LEKI AUTONOMICZNEGO UKŁADU NERWOWEGO
Leki układu adrenergicznego (współczulnego)
Adrenomimetyki (sympatykomimetyki) - agoniści, działanie pobudzające
Adrenomimetyki działające bezpośrednio
Aminy katecholowe
noradrenalina (NA) (α+)
adrenalina (A) (α+β+) (Adrenalinum inj. 1mg/ml, Fastjekt)
dopamina (DA) (pobudza gł. rec. dopaminergiczny, w większych dawkach także α i β) (Dopaminum hydrochloricum inj.)
izoprenalina (β+)
α-adrenomimetyki
Nieselektywni agoniści receptora α
midodryna - prolek
korbadryna
Selektywni agoniści α1
fenylefryna (Neosynephrin, Febrisan, Coldrex MaxGrip, Otrivin Allergy)
nafazolina (Rhinazin, Betadrin)
tetryzolina (Visine Classic, Starazolin)
ksylometazolina (Xylometazolin, Otrivin)
oksymetazolina (Nasivin, Oxalin)
netoksamina
Selektywni agoniści α2
klonidyna (Iporel)
moksonidyna
guanabenz
β-adrenomimetyki
Nieselektywne (β1 i β2)
izoprenalina
orcyprenalina (Astmopent)
bametan
bufenina
Selektywni agoniści β1
dobutamina
Selektywni agoniści β2
salbutamol (Salamol, Ventolin, Salbutamol syrop)
formoterol (Foradil, Symbicort, Oxis, Zafiron)
salmeterol (Serevent, Seretide )
fenoterol (Berotec)
terbutalina (Bricanyl)
rimiterol
Adrenomimetyki działające pośrednio- uwalniają NA z pęcherzyków synaptycznych i/lub hamują jej wychwyt zwrotny ze szczeliny synaptycznej.
amfetaminy
kokaina
tyramina
efedryna (Efrinol, Ephedrinum hydrochloricum inj.)
pseudoefedryna (Sudafed, Acatar, Ibuprom Zatoki, Modafen, Cirrus)
Adrenolityki (sympatykolityki) - Leki hamujące czynność układu współczulnego:
α-adrenolityki, α-blokery
α1 i α2-adrenolityki
fentolamina
tolazolina
Alkaloidy sporyszu i ich pochodne
ergotamina (Ergotaminum-Filofarm, Coffecorn mite, Coffecorn forte, Bellergot)
grupa ergotoksyn
ergokrystyna
ergokornina
ergokryptyna
α1-adrenolityki
prazosyna
doksazosyna (Cardura, Zoxon, Apo-Doxan)
terazosyna [2mg, 5mg](Hytrin, Kornam)
urapidil
alfuzosyna (Dalfaz)
tamsulosyna (Omnic, Tanyz, Urostad, Prostadil)
β-adrenolityki, blokujące receptor β, β-blokery
nieselektywne β-adrenolityki - β1 + β2
propranolol [10mg, 40mg] (Propranolol-WZF)
tymolol (Cosopt, Ganfort, Timoptic, Xalacom, Oftensin)
sotalol (antyarytmiczny) (Biosotal)
nieselektywne β-adrenolityki z dodatkowym działaniem agonistycznym - PAA
oksprenolol
pindolol (Visken)
karteolol (Arteoptic)
β-adrenolityki z dodatkowym działaniem wazodylatacyjnym
celiprolol
karwedilol [6,25mg, 12,5mg, 25mg](Dilatrend, Vivacor)
nebiwolol [5mg](Nebilet, Nedal)
selektywne β1-adrenolityki (kardioselektywne)
acebutolol (Sectral)
atenolol (Atenolol-Sanofi)
bisoprolol (Concor, Concor-Cor, Bisocard)
metoprolol (Metocard, Metocard ZK, Betaloc ZOK, Beto ZK)
Leki sympatolityczne o różnym mechanizmie działania:
Guanetydyna - wypieranie NA z ziarnistości magazynujących w neuronach adrenergicznych
guanoksan
guanfacyna
klonidyna - pobudzenie ośrodkowych i obwodowych receptorów α
metyldopa (Dopegyt)
rezerpina - (Normatens) blokada aktywnego transportu z aksoplazmy do magazynów - hamowanie wychwytu zwrotnego
Leki układu cholinergicznego (przywspółczulnego)
Cholinomimetyki (parasympatykomimetyki) - pobudzające
Bezpośrednio pobudzające receptory muskarynowe (M)
Acetylocholina i estry choliny
metacholina
karbachol
betanechol
Alkaloidy cholinomimetyczne
pilokarpina (Pilocarpinum hydrochloricum gtt. opht.)
muskaryna (nie stosowana w lecznictwie - znaczenie toksykologiczne)
arekolina (weterynaria)
Pośrednio pobudzające receptory muskarynowe - w wyniku zahamowania acetylocholinesterazy - enzymu rozkładającego Ach, inhibitory hydrolazy acetylocholiny, acetylocholinoesterazy (IAChE),
Odwracalne
fizostygmina - alkaloid pochodzenia naturalnego, penetruje barierę krew-mózg
neostygmina (Polstigminum)
pirydostygmina (Mestinon)
ambenonium (Mytelase)
edrofonium
nowe inhibitory
nowe inhibitory acetylocholinoesterazy, działają wybiórczo w mózgu, z mniejszym stopniu na narządy obwodowe, (zast. w chorbie Alzheimera)
donepezil (Aricept, Donepex)
rivastigmina (Exelon, Nimvastid)
galantamina (Nivalin)
Nieodwracalne - związki fosforoorganiczne, pestycydy, insektycydy, gazy bojowe (prawie nie stosowane w lecznictwie ze względu na silną toksyczność)
fluostygmina (Diflupyl)
jodek ekotiopatu - ekotiopan
insektycydy (np. paration, malation, paraokson),
bojowe środki trujące (Tabun, Sarin, Soman)
Reaktywatory acetylocholinoesterazy - odtrutki w zatruciu nieodwracalnymi IAChE
obidoskym
pralidoksym
DAM
Cholinolityki (parasympatykolityki) - hamujące czynność układu przywspółczulnego
Naturalne - alkaloidy cholinolityczne
atropina (Atropinum sulfuricum 1% gtt.opht.)
pochodne atropiny
homatropina
eukatropina
skopolamina (hioscyna) - w postaci bromowodorku i butylobromku (Buscopan, Scopolan)
Belladonnae extractum (Kapsiplast)
Syntetyczne
O działaniu obwodowym (nie przenikające do OUN)
oksyfenonium
adyfenina
ipratropium (Atrovent, Otrivin Duo)
tiotropium (Spiriva)
trospium
tolterodyna (Detrusitol)
solifenacyna (Vesicare)
tropikamid (Tropicamidum 0,5%, 1% gtt.opht.)
pirenzepina
telenzepina
O działaniu ośrodkowym OUN - stosowane w chorobie Parkinsona
biperiden (Akineton)
benzatropina
triheksyfenidyl (Parkopan)
Leki spazmolityczne o działaniu muskulotropowym i neurotropowo-muskulotropowym
papaweryna (Papaverinum hydrochloricum inj. 40mg/2ml)
denaweryna
propiweryna
oksybutynina (Ditropan, Driptane)
mebeweryna (Duspatalin, Duspatalin Retard)
oksyfenonium (Spasmophen)
III. Środki porażające zwoje układu autonomicznego - (ganglioplegica)
nikotyna (Nicorette, Niquitin)
lobelina
cytyzyna (Tabex)
koniina
sparteina
trimetafan
mekamylamina
oksyfenonium
UWAGA!: Kursywą oznaczono preparaty złożone, zawierające oprócz wymienionej również inne substancje lecznicze