19. NAUCZANIE A WYCHOWANIE ( ŁOBOCKI „TEORIA WYCHOWANIA W ZARYSIE”)
Edukacja - ogół wpływów na człowieka. Celem edukacji jest dokonywanie zmian w sobie, w otoczeniu - z zachowaniem wolności. Dokonuje się wszędzie przez wszystkich ludzi.
Każda edukacja jest wychowaniem, ale nie każde wychowanie jest edukacją.
Wychowanie w ujęciu szerokim jest nadrzędne w stosunku do edukacji.
Wychowanie w ujęciu wąskim jest podrzędne w stosunku do edukacji.
UCZENIE SIĘ - proces zamierzonego nabywania przez uczący się podmiot wiadomości, umiejętności, nawyków dokonujący się w toku bezpośredniego i pośredniego poznawania rzeczywistości (przyrodniczej, społecznej, kulturowej i technicznej).
NAUCZANIE - kierowanie, organizowanie uczenia się uczniów.
KSZTAŁCENIE - proces przekazywania uczniom określonego zawodu, wiadomości, umiejętności, nawyków, dorobienia się własnych poglądów, przekonań. Celem jest przygotowanie do zawodu.
Kształcenie = uczenie się + nauczanie + wychowanie. (Bezwińska)
Kształcenie ogólne(efekt wykształcenia ogólnego - brak zawodu) i zawodowe (mające na celu przygotowanie do zawodu - zawód).
OPIEKA - wspomaganie, wspieranie człowieka w rozwoju. Dzięki opiece zapewnia się prawidłowe warunki wychowawcze. Opieka i wychowanie wzajemnie przenikają się. (Łobocki).
Rodzaje opieki:- materialna, moralna, zdrowotna, prawna, wychowawcza
20. WYCHOWANIE A SAMOWYCHOWANIE ( ŁOBOCKI „TEORIA WYCHOWANIA W ZARYSIE”)
SAMOWYCHOWANIE - czynne ustosunkowanie się podmiotu do procesu własnego rozwoju, wyrażające się w regulowaniu własnego postępowania i działania według dobrowolnie przyjętych wzorów postępowania lub systemu wartości. Jest to świadome i celowe kierowanie sobą. Człowiek sam wybiera sobie cele i wartości.
Aktywność samowychowawcza powstaje pod wpływem braku równowagi pomiędzy podmiotem a otaczającym światem, przede wszystkim zaś światem ludzi i stosunków między nimi. Nierównowaga występuje wówczas, kiedy jednostka odczuwa konflikt między pragnieniami a powinnościami, między zachciankami a normami regulującymi współżycie ludzkie. Może ona powstać również pod wpływem różnic dostrzeganych między „ja” idealnym a „ja” realnym. Nierównowaga wywołuje potrzebę regulowania swego stosunku z otoczeniem oraz potrzebę osiągnięcia w życiu wybranych wartości. Potrzeby te stają się punktem aktywności samowychowawczej.
Strukturę samowychowawczą tworzą następujące elementy:
- wybór wzoru (cel, który podmiot chce osiągnąć) - człowiek wytwarza idealne „ja” wzór osobowy, który chce osiągnąć
- analiza sytuacji - podmiot wybiera wzór i dąży do jego osiągnięcia analizując różne sytuacje, w jakich go można realizować
- autoocena - na obraz autooceny składają się: wiedza o sobie, normalne stany wewnętrzne, właściwości podmiotu, relacje między podmiotem a innymi ludźmi. Autoocena jest zjawiskiem zmiennym, człowiek podnosi jej poziom pod wpływem powodzeń udanego działania, zaś obniża poziom pod wpływem niepowodzeń.
- podjęcie decyzji
- kierowanie sobą w dążeniu do osiągnięcia celu - dzieci w wieku 10 - 11 lat stają się zdolne do kierowania sobą w realizacji trudnych zadań. Dziecko zaczyna postępować według autonomicznych zasad moralnych i można dopatrywać się świadomego samowychowania.
- autokontrola - porównanie osiągnięć z zamiarami. Zbliżanie się do obranego wzoru dostarcza zadowolenia, zaś oddalanie - niezadowolenie.
21. EDUKACJA JAKO PRZEKAZYWANIE WARTOŚCI ( ŁOBOCKI „TEORIA WYCHOWANIA W ZARYSIE”)
W uprawianej dotychczas teorii wychowania wciąż odczuwa się pewien niedosyt w nawiązywaniu do wartości. Nadal głównym przedmiotem jej zainteresowań pozostają cele i metody wychowania oraz psychospołeczne uwarunkowania.
W teorii wychowania, przez „wartość” rozumie się na ogół to wszystko, co uchodzi za ważne i cenne dla jednostki i społeczeństwa, jest godne pożądania, łączy się z pozytywnymi przeżyciami i stanowi jednocześnie cel dążeń ludzkich.
Niekiedy zakłada się, że wartości obejmują nie tylko te o wydźwięku pozytywnym, lecz także negatywnym. Interesujące z pedagogicznego punktu widzenia są przede wszystkim wartości o wydźwięku pozytywnym, tj. mogące stanowić podstawę powzięcia decyzji i dokonywania trafnych wyborów w sprawach moralnych. Chodzi tu szczególnie o wartości uniwersalne i ponadczasowe, nazywane również wartościami podstawowymi lub ogólnoludzkimi.
Wychowanie, w którym nie wprowadza się dzieci i młodzieży w świat wartości, jest z reguły wychowaniem połowicznym i mało skutecznym, a nierzadko bezmyślnym i społecznie szkodliwym. Przede wszystkim nie przygotowuje ono wystarczająco do podjęcia życiowo ważnych decyzji, zgodnych z podstawowymi zasadami moralności. Wychowanie do wartości wydaje się szczególnie potrzebne obecnie, kiedy człowiek jest zdolny zarówno do kierowania procesami związanymi z coraz bardziej skomplikowaną produkcją dóbr materialnych, jak i do stosowania środków masowej zagłady, nie waha się nawet ingerować w prawa natury (inżynieria genetyczna). Stworzona przez człowieka cywilizacja naukowo-techniczna może wpływać na niego destrukcyjnie.
Wychowanie do wartości ma dzisiaj, w czasach relatywizmu moralnego w stosunkach międzyludzkich, niebagatelną rolę do spełnienia. Toczy się walka o pozyskanie ludzi dla wartości nie zawsze zasługujących na uznanie z moralnego i ogólnoludzkiego punktu widzenia. Nierzadko walkę tę prowadzi się celem zapewnienia sobie taniej popularności i płynących z niej korzyści materialnych.
Przemiany w strukturach społeczno-politycznych i państwowych, które nastąpiły po 89r, nie zdołały zapewnić odnowy moralnej naszego społeczeństwa. Ciągle spotykamy się z przekupstwem, demoralizacją, alkoholizmem, patologiami w rodzinie, niedowładem etyki pracy itd. Na pewno wychowanie to nie jest w stanie przeciwdziałać wszelkim przejawom zła w życiu jednostkowym i społecznym, ale bez niego zachowania i postawy moralne ludzi będą z pewnością wiele bardziej odbiegać od doskonałości. Nie ulega wątpliwości, że niedosyt wychowania do wartości w świecie współczesnym prowadzi do wzrostu zjawiska brutalizacji życia, zaniku sacrum na rzecz profanum. Natomiast przybliżanie dzieciom wartości z czasem nadaje ich życiu sens.
Spośród wartości uniwersalnych, o jakie należałoby zabiegać w procesie wychowania, na szczególną uwagę zasługują między innymi takie, jak altruizm, tolerancja odpowiedzialność, wolność czy sprawiedliwość.
Doniosłą rolę w wychowaniu może spełnić także zabieganie o przyswajanie dzieciom takich wartości, jak miłość, dobroczynność, prawdomówność, godność, honor.
Mówiąc o wartościach w wychowaniu, nie sposób przemilczeć ich powiązań z celami wychowawczymi. Bezsprzecznie „wartości” i „cele” są pojęciami bliskoznacznymi, a na pewno rzadko się wzajemnie wykluczają. Na ogół celowi wychowania, cieszącemu się powszechną aprobatą społeczną, przysługuje określona wartość będąca jednocześnie jego uzasadnieniem. Kwestią nadal otwartą pozostaje pytanie: jakim wartościom należałoby dawać pierwszeństwo w stanowieniu celów wychowawczych.