Konflikty o różnym charakterze miały miejsce w ciągu całej historii ludzkości. Wojny o zasięgu regionalnym, czy też lokalnym toczyły się na świecie nawet w okresie uważanym powszechnie za czas pokoju.
Termin konflikt zbrojny jest używany nie tylko w odniesieniu do walki zbrojnej między dwoma lub więcej państwami, ale dotyczy także konfliktów w obrębie jednego kraju. Z punktu widzenia przyczyny konfliktu można wyróżni kilka charakterystycznych podłoży konfliktów opisanych poniżej.
Konflikty o podłożu religijnym i etnicznym.
Konflikty o takim charakterze występują najczęściej w państwach wielonarodowościowych lub wielowyznaniowych, w których grupy etniczne lub religijne walczą ze sobą o wyodrębnienie samodzielnych, suwerennych obszarów. Takim konfliktem był wojny toczone na obszarze byłej Jugosławii. Niezależnie od politycznych przyczyn tych walk, konflikty narodowościowe i religijne między prawosławnymi Serbami, rzymskokatolickimi Chorwatami i muzułmańskimi Bośniakami doprowadziły do czystek etnicznych na skalę niespotykaną w Europie od zakończenia II wojny światowej.
Wyjątkowo krwawy przebieg ma wiele konfliktów na kontynencie afrykańskim, których podłoże sięga niekiedy czasów kolonializmu. Pod koniec XX w. nasilenie walk między plemionami Hutu i Tutsi w Rwandzie doprowadziło do ataków ludobójstwa. Konflikty o podobnym charakterze występują, z różnym nasileniem, także w Azji np.: na Filipinach i w Indonezji, gdzie akty pogromów ludności mają przede wszystkim podłoże religijne.
Do najbardziej długotrwałych , ciągle nierozwiązanych konfliktów etnicznych należy problem kurdyjski. Kurdowie to około 30-to milionowy naród, który o możliwość utworzenia własnego państwa walczył od wielu stuleci z Persami i Arabami, czy Turkami.
Konflikty o podłożu politycznym.
Ten rodzaj konfliktów wywołany jest najczęściej z powodu różnic ustrojowych i światopoglądowych oraz tych wynikających z prześladowań politycznych. Przykładem jest Kambodża, na której obszarze od 1968r. trwała wojna między wojskami rządowymi, a zbrojnymi ugrupowaniami Czerwonych Khamerów. W 1972 r. zdołali oni opanować większość terytorium kraju.
Wojny o podłożu politycznym powodowane są także chęcią kontrolowania tzw. punktów lub obszarów strategicznych, którymi mogą być wyspy, przełęcze, czy cieśniny. Takim konfliktem była wojna o leżące na południowym Pacyfiku Falklandy (Malwiny) wypowiedziana przez Argentynę Wielkiej Brytanii. Obydwa państwa rościły sobie prawo do terytorialnej zwierzchności nad tym archipelagiem. Bezpośredni konflikt zbrojny trwał od czerwca do lipca 1982r. Pokonana Argentyna nie zrezygnowała ze swoich roszczeń. Dopiero w 1989r. nastąpiła poprawa stosunków argentyńsko-brytyjskich. I czasowe zawieszenie sporów.
Szczególnym rodzajem konfliktów wybuchających na tle politycznym są ruchy separatystyczne. Występują one wówczas, gdy grupy ludności w danych kraju dążą do oderwania części terytorium państwowego i ustanowienia samodzielnego tworu administracyjnego. Ten rodzaj konfliktów bywa często zaliczany do konfliktów o podłożu religijnym lub etnicznym. Ruchy te występują obecnie niemal na całym świecie. Najbardziej znane konflikty na tym tle to:
- walka Palestyńczyków o utworzenia własnego państwa
- ponawiane próby oderwania się Czeczenii od Federacji Rosyjskiej
- dążenia Tybetańczyków do samodzielności lub uzyskania daleko posuniętej autonomii w ramach chińskiej Republiki Ludowej
- próby utworzenia własnego państwa przez mniejszość muzułmańską na Filipinach
- walka Basków o oderwanie zamieszkanych przez nich Hiszpanów
- działania katolickiej mniejszości w Irlandii Północnej, zmierzającej do połączenia tej części wyspy z Irlandią
- walka Tamilów o utworzenie odrębnego państwa na części terytorium Sri Lanki.
Niektóre z narastających przez lata konfliktów zostały w ostatnim okresie rozwiązane. W 2002 r. niepodległość otrzymał Timor Wschodni, dawna kolonia portugalska, a następnie indonezyjska prowincja. Dążenie niepodległościowe Timorczyków były przez wiele lat krwawo tłumione. W czasie prowadzonych przez wojska czystek, a także na skutek głodu zginęło od 1075r ponad 200tys ludzi.
Konflikty terytorialne
Konflikty te to walka o przebieg granic. Spory o kontrolę nad terytoriami są szczególnie ostre na obszarach dawniej skolonizowanych. Doprowadziło to do wielu groźnych konfliktów, które co jakiś czas powracają przybierając formę długotrwałej wojny.
Najwięcej sporów występuje w Afryce i Azji. Najostrzejszy z nich toczy się między Pakistanem, a Indiami. W 1947r. okres kolonialnego panowania Wielkiej Brytanii w tym regionie zakończył się utworzeniem na subkontynencie indyjskim muzułmańskiego w większości Pakistanu i hinduistycznych Indii. Oba kraje wnoszą roszczenia terytorialne do indyjskiego stanu Dżammu i Kaszmir. Jeszcze w tym samym roku doszło do I wojny o ten stan, który w jej efekcie został podzielony. Dziś połowę prowincji kontrolują Indie, jedną trzecią Pakistan, a pozostałą cześć Chiny. Niespokojnie jest zwłaszcza w indyjskiej części Kaszmiru, w której muzułmańscy rebelianci toczą zaciętą walkę o przyłączenie do Pakistanu lub o przyznanie niepodległości. Taka sytuacja powoduje. Że co jakiś czas wybuchają starcia między armią pakistańską, a indyjską, mnożą się wywołane przez strony konfliktu akty terroru, dotykające zwłaszcza ludność cywilną. Od wybuchu w 1989r. antyindyjskiego powstania zginęło już ponad 10. tys osób.
Inne obecnie rozgrywające się konflikty terytorialne to np.:
- dyplomatyczny spór rosyjsko - japoński o archipelag Kuryli
- konflikty terytorialne na terenie byłego ZSRR
- spory terytorialne związane z dążeniem Albańczyków zamieszkujących Kosowo do uzyskania szerokiej autonomii w ramach federacji Serbii i Czarnogóry lub przyłączenie tego regionu do Albanii.
W wewnętrznych i międzynarodowych konfliktów zbrojnych bardzo trudno jest określić jednoznacznie przyczynę sporów. Niekiedy kilka przyczyn nakłada się na siebie, co powoduje narastanie problemów i wreszcie wybuch konfliktu. Taka sytuacja była na Sri Lance, państwie zamieszkałym przez dwa narody: gdzie 74% stanowią Syngalezi ( na ogół buddyści), a 18% - wyznający hinduizm Tamilowie. W czasach kolonialnych Brytyjczycy, rządzący wówczas na Cejlonie, faworyzowali tamilską mniejszość, która dzięki temu zdominowała administrację oraz polityczne i gospodarcze życie kraju. Ta wyraźna dysproporcja stała się podłożem nasilających się konfliktów między Tamilami a Syngalezami po uzyskaniu niepodległości. Bezpośrednim impulsem do wszczęcia krwawych walk było jednak zabicie 23 lipca 1983r 13 żołnierzy armii rządowej przez bojowników tamilskich. W odpowiedzi Syngalezi rozpoczęli prześladowania Tamilów - według niektórych źródeł zginęło wówczas ponad 2000 osób. Miejsce sporadycznych aktów terroru zajęła wojna partyzancka, w której obie strony popełniły zbrodnie, a śmierć poniosło co najmniej 50 tys. osób.
Konfliktem zbrojnych, który od lat budzi szczególny niepokój świata, jest konflikt arabsko-izraelski na Bliskim Wschodzie. Palestyna jest historyczna krainą położona nad Morzem Śródziemnym. Od najdawniejszych czasów na jej obszarze ścierały się wpływy państw europejskim, azjatyckich i Egiptu. W latach 1922 - 1948 mandat z ramienia Ligi Narodów sprawowała na tym obszarze Wielka Brytania. Deklaracja o utworzeniu państwa żydowskiego złożona w 1917 przez rząd brytyjski spowodowała, że na tereny zamieszkane od setek lat przez ludność arabską zaczęli napływać imigranci żydowscy, wracający do Ziemi Obiecanej. Wzrost liczby ludności żydowskiej na tym obszarze, zwłaszcza po II wojnie światowej, doprowadził do nieuchronnego konfliktu z ludnością arabską. Zgodnie z decyzją ONZ z 1947r. na obszarze historycznej Palestyny miały powstać dwa państwa - żydowskie i arabskie. W 1948 roku wybuchła wojna Izraelko - arabska, w wyniku której Palestyna przestała istnieć na mapie świata. W państwach sąsiadujących z Izraelem powstawały obozy, które często stawały się ośrodkami ruchu oporu. Bojownicy Organizacji Wyzwolenia Palestyny dokonywali zbrojnych napadów i ataków terrorystycznych wymierzonych przeciwko Izraelowi. Przez wiele lat pokojowe inicjatywy, mediacje i wysiłki dyplomatyczne nie przynosiły żadnych wymiernych efektów. Pokojowe rokowania prowadzone od lat 70-tych ubiegłego wieku zakończyły się podpisaniem w 1979r. porozumienia w Camp David, w wyniku którego Izrael oddał Egiptowi obszar Półwyspu Synaj. Jednak dopiero w 1993r. w Oslo zostało podpisane porozumienie izraelsko-palestyńskie.
Innym obszarem konfliktów, na którym od dawna skupia się uwaga opinii światowej, są kraje położone w sąsiedztwie Zatoki Perskiej. Rządzący od 1979r. prezydent Iraku Saddam Husajn, stworzył w tym regionie jedno z najbardziej represyjnych państw na świecie. W 1984r. użył on broni chemicznej wobec irackich Kurdów. Zaatakował on także sąsiednie kraje - Iran (1980) i Kuwejt ( 1990). Agresja na Kuwejt przyczyniła się do utworzenia na świecie szerokiej, antyirackiej koalicji politycznej i wojskowej największej od zakończenia II wojny światowej. Wojska sprzymierzonych państw w 1991r. rozbiły armię iracką, ale Saddam Husajn pozostał przy władzy, a Irak nie przestał zagrażać procesom stabilizacji w regionie. To zagrożenie, po wyczerpaniu możliwości pokojowych spowodowało kolejną wojskową interwencję i Iraku (2003r), w której obok sił amerykańskich wzięli udział żołnierze kilku innych państw w tym między innymi Polska. Doprowadziła ona do obalenia dyktatury Saddama Husajna.