INTEGRACJA GOSPODARCZA

Integracja - takie scalenie gospodarek, przy którym uczestnicy integracji odnoszą większe korzyści gosp., niż mogłyby osiągnąć, gdyby pozostawały poza integracją.

Unia Europejska - powołana na mocy traktatu z Maastricht. Nie posiada osobowości prawnej ani nie dysponuje własnym budżetem ( chociaż potocznie funkcjonuje takie pojęcie). Osobowość prawną i budżet posiadają Wspólnoty Europejskie. Działania finansowane z budżetu Wspólnoty Europejskiej są to głównie działania techniczne.

Liczba mieszkańców UE: 340 mln ( dla porównania - USA: 260 mln - wytwarzają 2/3 światowego PKB)

Liczba mieszkańców „10” przystępującej: ok. 70 mln ( z tego Polska: ok. 40 mln)

Traktat z Maastricht ( o UE) został podpisany 7 lutego 1992 r.,

a wszedł w życie 1 listopada 1993 r.

Kryteria konwergencji z Maastricht ( mówią o tym, jakie warunki musi spełnić dany kraj, aby przystąpić do unii walutowo-gospodarczej):

1. Deficyt budżetowy: max 3% PKB w roku poprzedzającym badanie ( Polska aktualnie ma ok. 4%)

2. Dług publiczny - max 60% PKB ( Polska - ponad 50%)

3. Stopa inflacji: w roku poprzedzającym badanie nie może być wyższa o więcej niż 1,5 pkt stopy inflacji średniej trzech krajów o najniższym wskaźniku inflacji ( Polska: ok. 0,5%)

4. Długoterminowe stopy procentowe- mogą być wyższe max o 2 pkt procentowe w stosunku do trzech krajów o najniższym wskaźniku inflacji ( Polska od niedawna spełnia ten warunek)

5. Udział w mechanizmie kursowym Europejskiego Systemu Walutowego - marża wahań kursowych może wynosić ⁺_- 15%. W tym czasie nie może być dokonywana dewaluacja lub denominacja waluty. Przed wejściem do Unii gospodarczo-walutowej, kraj musi należeć co najmniej przez 2 lata do ESW.

Marża - różnica między kursami ( np. 1Euro = 1 zł; 1 Euro = <0,85; 1,15>)

Spośród aktualnej „15” do strefy euro nie przystąpiły:

1. Szwecja - początkowo nie spełniała ona jednego z kryteriów ( udział w mechanizmie walutowym ESW), ok. rok temu zaczęła go spełniać, ale wówczas euro zostało odrzucone w referendum

2. Wielka Brytania - zastrzegła w traktacie z Maastricht, że nie przystąpi do UW

3. Dania - j.w.

Warunki rozwoju ugrupowań integracyjnych:

1. ekonomiczne warunki powodzenia:

• kraje integrujące się muszą osiągnąć zbliżony, wysoki poziom rozwoju

• kraje integrujące muszą posiadać komplementarne struktury produkcji na szczeblu gałęziowym i wewnątrz gałęziowym ( import produktów potrzebnych, eksport nadwyżek)

• odpowiednio rozwinięta infrastruktura techniczna

2. poza ekonomiczne warunki powodzenia:

• istnienie wspólnych celów politycznych ( np. w krajach UE nie ma kary śmierci)

• istnienie wspólnych celów religijnych, kulturowych ( np. Turcja, mimo spełnienia warunków ekonomicznych, nie może przystąpić do UE z powodu panujących w niej przekonań religijnych, od których Turcja nie chce odstąpić)

Etapy procesu integracji

Ew. powstanie za kilkadziesiąt lat USE

Unia polityczna

Unia ekonomiczna

Unia walutowa

Wspólny rynek

Unia celna

Strefa wolnego handlu

1. Strefa wolnego handlu - likwidacja barier wewnętrznych dotyczących handlu, stworzono swobodę przepływu wewnątrz strefy; jednocześnie kraje będące członkami strefy ( początkowo było to 6 państw) utrzymywały indywidualne stosunki z krajami zewnętrznymi

2. Unia celna - swoboda przepływu wewnątrz strefy, z tym, że stosunki z krajami zewnętrznymi były ustalane odgórnie, obowiązywała jedna stawka celna

3. Wspólny rynek - unia celna + swoboda przepływu usług i osób wewnątrz strefy

4. Unia walutowa - j.w. + zarys wprowadzenia wspólnej waluty ( początkowo wspólną jednostką rozliczeniową było ECU); na tym poziomie znajduje się obecnie UE

5. Unia ekonomiczna - j.w. + następuje integracja ekonomiczna całej gospodarki; obecnie mamy do czynienia z początkowym jej etapem

6. Unia polityczna ( prognozy przyszłościowe) - j.w. + wspólne cele polityczne ( dążenie do prowadzenia wspólnej działalności politycznej)

HISTORIA UE

Podejmowane próby integracji

1. 1834 r. - Niemiecki Związek Celny ( organizacja działająca na prawach Unii Celnej)

2. poł. XIX w. - Środkowoeuropejska Wspólnota Gospodarcza, powstała z inicjatywy AustroWęgier, działała na zasadach UC i zrzeszała: Włochy, Szwajcarię, Niemcy, Turcję, kraje bałkańskie i skandynawskie, AustroWęgry, Belgię. Pod koniec XIX w. Niemcy ogłosiły się mocarstwem światowym i idei Unii nie zrealizowano

3. 1922 r. - podpisano porozumienie o utworzeniu Unii celnej i ekonomicznej między Luksemburgiem i Belgią

4. 1923 r. - unia celna między Szwajcarią i Lichtenstein

5. lata 20 XX w. - w Europie zostaje ogłoszona ( przez środowiska dyplomacji austriackiej) idea Paneuropejska ( z wyłączeniem Rosji, która częściowo należy do Azji i Wlk Brytanii, która była już wówczas mocarstwem światowym)

6. 1929 r. - sprzeciw Ameryki i Wlk Brytanii, a pod ich naciskiem również Francji wobec idei Paneuropejskiej, co powoduje jej upadek

7. 1930 r. - Churchill zaproponował utworzenie Stanów Zjednoczonych Europy

8. Okres po II wojnie światowej - Amerykanie zaczęli popierać ideę integracyjną w Europie. Została ogłoszona decyzja o przyznaniu pomocy Europie w ramach Planu Marshalla. Powołano w 1948 r. Organizację OEC ( Organizacja Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej), do której należały wszystkie kraje korzystające z pomocy. W ramach tej organizacji zaproszone zostały wszystkie kraje Europy, łącznie z Polską i Blokiem Wschodnim. Pod naciskiem Rosji, Polska i inne kraje bloku wschodniego zmuszone były odmówić skorzystania z pomocy.

9. 1952 r. - w ramach wspólnej polityki OEC zaczęło prowadzić elementy wspólnej polityki handlowej

10. lata 50 - kraje organizacji podzieliły się na dwie grupy, w wyniku czego powstają: Wspólnoty Europejskie ( WE) i kraje EFTA ( odmówiły przystąpienia do WE, w tym m.in. Wlk Brytania)

11. lata 50 - stworzono Europejską Wspólnotę Obronną ( EWO) i Europejską Wspólnotę Polityczną ( EWP)

12. 1951 r. - powstaje EWWiS ( Europejska Wspólnota Węgla i Stali), inaczej zwana Traktatem Paryskim ( wszedł w życie w 1952 r. na 50 lat ). Jest jednym z trzech filarów, które tworzą dzisiejszą UE. Został podpisany przez: kraje Beneluksu ( Belgia, Holandia, Luksemburg), Włochy, Niemcy, Francję. Wlk Brytania odmówiła jego podpisania.

Co przewidywał Traktat Paryski?

1. Stworzenie pełnej swobody przepływu kapitału, usług i ludzi w sektorze EWWiS

2. Wprowadzenie uzgodnienia stosunku do krajów trzecich ( nie było wspólnej taryfy celnej w stosunku do krajów trzecich)

Początkowo działalność EWWiS była finansowana z 1% podatku nałożonego na kraje członkowskie.

13. 1954 r. - Parlament Francuski definitywnie odrzuca prośbę rządu o ratyfikowanie Traktatu o powołaniu EWO, na skutek czego upada idea EWO i EWP.

14. 1955 r. - i inicjatywy Belgii zostaje zwołana we Włoszech konferencja ministrów spraw zagranicznych krajów EWWiS. Miała ona na celu powołanie dwóch wspólnot: EWG i EURATOM ( poświęcona energii atomowej)

15. 1957 r. - powołanie EWG i EURATOM

Filary UE = EWWiS + EWG + EURATOM

16. Powstaje EFTA, która miała być przeciwwagą dla integracji ( stworzyły ją : Wlk Brytania, Turcja, Szwajcaria, Dania, Norwegia, Szwecja, Portugalia). Grecja i Irlandia nie zostały zaproszone ani do EWWiS ani do EFTA, a obecnie Irlandia jest jednym z najlepiej rozwiniętych krajów UE.

17. 1961 r. - Brytyjczycy wyrazili chęć przyjęcia ich do strefy EWG, jednak Francja postawiła weto

18. 1969 r. - Wlk Brytania składa kolejny, tym razem skuteczny wniosek akcesyjny ( razem z Danią, Irlandią i Norwegią). W 1973 r. do EWG zostają przyjęte wszystkie te kraje, oprócz Norwegii, której obywatele w referendum odmówili przystąpienia.

19. lata 60 - początki tworzenia unii walutowej, kraje UE należały do Międzynarodowego Funduszu Walutowego ( systemu, który kontrolował politykę pieniężną)

Plan Wernera:

W 1969 r. na szczycie w Hadze zlecono opracowanie koncepcji utworzenia UWG wg planu Wernera.

Idea planu Wernera polegała na utworzeniu UW do 1980 r. Plan Wernera zakładał znaczące zawężenie wahań kursowych ( + - 1%), usztywnienia kursu wymiany i wprowadzenia jednego pieniądza, wprowadzenie wspólnej polityki pieniężnej i budżetowej, powołanie centralnej instytucji bankowej ( Bank Centralny UWG).

Plan Wernera zakładał kilka decyzji widocznych dzisiaj:

1. utworzenie europejskiej jednostki rozliczeniowej, która miała zostać przekształcona z biegiem czasu w jedną walutę,

2. utworzenie Europejskiego Funduszu Współpracy Walutowej, czyli instytucji koordynującej politykę pieniężną. W 1994 r. został zastąpiony przez Europejski Instytut Monetarny, który 1.01.1999 r. został przekształcony w Europejski BC.

3. utworzenie w 1979 r. Europejskiego Systemu Walutowego - ESW powołany z inicjatywy Francji i Niemiec, wpływał kluczowo na realizację obecnej UW.

Europejski BC + BC „12” = ESBC ( Europejski System Banków Centralnych)

Zasady, na których opierał się ESW:

• stworzenie wspólnej jednostki rozliczeniowej - ECU, jednostka ta była poparta funduszami z rezerw w wysokości ok. 20%

• rozszerzono marżę wahań kursowych, gdyż kolejne kraje nie były w stanie spełnić tego kryterium ( + - 1%, + - 2,25%, + - 6%, + - 15%)

Pakiet De Lorsa:

W 1989 r. ogłoszono program budowy UGW w ramach Pakietu De Lorsa. Komitet De Lorsa rozpisał utworzenie Unii na ważne daty ( tzw. kalendarz Unii).

Pakiet De Lorsa proponował, aby utworzyć UWG w 3 etapach:

1. od poł. 1990 r. do końca 1993 r. - doprowadzenie do Jednolitego Rynku Europejskiego.

2. 1994 r. do końca 1998 r.

1. spełnienie kryteriów konwergencji:

• kryterium inflacji

• kryterium deficytu budżetowego,

• kryterium długu publicznego,

• kryterium stóp procentowych,

• kryterium przynależności do ESW

• powołano zalążek przyszłego BC w postaci Europejskiego Instytutu Monetarnego

• zobowiązanie się do uniezależnienia Banków Centralnych państw członkowskich UE od rządów

• zobowiązano kraje członkowskie do zaciągania pożyczek w bankach centralnych, do równoważenia finansów

• od 1.01.1999 r. do ostatniego czerwca 2002 r. podzielony na podetapy:

1. sztywne powiązanie kursów walutowych krajów eurolandu. Przekazanie kompetencji w zakresie polityki pieniężnej do EBC

2. I półrocze 2002 r. - waluty narodowe zostają wycofane z obiegu, a na ich miejsce wchodzi wspólny pieniądz

3. Właściwa UWG - nie ma już walut narodowych, w obiegu jest tylko Euro

Skutki utworzenia UWG:

1. makroekonomiczne:

+ skorzystanie krajów biednych na włączeniu się do systemu silnej waluty

- utrata suwerenności w kwestii polityki pieniężnej

2. mikroekonomiczne:

+ zanikanie wielu operacji bankowych

+ przejrzystość rynku

- wzrost bezrobocia w sektorze bankowym

BUDŻET UE I JEGO FUNKCJONOWANIE

Jest to jedyny budżet na świecie, który się równoważy. Jest to bardzo wysoki budżet - na ok. 100 mld Euro.

Pod koniec lat 80 rozpoczęto proces reformy finansów publicznych, który trwa z małymi przerwami do dzisiaj. Dotyczy on głównych 3 elementów:

a) programowania budżetowego

b) środków własnych UE

c) wydatków

I Programowanie budżetowe

1. Perspektywa finansowa ( plan wpłat i wydatków z budżetu UE)

Sześcioletnie plany finansowe zwane „Perspektywą Finansową”, określające główne elementy budżetu UE w poszczególnych latach ( obecnie: „Agenda 2000”). Tryb uchwalenia „Perspektywy Finansowej” obejmuje prawie 2 lata. Jest on co roku aktualizowany.

Dotychczasowy układ Perspektywy Finansowej zawierał 6 rozdziałów:

1 - Rolnictwo

2 - Operacje Strukturalne

3 - Polityka wewnętrzna

4 - Działania zewnętrzne

5 - Administracja

6 - Rezerwy

W Agendzie 2000 zostały dodane dwa kolejne rozdziały:

7 - Pomoc przedakcesyjna

8 - Rozszerzenie

2. Budżet jednoroczny

AGENDA 2000 dokument opracowany przez Komisję Europejską, ogłoszony w Parlamencie Europejskim po zakończeniu konferencji międzyrządowej w 1997, przedstawia cele i politykę UE na przełom wieków. Strategia rozwojowa zakłada wzmacnianie UE i rozszerzanie jej granic. Zakładała ambitne reformy dotyczące:

1. Wspólnej Polityki Rolnej

W latach 2000-2006 wysokość budżetu przeznaczonego na Wspólną Politykę Rolną wynosi 40,5 mld euro rocznie

2. Funduszy Strukturalnych

PHARE - fundusz mający na celu wspomaganie gospodarki

SAPARD - dopłaty do rolnictwa

ISPA - wspieranie infrastruktury i ochrony środowiska

3. Środków własnych UE

Max pułap środków własnych: 1,27% PNB państw członkowskich

• Tradycyjne środki własne ( TOR):

• cła

• opłaty rolne nakładane na importowane produkty rolne

• 25% pobranych ceł przy imporcie towarów z państw trzecich

Udział TOR spada i wynosi obecnie ok. 14% ( w 1988 r. - 30%)

• Środki z podatku VAT

Jest to dochód netto z tytułu podatku VAT, obliczany na podstawie Dyrektywy VAT, dzielony przez średnio ważoną stawkę VAT, stosowaną w danym roku podatkowym.

Obecny poziom wpłat z tytułu podatków VAT w ogólnej kwocie środków własnych UE wynosi ok. 35% i systematycznie spada.

• Środki z tytułu PNB ( ogólnie jest to składka członkowska)

Polega na pobraniu jednakowego procentu od PNB poszczególnych państw członkowskich. Stawka ta uzupełnia brakujące dochody budżetowe, spowodowane niewystarczającymi wpływami z TOR i VAT. Stawkę co roku ustala KE.

Udział w budżecie wynosi ok. 50% i stale rośnie.

II Uchwalanie budżetu

W procedurze uchwalania budżetu biorą udział KE, RUE, PE, ale tylko RUE i PE mają formalne prawo uchwalania budżetu.

KE przygotowuje projekt budżetu. Pierwszym działaniem jest uaktualnienie limitów określonych w Perspektywie Finansowej na dany rok.

RUE przyjmuje wstępny projekt budżetu i wysyła go do PE już jako oficjalny projekt budżetu.

Przyjęcie projektu budżetu w RUE następuje poprzez głosowanie większością kwalifikowaną ( 62 głosy z minimum 11 państw)

PE ma 45 dni na ustosunkowanie się do przedłożonego projektu budżetu. Jeżeli nie zgłosi poprawek, to budżet zostaje przyjęty.

Jeżeli PE zgłosi poprawki, to projekt wraca z poprawkami do RUE, która ma 15 dni na ustosunkowanie się do poprawek.

PE zatwierdza budżet w wyniku 2 czytań ( w drugim czytaniu przyjęcie 3/5 głosów).

III Wydatki budżetowe

Rozdział I - Wydatki rolne

Wydatki na rolnictwo wg Agendy 2000 wynoszą 40-42 mld euro rocznie, co stanowi ok. 45% wydatków z budżetu UE.

Rozdział II - Działania strukturalne

Środki na finansowanie dwóch dużych funduszy unijnych: Funduszy Strukturalnych i Funduszy Spójności ( jest to ok. 30 mld rocznie, co stanowi ok. 30% wydatków UE). Ponad 90% środków zaplanowanych w tym rozdziale przeznaczona jest na finansowanie Funduszy Strukturalnych, które obejmują trzy cele wsparcia:

Cel 1 - wspieranie rozwoju regionów słabiej rozwiniętych ( przez wiele lat korzystała z tego Irlandia)

Cel 2 - wspieranie zmian społecznych i ekonomicznych w regionach dotkniętych strukturalnymi problemami gosp.

Cel 3 - wspieranie walki z bezrobociem

Fundusz Spójności przeznaczony jest na poprawę infrastruktury i ochronę środowiska w państwach członkowskich ( korzystają z niego: Hiszpania, Portugalia, Grecja i Irlandia)

Rozdział III - Polityki wewnętrzne

Środki na realizację działań mających głównie na celu dokończenie budowy Jednolitego rynku ( 6 mld euro, ok. 7% budżetu)

Rozdział IV - Działania zewnętrzne

Działania UE na korzyść państw trzecich ( ok. 5% budżetu), np.:

• pomoc humanitarna

• inicjatywy na rzecz demokracji i praw człowieka

• programy dla Ameryki Płd

• współpracę z krajami rozwijającymi się Azji i Ameryki Łacińskiej

• opłaty za korzystanie z łowisk państw trzecich

• program TACIE dla krajów byłego ZSRR

Rozdział V - Wydatki administracyjne

Rozdział VI - Rezerwy np. na:

• pomoc w nagłych przypadkach dla państw z poza UE

• na gwarancje pożyczek dokonywanych przez Wspólnoty dla państw trzecich

Rozdział VII - Pomoc przedakcesyjna

Rozdział ten został utworzony w 2000 r. w celu sfinansowania rozbudowanej pomocy dla państw negocjujących z UE. Z tych środków finansowane są m.in. program PHARE, SAPARD, ISPA ( ok. 3 mld euro, 3% budżetu). Wkład własny krajów korzystających wynosi 25%. Pieniądze nie wykorzystane przez kraje kandydujące wracają do krajów członkowskich.

Rozdział VIII - Rozszerzenie

Ten rozdział nie został jeszcze wprowadzony do budżetu UE. Zostanie uruchomiony dopiero w momencie przystąpienia pierwszych nowych państw członkowskich. członkowskich tego rozdziały będzie finansowane członkostwo nowych państw aż do końca obowiązywania obecnej Perspektywy Finansowej.

Obejmuje on wydatki na wszystkie polityki wspólnotowe realizowane w ramach pierwszych trzech i piątego rozdziału dla obecnych państw członkowskich. Jednak nowe państwa w pierwszych latach członkostwa nie będą mogły korzystać z pieniędzy z innych niż rozdział VIII części budżetu.

INSTYTUCJE UE

• RE - Rada Europejska powstała w 1974r., w wyniku uzgodnień międzynarodowych. Ogólne cele wyraża art. D traktatu z Maastricht i stanowi, że „RE dostarcza Unii niezbędnych dla jej rozwoju impulsów i ustala ogólne cele polityczne tego rozwoju”. RE jest organem międzynarodowym, w skład wchodzą przedstawiciele wszystkich państw członkowskich.

Skład RE:

13 + 2 = 15 + 1 = 16

13 - szefowie rządu, 2 - głowy państw: Francja i Finlandia, ich prezydencji, 1 - przewodniczący KE lub PE.

Każdemu posiedzeniu towarzyszą ministrowie spraw zagranicznych. Decyzje są osiągane poprzez consensus, czyli porozumienie.

Spotkania odbywają się 2-3 razy w roku i są to głównie dni wolne od pracy i zawsze odbywają się w kraju, który w danym momencie przewodniczy UE.

Spotkania RE są sformalizowane, odbywają się przy jak największej liczbie osób. Dyskusje odbywają się w oddzielnych, zamkniętych salach (osobne między ministrami spraw zagranicznych oraz premierami i prezydentami).

Decyzje polityczne podejmowane przez RE:

- utworzenie UW,

- rozpoczęcie negocjacji o przyszłą akcesję nowych członków,

- bezrobocie.

Funkcje RE:

- określenie politycznych wytycznych dla rozwoju wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa,

- podejmuje ostateczną decyzję w sprawie roszczenia UE.

• RUE - Rada Unii Europejskiej powstałą w 1965r. Dzisiejszy kształt został zapisany w traktacie z Maastricht. Jest najważniejszym organem decyzyjnym UE, reprezentującym interesy poszczególnych państw.

Skład RUE:

Przedstawiciele wszystkich państw członkowskich w randze ministra (każdy minister danego kraju). Są pełnomocnikami swojego kraju. Skład zmienia się w zależności od tematyki sesji z 16 różnych działów tematycznych. RUE obraduje przeważnie 1 dzień, spotkania odbywają się średnio 2-3 razy w m-cu. RUE nie działa, na co dzień. Spotkania odbywają się w kraju obecnie przewodniczącym UE (przewodniczący zmienia się co pół roku, wg kolejności alfabetycznej ułożonej wg nazwy krajów w języku ojczystym).

Kompetencje RUE określa art. 145 Traktatu Rzymskiego: „RUE zapewnia koordynację ogólnej polityki gospodarczej członków wspólnoty i ma prawo podejmowania decyzji. Jest instytucją, która może wydawać wszystkie rodzaje aktów prawnych. Decyzje podejmowane przez RUE w formie aktów prawnych idą do podpisania do ministrów.

Coreper - Komitet Stałych Przedstawicieli Rządów Państw Członkowskich. Organ pomocniczy RUE, działający, na co dzień (inaczej KSP - Komitet Stałych Przedstawicieli). Na czele każdego korepera stoi ambasador. Składa się z ambasadorów akredytowanych w Brukseli. Spotykają się oni, co tydzień; przygotowują sesje ministerialne. Komitet nadzoruje i koordynuje prace 250 komitetów i grup roboczych, które analizują propozycje Komisji Europejskiej i sygnalizują ewentualne kwestie sporne.

Sposób podejmowania decyzji przez RUE:

- jednomyślność - decyzje, np. w sprawie rozszerzenia składu członkowskiego, polityki zagranicznej, walutowej,

- głosowanie ważne (większościowe) - za musi być 62 głosy na 87,

- głosowanie zwykłą większością głosów - 8/15.

Kompetencje RUE:

- główny legislator UE,

- koordynuje politykę zagraniczną - wyłączność decyzji w tej dziedzinie,

- koordynuje politykę gospodarczą,

- zatwierdza umowy międzynarodowe zawierane przez UE,

- decyzje o 2/3 całego budżetu (1/3 zatwierdza PE).

Sekretariat Generalny - koordynuje prace w Radzie UE i zapewnia jej funkcjonowanie. Zatrudnia 2300 urzędników w biurze sekretarza generalnego, służbie prawnej i 10 dyrekcjach generalnych.

• KE - Komisja Europejska stała się organem 3 wspólnot: EWWiS + EWG + EURATOM w wyniku Traktatu Fuzyjnego podpisanego 8.04.1965r. KE ma charakter ponadnarodowy.

Komisja jest organem wykonawczym Unii Europejskiej. Proponuje wspólną politykę i zarządza działalnością Unii. W skład wchodzą przedstawiciele wszystkich państw członkowskich (20 komisarzy pracują w warunkach pełnej niezawisłości, mając na względzie tylko interesy UE). Posiadają status funkcjonariuszy międzynarodowych. KE żyje w symbiozie z PE. PE ocenia KE i może ją zdymisjować. Co roku przedstawia raport ze swojej działalności do PE.

Skład KE:

1. Poziom najwyższy - 20 członków (po 2 z Francji, Niemiec, W. Brytanii, Włoch i Hiszpanii, po 1 z pozostałych krajów), mianowanych na 5 lat. Jest zsynchronizowana z kadencją parlamentu. W realizacji przyznanych jej uprawnień posiada dużą samodzielność. Reprezentuje wspólnotowe interesy jako “strażniczka traktatów” i nie musi uznawać instrukcji jakiegokolwiek państwa członkowskiego. Ma pełnię inicjatywy legislacyjnej, jest wykonawcą ustaw wspólnotowych, decyduje w sprawach określonych przez traktaty. O jej rozwiązaniu decyduje Parlament Europejski.

Posiedzenie zbiera się z reguły raz w tygodniu, a obrady są utajnione. Komisarzy wysyłają rządy krajów członkowskich. członkowskich kandydatów zatwierdza RUE + PE.

2. Poziom drugi - (ok. 15 tys. osób) 23 Dyrekcja Generalne i 8 Służb Specjalnych. Wśród nich m.in. sekretariat generalny, służba prawnicza, służba tłumaczy i obsługi konferencji, agencja zaopatrzenia EURATOM-u.

Funkcjonariusze są uszeregowani w kategoriach:

A - z nominacji + asystenci

B - funkcje pomocnicze, asystenci, sekretarze

C - z konkursu

D - pracownicy fizyczni (najwyżej kierownicy, szefowie magazynów, na końcu sprzątaczki, niszczarki dokumentów)

Zadania KE:

- proponuje akty ustawodawcze - propozycje przedstawia Radzie Ministrów i Parlamentowi Europejskiemu,
- wydaje samodzielne akty prawne (po zasięgnięciu opinii przez komitety doradcze bądź zarządzające, kontrolowane przez państwa członkowskie) - mogą być anulowane przez Radę Ministrów,
- czuwa nad przestrzeganiem prawa Unii (może wszcząć działania prawne przeciw państwom członkowskim lub firmom; nakłada grzywny na osoby prawne lub fizyczne),
- wciela w życie politykę Unii (realizuje postanowienia Rady Ministrów),
- zarządza budżetem Unii i funduszami strukturalnymi.

Kompetencje KE:

A - ma prawo inicjatywy legislacyjnej (projekty uchwał)

B - jest organem zarządzającym rządem UE

C - negocjator wszystkich umów międzynarodowych zawieranych ze światem zewn etrznym

D - „strażnik traktowy” nadzoruje przestrzeganie prawa w UE, prowadzi rejestr pogwałceń prawa, obowiązek zgłaszania przestępstw do KE

Podstawowym uprawnieniem KE w procesie prawotwórczym jest inicjowanie i przygotowywanie większości uchwał RUE. Do dziedzin najbardziej absorbujących KE należą: unie celne, wspólna polityka rolna, kwestie związane z konkurencją czy zarządzanie funduszami strukturalnymi.

Jeden z komisarzy zajmuje się wyłącznie negocjacjami z krajami kandydującymi.

• PE - Parlament

Korzenie obecnego Parlamentu Europeskiego sięgają 1952 r., kiedy na mocy Traktatu Paryskiego powstało Zgromadzenie Ogólne Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali. Traktaty Rzymskie z 1957 r. (a ściślej dołączona do nich konwencja) przekształciły je w organ wszystkich trzech Wspólnot Europejskich. Nazwa Parlament Europejski pojawiła się w 1962 roku. Parlament początkowo liczył 350 deputowanych, którzy byli wybierani przez parlamenty krajów członkowskich. W 1979 roku odbyły się pierwsze bezpośrednie wybory do Parlamentu Europejskiego i od tego czasu deputowani do tego Parlamentu są wybierani w wyborach bezpośrednich przez obywateli państw członkowskich Wspólnot. Nie istnieje jedna ordynacja wyborcza do parlamentu, każdy kraj ma własne reguły liczenia głosów, ale przyjmuje się, że wszędzie wybory odbywają się w tym samym terminie. Początkowo Parlament Europejski był organem konsultacyjnym nieposiadającym żadnej realnej władzy. Po wejściu w życie Jednolitego Aktu Europejskiego (1987), Traktatu w Maastricht (1993) i Amsterdamskiego (1999) Parlament Europejski stopniowo zyskiwał szereg uprawnień, także ustawodawczych. Jest najważniejszą instytucją UE. Ściśle współpracuje z KE. Jest to największy wielonarodowy parlament na świecie. Reprezentuje 370 mln obywateli Unii. Ma funkcję ustawodawczą i kontrolną wobec władzy wykonawczej. Jego uprawnienia są stopniowo powiększane; najpierw jego rolę wzmocnił Jednolity Akt Europejski, następnie Traktat z Maastricht i Traktat Amsterdamski.

Siedziba Parlamentu Europejskiego

Parlament Europejski posiada siedzibę w Strasbourgu, gdzie odbywają się comiesięczne sesje plenarne, włącznie z sesją budżetową. Dodatkowe sesje plenarne oraz spotkania Komisji Parlamentu odbywają się w Brukseli. Sekretariat Generalny PE oraz jego służby znajdują się w Luksemburgu.

Skład Liczba deputowanych z poszczególnych krajów jest w zasadzie proporcjonalna do liczby mieszkańców z niewielką preferencją dla małych państw. W skład Parlamentu Europejskiego wchodzi 626 posłów wybieranych we wszystkich krajach Unii Europejskiej. Kadencja parlamentu trwa 5 lat. Przewodniczący i wiceprzewodniczący są wybierani na połowę kadencji Parlamentu, czyli na 2,5 roku.

Organ statusowy - Parlament Europejski na swoim pierwszym posiedzeniu, które prowadzi najstarszy deputowany, wybiera w głosowaniu tajnym, bezwzględną większością Prezydenta, 14 Wiceprezydentów oraz Kwestorów Parlamentu Europejskiego. Ich kadencja trwa połowę kadencji PE, a więc 2,5 roku.

Prezydium - Prezydent i Wiceprezydenci tworzą Prezydium Parlamentu Europejskiego. W jego pracach mogą również uczestniczyć z głosem doradczym Kwestorzy. Prezydium odpowiada za przestrzeganie i interpretację regulaminu PE, przygotowanie porządku obrad, nadzoruje pracę komisji parlamentarnych, a także decyduje o sprawach finansowych, administracyjnych i organizacyjnych. Prezydium może wybrać spośród swego grona dwóch Wiceprzewodniczących, którzy odpowiadają za utrzymywanie stosunków z parlamentami narodowymi.

Organizacja prac Parlamentu Europejskiego - Parlament Europejski pracuje w trybie sesyjnym. Sesje trwają rok i rozpoczynają się w drugi wtorek marca każdego roku. Są one podzielone na miesięczne podsesje, a te ostatnie na posiedzenia. W pierwszym tygodniu miesiąca (za wyjątkiem sierpnia) odbywa się sesja plenarna w Strasburgu Dwa następne tygodnie przeznaczone są na zebrania komisji parlmentarnych w Brukseli, a ostatni tydzień na spotkania grup politycznych (również w Brukseli). Nadzwyczajna sesja Parlamentu może być zwołana na wniosek większości posłów oraz Rady lub Komisji.

Dla ważności uchwał Parlamentu Europejskiego w większości przypadków niezbędna jest większość absolutna (niekiedy kwalifikowana w wysokości 2/3 lub 3/5) przy zachowaniu kworum, które wynosi 1/3 ogólnej liczby posłów. Sprawdzenia kworum dokonuje Prezydent Parlamentu Europejskiego na wniosek co najmniej 13 posłów.

Mandat do Parlamentu Europejskiego ma charakter mandatu wolnego, co oznacza, że deputowani nie są związani instrukcjami państw, których są obywatelami. Z tego powodu, organizują się oni w Parlamencie według kryterium przynależności partyjnej we frakcje.

Kadencja Parlamentu Europejskiego trwa pięć lat. Parlament nie może zostać rozwiązany przed upływem kadencji. Parlament obraduje w trybie sesyjnym. Sesje trwają jeden rok z przerwą wakacyjną. W Parlamencie funkcjonuje 17 stałych komisji parlamentarnych specjalizujących się w różnych dziedzinach.

Uprawnienia Parlamentu Europejskiego są nadal bardzo ograniczone, choć obecnie nieco większe niż w momencie powołania tej instytucji. Należą do nich:

• uprawnienia w procesie legislacyjnym;

• uprawnienia budżetowe;

• uprawnienia kontrolne.

Podstawową cechą odróżniającą Parlament Europejski od parlamentów narodowych jest to, że nie posiada on uprawnień ustawodawczych. Udział Parlamentu w procesie decyzyjnym Wspólnot ograniczał się początkowo do procedury konsultacji. Wejście w życie Jednolitego Aktu Europejskiego rozszerzyło uprawnienia legislacyjne Parlamentu o procedurę współpracy, a w wyniku przyjęcia Traktatu z Maastricht - o procedurę współdecydowania. Uprawnienia budżetowe Parlamentu Europejskiego dotyczą przede wszystkim ustalania wysokości nieobligatoryjnych wydatków Wspólnoty oraz możliwości odrzucenia przez Parlament projektu budżetu w całości. W ramach uprawnień budżetowych i kontrolnych Parlament posiada specjalną Komisję Kontroli Budżetu. Decyduje o 1/3 części budżetu UE. Uprawnienia kontrolne Parlamentu Europejskiego, dotyczące początkowo tylko Komisji Europejskiej, zostały z biegiem czasu rozszerzone także na Radę UE i inne instytucje Wspólnot. Komisja, jak i Rada UE zobowiązane są do udzielenia pisemnej lub ustnej odpowiedzi na pytania postawione przez Parlament lub jego członków. Parlament jest również uprawniony do przyjmowania i rozpatrywania petycji zawierających skargi od obywateli Unii Europejskiej oraz osób prawnych mających siedzibę na terytorium państw członkowskich.

Parlament wespół z Radą pełni funkcję legislacyjną: uczestniczy w opracowywaniu dyrektyw i rozporządzeń wspólnotowych, wydając opinie na temat propozycji Komisji Europejskiej, która powinna je zmieniać zgodnie z sugestiami Parlamentu.

Udziela KE absolutorium z realizacji wspólnego budżetu, mianuje rzecznika praw obywatelskich.

Rzecznik Praw Obywatelskich (Ombudsman) jest stosunkowo młodą instytucją, gdyż powstał na mocy postanowień Traktatu z Maastricht. Działa on w oparciu o decyzję Parlamentu Europejskiego z 9 marca 1994 r. w sprawie statusu i ogólnych warunków wykonywania funkcji Rzecznika Praw Obywatelskich. Rzecznik jest mianowany przez Parlament Europejski po każdych wyborach, na okres jednej kadencji (5 lat), przy czym przysługuje mu prawo powtórnego wyboru. Kandydatów na stanowisko Rzecznika Praw Obywatelskich mogą zgłaszać grupy złożone, z co najmniej 32 deputowanych Parlamentu Europejskiego pochodzących, z co najmniej 2 państw. Kandydat musi być obywatelem Unii, korzystać z pełni praw obywatelskich i politycznych oraz spełniać w swoim państwie warunki konieczne do wykonywania najwyższych urzędów sądowych lub posiadać doświadczenie i kompetencje do wykonywania funkcji Rzecznika. Rzecznik może być odwołany przez Trybunał Sprawiedliwości na wniosek Parlamentu Europejskiego, jeżeli Parlament uzna, że przestał on spełniać warunki konieczne do wykonywania funkcji. Zadaniem Rzecznika Praw Obywatelskich jest przyjmowanie skarg od wszystkich obywateli Unii lub osób fizycznych i prawnych mieszkających lub posiadających swoją siedzibę w Państwie Członkowskim, które dotyczą przypadków złego administrowania w działaniach instytucji lub organów Wspólnoty. Wyjątkiem są jedynie Trybunał Sprawiedliwości i Sąd Pierwszej Instancji wypełniające swoje funkcje sądowe.

• ETS - Europejski Trybunał Sprawiedliwości został utworzony na mocy Traktatu paryskiego o EWWiS z 1951r.

Skład ETS:

15 sędziów oraz 9 adwokatów generalnych. Kadencja trwa 6 lat i może być odnawiana, z tym, że co 3 lata następuje zmiana połowy składu sędziowskiego. ETS obraduje w ramach 4 izb, każda może składać się z 3-5 sędziów, które mogą wchodzić w skład więcej niż 1 izby.

Warunki, jakie musi spełnić kandydat na sędziego: uprawnienie wymagane do pełnienia najwyższych funkcji sędziowskich we własnym kraju oraz fakt bycia powszechnie uznanym ekspertem w dziedzinie prawa wspólnotowego.

Funkcje, ETS:

- orzekanie o zgodności aktów prawnych wydanych przez organ UE z traktatami ustanawiającymi te wspólnoty, zarówno w przypadku przekroczenia kompetencji jak i ich zaniechania; dotyczy tylko aktów prawnie wiążących - dyrektywa, rozporządzenie, nie dotyczy zaleceń i opinii,

- podejmowanie decyzji na wniosek KE wobec państw członkowskich, które nie wypełniają zobowiązań traktatowych,

- organ doradczy na wniosek RUE, KE lub państwa członkowskiego w zakresie zgodności z traktatami umowy międzynarodowej, która ma zostać zawarta.; opinia ETS-u nie ma charakteru wiążącego,

- pełni funkcję Sądu Apelacyjnego dla orzeczeń Sądu Pierwszej Instancji i na mocy uchylania jego orzeczeń.

• Sąd Pierwszej Instancji

Na mocy Jednolitego Aktu Europejskiego z 1987 r. powołano Sąd Pierwszej Instancji przy Trybunale Sprawiedliwości, który rozstrzyga kwestie o mniejszym znaczeniu dla funkcjonowania Wspólnot Europejskich:

- spory osób fizycznych i prawnych z instytucjami WE, w zakresie stosowania prawa o konkurencji i antydupingu,

- spory pomiędzy Wspólnotami a ich funkcjonariuszami,

- spory wniesione przeciwko KE przez przedsiębiorstwo na podstawie traktatu o EWWiS dotyczące stosowania ograniczeń ilościowych na produkcję węgla i stali oraz kontrolę cen.

Sąd Pierwszej Instancji zaczął funkcjonować w drugiej połowie 1989 r.

Składa się on, podobnie jak Trybunał Sprawiedliwości, z 15 sędziów powoływanych przez rządy państw członkowskich na okres sześciu lat. Według Traktatu Nicejskiego, w skład Sądu Pierwszej Instancji będzie wchodził, co najmniej jeden sędzia z każdego państwa członkowskiego, a łączna liczba sędziów będzie określona w Statucie Trybunału Sprawiedliwości. Apelacje wobec orzeczeń Sądu Pierwszej Instancji można wnosić do Trybunału Sprawiedliwości, natomiast orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości są ostateczne.

• Trybunał Obrachunkowy (inaczej biegłych księgowych)

Powołany został w 1975 r. Rozpoczął on swoją działalność w Luksemburgu w październiku 1977 r. Powierzono mu zadanie pełnienia kontroli finansowej we Wspólnotach:

- badanie zgodności z prawem i prawidłowości wszystkich wydatków i dochodów,

- ocenę racjonalności i prawidłowości zarządzania finansami.

Traktat z Maastricht z 1992 r. wzmocnił znacznie pozycję Trybunału Obrachunkowego, nadając mu status głównego organu WE.

Trybunał Obrachunkowy, po zamknięciu roku budżetowego, sporządza sprawozdanie z wykonania budżetu, które staje się podstawą do uchwalenia przez PE absolutorium dla KE. Swe raporty i opinie Trybunał przyjmuje większością głosów.

Składa się on z piętnastu osób (rewidentów księgowych mających na status funkcjonariuszy międzynarodowych), mianowanych na sześć lat (cztery osoby na trzy lata) przez RUE, w drodze jednomyślnego głosowania, po zasięgnięciu opinii PE. Członkowie Trybunału wybierają ze swego grona Przewodniczącego, na okres trzech lat.

TO pomaga PE i RUE w kontroli realizacji budżetu.

• Komitet Ekonomiczno-Społeczny

Został on utworzony, na mocy Traktatów Rzymskich, jako wspólna instytucja EWG i EURATOMU. Jest to organ doradczy, zadaniem, którego jest wyrażanie opinii na temat polityki gospodarczej i społecznej w ramach WE oraz w sprawach mogących nieść z sobą reperkusje dla sytuacji ekonomicznej i społecznej we Wspólnotach. Członkami Komitetu są osobistości ze świata gospodarczego, związkowego, przedstawiciele konsumentów, reprezentanci różnych zawodów i grup społecznych, których opinie mogą pomóc pozostałym organom WE w należytym wywiązywaniu się ze swych obowiązków.

Komitet składa się z 222 członków pochodzących z poszczególnych krajów UE, w tym z Niemiec, Francji, Włoch i Wielkiej Brytanii - po 24 osoby, Hiszpanii - 21, Austrii, Belgii, Grecji, Holandii, Portugalii i Szwecji - po 12, Danii, Finlandii i Irlandii - po 9 oraz z Luksemburga 6 osób. Członków Komitetu nominuje jednomyślnie RUE, na podstawie wniosków przedstawionych przez poszczególne rządy państw członkowskich, na których musi się znaleźć dwukrotnie więcej nazwisk niż liczba miejsc przypadających w Komitecie danemu krajowi. Mandat członkowski Komitetu trwa cztery lata.

Komitet Ekonomiczno-Społeczny przygotowuje i udostępnia pozostałym organom WE opinie na temat określonych kwestii o wymiarze ekonomicznym i społecznym. Opinie te mogą być sporządzane na wniosek innych organów UE (często są one bezwzględnie wymagane traktatowo), lub też z własnej inicjatywy Komitetu. Nie są one formalnie wiążące ani dla KE, ani dla RUE, chociaż są zwykle brane pod uwagę przy podejmowaniu stosownych decyzji przez te organy. Opinie są przyjmowane na zgromadzeniu plenarnym Komitetu zwykłą większością głosów. Siedzibą Komitetu Ekonomiczno-Społecznego jest Bruksela.

• Komitet Regionów

Komitet Regionów jest jedną z najmłodszych instytucji Unii Europejskiej. Został on utworzony na mocy Traktatu z Maastricht z 1992 r., a rozpoczął działalność w marcu 1994 r. Powołanie Komitetu Regionów miało na celu włączenie regionów i społeczności lokalnych w proces integracji europejskiej. Komitet Regionów, podobnie do Komitetu Ekonomiczno-Społecznego, jest instytucją doradczą, a jednocześnie pełni funkcję przedstawicielską wobec reprezentowanych przez siebie instytucji i organizacji. Jego liczebność i skład (w podziale na państwa członkowskie) jest taki sam, jak w przypadku Komitetu Ekonomiczno-Społecznego. Członkowie Komitetu (i ich zastępcy) są mianowani jednomyślnie przez RUE, na podstawie wniosków składanych przez poszczególne państwa członkowskie. Wybierają oni spośród siebie, na dwa lata, przewodniczącego oraz prezydium.

Komitet Regionów musi być na mocy traktatów konsultowany przez inne organy WE w pewnych dziedzinach, jak np. w sprawach związanych z funkcjonowaniem funduszy regionalnych i Funduszu Spójności oraz w odniesieniu do działań w zakresie edukacji, kultury, ochrony zdrowia i budowy sieci transeuropejskich. Komitet może też przygotowywać i przedstawiać z własnej inicjatywy opinie na różne tematy. W ramach Komitetu pracuje osiem stałych komisji i cztery podkomisje. Komitet Regionów korzysta - ze względów oszczędnościowych - ze struktury administracyjnej Komitetu Ekonomiczno-Społecznego.

AKTY PRAWNE W OPARCIU, O KTÓRE FUNKCJONUJE UE

1) Traktat Paryski

Propozycja ta została przyjęta 18 kwietnia 1951 r. Wtedy to sześć państw (Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, Niemcy i Włochy) podpisało w Paryżu traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali - EWWiS. Na mocy tej umowy, zwanej Traktatem Paryskim, sektory węglowy i stalowy krajów członkowskich zostały poddane wspólnej, międzynarodowej kontroli; powołano też do życia ponadpaństwowe organy EWWiS: Wysoką Władzę, Radę Ministrów, Zgromadzenie Parlamentarne, Trybunał Sprawiedliwości oraz Radę Ekonomiczno - Społeczną. Przewodnictwo nad Wysoką Władzą powierzono Jean'owi Monnetowi, francuskiemu komisarzowi ds. planowania. Traktat o EWWiS stał się fundamentem dalszej integracji europejskiej.

2) Traktaty Rzymskie

Następny etap europejskiej integracji został zapoczątkowany konferencją "na szczycie" w Mesynie w czerwcu 1955 r. Powołano na niej specjalny komitet międzyrządowy pod przewodnictwem Paula Henri'ego Spaaka, belgijskiego ministra spraw zagranicznych, w celu przygotowania propozycji rozszerzenia zakresu integracji. Raport tego komitetu zaowocował podpisaniem 25 marca 1957r. dwóch Traktatów Rzymskich. Jeden z nich ustanowił Europejską Wspólnotę Gospodarczą (EWG - przemianowaną na mocy Traktatu z Maastricht z 1992 r. na Wspólnotę Europejską - WE) a drugi powołał do życia Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (Euroatom). Sygnatariuszami obu traktatów było sześć państw założycielskich EWWiS. EWG miała w założeniu doprowadzić do powstania unii celnej, a następnie wspólnego rynku towarów, usług, siły roboczej i kapitału, natomiast Europejska Wspólnota Energii Atomowej miała zapewnić wspólną kontrolę nad przemysłem nuklearnym w Europie, pod kątem wykorzystania go wyłącznie do celów pokojowych. Oba Traktaty weszły w życie 1 stycznia 1958 r. W ten sposób doszło do powstania istniejących obok siebie trzech Wspólnot Europejskich, o tym samym składzie członkowskim. Wszystkie trzy Wspólnoty uzyskały osobowość prawną. W odróżnieniu od ustalonego w traktacie założycielskim 50-letniego okresu istnienia EWWiS (wygasł on w 2002 r. i ta Wspólnota już nie istnieje), czas funkcjonowania Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej nie został w Traktatach Rzymskich określony.

Równolegle do Traktatów Rzymskich podpisano konwencję o wspólnych instytucjach, która miała na celu doprowadzenie do stworzenia jednolitych organów dla wszystkich Wspólnot Europejskich. Udało się to od razu zrobić tylko w przypadku Europejskiego Zgromadzenia Parlamentarnego i Trybunału Sprawiedliwości. Dopiero na mocy Traktatu o Fuzji z 8 kwietnia 1965 r. zakończono proces łączenia wspólnotowych organów. Zdecydowano, że Rada Ministrów będzie służyć wszystkim trzem organizacjom, podobnie jak Komisja Wspólnot Europejskich. Zmieniono nazwę Europejskiego Zgromadzenia Parlamentarnego na Parlament Europejski oraz utworzono Komitet Stałych Przedstawicieli Rządowych.

3) Jednolity Akt Europejski

Na szczycie w Fontainebleau, w czerwcu 1984 r., powołano dwa komitety: jeden do spraw zmian instytucjonalnych (Komitet Dooge'a), drugi do spraw narodów Europy (Komitet Adonnino). Komitety te opracowały odnośne raporty: pierwszy postulował szybkie stworzenie w pełni zintegrowanego rynku wewnętrznego, a drugi doprowadzenie do powstania „Europy Obywateli”.

Na spotkaniu Rady Europejskiej w Mediolanie, w czerwcu 1985 r., Komisja Europejska przedstawiła Białą Księgę w sprawie rynku wewnętrznego. Oba raporty przyczyniły się do podpisania 17 lutego 1986 r. w Luksemburgu i 28 lutego 1986 r. w Hadze Jednolitego Aktu Europejskiego (Single European Act), modyfikującego Traktaty Rzymskie. Dokument ten znany jest przede wszystkim dzięki programowi dojścia przed 1993 r. do w pełni jednolitego, wolnego od wszelkich barier rynku wewnętrznego.

Jednolity Akt Europejski:

• wprowadził istotne zmiany instytucjonalno-prawne,

• stworzył m.in. podstawę prawną dla funkcjonowania Rady Europejskiej i Europejskiej Współpracy Politycznej,

• zwiększył uprawnienia Parlamentu Europejskiego,

• włączył do Traktatu o EWG współpracę m.in. w dziedzinie polityki społecznej , ochrony środowiska i badań naukowych.

4) Traktat z Maastricht

Wraz z procesem dochodzenia do rynku wewnętrznego, uwidoczniała się coraz bardziej potrzeba ustanowienia unii gospodarczej i wprowadzenia wspólnego pieniądza, warunkującego właściwe funkcjonowanie tego rynku. W styczniu 1988 r. francuski premier Balladur przedstawił propozycję stworzenia Unii Gospodarczej i Walutowej. Podczas posiedzenia Rady Europejskiej w Hanowerze w czerwcu 1988 r. powołano specjalny komitet pod przewodnictwem Jacquesa Delors'a, do zbadania tych projektów i przedstawienia odpowiednich wniosków. Raport Komisji (Raport Delors'a) został przyjęty na szczycie w Madrycie w czerwcu 1989 r. Zawierał on rekomendację trzystopniowego wprowadzenia Unii Gospodarczej i Walutowej. Pierwszy etap rozpoczął się, zgodnie z propozycją zawartą w raporcie, 1 lipca 1990r.

Na mocy podpisanego 7 lutego 1992 r. w Maastricht Traktatu o Unii Europejskiej, jest ona zbudowana na trzech tzw. filarach:

1. Pierwszy z nich, uważany za wspólnotowy, bazujący na zmodyfikowanym Traktacie o EWG (nazywanym obecnie Traktatem o WE), objął m.in. gospodarkę, handel, politykę społeczną, ochronę środowiska, kulturę, itd. W ramach I filaru wprowadzono też instytucję "obywatelstwa europejskiego". Nazwa "Europejska Wspólnota Gospodarcza" została w Traktacie zmieniona na "Wspólnota Europejska". Powołano ciało doradcze - Komitet Regionów, stworzono podstawy prawne do utworzenia Europejskiego Instytutu Monetarnego, a także instytucji ogólnoeuropejskiego rzecznika praw obywatelskich. Przewidziano trzy etapy dochodzenia do Unii Gospodarczej i Walutowej (EMU), a w Protokole do Traktatu z Maastricht zapisano tzw. kryteria konwergencji, spełnienie których miało warunkować przejście poszczególnych krajów do trzeciego, najwyższego etapu EMU i wprowadzenia wspólnej waluty.

2. Drugim filarem Unii Europejskiej jest Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa. Obejmuje ona swym zakresem:

• ochronę wspólnych wartości, fundamentalnych interesów i niezależności Unii,

• umacnianie bezpieczeństwa Unii i państw członkowskich we wszystkich postaciach,

• zachowanie pokoju i umacnianie bezpieczeństwa międzynarodowego zgodnie z zasadami Karty Narodów Zjednoczonych, zasadami Aktu Końcowego KBWE i celami Karty Paryskiej,

• rozwijanie i umacnianie demokracji oraz praworządności, jak również przestrzeganie praw człowieka i podstawowych wolności,

• wspieranie współpracy międzynarodowej.

3. Trzecim filarem UE jest współpraca w sferze wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych. Dotyczy ona następujących płaszczyzn współdziałania:

• polityka udzielania azylu,

• kontrola zewnętrznych granic UE,

• polityka imigracyjna i polityka w stosunku do obywateli państw trzecich (zwalczanie nielegalnej imigracji, nielegalnego pobytu i zatrudnienia na obszarze państw członkowskich),

• zwalczanie uzależnienia od narkotyków, handlu narkotykami, oszustw przeprowadzanych w skali międzynarodowej,

• współpraca policyjna w celu zapobiegania terroryzmowi i zwalczania go oraz międzynarodowej przestępczości w powiązaniu z tworzeniem systemu wymiany informacji w ramach Europejskiego Urzędu Policji (Europol),

• współpraca prawna w zakresie prawa cywilnego.

5) Traktat Amsterdamski

Traktat Amsterdamski został formalnie podpisany 2 października 1997 r. W dokumencie tym zawarto ustalenia dotyczące:

• fundamentalnych praw obywateli,

• stopniowym ustanawianiu strefy wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości,

• zatrudnienia, polityki socjalnej, ochrony środowiska naturalnego, zdrowia i konsumentów,

• dyspozycje dotyczące współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych,

• problematyki obywatelstwa europejskiego,

• stosowania zasady subsydiarności i proporcjonalności,

• postanowienia wzmacniające II Filar oraz zmiany dotyczące instytucji Unii Europejskiej i obowiązującego procesu decyzyjnego.

6) Traktat Nicejski

Celem zainaugurowanej 14 lutego 2000 r. Konferencji Międzyrządowej było uzgodnienie niezbędnych - z punktu widzenia przyszłego rozszerzenia UE - reform instytucjonalnych, które nie zostały rozstrzygnięte w Amsterdamie w 1997 r. Za trzy najważniejsze tego rodzaju kwestie uznano:

1. podział głosów w Radzie UE,

2. system podejmowania decyzji kwalifikowaną większością głosów,

3. skład Komisji Europejskiej.

Traktat podpisano podczas spotkania Rady Europejskiej w Nicei, w nocy z 10 na 11 grudnia 2000 r. Ustalenia Traktatu Nicejskiego zostały oficjalnie uznane za wystarczające do przystąpienia do rozszerzenia Unii. Polsce przyznano 27 głosów w Radzie UE - tyle samo co Hiszpanii i tylko o 2 głosy mniej niż największym państwom Unii. Proces rozszerzania Unii Europejskiej na Wschód toczy się na podstawie Art. O Traktatu z Maastricht, stanowiącego, iż "każde państwo europejskie może ubiegać się o status członka Unii".

W wyniku negocjacji członkowskich 10 krajów: Cypr, Czechy, Estonia, Litwa, Łotwa, Malta, Polska, Słowacja, Słowenia i Węgry podpisało 24 czerwca 2003 r. w Atenach Traktat Akcesyjny i przystąpią do Unii Europejskiej 1 maja 2004 r.

7) Traktat Fuzyjny Kolejna reforma instytucjonalna została dokonana w wyniku zawarcia Traktatu ustanawiającego jednolitą Radę i jednolitą Komisję Wspólnot Europejskich (tzw. Traktat Fuzyjny). Został on podpisany w Brukseli dnia 8 kwietnia 1965 roku, a wszedł w życie 1 lipca 1967 roku. Na mocy tej umowy została zlikwidowana Specjalna Rada Ministrów oraz Wysoką Władzę EWWiS, natomiast utworzono jednolitą dla trzech Wspólnot Radę Ministrów oraz Komisję. Wspólnym organem stał się również COREPER (Komitet Stałych Przedstawicieli) działający dotychczas przy Radzie Ministrów EWG.

ŹRÓDŁA PRAWA

• prawo pierwotne - to traktaty założycielskie i traktat modyfikujący,

• prawo wtórne - to norm prawne ustanowione przez właściwe instytucje wspólnot. Dzielą się na:

1. prawo wiążące - uchwały podjęte przez UE i muszą wejść w życie. Należą do nich:

- rozporządzenia - są stosowane bezpośrednio we wszystkich krajach członkowskich, bez potrzeby wpisania do ustawodawstw narodowych,

- dyrektywy - zobowiązują państwa członkowskie do osiągnięcia wyznaczonego celu, pozostawiając im prawo wyboru formy i środków realizacji
- decyzje - zobowiązują tych, do których są adresowane; mogą to być państwa, lecz także przedsiębiorstwa czy nawet osoby fizyczne

2) prawo niewiążące - wyliczane propozycje, które mogą wejść w życie, ale nie muszą:
- zalecenia i opinii - nie są wiążące dla krajów członkowskich.

• umowy międzynarodowe zawierane z nieczłonkami UE,

• umowy zawierane między członkami UE.

ZASADA SUBSYDIARNOŚCI

Zasada Pomocniczości - oznacza, że zorganizowani w różnych układach obywatele rządzą swoimi sprawami w granicach praw, a państwo podejmuje tylko te działania, których sami obywatele wykonać nie potrafią i nie mogą. Zasada pomocniczości wymaga znalezienia równowagi między możliwie nieskrępowaną aktywnością obywatelską a interwencją państwa (dla "wspólnego dobra'), Wprowadzona w życie Traktatem z Maastricht pod naciskiem regionów obawiających się nadmiernego wzrostu wpływów i władzy instytucji Unii, zwłaszcza Komisji Europejskiej. Zasada ta ogranicza pole działania Unii. Głosi, że w dziedzinach, które nie są w jej wyłącznej kompetencji (tj. nie są traktatowo zastrzeżone dla Unii), Unia będzie podejmować działania tylko wtedy, jeśli cele zamierzonych działań nie mogą być zrealizowane w wystarczającym stopniu na szczeblu państw członkowskich i dlatego ze względu na ich zakres lub ich skutki lepiej osiągnięte zostaną na szczeblu Unii.


POLITYKA REGIONALNA

Prowadzona przez Wspólnotę Europejską polityka regionalna (często zamiennie mówi się o polityce strukturalnej) ma na celu zbliżenie poziomu rozwoju gospodarczego i dobrobytu społeczeństw w poszczególnych krajach i regionach wchodzących w skład Wspólnoty. Potrzeba prowadzenia takiej polityki uwidoczniła się wraz z rozwojem WE, dochodzeniem do jednolitego rynku europejskiego oraz procesem zwiększania składu członkowskiego (w tym o kilka uboższych państw z południa Europy oraz Irlandię). Mogła ona być konsekwentnie rozwijana dopiero od 1972 r., kiedy to zapewniono na ten cel odpowiednie środki finansowe (z Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Europejskiego Funduszu Gwarancji i Orientacji Rolnej), a następnie utworzono Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego. Za przełomową datę w tworzeniu nowoczesnej polityki regionalnej Wspólnoty uważa się podpisanie w 1986 r. Jednolitego Aktu Europejskiego, na mocy którego do Traktatu o WE wprowadzono Tytuł V. Spójność ekonomiczna i społeczna. Na jego podstawie przeprowadzono reformę trzech, wspomnianych powyżej funduszy strukturalnych, które od tego czasu funkcjonują w sposób skoordynowany. Wprowadzono też zasadę współfinansowania rządowej polityki strukturalnej z kasy WE oraz ustalono cele i reguły świadczenia pomocy strukturalnej. Na mocy Traktatu o UE z Maastricht utworzony został Fundusz Spójności, przeznaczony na finansowanie dużych inwestycji infrastrukturalnych z dziedziny transportu i ochrony środowiska w tych krajach członkowskich, w których poziom PKB na jednego mieszkańca jest niższy od 90% średniej dla całej UE. Przyjęta na szczycie w Berlinie w 1999 r. Agenda 2000 określiła cele i wielkość środków z funduszy strukturalnych na lata 2000-2006. Największe wsparcie Unia przeznaczyła dla słabo rozwiniętych regionów (PKB/mieszk. poniżej 75% średniej UE), w tym też dla regionów krajów Europy Środkowo-Wschodniej po rozszerzeniu Unii.

Wzrost roli regionów w UE wynika z następujących faktów:

• wzrostu liczby krajów integrujących swoje gospodarki, co wpływa na zwiększenie trudności związanych z prowadzeniem polityki gospodarczej,

• urzeczywistnieniem fundamentalnych zasad integracji: zasady kohezji społeczno - ekonomicznej, zasady subsydiarności,

• próby aktywizacji społeczności regionalnych i zainteresowania ich rozwojem „małych ojczyzn”,

• konieczności sprawnego rozwiązywania problemów i konfliktów na szczeblu regionalnym.

Cele polityki regionalnej (strukturalnej) UE:

Przyjęcie zasady koncentracji środków w ramach reformy Funduszy Strukturalnych z 1988 r. doprowadziło do ograniczenia pomocy strukturalnej i regionalnej do sześciu celów:

• Cel 1: promocja rozwoju i dostosowanie strukturalne regionów opóźnionych.

Kryteria klasyfikacji: PKB na 1 mieszkańca niższy od 75% średniego poziomu UE (w ostatnich 3 latach).

• Cel 2: Przekształcenie regionów, regionów granicznych lub regionów dotkniętych kryzysem przemysłowym.

Kryteria klasyfikacji:

- wskaźnik bezrobocia wyższy od średniego w UE,

- wyższy od przeciętnego w UE udział zatrudnienia w przemyśle,

- wyraźnie spadkowa tendencja zatrudnienia w przemyśle.

• Cel 3: Zwalczanie długoterminowego bezrobocia i ułatwienie integracji zawodowej młodzieży i osób zagrożonych wykluczeniem z rynku pracy.

• Cel 4: Ułatwienie przystosowania pracowników do zmian strukturalnych w przemyśle i systemach produkcji.

• Cel 51: Przyspieszenie adaptacji struktur rolnych w ramach reformy wspólnej polityki rolnej (i rybołówstwo) oraz rozwój przedsięwzięć związanych z zasobami leśnymi.

Cel 52: Promocja rozwoju stref wiejskich związane z reformą wspólnej polityki rolnej (nie objętych celem 51.

Kryteria klasyfikacji:

- obszary o niskim poziomie rozwoju społeczno - gospodarczym,

- wysoki udział pracujących w rolnictwie, niski poziom dochodów z rolnictwa,

- niska gęstość zaludnienia lub trendy depopulacyjne.

• Cel 6: rozwój regionów o niskim poziomie zaludnienia (od 1995 r.)

POLITYKA HANDLOWA

Wspólna polityka handlowa UE to wspólne zasady w zakresie:

• taryf celnych;

• układów celnych i handlowych;

• instrumentów liberalizacji;

• polityki eksportowej;

• środków ochronnych w handlu podejmowanych w przypadku dumpingu i subsydiów;

• swobodny przepływ towarów w negocjacjach akcesyjnych.

Instrumenty wspólnej polityki handlowej (musiały być dostosowane do wymogów WTO): - staryfikowanie pozacelowych instrumentów ochrony (wg WTO podstawowym środkiem ochrony są cła), - związanie swoich ceł przez Unię (podanie górnej, maksymalnej granicy cła), - obniżenie subsydiów kierowanych do sektora rolnego, - ograniczenie subsydiarnego eksportu rolnego.

Ochrona i stawki celne: - stawki autonomiczne - wobec krajów nie będących członkami WTO, - stawki konwencyjne - wobec krajów WTO, - postępowania antydumpingowe - dumping jest jedną z najczęściej spotykanych nieuczciwych praktyk handlowych, zaś procedury antydumpingowe wielokrotnie stosowanym mechanizmem obronnym, - postępowania subwencyjne.

Cła antydumpingowe i subwencyjne to cła: - tymczasowe, - ostateczne.

Unia celna obok zniesienia ceł w obrocie wewnętrznym zakłada również prowadzenie wspólnej polityki handlowej wobec krajów trzecich. Proces dochodzenia do unii celnej miał trwać, na mocy Traktatu Rzymskiego o EWG, dwanaście lat (1958-1969). Na półtora roku przed upływem tego terminu, 1 lipca 1968 r., zniesiono cła w obrocie między państwami członkowskimi oraz wprowadzono wspólną taryfę celną w stosunku do państw trzecich. Inne narzędzia polityki handlowej (środki polityki eksportowej, ochrona przed dumpingiem oraz nadmiernym subsydiowaniem itd.) ujednolicono, zgodnie z wstępnymi założeniami, 1 stycznia 1970 r. W tym samym momencie Wspólnota przejęła od państw członkowskich uprawnienia w dziedzinie zawierania umów handlowych i współpracy gospodarczej z państwami trzecimi, a stosowne kompetencje zostały przeniesione z rządów krajowych na Komisję Europejską. To ona reprezentuje obecnie państwa członkowskie Wspólnot Europejskich w negocjacjach handlowych z krajami trzecimi i w ramach organizacji międzynarodowych (np. WTO, UNCTAD, OECD).

Wspólnoty Europejskie zawierają z krajami trzecimi zasadniczo trzy rodzaje umów: gospodarczo-handlowe (zwane czasem umowami o partnerstwie i współpracy), umowy o stowarzyszeniu oraz umowy sektorowe (odnoszące się do poszczególnych dziedzin). Umowy te są negocjowane i zawierane przez Wspólnoty Europejskie, funkcjonujące jako samodzielne podmioty prawa, lub w imieniu Wspólnot Europejskich i ich państw członkowskich.

ARIC - wspólna taryfa zewnętrzna

AD - jednolity dokument dotyczący eksportu i importu, są w nim zawarte jednolite procedury administracyjne.

USE - Stany Zjednoczone Europy

Praca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl

1

---