7.04

WZAJEMNE RELACJE JEDNOSTKI ZE ŚRODOWISKIEM

• pedagogika społeczna jako dziedzina nauki, która zajmuje się pewnymi kwestiami pedagogiki społecznej, które są jednocześnie przedmiotem jej badań

• żeby móc coś nazwać nauką musi być cel badań, przedmiot badań, metody badawcze, język oraz uporządkowana struktura

• pedagogika społeczna jest nauką humanistyczna (ze względu na przedmiot badań), praktyczną (ze względu na cel), aksjologiczną (bo istotne jest funkcjonowanie wartości). Przedmiotem badań pedagogiki społecznej jest środowisko, uwarunkowania środowiska, człowiek i jego rozwój oraz grupy społeczne, działania społeczne, wartości

W JAKI SPOSÓB METODOLOGICZNIE POCHODZI SIĘ W PEDAGOGICE SPOŁECZNEJ DO ZWIĄZKÓW ŚRODOWISKA Z JEDNOSTKĄ?

• pedagogika społeczna powstała jako ruch społeczeństwa w odpowiedzi na przemiany społeczne, które zachodziły w społeczeństwie w wyniku rozwoju technologii, przemysłu i gospodarki

• pedagogika społeczna była ruchem działaczy społecznych, którzy czuli się odpowiedzialni za innych ludzi

• pierwszych badaczy charakteryzowała gotowość działania oraz budowa demokratycznego, sprawiedliwego państwa

• W. Theiss nazwał początki pedagogiki społecznej pedagogiką wzmożenia duchowego

• tradycyjna pedagogika zajmowała się procesem wychowawczym, procesem kształcenia intelektualnego, które przebiegało w specjalnie zaaranżowanych sytuacjach. Natomiast pedagogika społeczna zajęła się prosem wychowawczym w oderwaniu od procesu dydaktycznego- to była nowość w pedagogicznym myśleniu

• pedagogika społeczna przede wszystkim nastawiona była praktycznie- zwracała uwagę na użyteczność badań i poznania naukowego. W związku z czym środowisko traktowano i definiowano w zależności od potrzeb, czyli możliwości i intencji przekazu

• w podejściu Radlińskiej chodziło nie o budowanie teorii, a o to w jaki sposób opisać warunki wprowadzania zmiany w środowisko. Efekty oddziaływań wychowawczych Radlińska uzależniała od jednostki w procesie wychowawczym. Szczególną wagę przywiązywała do wartości i mówiła, że ich przyjmowanie przez każdego jest inne, więc nie można założyć określonych efektów procesu wychowawczego. W koncepcji Radlińskiej środowiskiem mogło być wszystko- środowisko traktowała jako metaforę, która oddaje wielość i złożoność możliwych bodźców, które powinny być celowo wykorzystywane przez pedagogów, traktowała środowisko jako przestrzeń, która powinna być przez pedagogów celowo konstytuowana. W pedagogice podkreśla się, że poznanie teoretyczne nie jest celem samym w sobie, ma przede wszystkim służyć optymalizacji działań praktycznych

• Kamiński skupił się na środowisku wychowawczym, które miało być jednej strony nacechowane intencjonalnością wychowawczą, a z drugiej strony miało działać na zasadzie filtra, które miał przepuszczać treści wartościowe, a zatrzymywać wszystko, co miało źle wpływać na wychowanka

• 3 podejścia do relacji środowisko- jednostka (A. Kargulowa):

1. traktuje środowisko jako miejsce naturalnego rozwoju człowieka

• wychowanie człowieka polega na pielęgnowaniu naturalnego rozwoju jednostki- należy pielęgnować wrodzone cechy, talenty i właściwości jednostki, ale żeby było to możliwe trzeba dokonać diagnozy jednostki, aby odkryć jej talenty, wrodzone cechy, a z drugiej strony trzeba diagnozować środowisko, aby poznać jego dobre i złe strony, aby usunąć z niego te bodźce, które ewentualnie mogą zakłócać naturalny rozwój

• człowiek ujmowany jest tradycyjnie, jako istota biosocjokulturowa

• środowisko ujmowane jako podłoże, z którego człowiek czerpie informacje, wzory, energię do życia i działania. Dlatego właśnie środowisko powinno dostarczać te elementy w jak najlepszej formie

• nurt psychopedagogiczny- środowisko ujmowane jest bardzo wąsko, ponieważ utożsamiane z interakcją wychowawca- wychowanek. Nacisk kładzie się na jednego i drugiego. Zadaniem wychowawcy jest diagnozowanie potrzeb osób wychowywanych, rozpoznawanie tego, jakie mają możliwości, jak potrafią przystosowywać się do środowiska, jakie są ich lęki, wspomaganie rozwoju polega na psychicznym wsparciu, budowaniu poczucia bezpieczeństwa, rozładowywaniu napięć. Wychowawca ma pomagać wychowankowi w odnoszeniu sukcesów i godzeniu się z porażkami. Pedagog powinien działać na rzecz samorozwoju, samoakceptacjo, samorealizacji wychowanka. Jest to możliwe, gdy sa zaspokajane potrzeby fizjologiczne i socjalne. Badania doprowadziły do sporządzenia rejestru potrzeb i strategii pomocy- dla dzieci, młodzieży i dorosłych

• nurt socjopedagogiczny- najważniejszą kwestią badawczą jest środowisko. Środowisko diagnozuje się, aby poznać wszystkie czynniki,. Które będą wspomagać rozwój człowiek. Dokonuje się pomiarów środowisko wg skal, standaryzowanych mierników, by stworzyć modelowe środowisko, instytucje wychowawcze. Stosuje się metodę monografii, analizy demograficznej oraz analizy danych statystycznych. Rola pedagogia polega na preparowaniu zmian w środowisku. Pedagog powinien być liderem środowiska, osobą, która organizuje to środowisko, by stało się czynnikiem wspomagania. Ideał wychowawczy- konstrukt określonej kultury, w której przyszło nam żyć. Pedagog powinien niwelować rozwój niepożądanych cech i wspomagać rozwój cech pozytywnych

1. środowisko jako źródło bodźców, symulujących rozwój człowieka

• środowisko jako źródło z góry przewidzianych bodźców, które modelują intencjonalny rozwój

• relacja wychowawca- wychowanek ma charakter przyczynowo- skutkowy. Diagnozuje się środowisko pod kątem tych bodźców, które mają największy wpływ na wychowanka, a zadaniem pedagoga jest dostarczanie pożądanych bodźców, sytuacji, które będą stymulowały rozwój wychowanka. To podejście odwołuje się do koncepcji kultury postkonfiguratywnej. W związku z czym istotny jest w tym podejściu przekaz międzygeneracyjny, aby kultura trwała, trzeba przekazywać dobra, które się sprawdziły. Dobro wspólne tworzą wszyscy, żeby było możliwe działanie na wychowanka poprzez bodźce istnieje potrzeba tworzenia instytucji animacji kulturowej, opieki całkowitej itp.

• pedagodzy społeczni kładą nacisk na wychowanie poprzez naśladownictwo wzorów i pożądanych zachowań. Pedagog społeczny, powinien organizować środowisko oraz sytuacje pożądane wychowawczo

1. środowisko jako układ społecznych interakcji świadomych podmiotów

• nawiązuje do podejścia humanistycznego, reprezentowanego m. in przez Floriana Znanieckiego (kładł nacisk na znaczenie i wg niego środowisko to wszystko to, co dostrzegamy i czego doświadczamy)

• nie tylko kładzie się nacisk na przedmioty materialne, ale przede wszystkim na wewnętrzne potrzeby człowieka

• środowisko to wszystko to, czemu człowiek przypisuje znaczenia. Takim środowiskiem mogą być zwyczaje, obyczaje, mity, religie- bo to wszystko buduje człowieka

• człowiek kształtuje się poprzez doświadczenia, które są jego udziałem, kształtuje się poprzez pokonywanie życia. Nie można usuwać ze środowiska żadnych bodźców

• zadaniem pedagoga jest to, aby towarzyszyć wychowankowi, wspomagać go w trudnych chwilach

• współczesne podejście do środowiska (D. Urbanik- Zając) mówi o tym, że tradycyjne podejście do środowiska traktuje środowisko i jednostkę jako 2 odrębne byty. Natomiast o odrębności środowiska możemy mówić tylko wtedy, gdy nie ma w nim człowieka, ponieważ człowiek podejmuje działanie w środowisku, w związku z czym jeśli człowiek działa w środowisku, jeśli je zmienia, tworzy warunki działania to zmienia nie tylko środowisko, ale samego siebie. Dlatego korzystniejszym terminem zamiast środowiska byłoby uczestnictwo społeczne. Zwraca uwagę, że relacja jednostka- środowisko jest relacja procesualną, jest procesem. Proces ten realizuje się na 2 sposoby: poprzez tworzenie warunków, które dają możliwość zmiany, tworzą warunki rozwoju i wzrostu jednostki lub grup społecznych lub poprzez akt wyboru, ponieważ wybory, których dokonujemy w życiu powodują zmiany naszego działania środowiskowego. Poprzez nasze działania w środowisku możemy przeprowadzić zmiany przewidywalne (celowo ukierunkowane) lub nieprzewidywalne (nieukierunkowane)

• 4 sfery uczestnictwa społecznego:

• przyrodnicze- przestrzeń tworzenia warunków rozwoju

• społeczne- określenie możliwości rozwojowych

• symboliczno- komunikacyjne- komunikacyjnej interpretacji

• sferę kreacji kulturowej- tworzenie znaczeń i sensów naszych przeżyć

1