Włodzimierz Szturc,

Teoria dramatu romantycznego w Europie XIX wieku,

Bydgoszcz 1999.

(wybór)

G. G. Byron a zagadnienia konstrukcji bohatera romantycznego.

• s. 106. „Ponieważ Byron konsekwentnie obdarzał swoich bohaterów mocą własnego indywiduali-zmu, cechami bezkompromisowych i tajemniczych podróżników, przeto można sądzić, iż właśnie medium jego postaci było przyczyną romantyzacji ich twórcy na kontynencie”.

• s. 109. „przekonanie, że zarówno powieść poetycka, jak i dramat romantyczny posiadają tzw. byro-nicznego bohatera, którego cechami miały być: tajemniczość losu, skrytość myśli lub nieczystość sumienia, wreszcie ciężar jakiejś zbrodni, który ten bohater na sobie nosi. Są to trafne rozpoznanie, ale odnoszące się wyłącznie do bohaterów Giaura i Korsarza. (…) Byroniczny bohater - i to jest je-go cecha - żyje w świecie pozbawionym wymiaru soteriologicznego, żyje w pustej transcendencji. Dlatego jest dumny i samotny”.

• s. 109. „Bohater dramatu romantycznego związany jest z określoną strukturą wypowiedzi, w ra-mach której funkcjonuje, a jest nią monolog wewnętrzny”.

• Jedną z cech konstytutywnych dramatu romantycznego jest formalna kategoria samotnego boha-tera. Warianty tej kategorii: bohater wyobcowujący się; wyobcowany, skłócony ze światem albo też pozbawiony (poszukujący) własnej tożsamości.

• Odpowiednikiem formalnej kategorii samotnego bohatera = monolog (szczególnie monolog wewnę-trzny).

• Słowo „samotność” , otwierające Wielką Improwizację, ma charakter samoznaczny; jest to bowiem i konstatacja sytuacji Konrada w tej scenie i konsekwencja poprzedniej, kończącej się ucieczką wszystkich więźniów. Konrad na temat swej wypowiedzi, jakim jest związek słowa z samotnością. Jest to związek wykluczający możliwość komunikacji, bowiem domeną samotności jest milczenie.

• Kordian - samotność bohatera jest tu raczej wynikiem odrębności wyobraźni, stanem normalnym natomiast jest samotność myśli.

9. Adam Mickiewicz i koncepcja dramatu słowiańskiego w Lekcji XVI.

• „dramat jest najsilniejszą realizacją artystyczną poezji” - Mickiewicz (cechy profetyczne); tak ustalił właściwą kategorię dla poety-dramaturga: kategoria przewidywalności wydarzeń.

• romantyczny dramat = dramat narodowy, profetyczny i jego początek mieści się w potencji słowa danego każdemu narodowi z osobna.

• Mickiewicz wiązał początki dramatu ze słowem poetyckim, któremu przypisywał cechy prorocze i każdemu narodowi „dane” zostało jakieś szczególne słowo, które było zaczynem narodowej litera-tury.

• zasadnicza kategoria dramatu romantycznego: upiór (wprowadzony przez A. Mickiewicza).

• Dramat romantyczny, poza sferą filozoficznych odniesień, miał się „rozgrywać między piosenką a epopeją”.

• W modelu dramatu-syntezy wyróżnić można m.in.: 1) dramat ma charakter wizyjny, jest projekcją historii, ze względu na profetyzm poety i jego cel; 2) dramat tematycznie nawiązuje do właściwej danej kulturze tradycji literackiej i religii; 3) dramat ma charakter liryczny (związany z pieśniami chó-ru); 4) kategoria podstawowa świata przedstawiana jest cudowność.

1