O głośnym czytaniu przedszkolakom
W przedszkolu trudno sobie wyobrazić codzienną pracę bez odwołania się do literatury dziecięcej. Opowiadania i wiersze dla dzieci najlepszych poetów i pisarzy, baśnie i legendy są kanwą do organizowanych zajęć dydaktycznych, stanowią inspiracje do prac plastycznych, zabaw twórczych i odgrywania scenek teatralnych.
Niestety w dobie telewizji i komputerów nie wszyscy rodzice czytają swoim dzieciom lub opowiadają bajki. Coraz częściej czytanie książek zastępuje telewizja. Dziecięcy odbiorca kultury popularnej przez telewizję szybko wkracza w problemy świata emocji ludzi dorosłych. Ekranowa przemoc i agresja, obecna nawet w programach dla dzieci i filmach rysunkowych, nieustanna inwazja reklam wypełniająca wnętrza czasopism dziecięcych oraz fascynująca malucha władza nad światem jaką może dać gra komputerowa, to lubiane i przeżywane przez nich nowe wymiary współczesnej kultury, które tworzą zarazem dziecięce doświadczenie świata - obraz życia widziany nowymi realiami. Jest to dla nich najatrakcyjniejsza forma spędzania wolnego czasu. Rodzice nie kontrolują, co i jak długo ogląda ich dziecko. Jedno jest pewne - ta forma spędzania wolnego czasu źle wpływa na rozwój emocjonalny i umysłowy dziecka, zmienia strukturę mózgu i hamuje jego rozwój w wielu płaszczyznach sfer rozwojowych. Dlatego my, nauczyciele wychowania przedszkolnego jesteśmy zobowiązani do kształtowania w dzieciach nawyków czytelniczych. Jak mówi Irena Kuźmińska, człowiek nie rodzi się czytelnikiem. Według niej potrzebę kultury trzeba w nim obudzić, a skutecznym na to sposobem jest głośne czytanie.
Fundacja ABC XXI - Program Zdrowia Emocjonalnego, której Irena Kuźmińska jest prezesem, pod hasłem Cała Polska Czyta Dzieciom rozpoczęła kampanię popularyzowania głośnego czytania. Uważam, że do tej akcji powinni przystąpić zwłaszcza nauczyciele przedszkoli. Każdy nauczyciel wie, że właśnie w wieku przedszkolnym następują ogromne postępy językowe i poznawcze. Wzbogaca ono słownik, podejmuje już wypowiedzi wielozdaniowe. Warto dawać dziecku to, co najlepsze. Należałoby wspomnieć, jak ważną rolę pełni książka w wychowaniu przedszkolnym. Jest naszą cenną pomocą realizując poszczególne działy programowe wychowania w przedszkolu. Dlatego właśnie w listopadzie 2004r. przystąpiłyśmy do "Klubu Czytających Przedszkoli" i dziś chcemy wszystkich tu obecnych zachęcić do udziału w tej kampanii, podzielić się z koleżankami praktycznymi radami i cennych wskazówkami dotyczącymi głośnego czytania.
Co zrobić, aby książka zagościła w domu każdego dziecka? Odpowiedź jest prosta. Należy przeprowadzić pedagogizację rodziców zachęcają ich do współudziału w tej kampanii w imię dobra swojego dziecka. Każdy rodzic zdaje sobie sprawę, że głośne czytanie ma wiele zalet, (rozwija język i wyobraźnię, uczy myślenia; buduje i umacnia więzi pomiędzy rodzicami i dzieckiem; zapewnia emocjonalny rozwój dziecka; pomaga w jego wychowaniu; ułatwia mu naukę w szkole; kształtuje nawyk czytania i zdobywania wiedzy na całe życie) tylko trzeba ich zmobilizować, nakierować i wdrożyć w plan pracy wychowawczo - dydaktyczny swojej grupy. Rodzice chętnie przychodzą do przedszkola na zajęcia otwarte, przynoszą różne pozycje literatury dziecięcej wraz z malowankami i chętnie czytają wszystkim dzieciom opowiadania, wiersze, bajki, baśnie i legendy.
Czytać dziecku można w każdym wieku - niemowlakowi (gdyż czytanie na głos stymuluje rozwój jego mózgu i buduje trwałe skojarzenie czytanie z przyjemnością, poczuciem bezpieczeństwa), przedszkolakowi (gdyż rozbudza w nim ciekawość świata i ułatwia zrozumienie siebie i innych), a nawet nastolatkowi (gdyż pomaga im pokonać wiele problemów wieku dorastania). Zaszczepiona w dzieciństwie miłość do książek zaowocuje z dobrym skutkiem w przyszłości. Przyjemne doznania z książką u małego dziecka przygotowują miejsce dla zainteresowań literaturą w życiu dorosłym.
Jestem nauczycielką przedszkola od dwudziestu sześciu lat. Obecnie pracuję w grupie sześciolatków. Prowadzę tę grupę trzy lata. Czytałam im codziennie, przy każdej nadarzającej się okazji. Głośne czytanie jako jeden z elementów oddziaływania na dziecko włączyłam do swojego programu autorskiego: ABC przedszkolaka. Z początku chodziło mi o to, by dzieci szybciej i łatwiej pokonywały trudności związane z adaptacją do warunków przedszkolnych. Później zalety głośnego czytania wykorzystałam w swojej pracy licencjackiej pt: "Opowiadanie baśni przez dzieci przedszkolne".
Pojawia się pytanie: jakie lektury wybierać do czytania? Wydawnictwa "zalewają" nas bogato ilustrowanymi książkami, które od pierwszej chwili przyciągają wzrok rodziców jak i dzieci. Należy zwrócić uwagę nie tylko na stronę graficzną książki, ale przede wszystkim na jej treść. Rozwojowi dziecka służą książki dostosowane do jego wieku, napisane dobrą, poprawną polszczyzną. Proponuję korzystać z utworów znanych autorów literatury dziecięcej: J.Tuwima, J.Brzechwy, M.Konopnickiej, M.Kownackiej, K.Makuszyńskiego, D.Gellner, W.Chotomskiej, D.Wawiłow, braci Grimm, J.Ch.Andersena, A.Lindgren; bo są one gwarancją dobrego wpływu na rozwój dziecka. Poza tym zainteresowanych odsyłam do wybrania konkretnych tekstów z listy książek rekomendowanych przez Fundację.
Jak czytać?
Przystępując do czytania, staram się stworzyć odpowiednią atmosferę. W młodszych grupach głośne czytanie odbywało się na leżakowaniu. W sześciolatkach zaczynam od słuchania muzyki relaksacyjnej leżąc z zamkniętymi oczami. Kiedy dzieci są zrelaksowane zaczynam czytać. Dzieci mogą słuchać w dowolnej pozycji, najczęściej siedząc na dywanie. Stosownie do tematyki książki odpowiednio moduluję głos, pewne nastroje staram się wyrazić mimiką. Po każdej przeczytanej stronie, jeżeli jest ilustrowana, pokazuję ilustracje. Kiedy spontanicznie reagują, np. wybuchami śmiechu, nie bronię im tego. Staram się podtrzymać radosny nastrój. Po przeczytaniu książki, bajki, baśni i tp. Najczęściej rozmawiam z dziećmi o przygodach bohaterów. Opisują zdarzenia następujące po sobie. Malują wybrany przez siebie fragment z utworu literackiego. Książki dobieram tak, by treścią odpowiadały możliwością i zainteresowaniom dzieci. Celem czytania zawsze powinna być przyjemność dziecka.
Kącik książki.
Kącik książki powinien być w każdej sali bez względu na wiek dzieci. Książki powinny być wówczas dostosowane do ich wieku, zainteresowań i potrzeb pracy dydaktycznej. Ciągle powinien być aktualizowany. Dzieci powinny mieć łatwy dostęp do książek, czasopism, ponieważ uczą się tym samym poszanowania ich.
Wybór książki.
Na podstawie materiałów, które otrzymałam z Fundacji, opracowałam i wygłosiłam na zebraniu dla rodziców referat Głośne czytanie - antidotum na telewizję. Wskazałam, na co warto zwrócić uwagę, kupując książki dla swojego dziecka (czy książka ma autora, czy nazwisku znanego pisarza nie towarzyszy słowo "według", dobrze jest wybierać opracowania zawierające tekst, który ma pobudzać wyobraźnię dziecka, ilustracja nie może się narzucać, ma jedynie iść za tekstem). Książkę, zanim kupimy, warto chociażby pobieżnie przeczytać. Udzieliłam praktycznych rad, kiedy najlepiej czytać (dobrą porą na czytanie jest wieczór) i jak to robić, szczególnie jeśli rodzice mają trudności, by nakłonić dziecko do słuchania. Rodzice otrzymali listę tytułów rekomendowanych przez Fundację. Pomysł głośnego czytania dzieciom w przedszkolu spotkał się z aprobatą ze strony rodziców. Wyrazili zgodę na pomoc w organizowaniu lekcji czytelniczych w bibliotece publicznej. Uważam, że jest to interesująca forma pomocy dzieciom, szczególnie z uboższych rodzin, gdzie brak jest kultury literackiej. Często jest to spowodowane niezrozumieniem problemu ze strony rodziców lub brakiem środków finansowych na zakup książek. Dlatego uważam, że należy wdrażać dzieci, by same, jak pójdą do szkoły umiały korzystać z usług bibliotek.
W przedszkolu czytają dzieciom nie tylko nauczyciele, rodzice ale również dzieci ze Szkoły Podstawowej i Gimnazjum w Bolesławiu. Czytają im głównie utwory z listy książek rekomendowanych przez fundację, które wcześniej przygotowuje nauczycielka pracująca w bibliotece szkolnej.
Głośne czytanie jest bardzo łatwe, bo jest w zasięgu możliwości każdego. Nie wymaga szczególnych zdolności ani nakładów finansowych. Jest też bardzo trudne, bo wymaga dyspozycyjności i zaangażowania. Może być zarówno dla nauczycieli, jak i rodziców praktycznym pomysłem na pożyteczne spędzenie czasu z dzieckiem, pomysłem, jak wychować dziecko, by zapewnić mu wszechstronny rozwój.