okres nowożytności, kwestie sporu racjonalizmu i empiryzmu.
Kartezjusz i John Locke i s-ka.
Kartezjusz
Zapoczątkował nowożytny racjonalizm, jest kontrowersyjny. XVIIw, wykształcony u jezuitów, mieszkał w paryżu i oddawał się studiom matematycznym, matematyka była później jego wzorem. Piszę wlk księgę życia - X dworska, podróże, doświadczenie wojny. Ogólmie żyje w czasach niestabilnych. Myślenie stanowi ważny sposób poznania świata. 1629 kart przebywa w niderlandach, oddaje się życiu naukowemu. Królowa szwedzka „porwała” go na swój dwór. Uczył królową majcy o 4 nad ranem, zachorował, zmarł :) „Rozprawa o metodzie”, „medytacje o poerwszej filozofii”.
Pkt wyjścia kart sceptycyzm, głoszący, że nie możńa znaleźć nic pewnego, nic nie może nas doprowadzić do prawdy. K szuka czegoś pewnego - poszukiwanie absolutnej pewności. Musi mieć metodę - „sposób chodzenia wzdłuż drogi” x), sposób dojścia do wyników poznawczych, pewności. Ważne kryterium posępowania. Jasność i wyraźność - to co jest takie jest pewne, jest prawdziwe. Przeciwstawia się klasycznej definicji prawdy - prawda to oczywistość, jasność, wyraźność, a nie zgodność wypowiadanego słowa z rzeczywsitością. Metoda kart to metolda analityczna; wzorzec naukowości dla kart jest geometria. (WTF?!) Obowiązuje ścisłość i pewność, matematyczna.
Sceptycyzm metodologiczny - właściwy nie wierzy w jakkąkolwiek wartość poznania, a metodologiczn polega na umieszczeniu arg sceptycznych jako części metody prowadzącej do prawdy. Musisz przejść przez etap wątpienia. 3 arg sceptyczne: zmysły nas łudzą, nie ma różnicy między snem a jawą, metafora złośliwego geniusza - być może nasze myśli i uczucia nie są naszego autorstwa, tylko istnieje złośliwy geniusz, który wkłąda w nas myśłi i my patrząc na innych i świat myśłimy jego myślami. Taki teatr lalek. A kartezjuszek sobie coś pewnego znalazł: może mi się wydawać, że to sen i ta cała reszta, ale ja MYŚLĘ. Z myśleniem łączy się pewność, że istnieję. Res cogitas, cogito ergo sum, bla bla bla. Chcę, nie chcę, wątpię, poznaję, twierdzę, zaprzeczam, wyobrażam sobie, czuję. Myślenie to treść aktów świadomości, obejmujący wolę, poznanie, twierdzenie... , wyobraźinię, sposób poznania. Bóg gwarantem istnienia rzeczy... przedmiotów. Znajduję idee od rzeczy zewn (nabyte), wrodzone (natywizm - człowiek ma w sobie wrodzone idee, np. sprawiedliwość, idea Boga), i te które stworzyłem sam (myśli, idee). Sam świat istnieje realnie przez Boga, on go „urealnia”. Szuka istoty rzeczy, czego wszystkie materialne rzeczy mają wspólnego. Res extensa - rzecz rozciągła, przedmioty, i res cognitans - myślące, no i automata - zwierzęta. Cżłowiek to nie tylko ciało, jak możłiwe, że w przypadku człowieka jest możłiwe połączenie dwóch substancji: myślącej i automatycznej. Dwa sposoby: centrala telefoniczna, zwrotnica pociągu. Ciało ma nad duchem władzę gdy jest głodne itepe, jest z namiściśłe związane, przez to jest naszym własnym. Świat jest złożony z substancji. Res extensa jest podległa badaniom naukowym. Ale jest też metafizykiem, Bóg i myśląca substancja. Myślenie nie da się zredukować do ciała.
Leinbitz, Spinoza, malebronche, - okazjonalizm, harmonia przedyustanowiona, myślenie i ciało to aspekty jednej substancji. Ryle - paradygmat ducha w maszynie.
Empiryzm
john locke, radykalizacja, sceptycyzm, radykalizacja.
Locke otwiera linię empiryzmu, do którego należą hume, i berkley.
Z wykształcenia lekarz, empirysta, uczony liberał. Rozważania dot rozumu ludzkiego, dwa trakttaty o rządzie. Rozważania o rozumie - nazwać możńa epistemologicznymi. Locke ma włąsną metodę: bada pojęcia, które posiadamy w umyśle, pod kątem pochodzenia. Rozkłada na czynniki pierwsze. Umysł to pusta izba, czysta karta, którą doświadczenie zapisuje, odwołanie do tabula rasa. Nie ma niczego w umyśle, czego by nie „przemieliły” zmysły. Krytykuje u kart wrodzone idee, uważa, że nie są wrodzone, odnajdujemy je w świecie. Nie posiadają ich dzieci, umysłowo chorzy, i dzicy. Skąd się biorą te idee? Spostrzeżenie - sensation x) i refleksja - reflection. Tu idea to coś innego niż u platona - to to co znajdujemy w samym umyśle, kopie, abstrakcyjne pojęcia, stosowane w codziennym życiu, mające źródło w spostrzeżeniu i/lub refleksji. Idee proste i złożone, proste - materia samej wiedzy z doświadczenia: twardość, zimno; złożone - umysł stwarza używając idei prostych - przyczyna, skutek, relacje, itp. Cała wiedza jest nabyta.
berkley
1685-53 zasady wiedzy ludzkiej, radykalny empirysta. Jedynym źródłem poznania są zmysły, wiedzieć i postrzegać oznacza to samo - sensualizm. Źródłem poznania doznanie zmysłowe. Doświadczać znaczy istnieć. Esse = percipi. W prawdzie ludzka percepcja jest fragmentarczyna, ale boska jest absolutna i nieomylna, jest podstawą rzeczywistości i jej ciągłości. Jeśli się nie widzi, to to nie istnieje - solipsyzm. B radykalizuje locke'a. Sensualizm z tezą ontologiczną, jeśli widzimy istnieje, nie widzimy - nie istnieje.
Hume
1711-86, traktat o naturze ludzkiej, bada pochodzenie idei. Źródłem ich doświadczenia, rozróżniał wrażenia i idee, widział źródło idei we wrażeniach. Ludzie czerpią wiedzę z rozumowych prawd, i z wrażeń. Związek przyczynowo-skutkowe, nakłądanie powtarzających się faktów, schematów, na rzeczywistość. Jest sceptykiem, przeczy możłiwościom poznania, ujawnia nawyki, błędy popełniane przez ludzi, dyskredytuje obecną wiedzę.
Podsumowując:
kryterium prawdy, racjonalizm, empiryzm, przeciwni: locke, hume, berkley.
1