Układ Nerwowy Układ nerwowy - układ, który steruje czynnościami i zachowaniem całego organizmu, zbudowany jest z tkanki nerwowej, integrujący działalność organizmu rejestrujący bodźce , przetwarzający zawartą w nich informacje oraz sterujący czynnościami organizmu: - ruchem mięśni - wydzielaniem hormonów Czynności obwodowego układu nerwowego można podzielić na 2 kategorie: - Układ nerwowy somatyczny- nastawiony na łączność ze światem zewnętrznym odbiera z niego różnorodne informacje za pośrednictwem narządów zmysłu oraz zarządza aparatem ruchowym umożliwiając poruszanie się w przestrzeni i reagowanie w sposób celowy na bodźce zewnętrzne -Układ nerwowy autonomiczny lub wegetatywny - jego rola jest sprawowanie kontroli nad przemianą materii oraz prawidłowym działaniem narządów wewnętrznych. Działalność obu tych układów koordynowana jest na wyższych piętrach układu nerwowego. Neurony - podstawowym elementem układu nerwowego jest komórka nerwowa z odchodzącymi od niej wypustami zwana neuronem. Neuron składa się z bańkowatego ciała komórkowego z jądrem oraz odchodzących od ciała licznych wypustek. Wypustki te tworzą drzewkowate rozgałęzienia dendryty, jedna z wypustek jest o wiele dłuższa od pozostałych okryta jasną otoczką mielinową i nosi nazwę neurytu lub Móżdżek - moduluje napięcie mięśni i wpływa na utrzymanie prawidłowej postawy ciała. Uszkodzenie prowadzi do zaburzeń w wykonywaniu ruchów precyzyjnych oraz powoduje trudności w utrzymaniu równowagi ciała. Rdzeń kręgowy - znajduje się w kanale kręgowym i pośredniczy w przekazywaniu pobudzeń czuciowych do mózgu oraz bodźców wykonawczych do nerwów obwodowych. Na przekroju poprzecznym rdzenia kręgowego widoczne są skupiska komórek nerwowych (istota szara) która zajmuje centralną część rdzenia . Istota szara - ułożona jest w kształcie litery H, tworząc rogi tylne grzbietowe, przednie brzuszne, do rogów grzbietowych dochodzą korzenie grzbietowe, które pośredniczą w przekazaniu pobudzeń czuciowych, zgrupowane są neurony ruchowe których wypustki unerwiają komórki mięśniowe. Zewnętrzną warstwę rdzenia stanowi istota biła utworzona z włókien nerwowych. Układ autonomiczny (wegetatywny) - kieruje czynnościami narządów wewnętrznych a zwłaszcza funkcją układu sercowo-naczyniowego, oddechowego, pokarmowego i przemianą materii. Jest ściśle połączony z układem hormonalnym. Ośrodki sterujące znajdują się w ośrodku odpowiedzialne za układu nerwowego. Układ ten dzieli się na 2 części: - współczulna (sympatyczna) - przywspółczulna

aksonu. Długość aksonu może dochodzić do 1 m. Cały układ nerwowy zbudowany jest z około 25 miliardów neuronów z tego tylko ok. 25 milionów znajdujących się na obwodzie, natomiast cała reszta w ośrodkowym układzie nerwowym. Neurony kontaktują się ze sobą za pośrednictwem łącz zwanych synapsami. Neurony tworzą synapsy nie tylko z komórkami nerwowymi, ale także z innymi typami komórek np.: mięśniowe, komórki narządów zmysłu. Głównym zadaniem neuronów jest przyjmowanie, przetwarzanie i przekazywanie informacji w postaci bodźców elektrycznych, każda komórka nerwowa otrzymuje informacje przekazaną od innych neuronów, a także od innych wyspecjalizowanych komórek (receptory narządów zmysłu) bądź bezpośrednio ze środowiska zewnętrznego przez wyspecjalizowane dendryty, informacje te przekazuje komórka dalej przez akson, przetwarzane w aksonie informacje są zakodowane w postaci sygnałów elektrycznych lub chemicznych. Ważną rolę w tym procesie pełni osłonka mielinowa aksonu , jest ona zbudowana z lipidów i pełni rolę izolatora. Różnice między rozchodzeniem się bodźca w aksonie, a pobudzeniem rozchodzących się w synapsie. Pobudzenie aksonu to zjawisko polegające na tym że bodziec jeśli jest dostatecznie silny wyzwala zawsze tę samą reakcje, jeśli jest zbyt słaby nie jest w stanie zapoczątkować reakcji. W synapsie każdy nadchodzący bodziec powoduje przejście na (parasympatyczna) Ośrodkowy układ sympatyczny zlokalizowany jest w bocznych rogach rdzenia kręgowego w odcinku lędźwiowym i piersiowym. Ośrodkowy układ parasympatyczny znajduje się w międzymózgowiu i odcinku krzyżowym . Uszkodzenie włókien wegetatywnych wyzwala bóle kauzalgiczne. Somatyczny układ nerwowy odpowiedzialny jest za kontakt ze środowiska wewnętrznego oraz szybkie reagowanie w przypadku zachodzących w nim zmian. Układ somatyczny unerwia mięśnie szkieletowe kieruje ich pracą oraz pracą gruczołów i komórek barwnikowych skóry. Działanie tego układu w dużym stopniu podlega kontroli świadomości jest przeciwieństwem autonomicznego układu nerwowego.

drugą stronę szczeliny synaptycznej pewnej porcji mediatora chemicznego. Synapsy przewodzą sygnał tylko w jednym kierunku od aksonu jednej komórki do dendrytu. Podział neuronów: 1.Ze względu na liczbę wypustek (aksonów i dendrytów) - jednobiegunowe (np. w podwzgórzu) - rzekomo jednobiegunowe (np. zwoje czuciowe czaszkowych i rdzeniowych) - dwubiegunowe (np. w siatkówce oka i błonie węchowej) -wielobiegunowe a. z jednym aksonem (neuronu ruchowego, rdzenia kręgowego) b. z krótkim aksonem dendrytem (neurony kojarzeniowe w istocie szarej mózgu i rdzenia kręgowego) 2.Pod względem kierunku przekazywania sygnału neurony dzieli się na: - czuciowe (eferentne) dośrodkowe biegnące od receptora - ruchowe (aferentne) odśrodkowe biegnące do efektora- kojarzeniowe (pośredniczące) występują min. Pomiędzy meuronami czuciowymi i ruchowymi 3.Według głównego wydzielonego europrzekaźnika: - cholinergiczne (acytelocholiczna) - dopaminergiczne (dopomina) - GABA - energiczne (kwas gamma aminomasłowe) 4.Kierunki przekazu bodźca wewnątrz neuronu: - Artodromowo - erykardion inaczej z ciała komórki do synaps - Antydromowp z synaps do perykardianu Podział układu nerwowego: 1. Podział topograficzny:

a.Ośrodkowy(centralny) układ nerwowy - mózgowie ( kresomózgowie, międzymózgowie, śródmózgowie, móżdżek, rdzeń przedłużony - rdzeń kręgowy b.obwodowy układ nerwowy - nerwy czaszkowe - nerwy rdzeniowe 2. podział czynnościowy a.Układ nerwowy somatyczny - Układ piramidowy - Układ pozapiramidowy b. Autonomiczny układ nerwowy - część wspólna(synaptyczny) - część przywspółczulna Obwodowy układ nerwowy tworzą korzenie rdzeniowe i nerwy obwodowe, układ ten zabezpiecza odbiór doznań czuciowych oraz przewodu pobudzenia z ośrodków czerwonych (rdzeń, mózg) do narządów wykonawczych (mięśnie i gruczoły dokrewne). Nerwy obwodowe zbudowane są z włókien nerwowych: - ruchomych - czuciowych - autonomicznych Włókna ruchowe i autonomiczne przewodzą pobudzenia do narządów wykonawczych. Włókna czuciowe są dendrytami i przewodzą pobudzenia do ośrodków nerwowych. Ośrodkowy układ nerwowy obejmuje mózgowie (mózg, pień mózgu, móżdżek) rdzeń kręgowy. Ośrodek układu nerwowego poddaje rejestracji i analizie pobudzenia dopływające z układu obwodowego i zapewnia prawidłowe reakcje organizmu na tle bodżca. Największa część mózgu stanowią półkule mózgu, które dzieli się na 4 płaty: - czołowy - ciemieniowy

- skroniowy - potyliczny Płat czołowy - związany jest z czynnościami ruchowymi i psychicznymi, uszkodzenia tego płata jest przyczyną niedowładów, lub porażenia kończyn, zaburzenia osobowości. Płat ciemieniowy - bierze udział w analizie doznań czuciowych, uszkodzenie tego płata jest przyczyną przeciwstronnej niedoczulicy. Płat potyliczny - znajdują się w nim ośrodki wzroku, jeżeli dojdzie do uszkodzenia tego płata to będą występować zaburzenia w polu widzenia Płat skroniowy - analiza doznań słuchowych w tym płacie Zewnętrzną powierzchnię półkul mózgowych pokrywa kora mózgowa, uszkodzenie kory mózgowej może doprowadzić do zaburzeń funkcji związanej z uszkodzonym obszarem np.: niedowład, zaburzenia mowy, niedowidzenie lub wyzwolić nadmierną aktywność komórek leżących w sąsiedztwie uszkodzenia. Do komórek nerwowych kory mózgu struktur pnia mózgu przebiegają włókna łączące, które tworzą istotę białą mózgu. We wnętrzu półkul mózgu znajdują się skupiska komórek nerwowych tzw zwoje podstawy, które regulują napięcie mięśniowe oraz zapewniają kontrole ruchów zautomatyzowanych jeżeli dojdzie do uszkodzenia to występują zaburzenia ruchowe i postawy ciała. Pień mózgu stanowi połączenie miedzy półkulami mózgu i rdzeniem kręgowym. W obrębie pnia mózgu znajdują się ośrodki funkcje najważniejsze dla życia : oddychanie, praca serca, przemiana materii, termoregulacja.

---