres szczytowego rozwoju rynku eurowalutowego (cilej eurodolarowego) przypada na lata 70-te, kiedy to ów rynek sta si podstawowym ródem pynnoci midzynar., sucym rozwizywaniu finansowych skutków wzrostu cen ropy naftowej. Kraje OPEC, zachcone atrakcyjnoci materialnych ofert owego rynku, plasoway na nim gros swoich nowo pozyskanych zasobów dolarowych. Natomiast kraje importujace rop, które stany wobec problemu ogromnych deficytów spowodowanych nowymi cenami ropy, musiay zaciga kredyty dla uzupeniania rezerw. W ten sposób rynek eurodolarowy peni rol poredniczc, recyrkulujc petrodolary z krajów OPEC do krajów importujcych. Nie byo to jednak zjawisko pozytywne, gdy zwikszao wielko midzynar. zaduenia (poprzez stae kredytowanie importerów przez rynek) i wkrótce doprowadzio do wiatowego kryzysu owego zaduenia (1982r.). Tymczasem natomiast, w latach 70-tych, finansowanie importu kredytami eurorynku przyczyniao si do wzmoenia inflacji.

Integracja walutowa w Europie - istota i warunki utworzenia oraz sprawnego dziaania w unii walutowej.

Destabilizacja systemu dolarowo-zotego pod koniec lat 60-tych powodowaa wzmoenie napi wewntrznych w EWG, gdy osignity ju wysoki poziom zintegrowania gospodarek czonkowskich uczyni te pastwa bardzo wraliwymi na zaburzenia monetarne i zmiany kursów wzajemnych wewntrz tego ugrupowania. Daleko zaawansowana integracja powodowaa, i zmiany kursów stwarzay wiele kopotów we wspópracy gosp. Dotychczas polityka walutowa i kruszcowa pozostawaa w gestii krajów czonkowskich (Traktat Rzymski), natomiast w obliczu obecnej sytuacji uznano przymus poddania polityki walutowej i wew. polityki pieninej cilejszej koordynacji i wspólnej regulacji. W ten sposób zrodzi si zamiar denia do unii walutowej i gosp. w Europie, której celem miao by dopenienie procesów integracji ekonomicznej i uwieczenie ich integracj monetarn. W 1969 r. w Hadze doszo do spotkania gów pastw i szefów rzdów EWG, na którym podjto prace nad sformuowaniem koncepcji unii gosp. i walutowej - unia walutowa jest form poczenia gospodarek na gruncie wspólnego pienidza, emitowanego przez wspólny bank centralny, lub na gruncie nieodwoalnie ustalonych kursów wymiennych walut narodowych, przy cakowitym zniesieniu ogranicze patniczych. Ustalono, i realizacja unii bdzie przebiega etapami, a z debat na ten temat wyoniy si dwie koncepcje: plan R.Barre-a i plan K.Schillera. Ostatecznie przyjty zosta Raport Wernera, który zakada:

Pierwszym krokiem byo zawenie zakresu wzajemnych waha kursów europejskich przy rozszerzeniu skali waha w stosunku do $ („w w tunelu”). Powoano Europejski Fundusz Wspópracy Walutowej, bdcy pocztkiem ponadnarodowej instytucji monetarnej EWG, i przeprowadzono komasacj 20% rezerw zota i $ we wspólnej puli postawionej do dyspozycji Funduszu. Jednak zaburzenia walutowe z 1973 r. zlikwidoway wahania wzgldem $ i najwaniejsze waluty zachodnioeuropejskie przeszy na floating wzgldem waluty USA. Kryzys naftowy z 1973 r. przekreli prac nad uni walutow na kilka nastepnych lat i dopiero w 1979 r. ich ponowne podjcie zaowocowao powstaniem Europejskiego Systemu Walutowego. W systemie tym wprowadzony zosta nowy element - wspólna jednostka monetarna, zwana europejsk jednostk walutow ECU, która miaa sta si osi systemu monetarnego europejskiego obszaru walutowego i zalkiem przyszego wspólnego pienidza. Warto ECU reprezentowaa koszyk walut czonkowskich z przypisaniem im wag odpowiadajcych udziaowi kraju w wewnatrzeuropejskim obrocie gospodarczym. Parytet walut czonkowskich ESW zosta ustalony w stosunku do ECU (kurs centralny) i kurs rynkowy kadej z nich móg si waha w granicach 2,25% w gór i w dó od bilateralnego kursu centralnego (bank by zobowizany do dziaa interwencyjnych w przypadku osigania przez kurs kracowych wartoci). W praktyce najczstszym ródem nacisku w mechanimie kursowym bya relacja bilateralna do marki niemieckiej i procesy dostosowawcze byy wymuszane przez ten zaczep.

Midzynarodowy Fundusz Walutowy - jego statutowe zadania, formy dziaalnoci oraz ewolucja jego roli w wiecie.

Midzynarodowy Fundusz Walutowy powoany na konferencji z Bretton Woods jest midzynar. instytucj finansow, która zgodnie ze statutem organizuje i promuje wspóprac swoich czonków w dziedzinie walutowej i zabiega o poszerzenie swobodnego obrotu patniczego oraz utrzymanie ustabilizowanych relacji kursowych. Jest naczeln instytucj monetarn wiata dbajc o sprawne funkcjonowanie wiatowego systemu pieninego. Gównym zadaniem Funduszu jest nadzorowanie polityki kursowej czonków, tj. nadzór nad przestrzeganiem zasad znowelizowanego art. 4 Statutu. Misje MFW dokonuj regularnego przegldu polityki gosp. i walutowej krajów czonkowskich pod katem konsekwencji dla bilansu patniczego, rezerw i ewolucji kursu. Fundusz prowadzi równie dziaalno konsultacyjn i doradcz, zwaszcza w stosunku do krajów borykajcych si z trudnociami dostosowawczymi. Jako midzynar. instytucja kredytowa, MFW rozporzdza zasobami wasnymi oraz poyczonymi od pastw czonkowskich. Zasoby wasne pochodz z kwot czonkowskich wnoszonych w 25% w postaci SDR lub waluty wymienialnej, a w 75% w walutach krajów czonkowskich. Co 5 lat dokonuje si przegldu tych kwot i s one wtedy powikszane o jaki procent poszerzajc potencja kredytowy MFW. Kredyty pobierane s w formie zakupu przyznanej puli dewiz za wasn walut z obowizkiem zwrotnej odsprzeday tych dewiz Funduszowi w uzgodnionym terminie i uruchamiane s po uzgodnieniu programu dostosowawczego, nakierowanego na popraw sytuacji gosp.-finansowej czonka. rodki te uruchamiane s ratami przez okres 1-1,5 roku i podlegaj spacie w cigu 3-5 lat. W szczególnych przypadkach okres kredytu moe by wyduony do 3-4 lat, a termin spaty do 10 lat. Oprócz tego rodki Funduszu przeznaczane s równie na:


Wyszukiwarka