PIEPRZOWIEC ROCZNY (PAPRYKA) Capsicum annuum L.

Pochodzenie:

Pieprzowiec pochodzi z tropikalnej części Ameryki Środkowej i Południowej, (z Meksyku i Gwatemali), jest tam uprawiany od tysięcy lat. Była to ulubiona roślina Azteków meksykańskich.

występowanie:

Uprawa szybko rozpowszechniła się w Europie. Najlepiej zaaklimatyzowała się na Węgrzech, na Bałkanach, Włoszech , Francji, Hiszpanii i Afryce Północnej. W strefach chłodniejszych uprawiana jest jako warzywo szklarniowe lub letnie gruntowe.

Potocznie, niemal we wszystkich językach europejskich, papryka roczna określana jest jako pieprz - z dodatkiem wyjaśniającym jego pochodzenie lub podkreślającym cechy przyprawy. Pierwotna nazwa papryki to aji lub axi (w wymowie achi). Tak została zapisana w XVI w. przez portugalskich konkwistadorów, którzy sprowadzili ją do Europy. Uprawiano ją w ogrodach królewskich i magnackich. Przez tysiąclecia ludzie znali tylko paprykę ostrą, słodka pojawiła się dopiero w XX w. W 1930 r. węgierscy naukowcy wyhodowali paprykę całkowicie pozbawioną charakterystycznego, ostrego smaku - paprykę słodką. To już nie była przyprawa, lecz po prostu warzywo.

Charakterystyka:

Papryka należy do rodziny psiankowatych i jest w naszym klimacie jednoroczną rośliną zielną. W krajach tropikalnych występuje jako bylina lub półkrzew.

Ma prostą wzniesioną, rozgałęzioną łodygę, osiągającą do 1m wysokości.
Liście zielone, gładkie, o długości około 5 cm. Ich kształt jest uzależniony od odmiany (eliptyczne lub jajowate). Są zaostrzone na szczycie i długoogonkowe.

Kwiaty: są białe, kremowe lub bladozielone, czasami fioletowe. Są zazwyczaj pojedyncze i zwisające, wyrastają w rozwidleniach pędów. Mają dzwonkowaty kielich. Wewnątrz znajduje się 1 słupek i 5 pręcików. Kwitnienie roślin trwa od lipca do drugiej połowy września.

Owoc: jagoda, pusta w środku, o długości do 15cm. Ma błyszczącą i gładką skórkę. Barwa, kształt i skład chemiczny różnią się od siebie w zależności od odmiany. Dojrzałe owoce mogą mieć zabarwienie: zielone, żółte, białe lub czerwone o różnej intensywności, aż do czarnej. Miąższ ma grubość do 1 cm.

Puste wnętrze zawiera liczne żółte nasiona o średnicy ok. 5 mm, umiejscowione na białej tkance, zwanej łożyskiem. Owoce odmian ostrych i półostrych są zazwyczaj stożkowate, mniej lub bardziej wydłużone, a owoce odmian słodkich są bardziej okrągłe.

Rozróżniamy dwie zasadnicze grupy odmian: tzw. słodkie, o owocach grubych, krótkich, uprawiane jako warzywo i odmiany tzw. ostre, zawierające kapsaicynę, o owocach długich, ostro zakończonych.

Wspomniana przed chwilą kapsaicyna to organiczny związek chemiczny odpowiedzialny za ostry smak papryki. Jest tak silny, że można go wyczuć jeszcze po rozcieńczeniu 1:2000000.

Kapsaicyna dobroczynnie działa na organizm:

- działa przeciwbólowo

- nieduże dawki pobudzają trawienie

- zapobiega powstawaniu chorób serca

- działa przeciwdepresyjnie

- obniża poziom „złego” cholesterolu we krwi

Ostrość odmian papryki mierzona jest skalą Scoville'a (SHU - Scoville Hotness Unit), która wskazuje na ilość kapsaicyny w owocach. Skala została wprowadzona przez amerykańskiego chemika Wilbura Scoville'a w 1912 r.

• papryka słodka - 0 SHU

• sos Tabasco - 2,5 tyś. SHU

• pieprz kajeński - 30-50 tyś. SHU

• indyjska papryka Bhut Jolokia - 1mln SHU

• gaz łzawiący - 2,5-5 mln SHU

• czysta kapsaicyna - 15 mln SHU

Oprócz kapsaicyny, papryka ostra jest bogatym źródłem innych cennych związków, m.in. witaminy A, B1, B2, K, E, PP, C, fosfor, żelazo, białko oraz kwasy organiczne.

Zastosowanie:

* w kuchni - spożywane na surowo oraz w przetworach i marynatach, sproszkowane jako przyprawy albo jako barwnik spożywczy, w przemyśle alkoholowym

* w medycynie (odmiana ostra) - przede wszystkim szerokie zastosowanie do produkcji maści, mazideł, plastrów, nalewek stosowanych przeciwbólowo, np. przy zapaleniu korzonków nerwowych, rwie kuszowej, stanach zapalnych stawów i mięśni, naderwaniu ścięgien, itp. Stosowana jako lek pobudzający apetyt.

* inne - kapsaicyna jest składnikiem gazu pieprzowego, papryka może być hodowana w domu, jako roślina ozdobna

CIEKAWOSTKI

* węgierski uczony Albert Szent-Györgyi otrzymał Nagrodę Nobla w 1937 r. za wyizolowanie witaminy C i ustalenie jej wzoru chemicznego właśnie z owoców papryki.

* kapsaicyna nie rozpuszcza się w wodzie, tylko w tłuszczach, dlatego najlepszym sposobem ugaszenia piekącego smaku papryki ostrej jest wypicie tłustego mleka lub zjedzenia kawałka sera.

* Aztekowie przyprawiali jedzenie drobno potłuczoną papryką. Według starych indiańskich wierzeń jedzenie dużych jej ilości wzmaga potencję seksualną i daje moc rzucania czarów na innych ludzi

Polskie odmiany papryki ostrej, to Orkan, Cyklon i Wulkan. Z odmian półostrych najpopularniejsze są Tajfun i Tornado.

Przetwory.

* Nalewka z papryki, Tinctura Capsici (Herbapol), stosowana do recepturowych zestawień działających na skórę drażniąco i przestrajająco.

* Capsiderm, Capsigel, Capsiplex (Herbapol), maści stosowane do wcierań w skórę w różnego rodzaju bólach mięśniowych, stawowych i nerwobólach.

* Histadermin (Polfa), maść. Zawiera m.in. nalewkę pieprzowcową, kamforę i histaminę.

Odmiany
Uprawiane obecnie odmiany papryk można podzielić na 5 gatunków:
anuum... znaczy roczny
baccatum... znaczy podobne do jagód
chinense... znaczy z Chin, frutescens ,pubescens

---