POJĘCIA PRZYDATNE W TEORII WYCHOWANIA

1. Edukacja - wyprowadzenie ze stanu gorszego ku lepszemu; jest sumą różnych aspektów podejść do wychowania. Można odnaleźć zarówno obszerne definicje oraz bardzo skondensowane.

Kwieciński: Edukacja to ogół wpływów na jednostki i grup ludzkie, wpływów sprzyjających ich rozwojowi i wykorzystaniu posiadanych możliwości, aby w maksymalnym stopniu stały się świadomymi i twórczymi członkami wspólnoty społecznej, narodowej, kulturowej i globalnej oraz by stały się zdolne do aktywnej samorealizacji, niepowtarzalnej i trwałej tożsamości i odrębności, by były zdolne do rozwijania własnego „JA” poprzez podejmowanie zadań ponadosobistych, poprzez utrzymywanie ciągłości własnego „JA” w toku spełniania zadań dalekich

Procesy składowe edukacji:

• Globalizacja

• Etatyzacja

• Nacjonalizacja

• Kolektywizacja

• Polityzacja, Biurokratyzacja, Profesjonalizacja

• Socjalizacja

• Inkulturacja i Personalizacja

• Wychowanie i Jurysdykcja

Śliwerski: Edukacja rozumiana jako:

• Proces permanentnego uczenia się człowieka

• Prawo a zarazem obywatelską powinność człowieka oraz imperatyw społeczny

• Instrument władzy politycznej oraz realizacja określonych interesów i celów społeczeństw partyjnych, związkowych, narodowych, kulturowych

• Obszar samoregulacji społecznej, główny czynnik rozwoju ludzkiego kapitału, jakości życia społeczeństw czy cywilizacji

• Typ przemocy symbolicznej narzucającej kulturę grup dominującej przedstawicielom innych grup społecznych, tym samym czynnik stratyfikacji społecznej, które generuje mechanizmy i szanse awansu społecznego oraz relekcji i marginalizacji

• Ekran kultury tłumaczący złożoność

• Typ normatywnego dyskursu, przedstawiającego określoną perspektywę myślową umożliwiającą … opowiedzenie się po jednej ze stron

Rubach: Edukacja to ogół oddziaływań służących formowaniu się (zmienianiu, rozwijaniu) zdolności życiowych człowieka. Definicja ta wyróżnia elementy składowe:

• Ogół oddziaływań - rozumie się wszelkie oddziaływania indywidualne, zorganizowane systematycznie, niesystematycznie, instytucjonalne, nieinstytucjonalne, jednorazowe (spontaniczne) jak i planowe

• Zmienianie i rozwijanie - podkreśla, że formowanie może przebiegać w określonym kierunku z uwagi na określone kryteria i założone cele

• Zdolności życiowe człowieka - różne obszary funkcjonowania człowieka, sfera intelektualna, kompetencje

EDUKACJA:

1. WYCHOWANIE - odnosi się do sfery aksjologicznej - dotyczy tej sfery, która decyduje o postępowaniu

2. KSZTAŁCENIE - daje możliwości rozumienia oraz kształtowania rzeczywistości; nabywanie umiejętności i doświadczenia; odnosi się do sfery intelektualnej - poznawczej człowieka. Oraz system działań zmierzający do tego, aby jednostka rozumiała otaczający ją świat:

• Uczenie się - dotyczy ucznia, zmian w jego zachowaniu które mają być trwałe

• Nauczanie - planowa praca nauczyciela z uczniami

2. Socjalizacja - przygotowanie, wprowadzenie do życia w społeczeństwie

Rodzaje socjalizacji:

• W szerokim znaczeniu - kształtowanie osobowości społecznej, nabywanie umiejętności, społecznej dojrzałości czy kompetencji społecznych, wchodzenie w kulturę

• W wąskim znaczeniu - proces oddziaływań społecznych na jednostki, jak i skutki tego oddziaływania (zmian dokonujące się w osobowości człowieka)

• Pierwotna - proces zachodzący w okresie dzieciństwa

• Wtórna - jednostka wchodzi w następne procesy

Wychowanie a socjalizacja

• Socjalizacja jest pewnym elementem wych.

• Wskazuje się na dwie płaszczyzny:

• Socjalizacja i wychowanie wprowadzają w pewne normy społeczne (przepisy), a podstawę stanowią wartości

• Socjalizacja i wychowanie przygotowują do wykonania i pełnienia ról społecznych

3. Opieka - jest ukierunkowana na osoby, które nie mogą same zaspokoić podstawowych potrzeb. Jest ona odpowiedzią na potrzeby życiowe człowieka. Podkreśla się, że wychowanie i opieka są ze sobą bardo powiązane, wzajemnie się przenikają.

Maciszkowa: mówiąc o opiece zwraca również uwagę na jakość. Stwierdza, że opieka wiąże się z organizowaniem / tworzeniem warunków, zapewnianiu środków i pomocy psychologicznej. Jakość opieki realizuje się poprzez przekazywanie treści norm, wartości, które są istotne ważne dla jednostki.

Współczesne podejście do opieki (A. Maciarz):

• Zadaniem opieki jest tworzenie warunków, które mają wspomagać rozwój jednostki

• Opieka ma mobilizować człowieka do samodzielnej działalności

4. Profilaktyka - Prewencja

• Zapobieganie powstawaniu niepożądanych postaw dzieci i młodzieży

• Interwencja mająca na celu korygować zachowania niewłaściwe

• Wychowanie i profilaktyka wzajemnie się uzupełniają

Kierunek działań profilaktycznych:

• Redukowanie szkodliwych czynników

• Wzmacnianie pożądanych (rozwijanie pozytywnych), rozwijanie zasobów odpornościowych

• Promocja zdrowego stylu życia

5. Inkulturacja - człowiek jest istotą, która funkcjonuje w świecie wartości kulturowych, jest to związane z rozwijaniem zdolności twórczych