81-86, Materiały, Geologia, Geologia Historyczna

81. Facje syluru

Sylur to okres, w którym mamy koniec ruchów górotwórczych orogenezy kaledońskiej.
Faza ardeńska w Europie to sfałdowanie osadów basenu kaledońskiego w Norwegii i Szkocji. Znacznie słabiej faza ta zaznacza się w odnodze środkowoeuropejskiej. Jest ona czytelna w górach Harzu i Ardenach.
Faza eryjska r11; schyłek syluru.
Wulkanizm jest intruzywny zwłaszcza pod koniec syluru. Występuje głównie w Skandynawii. Jest to wulkanizm kwaśny lub średnio zasadowy. Jest to pierwszy wulkanizm lądowy.
Wykształcenie regionalne syluru.
Sedymentacja w obszarach głębszych (geosynklinalnych) to głównie ciemne iłowce oraz łupki ilaste, krzemionkowe i lidytowe z graptolitami. Jest to facja łupków graptolitowych. Miąższość tych łupków to kilka tysięcy metrów.
Sedymentacja w obszarach płytszych (epikontynentalnych):
facja detrytyczna (piaskowce, mułowce, rzadziej zlepieńce)
facja węglanowa (wapienie masywne, organodetrytyczne, dolomity, margle) z liczną fauną trylobitów, ramienionogów, liliowców, jamochłonów i głowonogów.
W Polsce skały syluru na powierzchni występują w Górach Świętokrzyskich i w Sudetach, a pod przykryciem skał młodszych niemal na całym obszarze Polski pozakarpackiej

82. Charakterystyczna fauna syluru (wielkoraki, graptolity), organizacja drabiny troficznej w

sylurze

Graptolity i konodonty są w dalszym ciągu dobrze rozwijającymi się grupami o dużym znaczeniu biostratygraficznym. Bentos osiadły reprezentują gąbki, stromatoporoidy koralowce (szczególnie denkowce), liliowce i mszywioły, tworzące rafy sylurskie. Po dnie wędrowały trylobity i drapieżne staroraki, na które polowały łodziki - przodkowie współczesnych głowonogów, o prostych muszlach, gigantycznych rozmiarach (do 9 m) i twardych "dziobach", którymi mogły skruszyć pancerze trylobitów. Do planktonu należały, między innymi, tentakulity i małżoraczki także o dużym znaczeniu biostratygraficznym.

Kręgowce, obecne w morzach już od końca kambru, zaczęły przybierać kształt coraz bardziej przypominający ryby. Bezszczękowce były filtratorami

83. Jakie trudności musiały pokonać organizmy aby zasiedlić lądy?

Odwodnienie(przetchlinki, płucotchawki), wymiana gazowa wewnątrz organizmu- płuca; wewnętrzny układ naczyniowy- rozprowadzanie wody, wydalanie toksyn( u roślin są one często bronią)
Szkielet podtrzymujący ciało- ma to związek z przyciąganiem ziemskim
Promieniowanie słoneczne
Zmiany temperatur- dobowe, roczne
Zmiana sposobu odżywiania

84. Najstarsze organizmy lądowe (glony, grzyby, rośliny i zwierzęta i inne)

85. Najstarsze lądowe rośliny naczyniowe. Podział i ewolucja psylofitów.

Królestwo: PLANTAE (rośliny niższe, wyższe)

TYP: TRECHEPHYTA (rośliny naczyniowe)

Klasa: PSYLOPHYTA (psylofity)

Najstarsze rośliny lądowe, znamy je z górnego syluru i dewonu. Są gromadą silnie zróżnicowaną. Były to rośliny zielone, o liściach szczątkowych, nie posiadały korzeni, a coś w rodzaju rozgałęzionych kłączy (bulwy z chwytnikami). Pędy psylofitów pokryte były skórką z aparatami szparkowymi, pod którymi znajdowała się kora pierwotna, w środku znajdował się rdzeń z tkanką naczyniową. Wzrost pędów odbywał się szczytowo, na końcach pędów znajdowały się grubościenne zarodnie, które mogły być albo pojedyncze albo skupione.

Klasa: CYROPSIDA (widłaki)

Najstarsze widłaki znane są z górnego syluru

grupa: lepidodendrony - rośliny drzewiaste osiągające ponad 30 [m] wysokości i do 2 [m] średnicy. Pień i liście były pokryte bliznami po opadających liściach. Poduszeczki mają kształt rombowy, ułożone są spiralnie. Na końcach gałązek znajdowały się szyszki z zarodnikami o długości od kilku do kilkudziesięciu centymetrów. Nie posiadały korzeni, a kłącza zwane stigmariami, z których wyrastały drobne (1 - 40cm) appendixy
grupa: sygilarie - zwane drzewami pieczęciowymi. Poduszeczki liściowe mogą być owalne lub 6-ścio boczne. Mogły być nieznacznie rozgałęzione. Szyszki wyrastały na szczycie, pod pękiem liści. (Stigmaria i appendix jak u lepidodendronów)
Klasa: EPISETOPSIDA (skrzypy)

Znane od środkowego dewonu. Przedstawicielami skrzypów są kalamity, które dochodziły do 80 [m] wysokości. Pnie kalamitów wyrastały z kłączy o licznych korzeniach przybyszowych. Pnie były okółkowo rozgałęzione, wewnątrz puste. Liście kalamitów ułożone okółkowo, wąskie albo zrośnięte u nasady, albo wolne jak asterophylites. Kalamity dzielimy na grupy:

asterokalamity - stare
kalamity
klinolisty - kilka [m] długości, wśród nich także formy ziemno-wodne. Odznaczają się okółkami zrośniętymi z 6 listków
TYP: PTEROPSIDA (paprocie)

Pojawiły się w dewonie, silnie rozwinęły się w karbonie, miały pokrój drzewiasty, zwykle znajdujemy oddzielnie liście i pnie. Systematyka nasiennych i właściwych jest sztuczna, opiera się o kształt i sposób osadzenia listków na łodydze łodydze unerwienie listków

Klasa: SPERMATHOPHYTA (rośliny nasienne)

Pod Klasa: GYMNOSPERMATA (nagonasienne)

grupa: sagowce - postacią przypominają palmy. Posiadają krótki masywny pień. Na górze pióropusz wielkich liści, ustawionych spiralnie. Pojedyncze pierzaste. Kwiaty rozdzielnopłciowe, znane od karbonu do dziś
grupa: benetitopsida (benetyty) - jest to grupa wymarła, występowały w młodszym paleozoiku do kredy włącznie.
grupa: ginkopsida (miłorzębowe) - były szeroko rozpowszechnione w trzeciorzędzie, charakteryzowały się wachlarzowatymi liśćmi
grupa: cordaikopsida (kordality) - od karbonu do permu, o wysokości ok. 40 [m] z długimi liśćmi, lancetowatego kształtu. Nie miały korzeni głównych, tylko przybyszowe, które odchodziły poziomo
grupa: caytoniates (kajtonity) - mezozoiczne rośliny spokrewnione z paprociami nasiennymi. Miały palczasto rozwidlone liście , lancetowate, odchodzące od cienkiej szypułki
Klasa: CONIFEROPSIDA (Iglaste)

Drzewa iglaste pojawiły się pod koniec karbonu

Klasa: ANGIOSPERMOPHYTA (okrytonasienne)

Zarówno rośliny zielone jak i drzewiaste. Dzielą się na 2-liścienne i 1-liścienne.

Ewolucja psylofitów: ryniofity, zosterofilofity i trymerofity.

Ryniofity to najpierwotniejsze, pionierskie rośliny lądowe. Pojawiły się na ziemi w pierwszej połowie ery paleozoicznej - w sylurze. Zapoczątkowały wszystkie linie rozwojowe prowadzące do współcześnie żyjących lądowych gatunków roślin
Do ryniofitów należą, uważane za pierwsze, najprostsze i najbardziej prymitywne, lecz typowo lądowe rośliny - Cooksonia. Pojawiła się w ludlowie (ok. 420 mln lat temu) i żyła do wczesnego dewonu. Ich wzniesione nagie, zakończone pojedynczymi zarodniami, widlasto rozgałęziające się pędy miały kilkanaście centymetrów wysokości. Miały one zaczątki prymitywnych wiązek przewodzących. Najlepiej jednak znane i zbadane są ryniofity odkryte w skamieniałych dewońskich bagniskach odkopanych pod szkocką miejscowością Rhynie (stąd nazwa całej grupy).Należą do nich rynia i hornea. Dorastały one do pół metra wysokości. Ich rozgałęziające się widlasto pędy wyrastały z płożącego się kłącza o podobnej budowie. Nie wykształciły korzeni. Ich łodygi były zakończone zarodniami - były to więc sporofity. Równie prosta była budowa wewnętrzna tych roślin; ciało ich było pokryte epidermą, pod którą znajdowała się tkanka miękiszowa pełniąca funkcje asymilacyjne. Środkiem przebiegała cienka wiązka przewodząca. Ewolucja roślin lądowych przebiegała bardzo szybko. W ciągu 40 mln lat z ryniofitów utworzyły się wszystkie linie rozwojowe współczesnych roślin lądowych. Dały one początek z jednej strony grupom roślin o dominującym gametoficie - mszakom i glewikom, zaś z drugiej roślinom, u których w cyklu życiowym dominuje sporofit, zaś gametofit uległ niejednokrotnie znacznej redukcji i całkowitemu uzależnieniu od pokolenia bezpłciowego. Ta gałąź rozwojowa doprowadziła do powstania współczesnych widłakowych, skrzypów, paproci i roślin nasiennych. Wywodzące się z ryniofitów zosterofilofity dały początek linii rozwojowej prowadzącej do współczesnych widłakowych. Zosterofilofity pojawiły się na Ziemi na początku dewonu. Ich przodkami były ryniofity. Odróżniały się znacznie od pozostałych grup roślin. Ich nerkowate zarodnie osadzone na trzoneczkach zebrane były na końcach bezlistnych pędów. Zosterofilofity były niewielkimi roślinami tworzącymi gęste darnie. Ich gametofity i sporofity odgrywały w cyklu życiowym taką samą rolę. Zosterofilofity stanowią ogniwo łączące ryniofity z widłakami. Wywodzące się z ryniofitów trymerofity zapoczątkowały linię rozwojową skrzypów, paproci i pranagozalążkowych - bezpośrednich przodków roślin nagonasiennych.
Szczątki trymerofitów znamy z osadów dewońskich. Były bezlistnymi roślinami, pochodzącymi bezpośrednio od ryniofitów. U prymitywnych trymerofitów łodygi rozgałęziały się widlasto. Zwykle jednak jedno z rozgałęzień rosło wolniej, było mniejsze i \'spychane\' na bok przez drugie, rosnące mocniej i szybciej. W ten sposób doszło do wykształcenia wyraźnej osi głównej. Tak ukształtowana roślina była mechanicznie silniejsza i odporniejsza na złamania od widlasto rozgałęzionych ryniofitów i części zosterofilofitów. Zarodnie wykształcone na końcach słabiej rosnących gałązek nie hamowały wzrostu pędu głównego.

Trymerofity mogły stać się gigantami ówczesnej flory - dorastały do l m wysokości. Gałązki boczne stawały się coraz krótsze, zachodziły na siebie, aż w końcu skupiały się w pęczki. Jednocześnie następowała ich specjalizacja. U następców trymerofitów na końcach jednych z nich wykształcały się zarodnie - były to liście zarodnionośne, czyli sporofile. Inne odgałęzienia zbliżały się do siebie i zrastały, przybierając postać szerokich liści asymilacyjnych.
Trymerofity zapoczątkowały dwa szeregi rozwojowe roślin lądowych: skrzypów i paproci oraz pranagozalążkowych, które dały początek przeważającej części żyjących współcześnie roślin lądowych.

86. Flora czertów z Rhynie

Ryniofity odkryte w skamieniałych dewońskich bagniskach odkopanych pod szkocką miejscowością Rhynie (stąd nazwa całej grupy).Należą do nich rynia i hornea

Rhynie Chert - stanowisko paleontologiczne typu Konservat-Lagerstätten zawierające skamieniałości roślinne i zwierzęce jednego z najstarszych ekosystemów lądowych z wczesnego dewonu (pragu; około 400 mln lat temu). Stanowisko znajduje się na północ od wioski Rhynie (Aberdeenshire, Szkocja). Odkryte zostało w 1912 roku przez miejscowego lekarza dra W. Mackie'go. Skamieniałości zachowane są w martwicach krzemionkowych, tworzących się w pobliżu gorących źródeł i gejzerów. Wskutek mineralizacji krzemionką skamieniałości mają bardzo dobrze zachowaną mikrostrukturę części miękkich (rośliny z zachowaną strukturą komórkową, nawet wraz z aparatami szparkowymi).

Zespół sinice (np. Archaeothrix, Kidstoniella, Longiella, Rhyniococcus)
grzyby
najstarsze znane porosty (Winfrenatia)
zielenice (Mackielle, Rhynchertia)
ramienice (Palaeonitella)
nematofity (Nematophyton, Nematoplexus) - o nieustalonej pozycji systematycznej
rośliny telomowe(psylofity)