Definicja - wypowiedź, która podaje znaczenie jakiegoś wyrazu lub wyrażenia, ewentualnie podaje jednoznaczną charakterystykę definiowanego przedmiotu

Definicje realne - podają charakterystykę definiowanego przedmiotu bądź przedmiotów. Charakterystyka musi podawać istotę tego przedmiotu, wskazywać wszystkie istotne cechy

Definicja nominalna - wyrażenie podające znaczenie jakiegoś wyrazu bądź wyrażeń

Definicje realne i nominalne mogą być wyrażone w 3 stylizacjach:

1) słownikowa - zarówno definiens, jak i definiendum użyte są w supozycji materialnej (cudzysłów)

2) semantyczna - tylko definiendum jest użyte w supozycji materialnej, np. wyraz „adiunkt” oznacza pracownika naukowo-dydaktycznego wyższej uczelni.

3) przedmiotowa - ani definiens, ani definiendum nie występują w supozycji materialnej

Rodzaje definicji:

1) ze względu na budowę definicji

a) równościowe - maja budowę trójelementową, składają się z: - definiendum - wyrażenia definiowanego; - zwrotu łączącego - np. znaczy tyle co, jest to; - definiens - zwrot definiujący

* definicje klasyczne (treściowe) - przyjmują postać: A jest to B mające cechy C. definiens będzie podawał pewien rodzaj oraz różnicę gatunkową, np. lek recepturowy - produkt leczniczy sporządzany w aptece na podstawie recepty lekarskiej

* definicje nieklasyczne (zakresowe) - w definiensie wyliczamy elementy, które wchodzą do zakresu definiendum, np. karami są: grzywna, ograniczenie wolności, pozbawienie wolności, 25 lat pozbawienia wolności, dożywotnie pozbawienie wolności.

Definicje klasyczne i nieklasyczne można podzielić na:

- definicje wyraźne - w definiendum zawierają tylko wyraz bądź wyrażenie definiowane

- definicje kontekstowe (w uwikłaniu) - zawierają w definiendum nie tylko wyrażenia definiowane, wyraz definiowany występuje w szerszym kontekście

b) nierównościowe - nie mają budowy trójelementowej

* definicje przez postulaty (aksjomatyczne) - tworzą je zestawy zdań, w których umieszcza się definiowany wyraz bądź wyrażenie; te zdania łącznie pozwalają na zrozumienie definiowanego wyrażenia, np. Przez umowę użyczenia użyczający zobowiązuje się zezwolić biorącemu, przez czas oznaczony lub nieoznaczony, na bezpłatne używanie oddanej mu w tym celu rzeczy.

* definicje indukcyjne (rekurencyjne) - określają zbiór desygnatów jakiejś rzeczy, w ten sposób, że najpierw wymienia się jeden lub kilka desygnatów tej nazwy, a potem pośrednio wskazuje się pozostałe desygnaty poprzez podanie jakiejś relacji, np. Nie może być świadkiem przy sporządzaniu testamentu osoba, dla której w testamencie została przewidziana jakakolwiek korzyść. Nie mogą być również świadkami: małżonek tej osoby, jej krewni lub powinowaci pierwszego i drugiego stopnia oraz osoby pozostające z nią w stosunku przysposobienia.

Definicje cząstkowe - definicje niezupełne, nie podają pełnej charakterystyki wyrazu lub wyrażenia. Mogą przyjąć postać definicji: równościowych, nierównościowych, nieklasycznej. Cechuje je tzw. błąd nieadekwatności, będzie albo za szeroka, albo za wąska. Są często stosowane.

2) ze względu na stawiane definicjom zadania

a) sprawozdawcze (analityczne) - mają za zadanie utrwalić już istniejące w języku znaczenie wyrazu lub wyrażenia. Tylko one mogą być zdaniami w sensie logicznym.

b) projektujące (syntetyczne) - stanowią konwencję znaczeniową odnoszącą się do przyszłości. Mogą albo zmienić częściowo znaczenie wyrazu lub wyrażenia, które już istnieje (definicje regulujące). Mogą przyjąć postać definicji konstrukcyjnej - nadajemy całkowicie nowe znaczenie wyrazowi, np. studia III stopnia

Definicje legalne - każda definicja wyrazu lub wyrażenia, która została sformułowana przez legislatora i umieszczona w tekście tekstu normatywnego. Będą zawsze definicjami nominalnymi o charakterze definicji regulujących bądź konstrukcyjnych.

Błędy w definiowaniu:

1) błędne koło w definiowaniu - definiowanie jakiegoś wyrazu przez odwołanie się do niego samego

a) błędne koło bezpośrednie (idem per idem) - to samo przez to samo. Użycie w definiensie wyrazu będącego elementem definiendum

b) błędne koło pośrednie - wyjaśniamy jedno wyrażenie za pomocą drugiego, drugie za pomocą trzeciego, a trzecie za pomocą pierwszego, np.

A - logika jest nauką zajmującą się analizą poprawnego rozumowania

B - nauka zajmująca się analizą poprawnego rozumowania należy do nauk dedukcyjnych

C - jedną z najważniejszych nauk dedukcyjnych jest logika

2) błąd ignotum per ignotum - w definiensie używamy wyrażenia niezrozumiałego dla odbiorcy, jest błędem relatywnym

3) błąd nieadekwatności - zakres definiendum nie pozostaje z definiensem w relacji zamienności:

a) definicja za szeroka - definiendum jest podrzędne w stosunku do definiensa

b) definicja za wąska - definiendum jest nadrzędne w stosunku do definiensa

c) definiendum i definiens pozostają w stosunku krzyżowania się

d) definiendum i definiens wykluczają się. Szczególnym przypadkiem jest błąd hipostazowania (przesunięcia kategorialnego) - stosujemy pojęcia z dwóch różnych kategorii ontologicznych, np. definiujemy nazwę abstrakcyjną za pomocą nazwy konkretnej, np. płacz to łzy

Zadania:

1) wskaż, w której definicji popełniono błąd wykluczania się zakresów definiendum i definiens:

a) wiedza są to książki

b) tabaka to sproszkowany tytoń

c) apteka to miejsce, gdzie można kupić aspirynę

2) napisz po jednej definicji z każdej stylizacji:

3) napisz po jednej definicji z błędami: błędnego koła, z błędem, gdy definicja jest za szeroka

Logika - ćwiczenia gr.1, mgr Magdalena Ustaborowicz

1