Sosna zwyczajna - Pinus sylvestris L.
- Występowanie: Europa - od Pirenejów po Ural, Azja- Syberia, Chiny, Mongolia, Kaukaz, Krym.
Najbardziej rozpowszechniony gat. w Polsce, stanowi ok. 71% składu gatunkowego naszych lasów. Nie występuje tylko w Bieszczadach.
- Charakteryzuje się dużą plastycznością, szeroka zdolność przystosowawcza do różnych warunków siedliska - rośnie na glebach suchych i ubogich, glebach piaszczystych, ale także na glebach glinisto-piaszczystch, wapiennych.
- Bardzo wrażliwa na zanieczyszczenia powietrza, zwłaszcza pyłami i związkami chemicznymi np. SO2 - zagłada lasów sosnowych o wysokim zanieczyszczeniu powietrza np. Śląsk
- roślina jednopienna, zaczyna obradzać w wieku ok. 35 lat (najwcześniej w 15 roku życia)
- lata nasienne co 3-4 lata (obradza więcej drzew, więcej nasion występuje w szyszce, nasiona wyższej jakości)
Kwiatostany:
♂- jajowate, siarkowożółte kłosy, skupione u nasady tegorocznych pędów, występują w nieco ocienionej podwierzchołkowej, części korony, składają się z licznych dwupylnikowych pręcików
♀- występują pojedynczo lub po parę, na szczytach tegorocznych pędów, na zewnątrz korony, purpurowe, kuliste szyszeczki
Fenologia kwitnienia:
pączki kwiatów zawiązują się w roku poprzedzającym kwitnienie (2007)
kwitnie w V (2008) - kwiat jest gotowy do pobrania pyłku, po zapyleniu kwiat odchyla się ku dołowi
w kolejnym roku (2009) w VI następuje zapłodnienie, szyszki przyjmują barwę zieloną i do lata rosną, w lipcu osiągają długość 3-8 cm
jesienią szyszki dojrzewają, drewnieją, zmieniają barwę z zielonej na szarawą
zbiór szyszek po I przymrozkach (XII-II)
w IV (3 rok po kwitnieniu - 2010) - nasiona wysypują się z szyszek
Nasiona: mało wrażliwe na przesuszenie do 2-3% w temp. 40-60 ºC
- dł. 4-6 mm, jajowate z wydłużonym końcem, grubsze w części zaokrąglonej i wyraźnie cieńsze w ostrym końcu
- mają zmienną barwę od jasnokremowej do ciemnobrązowej, czasami pstrokate. Często zdarza się, że nasiona jasne są płone tzn. puste. Występują też drzewa, które obradzają tylko nasionami jasnymi
Skrzydełko: kleszczowato obejmuje nasiono
- 3-4 razy dłuższe od nasionka, o ostrym wierzchołku i jednym brzegu prostym, a drugim owalnym
- barwa płowa lub brązowa z ciemniejszym obrzeżem lub plamami
Masa 1000 nasion - ok.6,2 g
Przechowywanie: na sucho w szczelnie zamkniętych pojemnikach
do 5 lat - 7% wilgotności, temp. 5 ºC
do 10 lat - poniżej 6% wilgotności, temp. -5 ºC
powyżej 10 lat - poniżej 5% wilgotności, temp. -10 ºC
Nasiona nie wymagają przedsiewnego przygotowania. Wysiew na wiosnę.
Sosna Banksa -Pinus Banksiana L.
Gatunek północno amerykański, w naszych warunkach mało przydatny. Obecnie chwast leśny, którego nasiona którego nasiona stanowią szkodliwą domieszkę w nasionach So zwyczajnej.
- Zaczyna obradzać w wieku poniżej 10 lat. Obradza często i obficie.
- Kwitnie w V.
Szyszki dojrzewają w II roku po kwitnieniu.
smukłe, sierpowato zakrzywione, niesymetryczne, dł. 3-5 cm.
jasnobrązowe, gładkie, połyskujące, o słabym wyrostku lub bez niego
skierowane ku górze lub odstające, osadzone zwykle po 2-3 na gałezi, Pozostają zamknięte przez wiele lat, pożary leśne powodują ich otwieranie.
Nasiona :czarne pokryte smolistym łatwo scierającym się nalotem
kształtem przypominają zarys trójkąta ostrokątnego
dł. ok. 4mm, z kilkoma wypukłymi prązkami
skrzydełka są prawie 3x dłuższe od nasion, obejmują je nibyłyżeczką
Masa 1000 nasion - 3,5-4,2 g, średnio 3,8g
Sosna górska -Pinus mugo L.
Krzew wysokości 2,5 m, czasmi nie zbyt wysokie drzewo (do 10m).
Występowanie: Karpaty, Alpy, Apeniny, Bałkany, Pireneje, na wysokości do 2500 m npm.
- ponad górną granicą lasu tworzy trudne do przebicia zarośla.
Posiada dużą zdolność przystosowawczą do róznych warunków siedliska, doskonale rosnie na glebach suchych i piaszczystych np. wydmy jak i na żyznych i próchniczych
Kwitnie w VI, zaczyna obradzać nawet przed 10 rokiem życia. Obradza często i obficie.
Roslina jednnopienna
Kwiatostany:
♂- złocistożółte lub czerwonożółte kłosy, większe niż u So zwyczajnej
♀- w postaci fioletowych, walcowatych prawie siedzących szyszeczek, po 2 lub kila na końcach tegorocznych pędów
Szyszki dojrzewają w II roku po kwitnieniu, są ciemnobrązowe
kształtu jajowatego lub jajowatostożkowego, dł. 2-7 cm, szer. 1,5- 2,5 cm, osadzone pojedyńczo lub po 2-3 na b. krótkich szypułkach
łuski od rombowych do kwadratowych z wyrostkiem otocznym czarną obwódką lub płaskie
nasona wypadają z szyszek na 3 wiosnę po kwitnieniu.
kształt nieregularnie owalny, dł.4-5 mm
barwy ciemnobrązowej z tłustawym połyskiem,
Skrzydełko jednostronnie obejmujace nasionko kleszczowato, z tępo zakończonym wierzchołkiem.
- barwy płowej lub brązowej
Zbiór szyszek z rosnących krzewów w okresie zimy (XII-II).
Przechowywanie nasion tj. u So zwyczajnej
Masa 1000 nasion - 6,0 - 7,6 g
Sosna limba - Pinus cembra L.
Występuje w Alpach, Karpatach Wsch. i Tatrach - pojedynczo w reglu górnym, wśród kosodrzewiny oraz na górnej granicy lasu razem z modrzewiem.
Całkowicie chroniona. Początkowo gat. jednolity, ale wykształcił 2 rasy P. cembra ssp. sibirica- duży obszar występowania i P. cembra ssp. cembra - rasa górska
Drzewo jednopienne. Obradza w wieku ok. 70 lat (najwcześniej w 50 roku życia)
Kwitnie V-IV
- pręcikowate, zebrane w kwiatostany o kształcie jajowatych, żółtych lub czerwonych siedzących szyszeczek
♀- występują pojedynczo lub po kilka na fioletowej krótkiej szypułce, na końcach pędów. Łuski wspierające cienkie, barwy zielonej czerwono nabiegłe.
W I roku szyszki są małe, pokryte fioletowym nalotem. Szyszki dojrzewają, jesienią, w II roku - fioletowo-brązowe, jajowate z tępym wierzchołkiem, dł. 5-8 cm, szer. 3-5 cm. Po kwitnieniu opadają w całości, a na III wiosnę rozsypują się na ziemi.
tarczki łusek romboidalne zaokrąglone, grube z niezbyt odstającym biało szarym wyrostkiem
nasiona to jadalne orzeszki, barwy rdzawo-brązowej, nieregularnie jajowate, dł. 12 mm, szer. 7 mm. Latem, poprzedzającym dojrzewanie
Masa 1000 nasion - 200 - 240 g
Latem, poprzedzającym dojrzewanie wiewiórki, myszy, krzyżodzioby zaczynają niszczyć szyszki w celu wydobycia jadalnych nasion. Z tego powodu szyszki należy okryć druciana siatką o gęstych oczkach
Zbiór szyszek VIII-IX. Nasiona nie są jeszcze w pełni morfologicznie dojrzałe, nasiona mają nie całkiem wyrośnięty zarodek.
- Najszybsze dorastanie zarodków zachodzi na zebranych wcześniej i umieszczonych w piasku szyszkach, w temp. 16-18 º C, przez 4-6 tygodni. Po tym okresie zarodki osiągają dł. 5-7 mm -> wysiew w X lub do przechowywania.
- Podsuszyć do wilgotności 25% - w przewiewnym pomieszczeniu w temp. 16-18 º C, a następnie przechowywać w perforowanych workach foliowych w temp. 1-2 º C, do 2-3 lat. Następnie, po przechowaniu, moczyć 1-2 doby w wodzie i wysiewać w X. Stratyfikacja zachodzi przez zimę w warunkach polowych.
- Przechowywanie długookresowe: 3-7 lat.
po wyłuszczeniu:
4-5 tygodni faza ciepła - w temp. 16-18 º C
4-5 tygodni faza chłodna - w temp. 1-3 º C
4-5 tygodni faza ciepła - w temp. 16-18 º C
podsuszyć do wilgotności 15% (1-2 tygodnie w przewiewnym pomieszczeniu, w temp. 16-18 º C)
zapakować do szczelnie zamkniętych pojemników
pojemniki przechowywać w temp. - 5 , -10 º C
- po wyjęciu z chłodni: 1-2 doby w temp. 5 º C
1-2 doby moczyć w wodzie
6-8 tygodni chłodnej stratyfikacji
- Wysiew IV-V
Sosna wejmutka - Pinus strobus L.
Występuje w PN-Wsch. Ameryce PN. jeden z podstawowych gatunków leśnych wsch. Kanady i USA. Dostarcza tam dużych ilości drewna zwłaszcza dla przemysłu celulozowego. W Europie wprowadzona do uprawy w XVIII (1705), wkrótce po tym, w wielu krajach była jedną z najczęściej uprawianych sosen pochodzenia amerykańskiego.
charakteryzuje się szybkim wzrostem, szczególnie na żyznych, dostatecznie wilgotnych glebach.
wytrzymała na niskie temperatury oraz na zanieczyszczenia powietrza
drzewo jednopienne
w Polsce zaczyna obradzać w wieku 20-30 lat, w ojczyźnie o 10 lat wcześniej, lata urodzaju w Pl. co 2-3 lata, w Ameryce w zależności od warunków co 10 lat.
Kwitnie: V
♂- jajowate szyszeczki barwy żółtej
♀- walcowato wydłużone różowe lub purpurowe
Szyszki: w 1 roku po kwitnieniu małe, sterczące, czerwonobrązowe
w II roku, latem, wydłużają się do 10-15 cm i osiągają grubość 3-4 cm, łukowato zakrzywione, zwisają pojedynczo lub po 2-3
IX - przyjmują barwę cynamonowo brązową
Łuski - bez wyrostka, gładkie, skórzaste, zmarszczone na środku
Zbiór szyszek do poł. IX bo, X - otwierają się szyszki
Nasiona: owalne długości ok. 6mm, ciemnobrązowe z ciemniejszym marmurkowym nakrapianiem
-Skrzydełka: ok. 20 mm, ciemnobrązowe, obejmują nasiona kleszczowato, dość trudno oddzielają się od nasion
Masa 1000 nasion: ok. 20 g
Nasiona opornie kiełkują - zdolność kiełkowania średnio 59%
wysiew jesienny lub na wiosnę po dołowaniu przez zimę lub po 8 tygodniowej chłodnej stratyfikacji
Przechowywanie:
podsuszyć w temp. pokojowej (14 dni)
wilgotność 7% i temp. poniżej 4 ºC -> do 5 lat
długookresowe: wilgotność 3-6%, temp. - 5 do -10 ºC
Sosna czarna - Pinus nigra L.
Występowanie: góry Europy środkowej i południowej oraz Azji Mniejszej. W górach tworzy lasy sięgające 1400-1500 m npm. W Polsce preferowana na terenach zanieczyszczonych przez przemysł (gazy, pyły). Charakteryzuje się wolnym wzrostem i z tego powodu uważa się, że jest odporniejsza na substancje trujące.
Drzewo jednopienne. Zaczyna obradzać w wieku 15-40 lat, lata urodzaju co 2-5 lat.
Kwitnie w V.
♂- tworzą się u nasady nowych pędów, w postaci żółtych walcowatych kłosów
♀- karminowo czerwone szyszeczki, występują pojedynczo lub po 2 na końcu rozwijających się pędów.
Szyszki dojrzewają jesienią w II roku po kwitnieniu.
jajowate, symetryczne, dł. 5-10 cm.
Szarobrązowe, połyskujące z ciemnobrązowymi krótkimi wyrostkami na tarczkach
Opadają wkrótce po dojrzeniu i uwolnieniu nasion.
Zbiór XI-II i wyłuszczanie tj. u So zwyczajnej
Nasiona: owalne, dł. 5-7 mm, brązowe lub płowe, matowe
Objęte kleszczowato przez duże skrzydełko - brązowe z ciemniejszymi plamami
Masa 1000 nasion 19,8- 30,5 g (w Polsce)
Przechowywanie tj. So zwycz.
Nasiona wykazują gotowość do kiełkowania, którą potęguje 6-7 tygodniowa stratyfikacja chłodna
Świerk pospolity - Picea abies L.
Występuje w środkowej, PN i PN-Wsch Europie. Tworzy rozległe lasy na nizinach i w górach (do 2000 m npm w Alach). W naszych warunkach klimatycznych jest jednym z najszybciej rosnących drzew iglastych szeroko stosowany w uprawach leśnych. W Polsce najliczniej występuje w części Płd.-Wsch.oraz na Podkarpaciu i w górach. Nie obserwuje się występowania w Wielkopolsce, Mazowszu i Podlasiu z powodu małej ilości opadów, ubogich, piaszczystych gleb oraz gospodarczej działalności człowieka.
Zaczyna obradzać miedzy 25-60 rokiem życia. Do niedawna obradzał co 3-5 lat. Obecnie lata nasienne występują rzadziej.
Roślina jednopienna
Kwitnie w zależności od położenia IV-V
♂- w postaci jajowatych szyszeczek, dł. 2,5 cm, początkowo barwy czerwonej, a w okresie pylenia barwy żółtej, rozrzucone po całej koronie, z większym zagęszczeniem w części górnej, brak u b. młodych i b. starych drzew
♀- rozmieszczone tylko w górnej partii korony, w postaci długich 3-5 cm szyszeczek barwy karminowej lub zielonej, przed zapyleniem sterczą do góry, a później zwisają w dół
Szyszki: cylindryczne, dł. 6-17,5 cm. Po dojrzeniu, żółtobrązowe, jesienią, zaczynają się otwierać i uwalniać nasiona aż do wiosny.
Zbiór szyszek: XI/XII najczęściej z drzew ściętych.
Nasiona: Ciemno-rdzawo-brązowe,
4-5 mm, jeden koniec owalnie zaokrąglony, drugi spiczasto zakończony, brzegi okrywy nasiennej lekko śrubowato skręcone. Nasiona przypominają kroplę spadającej wody.
Skrzydełka złociste, zaokrąglone na wierzchołku, zwężające się ku nasionom
Masa 1000 szt. -7,7 g
Przechowywanie tj. So zwycz.
Wykazują gotowość do kiełkowania, wysiew na wiosnę.
Jodła pospolita - Abies alba L.
Występuje w górach Europy Płd. i środkowej, w Tatrach (do wysokości 1450m npm.). Od kilku lat obserwuje się zamieranie jodły z powodu przemysłowych zanieczyszczeń powietrza i gleby. Niektórzy wskazują, ze zamieranie jest spowodowane niskim poziomem wód gruntowych i ubogimi opadami atmosferycznymi.
Przez Polskę przebiega PN granica zasięgu.
Roślina jednopienna. Zaczyna obradzać miedzy 30 a 70 rokiem życia. Do niedawna obradzała obficiej co 3-4 lata, obecnie rzadziej i słabiej
Kwitnie IV/V
♂- szyszkowate z żółtymi pylnikami, dł.2-2,5 cm, otoczone u podstawy licznymi brązowymi łuskami
Wyrastają obficie w pachwinach igieł, na dolnej stronie ubiegłorocznych pędów, w górnych partiach korony nieco poniżej wierzchołka
♀- w postaci jajowatych szyszeczek, dł. ok. 6cm, zielone rzadziej czerwonawe, stoją na gałązkach w wierzchołkowej części korony
składają się z licznych wspierających łusek, zakrywających mniejsze różowe owocolistki z dwoma zalążkami
Szyszki: walcowate, wzniesione do góry, dł. 10-20 cm, często pokryte żywicą, Dojrzewają (zmiana barwy z zielonej w szarobrązową) w poł. IX, po dojrzeniu rozsypują się, na gałęziach pozostają tylko osie szyszek
Zbiór - 2 tygodnie przed dojrzeniem z drzew stojących
Nasiona: nieforemne, trojgraniste, dł. 10mm, z przyrośniętym skrzydełkiem. W okrywie nasiennej pęcherzyki żywiczne. uszkodzenie ich prowadzi do wycieku olejków żywicznych, co negatywnie wpływa na: zdolność kiełkowania, podatność na pleśnie.
Opornie kiełkujące
Masa 1000 nasion - 50,3 g
Wysiew: jesienią lub wiosną po zimowym dołowaniu pod okapem drzewostanu.
Przechowywanie;
PRZEZIMOWANIE: 25% wilgotności, otwarte lub perforowane pojemniki temp. 0 ºC
Do 3 lat 12-13% wilgotności temp. -4 do -10 ºC
Do 10 lat- 7-9 % wilgotności temp. -10 do -15 ºC
Wysiew jesienią lub wiosną po stratyfikacji 3-6 tygodni temp. 3-5 ºC
Daglezja zielona ( Jedlica Douglasa) - Pseudotsuga menziesii L.
Występowanie Ameryka PN ( Kanada do Kalifornii), rośnie na przybrzeżnych nizinach oraz w górach. Jeden z podstawowych gat. leśnych Ameryki PN.
Odkryta przez Europejczyków w końcu XVIII w. Pierwsze nasiona sprowadził do Anglii Douglas w 1827 roku. W krotce rozpowszechniła się w całej Europie, początkowo jako drzewo parkowe, a później leśne. W Polsce są znane liczne powierzchnie doświadczalne z II połowy XIX w., głownie w Wielkopolsce i Pomorzu Zachodnim.
Należy do najszybciej rosnących drzew iglastych i jest stosunkowo wytrzymała na niskie temperatury, ale jest to zależne od regionu, z którego pochodzą nasiona. Wrażliwe na niskie temperatury są populacje pochodzące z nabrzeżnych terenów nizinnych, najwartościowsze górzyste obszary środkowej części zasięgu (Waszyngton, Utah, Kolorado)
Drzewo jednopienne. Zaczyna obradzać już w wieku10 lat; 20-30 roku życia. Urodzaj nasion co 4-5 lat.
Kwitnie w V
Kwiatostany:
♂- żółtozielone, zebrane w cylindryczne drobne kotki, wyrastające pojedynczo w kątach igieł, po spodniej stronie gałązek
♀- zielone lub purpurowe szyszeczki wyrastające na końcach bocznych pędów, w wierzchołkowej części korony (w pełnym oświetleniu). Przed pełnym rozwojem nieco krótsze od igieł
- Szyszki: brązowe, dł. 5-10 cm,
jajowatego kształtu, mniej lub bardziej wydłużone, zwisające
łuski nasienne cienkie, całobrzegie, zaokrąglone.
łuski okrywające, o zaostrzonych klapach, wystają na zewnątrz szyszki w postaci trójklapowego języczka
dojrzewają IX/X
Nasiona: brązowe, złocisto lśniące, o trójkątnym zarysie i zaostrzonych wierzchołkach
Dł. 6-8mm, grubość 3-4mm
z płaskiej strony, pokrywa je całkowicie przyrośnięte skrzydełko (błoniaste, tempo zakończone, żółtobrązowe, dł. 8-10 mm)
II strona wypukła i jaśniejsza z ciemniejszymi brązowymi plamkami,
miękka okrywa nasienna, można ją rozgnieść w palcach.
- Masa 1000 nasion: 6-15 g
- Przechowywanie tj. So zwyczajna
- Nasiona opornie kiełkują. Wysiew jesienny nie wymaga żadnych przygotowań, natomiast wiosenny - stratyfikacja 2-4 ºC przez 3-7 tygodni. Przed rozpoczęciem stratyfikacji konieczne jest moczenie w wodzie przez 24 godz.
Modrzew europejski - Larix decidua L.
Występuje w Europie w kilku izolowanych obszarach. Typowy modrzew europejski obserwujemy w Alpach i Karpatach
Traktowany jest jako gat. zbiorowy złożony z kilku odmian geograficznych: Sudety - odmiana sudecka (var. Sudetica), Nizina i Wyżyna Małopolska - odmiana polska (var. Polonica).
Jedyne krajowe drzewo szpilkowe, które jesienią zrzuca szpilki
Drzewo jednopienne, zaczyna obradzać miedzy 15a 30 rokiem życia, obfitszy urodzaj nasion występuje, co2-4 lata
Kwitnie jednocześnie z rozwojem igieł IV- początek V.
Kwiatostany:
♂- w kształcie małych szyszeczek, dł.1-1,5 cm, początkowo żółte, później białawo żółte. U nasady okrywają je dachówkowate łuski. Skupione na zwisających pędach bocznych, zeszłorocznych lub starszych
♀- szyszeczkowate, dł. 1-2 cm, otoczone u nasady wieńcem igieł. Rozrzucone w koronie, tworzą się również na starszych gałęziach. Barwa kwiatów jest zmienna:
najczęściej zielone z czerwoną obwódką,
karminowo czerwone lub różowe
żółtozielone, żółte lub białawe
Szyszki jasnobrązowe lub szarobrązowe, mają różną wielkość ( dł. 1-5 cm) i kształt. Większe są na ogół jajowate, a mniejsze kuliste. W obrębie jednego drzewa występuje znaczne zróżnicowanie wielkości, zróżnicowana jest również budowa łusek nasiennych szyszek. Szyszki utrzymują się na gałęziach przez kilka lat.
Szyszki dojrzewają późną jesienią, w roku kwitnienia, a nasiona wysypują się pod koniec zimy kolejnego roku (II-IV)
Zbiór szyszek z drzew stojących XII-II z drzew rosnących lub ściętych
Wyłuszczanie w temp. 40C
Nasiona:
Brązowe, o zarysie zbliżonym do trójkąta
Dł. 3-5mm większe u odmiany europejskiej, a mniejsze u polskiej
Od strony pokrytej przyrośniętym skrzydełkiem błyszczące i płaskie, z drugiej strony matowe i wypukłe
Masa 1000 szt.- 4g
Cecha charakterystyczną dla modrzewia jest niski % nasion pełnych, zdolnych do kiełkowania- ok. 28% Z tego powodu musimy rozdzielić nasiona prze moczenie w wodzie przez 3 godziny. Na dno opadają zanieczyszczenia w postaci resztek szyszek i nasiona pełne
Nasiona nie są wrażliwe na podsuszanie - można je podsuszyć niemal do 0%, nawet te spławione
Przechowywanie:
Do 5 lat - 7%, temp. 5 C
10 lat - 6%, temp. - 5 C
dłużej - 5%, temp. - 10 C
Nasiona nie wymagają specjalnego traktowania przed wysiewem wiosennym. Moczenie powoduje większą wydajność wschodów.
Cis pospolity - Taxus baccata L.
Występowanie: Europa, PN Afryka, Kaukaz, Zach. Azja. W górach rośnie do 1500 m npm.
W dawnych czasach często spotykane drzewo w lasach nizinnych i górach. Występował w podszycie lasów mieszanych i liściastych, na glebach żyznych i wilgotnych. Niemal doszczętnie wytępiony z powodu cennego drewna wykorzystywanego do wyrobu mebli (intarsje), kusz i łuków.
Obecnie w Polsce pod całkowitą ochroną. Zachowały się nieliczne środowiska naturalne w Borach Tucholskich, koło Radomska i Szczecinka.
Niskie drzewo lub krzew, obradza w wieku 20-30 lat, a pod okapem drzewostanu 70-100 lat
Roślina dwupienna, kwitnie IV-V
Kwiatostany:
♂- tworzą się jesienią, w postaci pączków w pachwinach igieł, po dolnej stronie gałązek. Rozwijają się wiosną, przybierając postać drobnych szyszeczek, składają się z 6-14 pręcików. Każdy pręcik zwiera 2-8 woreczków pyłkowych
♀- składają się z jednego zlązka , okrytego licznymi drobnymi łuskami, osadzone, na krótkich trzoneczkach w katach igieł - trudno zauważyć
VIII-IX dojrzewanie
Nasiona twarde, owalne o ostro zakończonych wierzchołkach, oliwkowo brunatne, błyszczące. Otoczone szkarłatną i mięsistą osnówką -> nie zawiera trującej taksyny, jest słodka i chętnie zjadana przez ptaki oraz drobne zwierzęta, co pomaga w rozsiewaniu nasion
Zbiór nasion IX
Nasiona zapadają w głęboki spoczynek. Po jesiennym wysiewie tylko cześć nasion kiełkuje wiosną - reszta przeleguje przez 1-2 lata.
Aby nasiona kiełkowały bez przlegiwania wykonuje się stratyfikację ciepłą, z cyklicznie, co dobę, zmieniającą się temperaturą15 i 20 ºC przez 6 miesięcy, a później 3 miesiące stratyfikacja chłodna.
Przechowywanie:
Oczyścić z osnówki (8 kg nasion z osnówką-> 1kg czystych nasion)
Podsuszyć przez1-2 tygodnie w temperaturze pokojowej
Przechowywać na sucho: 5º C - do wiosny, 1-2º C - 5-6 lat
Cis można rozmnażać wegetatywnie -> szeroko rozrastające się krzewy.
1