Definicja bólu- jest odczuciem subiektywnym i ma charakter somatopsychiczny.
-Spełnia ważną rolę odruchowo-obronna.
-ostrzega organizm przed działaniem silnych bodźców zewnętrznych,
-sygnalizuje powstanie choroby
- wyzwala emocje o charakterze negatywnym
Kryteria podziału bólu-
1 miejsce powstania bólu
a receptorowy- powstajacy w wyniku podraznienia zakończeń nerwowych
fizjologiczny- bez uszkodzenia tkanek
b niereceptorowy
patologiczny- powstajacy w wyniku uszkodzenia obwodowego lub ośrodkowego lub obniżenia wrażliwości receptorów bólowych
psychogenny-powstaje bez uszkodzenia tkanek
2 Kryteria miejsca postrzegania
zlokalizowany
rzutowany
uogólniony
3 kryterium czasu
Bol ostry trwajacy do 3 miesięcy
ból przewlekły trwajacy dłużej niż 3 miesiące
Patofizjologia bólu
A Pierwotny-ogranicza się do mniejsc uszkodzenia
natezenie zalezy od siły bodzca
spelnia funkcje ostrzegawcza i sygnalizacyjna
B Wtórny- trudny do umiejscowienia
związany z uszkodzeniem tkanek
Cechy bólu wtórnego
obnizenie progu bólowego
wzrost odpowiedzi bólowej
przedłużenie trwania bólu po ustąpieniu bodżca
Receptory obwodowe
Za odczucia bólu odpowiadają nagie zakończenia czuciowe przewodzące impulsy na skutek chemicznego drażnienia przez mediatory zapalenia
Mediatory zapalenia-histamina,serotonina, prostaglandyny, leukotrieny, neuropeptydy, bradykinina, ATP, NO, Jony K enzymy proteolityczne
W sytuacji procesu zapalenia wszystkie receptory czuciowe mogą przewodzić ból ( z podrażnionych zakończeń uwalniana jest substancja P)
Drogi przewodzenia bólu
Pierwszy neuron
drugi neuron
trzeci neuron
Modyfikacje przewodzenia bólu w OUN
Drogi zstępujące
z istoty szarej do rdzenia
noradrenergiczna projekcja zstępująca- hamowanie uwalniania subst P z włokien aferentnych
Endogenne opioidy opioidowe
rozmieszczone w OUN i maja powinowactwo do receptorów opioidowych
ENDORFINY
alfa beta gama
najsilniej pobudzaja receptory mi, występują w przedniej i środkowej części przysadki mózgowej jądrze pasma samotnego rdzenia przedłuzonego, jądro łukowate podwzgórza
Enkafeliny LENK MENK
hipokamp móżdzek śródmózgowie most śródmózgowia gałka blada
Dynorfiny neodynorfiny- przysadka, śródmózgowie, rdzeń kręgowy
TYPY RECEPTORÓW OPIOIDOWYCH
Aktywacja receptora opioidowego poprzez białko G powoduje zmniejszenie stęzenia cAMP i otwarcie kanałów potasowych i hiperpolaryzację błony komórkowej oraz zamykanie kanału Ca.
Aktywacja receptorów prowadzi do hamowania wydzielania substancji P i innych mediatowrów w kom nerwowych przewodzących impulsy bólowe.
Efekty pobudzenia receptorów opioidowych
działanie p bólowe
uzaleznienie i tolerancja
hamowanie ośrodka oddechowego
zwęzenie żrenic
zmniejszceznie perystaltyki jelitowej( zaparcia spastyczne)
efekty endokrynologiczne wzrost PRL GH ACTH ADH
spadek FSH LH TSH
udział w powstawaniu chorób psychicznych
udział w pobieraniu pokarmu
Narkotyczne leki przeciwbólowe
wykazuja największe powinowactwo do receptora mi
ich działanie wynika z antagonistycznego działania w stosunku do każdego z receptorów opioidowych
stosowane w silnych i bardzo silnych bólach
Podział narkotycznych leków przeciwbólowych
agonistyczne
agonistyczno antagonistyczne
Agonistyczne leki p bólowe
1 Fenantrenowe alkaloidy opium i ich półsyntetyczne pochodne
2 syntetyczne leki przeciwbólowe
1 fenantrenowe alkaloidy opium
morfina
pochodne morfiny dionina hydromorfon oksymorfon
kodeina
Morfina działanie farmakologicze ośrodkowe
działanie p bólowe
uzaleznienie i tolerancja
hamowanie osrodka odechowego
aktywacja kory mózgowej
zmniejszanie temperatury i przemiany materii
pobudzenie osrodka wymiotnego
zwęzenie zrenic
zmniejszenie progu drgawkowego hamowanie przekaznictwa GABA
Działanie obwodowe
wzrost napięcia mięśni gładkich
hamowanie czynności skurczowej macicy
uwolnienie histaminy----atak astmy, pokrzywka rozszerzenie naczyń obwodowych
Drogi podania
doustne doodbytnicze podskórne dożylne zewnątrzoponowo zewnętrznie
Działania niepożądane
senność
zawroty głowy
wzrost uwalniania hiostaminy
obniżenie progu drgawkowego
tolerancja i uzaleznienie
spadek temperatury ciała
zaparcia i suchośc w ustach
zweżenie żrenic
bradykardia
pobudzenie ośrodka wymiotnego
tolerancja i uzaleznienie
preparaty
Morphinum hydrochloridum
Morphinum sulfas
Dionina Hydromorfon oksymorfon
własciowści zbliżone do morfiny
najsilniejsze włąsciwosci uzalezniajace wykazuje dionina
heroina najsilniej uzaleznia
Kodeina
naturalny alkaloid opium
dz pbólowe ok 10 razy słabsze nic morfiny
dziła silniej p bólowo i zapierająco
dawkowanie 20 60 mg co 4h
preparaty Codeinum phosphoricum składniki preparatów złożonych
Dihydrokodeina i oksykodon
półsyntetyczne pochodne kodeiny
dihydrokodina podobne działanie przecikaszlowe do kodeiny i silniejsze działanie przeciwbólowe
Oksykodon działanie podobne jak morfina
Syntetyczne leki przeciwbólowe
pochodne heptanonu Metadon
morfinanu leworfanol
pentanolu propoksyfen
piperydyny alfentanyl fentanyl lofentanyl sufentanyl petydyna
METADON
działanie podobne do morfiny
stosowany głównie w leczeniu zależności fizycznej wywołanej przez morfinę i heroinę
znosi objawy odstawienia heroiny i morfiny
usuwa lub łagodzi objawy abstynencyjne
stosowany długotrwale nie upośledza procesów poznawczych
LEVORFANOL
działa silniej p bólowo niż morfina
Propoksyfen
dekstropropoksyfen działanie p bólowe podobne do kodeiny
lewopropoksyfen działa przeciwkaszlowo
ALFENTANYL
w anestezjologii do znieczulenia ogólniego
szybkie i bardzo krótkie działanie przeciwbólowe
nie nasila uwalniania histaminy
nie wpływa na czynność układu sercowo naczyniowego
FENTANYL
100 razy silniejszy niż morfina stosowany w neuroleptoanalgezji i jako lek p bólowy w zawale mięśnia sercowego
krótkotrwała depresja oddechowa
działa euforyzująco
nie powoduje zaburzeń sercowych
zwiększa napięcie mięśni szkieletowych
LOFENTANYL
silnie lipofilny
SUFENTANYL
stosowany do znieczulenia ogólnego
powoduje wzrost napięcia mięśni szkieletowych
PETYDYNA
działanie cholinolityczne
słabiej kurczy mięsnie gładkie
nie hamuje czynnosci skurczowej macicy
działanie słabsze i krótsze od morfiny
stosowana w położnictwie i chirurgii
Leki przeciwbólowe narkotyczne agonistyczno antagonistyczn
buprenorfina
butorfanol
nalbufina
pentazocyna
tramadol
działanie antagonistyczne warunkuje mniejsze własciwości uzalezniające
BUPRENORFINA
pochodna tebainy
doustnie znosi działanie euforyzujace morfiny
ni ewywołuje objawów psychomimetycznych
BUTORFANOL
silniejsze działanie pbólowe niż morfina
w premedykacji do znieczulenia ogólnego
NALBUFINA
działanie pbólowe zbliżone do morfiny
PENTAZOCYNA
może być stosowana do łagodzenia bólów porodowych
może nasilac prace serca
nie hamuje czynnosci skurczowej macicy
działanie p bólowe słabsze niż morfina
TRAMADOL
słabsdze działanie p bólowe niż morfina
brak uzaleznienia
ma mniej nasilone działanie zapierające nie hamuje perystaltyki jelit
silne działanie uspokojające
w premedykacji do zabiegów diagnostycznych
ANTAGoniści morfiny opioidów
antagonistyczno agonistyczne
nalokson
naltrekson
lewalorfan
antagonistyczne
nalokson
NALORFINA lewalorfan
działanie p.kaszlowe i uspokajające
w przedawkowaniu opioidami
Naltrekson
W leczeniu choroby alkocholowej
wykazuje minimalne działanie agonistyczne
NALOKSON
znosi depresję oddechową wywołaną przez inne leki nic opioidy
stosowany w leczeniu zatruć opioidami i zapobieganiu lub znoszeniu depresji oddechowej