Edukacja ekologiczna - cele, metody, formy, rola nauczyciela.

Cele edukacji ekologicznej powinny obejmować :
- przekazanie dzieciom podstawowych wiadomości o ekosystemach, obiektach i zjawiskach przyrodniczych występujących w najbliższej okolicy,
- dostarczanie dzieciom wiadomości na temat przyczyn zanieczyszczania wody, powietrza, gleby i lasów oraz sposobów zapobiegania tym zanieczyszczeniom,
- pogłębianie wiadomości na temat roślin i zwierząt żyjących na Ziemi,
- stwarzanie okazji do bezpośrednich kontaktów z przyrodą i obserwacji zjawisk przyrodniczych,
- rozwijanie umiejętności dostrzegania piękna przyrody,
- kształtowanie przyjaznego stosunku do roślin i zwierząt,
- kształtowanie podstawowych zasad ochrony przyrody,
- rozwijanie umiejętności racjonalnego korzystania z odnawialnych i nieodnawialnych
zasobów przyrody,
- kształtowanie poczucia odpowiedzialności za stan środowiska przyrodniczego,
- zrozumienie zależności pomiędzy stanem naturalnego środowiska a zdrowiem i samopoczuciem własnym i innych ludzi obecnie oraz w przyszłości,
- rozwijanie zdolności właściwego reagowania na niszczenie środowiska przez rówieśników i dorosłych,
- rozwijanie aktywnych form wypoczynku na łonie przyrody.
O skuteczności pracy dydaktycznej nauczycieli w edukacji dzieci w dużym stopniu decydują formy organizacyjne. Dobór form edukacji ekologicznej w przedszkolu zależy od wielu czynników np. liczby dzieci, wyposażenia placówki, czasu i miejsca uczenia się. Do podstawowych form stosowanych w przedszkolu można zaliczyć :
- wycieczki i spacery do różnych ekosystemów, instytucji, zakładów pracy, muzeów itp.,
- prace praktyczne na rzecz ochrony i kształtowania środowiska,
- udział w akcjach związanych z ochroną naturalnego środowiska człowieka,
- konkursy i uroczystości o tematyce ekologicznej,
- propagowanie idei ochrony i kształtowania środowiska człowieka,
- odbiór audycji radiowych, telewizyjnych, przeglądanie czasopism, albumów przyrodniczych oraz innych źródeł wiedzy o stanie i pięknie środowiska przyrodniczego oraz jego ochronie i kształtowaniu.
Równie ważny, w edukacji ekologicznej dzieci, jest dobór stosowanych metod. Istotne jest, by były to metody wynikające z koncepcji wielostronnego kształcenia. Istnieją, jak podaje K. Żuchelkowska, cztery grupy takich metod:
1. metody asymilacji wiedzy oparte na aktywności poznawczej o charakterze reproduktywnym,
2. metody samodzielnego dochodzenia do wiedzy oparte na aktywności poznawczej, związanej z rozwiązywaniem problemów,
3. metody waloryzacyjne (eksponujące) cechujące się przewagą aktywności emocjonalnej i artystycznej,
4. metody praktyczne oparte na aktywności praktyczno - technicznej.
Według K. Żuchelkowskiej w edukacji ekologicznej przedszkolaków mają zastosowanie następujące metody :
a) w grupie metod asymilacji wiedzy
- pogadanka - rozmowa nauczyciela z dziećmi polegająca na tym, że nauczyciel zadając pytania przewiduje odpowiedzi dzieci,
- praca z książką - omawianie ilustracji zawartych w książce;
b) w grupie metod samodzielnego dochodzenia do wiedzy
- metoda problemowa - rozwiązywanie problemów ekologicznych w ciągłej interakcji między nauczycielem a dziećmi, stosowana z dziećmi 5-6-letnimi,
- metoda sytuacyjna - wprowadzenie dzieci w konkretną sytuację, dzieci muszą ją zrozumieć i podjąć decyzje związane z jej rozwiązaniem oraz przewidzieć skutki tych decyzji, stosowana z dziećmi 5-6-letnimi,
- burza mózgów - rozwiązywanie określonego zadania lub problemu zespołowo, dzieci podają jak najwięcej pomysłów, z których wybiera się najlepszy, stosowana z dziećmi 5-, 6-letnimi,
- gry dydaktyczne - wykorzystywane na zajęciach i podczas samodzielnego działania dzieci, występuje w nich element zabawowy,
c) w grupie metod waloryzacyjnych ( eksponujących )
- metody impresyjne - polegają one na uczestniczeniu dzieci w eksponowanych wartościach związanych z ochroną i kształtowaniem naturalnego środowiska,
- metody ekspresyjne - polegają one na wyrażaniu własnych przeżyć, doznań, uczuć w konkretnej działalności na rzecz środowiska a także w twórczości plastycznej, konstrukcyjnej i słownej,

d) w grupie metod praktycznych
- eksperyment - prowadzony przez dzieci w warunkach naturalnych lub w kąciku przyrody.
Natomiast M. Studzińska podaje nieco inny podział metod. Za szczególnie przydatne w przedszkolu uważa :
1) metody kierowania samodzielną pracą dzieci tj.
a) obserwacja,
b) praca w ogrodzie przedszkolnym i kąciku przyrody,
c) praca z książką,
d) zajęcia plastyczne,
2) metody poszukujące tj.
a) rozmowa,
b) pogadanka heurystyczna,
3) metody podające tj.
a) opowiadanie i opis,
b) czytanie.
Dobór określonych metod zależy od treści przekazywanych dzieciom. W celu uatrakcyjnienia zajęć często łączy się dwie lub trzy metody na jednym zajęciu.
W procesie edukacji ekologicznej ważnym czynnikiem są środki dydaktyczne. Pełnią one wiele funkcji. Służą zdobywaniu wiadomości i wyrabianiu właściwych postaw wobec przyrody i kształtowania środowiska. W przedszkolu można wykorzystać następujące środki dydaktyczne:
- okazy naturalne,
- środki wizualne: filmy, fotografie, ilustracje, obrazy, reprodukcje obrazów, rysunki,
- środki słuchowe: audycje radiowe, piosenki, wiersze, opowiadania, inscenizacje i inne teksty literackie, odgłosy zwierząt, ptaków,
- środki manipulacyjne: karty, domino, gry planszowe, loteryjki itp.,
- środki i urządzenia techniczne: lupa, mikroskop, akwaria, terraria, różne naczynia i sprzęt do obserwacji.
Oprócz wymienionych czynników wpływających na proces budzenia świadomości ekologicznej istotną rolę odgrywa nauczyciel. To właśnie on uczy dzieci żyć w zgodzie z przyrodą, racjonalnie korzystać z jej dóbr, chronić przed dewastacją i zanieczyszczeniami. Zainteresowania nauczyciela i jego stosunek do przyrody udzielają się dzieciom. Nauczyciel powinien stale pogłębiać własny stan wiedzy przyrodniczej, dostrzegać uroki przyrody. Powinien uwrażliwić dzieci na piękno przyrody oraz na negatywną i niszczycielską działalność człowieka. Wszyscy powinniśmy pamiętać, że świat, w którym żyjemy zasługuje na lepsze traktowanie.

---