Temat: Podkultura więzienna- źródła, rodzaje i jej specyfika
W każdym społeczeństwie występują różne grupy społeczne. Ich podział
i wielkość jest charakterystyczna dla danego społeczeństwa. Podkultura więzienna, jest ze względu na specyficzne cechy występuje wyłącznie w warunkach izolacji więziennej.
W każdej grupie społecznej jako elementy składowe można wyróżnić: członków, ich cechy
i zasady ustalające identyczność i ciągłość trwania grupy, zadania grupy służące realizacji zadań, mechanizmy psychospołeczne wytwarzane dla realizacji zadań; czynniki utrzymujące spójność wewnętrzną grupy, instytucje i system kontroli społecznej, wzory wzajemnych oddziaływań, wzory zachowania i normy regulujące stosunki pomiędzy członkami; instytucje i środki regulowania styczności i stosunków z innymi grupami. Cechą podkultury więziennej jest nieformalny system zasad, norm i wartości i zaliczana jest do podkultur dewiacyjnych.
Geneza podkultury więziennej:
Dwie koncepcje powstania:
Deprywacyjna
W obrębie jednostki penitencjarnej
Proces resocjalizacji
Transmisyjna
Dlaczego tworzy się podkultura więzienna?
Izolacja i podporządkowanie się wymaganiom regulaminu
Odrzucenie przez społeczeństwo
Aktywne uczestnictwo w podkulturze chroni przed uczuciem wyobcowania
Badania przeprowadzone przez Niedźwiecką na więźniach odbywających karę pozbawienia wolności, a dotyczących podkultur można stwierdzić, iż aktywne uczestnictwo w podkulturze więziennej chroni osadzonych przed przeżywaniem silnych emocji negatywnych i przed uczuciem wyobcowania.
Dwa rodzaje więzi w społeczności więziennej
Formalna
Nieformalna
Motywy łączenia się osadzonych w grupy
Subkultury więzienne były, są i będą, ponieważ są nieodłącznym elementem instytucji więzienia. Istnienie nieformalnych grup w zakładach karnych stanowi obiektywną konieczność, ponieważ tego typu grupy istnieją dosłownie wszędzie, ich istnienie związane jest ze społeczną egzystencją człowieka i w tym znaczeniu stanowi trwałe zjawisko, niezależnie od swych aspektów politycznych, ekonomicznych i innych.
Funkcje gwary więziennej w subkulturze
Funkcja szkoleniowa- gwara więzienna jest podstawowym środkiem przekazywania norm subkultury więziennej, jej celów i zasad funkcjonowania, wpływa na osobowość jej użytkowników, przyczynia się do tworzenia subkulturowego, grypserskiego sposobu formułowania myśli i wypowiedzi
Funkcja różnicująco-integracyjna- posługiwanie się wspólnym językiem, trudno zrozumiałym dla osób postronnych, jest z jednej strony silnym czynnikiem integrującym członków grupy, z drugiej - czynnikiem tworzącym i utrzymującym odrębność grupy grypserskiej od innych grup, nie używających tego języka.
Funkcja konspiracyjna- gwara więzienna powstała w tym celu, aby posługujący się nią reprezentanci grypsery nie byli rozumiani przez otoczenie, a zarazem by ułatwić im porozumiewanie się między sobą.
Charakterystyka i podział grup nieformalnych w podkulturze więziennnej
Więźniowie „grypsujący” („git-ludzie”, „ludzie”)
Do grupy należy się z wyboru, dlatego nie każdemu jest dane być jej członkiem i ,,grypsować”. „Grypsujący” czują się niejako predestynowani do rządzenia i decydowania o całym światku więziennym, dlatego też skazani spoza grupy „ludzi” muszą pozostać w relacji podrzędności i uległości do rządzącej ekipy „grypsujących”. Grypsera jest dynamiczna, elastycznie się rozwija i dostosowuje do określonych warunków. Posiada własną obrzędowość grypserską, specyficzną hierarchię władzy, przywódców, ludzi pracujących na rzecz grupy, własne „organy sądowe”, nieformalny kodeks postępowania, specyficzne słownictwo grupowe i wiele innych cech charakteryzujących to zjawisko podkultury „grypsujących”.
Więźniowie niegrypsujący („frajerzy”, „nieludzie”)
Więźniowie niezaangażowani w sprawy podkulturowe, to tzw. niegrypsujący. To populacja gorsza, gdyż nie bierze czynnego udziału w kształtowaniu zjawiska „drugiego życia”. „Niegrypsujący” są mniej skonsolidowani wewnętrznie, a zróżnicowanie w tej grupie jest dosyć znaczne. W zasadzie nie mają celu, który by ich scalał, może z wyjątkiem odbywania kary w pokojowej atmosferze. Tutaj większość działań jest podejmowana indywidualnie. „Nieludzie” przez elitę więzienną „grypsujących” są uznani za jednostki bez własnego zdania, bez honoru, zdolne do donosów i kompromisów. W miarę możliwości „ludzie” wykorzystują frajerów. Są uważani za grupę niższą , a co za tym idzie i służebną w stosunku do grupy „ludzi”.
Więźniowie „poszkodowani” (cwele)
Cwele tworzą margines niejawnego „drugiego życia” dlatego, że są zbiorowiskiem ludzi odrzuconych przez innych więźniów z grup nieformalnych. Skazany nie zgłasza swojego akcesu do grupy „cweli” dobrowolnie, zostaje do tego przymuszony. Zasady więzienne pod groźbą sankcji zabraniają jakiegokolwiek kontaktu z taką osobą. Interakcje na podłożu koleżeńskim, pomiędzy „cwelem”, a „nie-cwelem”, mogą zatem powodować przykre konsekwencje dla tego drugiego. Przynależność do grupy poszkodowanych dotyczy osób, które m. in. popełniły przestępstwa uznane według skazanych więźniów za hańbiące; są biernymi homoseksualistami lub za takich zostały w więzieniu uznane; pracowały w organach ochrony porządku prawnego lub z nimi współpracowały.
Inne grupy nieformalne:
Więźniowie „feści” (fest ludzie)
Istnienie grupy „festów” było charakterystyczne dla Zakładów Karnych w Iławie i Nysie. Nie ma bliższych informacji co do funkcjonowania tej grupy w innych więzieniach. Członkowie zbiorowości ”festów” rekrutowali się w większości z młodocianych skazanych „niegrypsujących”, którzy powołali tę grupę niejako dla równowagi sił w więziennym środowisku. Skazani przynależący do tej grupy byli raczej pozytywnie nastawieni do personelu penitencjarnego i nie przysparzali mu poważniejszych problemów wychowawczych. „Feści” chętnie też, w przeciwieństwie do „grypsujących” podejmowali edukację szkolną i pracę. Przejawiali pejoratywny stosunek do zjawiska samouszkodzeń.
Więźniowie „cwaniacy”
Jest to grupa na tyle nowa, że nie dysponujemy na chwilę obecną względnie spójnymi informacjami na ich temat. Można stwierdzić, że rekrutują się oni w większości z osobników relegowanych z grupy „grypserów”. Toteż raczej cała społeczność izolowana jest ustosunkowana do nich nieprzychylnie. Cwaniacy walczą o równość w kryminale, nie uznają żadnych subkultur więziennych, a zwłaszcza grypsowania, nie uznają poniżania, ani wywyższania osób słabszych i mniej obrotnych.
Populacja osób „grypsujących” posługuje się zestawem wartości, w ramach którego można wyróżnić tzw. wartości nadrzędne, stanowiące równocześnie cele grupowe. Są to:
-walka z prawem i stojącymi na jego straży instytucjami,
-solidarność grupowa,
-godność osobista i grypserski honor
Normy i zasady obowiązujące w grypserce (K. Braun):
Zasada postępowania „grypserów” ze skazanymi „niegrypserami”
Grupa norm określająca stosunek „grypserów” do administracji ZK, organów ścigania, wymiaru sprawiedliwości.
Grupa norm określająca stosunek „grypserów” do norm moralnych, obowiązków społecznych, do pracy i nauki.
Zasady grypserskie dotyczące higieny.
Grupa norm mająca na celu wzmocnienie własnego „ja” przestępcy.
Grupa norm dotycząca sposobu komunikowania się gwarą więzienną
Zasada regulująca funkcjonowanie i działalność grupy nieformalnej
Funkcjonalna natura podkultury więziennej
Potrzeba bezpieczeństwa
Potrzeba stymulacji.
Potrzeba seksualna
Potrzeba agresji
Potrzeba przynależności
Potrzeba odrębności
Potrzeba uznania
Opracowanie:
Ewelina Raguza
Kinga Terlecka
Monika Zawadzińska
I SDS POW z Res. gr. A