Społeczny kontekst twórczości

TWÓRCZOŚĆ

Twórczość a środowisko

1. Środowisko rodzinne.

Wydarzenia traumatyczne- stosunkowo często stwierdza się je w życiu twórców, choć trauma w żadnym wypadku nie gwarantuje przyszłych osiągnięć. O sprzyjającym lub niesprzyjającym charakterze traumatycznych wydarzeń z dzieciństwa decyduje więc prawdopodobnie ocena możliwości ich wykorzystania jako czynników „twórczego wzrostu”.

Sposoby w jaki negatywne doświadczenia z dzieciństwa przekładają się na wybitne osiągnięcia twórcze:

-mechanizm „ucieczki w twórczość”- polega na zainteresowaniu dziedziną sztuki bądź nauki aby zapomnieć o rzeczywistości.

-rozwój twórczości dzięki zwiększonej wrażliwości dziecka- przyspieszone dojrzewanie emocjonalne i poznawcze.

-twórcze `przywracanie równowagi' emocjonalnej i poznawczej.

Twórczy rozwój dziecka wymaga zapewnienia mu jednocześnie dwóch warunków: elementarnego poczucia bezpieczeństwa i niezbędnej dawki wolności w rozwoju osobistym. Wolność i autonomia w warunkach bardzo intensywnej bliskości emocjonalnej z rodzicami jest mało prawdopodobna.

Kolejność narodzin

Ann Roe(1970)- jedynaki i dzieci urodzone jako pierwsze kierują się przede wszystkim motywem osiągnięć. Dzieci urodzone później są w mniejszym stopniu zorientowane na sukces. Ich zainteresowania są ukierunkowane raczej na sztuki piękne. Ich twórczość wynikać może ze specjalnego traktowania dziecka w rodzinie.

Sulloway(1999)- osoby bardziej twórcze to osoby urodzone później. Wg Sulloway'a autorstwo rewolucyjnych teorii naukowych przypisać można osobom urodzonym jako kolejne dzieci(nie muszą spełniać wygórowanych oczekiwań rodziców, muszą natomiast wywalczyć soebie własną `niszę ekologiczną', często polega na pielęgnowaniu ukrytego talentu, który pozwala się wybić i wygrać rywalizację z rodzeństwem). Natomiast autorstwo teorii `konserwatywnych' przypisuje jedynakom i osobom urodzonym jako pierwsze dzieci(nastawieni na spełnianie oczekiwań rodzicielskich).

2. Twórczość w szkole.

Wpływ szkoły pod względem twórczości na ogół bywa negatywny. Ujednolica bowiem zachowanie i sposób myślenia wychowanków, uczy konformizmu. Dziecko bowiem uczy się obowiązujących reguł zachowania przekształcających się w reguły myślenia. Przekonuje się, że w odpowiedzi na pytanie oczekiwana jest jedna, poprawna reakcja- zachowania konwergencyjne. Porzuca skłonność do dywergencyjnego wymyślania wielu alternatywnych odpowiedzi na to samo pytanie.

Nasilona potrzeba wzorowania się na rówieśnikach, zazwyczaj tych, którzy mają wysoką pozycję społeczną, ale niekoniecznie reprezentują wysoki poziom myślenia twórczego(negatywny wpływ).

Sposób przekazywania wiedzy w szkołach nie sprzyja twórczości. W mniejszym stopniu stymulowanie myślenia, wyobraźni, dociekliwości i samodzielności intelektualnej.

Wiedza przekazywana w szkole nie sprzyja twórczości ponieważ: ogranicza się do przekazywania twierdzeń, rzadko zawiera pytania, nie pokazuje perspektywy rozwoju danej dziedziny, operuje mało kreatywnym językiem, jest mało implikatywna.

Szkoła nie musi być środowiskiem antytwórczym! promowanie aktywności twórczej przez szkołę i rozwijanie talentów: biblioteki i pracownie. Może dochodzić do konfrontacji pomysłów, koncepcji, stylów myślenia. Atmosfera współpracy i zdrowej rywalizacji- źródło motywacji do twórczości. Nauczyciele mogą spełniać rolę mentora, opiekuna, wzorca osobowego. Atmosfera na lekcji: „otwartość”, brak sztywnych wymagań, unikanie nadmiernej krytyki, plastyczność przebiegu procesu dydaktycznego, indywidualne podejście do ucznia.

3. Twórczość w miejscu pracy.

Twórczość jest samą istota misji niektórych instytucji zatrudniających ludzi. Twórczość i innowacyjność w miejscu pracy mają wymiar ekonomiczny.

Określenie twórczego klimatu w miejscu pracy:

- Wyzwanie

- Poczucie wolności

- Wsparcie (koledzy&kierownictwo)

- Brak odczucia lęku przed np. ośmieszeniem

- Dyskusja w swobodnej atmosferze

- Umiarkowane ryzyko

4. Osoby znaczące

Mentor- sprawuje indywidualną opiekę nad przyszłym twórcą, steruje jego rozwojem, doradza i chroni przed niebezpieczeństwami. Jego funkcja polega na utwierdzeniu młodego człowieka w jego tożsamości jako artysty lub uczonego, bowiem młoda osoba u progu kariery twórczej nie jest pewna trafności swoich wyborów życiowych i profesjonalnych. Mentor musi wspomóc oraz przekazać tzw. „wiedzę ukrytą”, czyli niepisane reguły rządzące daną dziedziną twórczości.

Model roli zawodowej lub wzorzec osobowy to ktoś na kim młody człowiek może się wzorować. Istnieje niebezpieczeństwo nadmiernego naśladowania mistrza. Podstawową funkcją modela jest umożliwienie młodej osobie podpatrzenia `jak to się robi'.

5. „Kreatogenne” społeczeństwo

szerszy kontekst kulturowy, społeczeństwo jako całość

Rozkwit twórczości:

-warunki dobrobytu- istota czynnika ekonomicznego stwarza popyt na twórcze dzieła oraz umożliwia sponsorowanie twórców.

-warunki wolności osobistej- liberalizm, również obyczajowy, sprzyja twórczości.

-warunki różnorodności kulturowej lub etnicznej. wielkie metropolie to magnes przyciągający ludzi z całego świata, którzy swoją odmiennością wzbogacają ich kulturową różnorodność.

-społeczeństwo ceniące wybitne dzieła- uważające aktywność intelektualną lub artystyczną za coś godnego szacunku.

Społeczny odbiór twórczości

Twórcza idea przechodzi przez skomplikowany proces oceny społecznej.

1.Ocena i krytyka

Paradoks Perkinsa- osoba oceniająca dysponuje wszelkimi środkami, zasobami, umiejętnościami do stworzenia dzieła, a mimo to go nie tworzy; potrafi jednak doskonale ocenić oryginalność i wartość cudzych wytworów. Dysonans: nawet jeśli potrafimy właściwie ocenić i docenić twórcze dzieło, sami nie umiemy go stworzyć.

Drugim przejawem jest umiejętność wytworzenia, często nie idąca w parze z umiejętnością trafnej oceny.

-Nie ma wybitnej twórczości bez krytyki i oceny.

-Obiektywność spada w miarę wzrostu poziomu kreatywności.

-Osoby twórcze cechuje wewnętrzne umiejscowienie kontroli, czyli przekonanie o możliwości wpływania na bieg rzeczy.

-Zabójcy pomysłów- negatywne skutki dla przebiegu procesów twórczych. Są to impulsywne oceny wyłaniających się pomysłów.

2. Pośrednicy- ludzie, którzy sami nie tworząc, pośredniczą miedzy autorem dzieła, a jego właściwym odbiorcą.

3. Spostrzeganie społeczne

twórcze dzieci= „niegrzeczne dzieci”

Wpływ społeczny

1. Facylitacja czy inhibicja

Efekt facylitacji społecznej polega na wzroście poziomu wykonania zadania w obecności innych ludzi. Stwierdza się zazwyczaj w odniesieniu do prostych, dobrze opanowanych czynności.

Zachodzi jednak efekt społecznej inhibicji, ponieważ aktywność twórcza jest przeciwieństwem czynności prostej, dobrze opanowanej. Wg badań Amabile okazało się, że osoby pracujące w samotności stworzyły bardziej twórcze kolaże niż osoby pracujące w obecności innych osób.

Szkodliwy wpływ rywalizacji

Rywalizacja wtórna- o prestiż, sławę, pieniądze

-nie sprzyja twórczości

Rywalizacja pierwotna

- o najlepszy wynik- wpływ

facylitujący

Rywalizacja zewnątrzgrupowa - może wpłynąć na twórczość pozytywnie.

Rywalizacja wewnątrzgrupowa prawie zawsze ma wpływ negatywny.

Efekt Rosenthala- jednostka ma zachowywać się tak, jak wymaga od niej grupa

-uczniowie

-pacjenci chorzy psychicznie-badania nad stygmatyzacją

Efekt stygmatyzacji polega na przyczepieniu etykiety innego.

czynniki społeczne

czynniki natury psychologicznej

---