Psychologia społeczna - wykład
dr hab. Elżbieta Stojanowska, prof. w WSFiZ
Założenia i cele:
Głównym celem wykładów jest zapoznanie studentów z aktualną wiedzą psychologiczną na temat społecznego funkcjonowania jednostki. Prezentowane są podstawowe teorie wyjaśniające funkcjonowanie społeczne człowieka oraz badania empiryczne opisujące prawidłowości w tym zakresie. Ważne miejsce w tematyce wykładów zajmuje problematyka myślenia i spostrzegania świata społecznego, psychologia „ja” oraz problematyka wpływu społecznego.
Forma zaliczenia: egzamin pisemny - test
Warunki zaliczenia: obecność na wykładzie i znajomość lektury podstawowej
Treści programowe:
16. 3-godzinnych wykładów
1. Specyfika przedmiotu badań psychologii społecznej. Ogólne prawidłowości dotyczące myślenia o świecie i poznawania ludzi. Stosowanie schematów w poznawaniu świata: konieczność oraz ryzyko błędów. Rodzaje schematów poznawczych.
Zniekształcenia w poznawaniu ludzi na przykładzie wybranych zjawisk: efektu pierwszeństwa, uporczywości, zjawiska wrogich mediów, ukrytych teorii osobowości oraz samospełniającego się proroctwa. (3 godziny)
2. Stereotypy i uprzedzenia
Rodzaje i funkcje stereotypów i uprzedzeń. Koncepcja aktywizacji stereotypów Patrycji Devine. Metody badania uprzedzeń. Możliwości zmiany stereotypów i osłabiania uprzedzeń: hipoteza kontaktu międzygrupowego. Teorie wyjaśniające powstawanie uprzedzeń. Teoria rzeczywistego konfliku międzygrupowego, teorie psychodynamiczne, teorie społecznego uczenia się, teoria tożsamości społecznej Tajfela. Teorie rasizmu ukrytego. (3 godziny)
3. Stereotypy płciowe
Płeć biologiczna, a płeć psychologiczna jednostki. Poznawcze, społeczne i osobowościowe różnice między płciami. Teorie biologiczne i kulturowe na temat genezy różnic w funkcjonowaniu psychospołecznym kobiet i mężczyzn. Teoria androgynii psychicznej Sandry Bem. (3 godziny)
4. Interpretacje przyczyn zachowania się ludzi
Podstawowy błąd atrybucyjny; atrybucje z perspektywy aktora i obserwatora; egotyzm atrybucyjny. Funkcje atrybucji przyczynowych. Atrybucje w służbie ego: wiara w sprawiedliwy świat; nierealistyczny optymizm.
(3 godziny)
5. Teoria dysonansu poznawczego Sposoby redukowania dysonansu poznawczego w świetle psychologii niewystarczającego uzasadnienia. Inni ludzie jako źródło dysonansu poznawczego - teoria podtrzymywania poczucia własnej wartości Tessera. Teoria autoafirmacji Steele'a. (3 godziny)
6. Poznawanie samego siebie
Introspekcja jako źródło samowiedzy; teoria samoświadomości Duvala i Wicklunda.
Koncepcja odzwierciedlonego „ja” oraz porównania społeczne. Rola samoobserwacji w poznawaniu siebie (koncepcja Deryla Bema) i powstawaniu świadomych emocji (koncepcja Schachtera). Regulacyjne funkcje samowiedzy.
(3 godziny)
7. Poczucie umiejscowienia kontroli
Potrzeba wywierania wpływu na bieg wydarzeń - uwarunkowania sytuacyjne i
osobowościowe. Konsekwencje poczucia i braku sprawstwa dla psychospołecznego funkcjonowania jednostki. Zjawisko wyuczonej bezradności. (3 godziny)
8. Atrakcyjność interpersonalna
Teorie wyjaśniające zjawisko atrakcyjności interpersonalnej. Rola podobieństwa do „ja” oraz komplementarności potrzeb. Wyznaczniki atrakcyjności interpersonalnej: rola atrakcyjności fizycznej, zjawisko „czystej ekspozycji”. Trójczynnikowa koncepcja miłości Sternberga. Manipulowanie własną atrakcyjnością - zjawisko ingracjacji. (3 godziny)
9. Autoprezentacja
Taktyki i strategie autoprezentacyjne. Osobowościowe i sytuacyjne uwarunkowania zachowań autoprezentacyjnych. Zjawisko internalizacji autoprezentacji. Lęk społeczny oraz reakcje behawioralne jako konsekwencja troski o autoprezentację. (3 godziny)
10. Manipulacja społeczna
Kim są makiaweliści? Motywacyjne i sprawnościowe uwarunkowania manipulacji. Reguły życia społecznego wykorzystywane w manipulacji. Techniki manipulacji. (3 godziny)
11. Wartości
Poznawcze i emocjonalne koncepcje wartości w psychologii. Funkcje wartości. Różnice indywidualne w zakresie zgodności zachowania z wartościami. Konformizm i samokierowanie jako wartości rodzicielskie. (3 godziny)
12. Postawy a zachowanie
Emocjonalne, poznawcze i behawioralne źródła postaw. Funkcje postaw. Postawy a zachowanie - problem zgodności i rozbieżności zachowań z postawami. Skuteczność przekazów informacyjnych. Strategie perswazji. Zjawisko reaktancji. Uodparnianie postaw na zmiany, zjawisko immunizacji. (3 godziny)
13. Grupy społeczne
Rodzaje grup społecznych. Struktura grupy. Funkcje grupy. Style kierowania grupą. Procesy grupowe: zjawisko facylitacji, hamowania i próżniactwa społecznego, myślenie grupowe. (3godziny)
14. Konformizm
Przejawy konformizmu w życiu społecznym. Informacyjny i normatywny wpływ społeczny.
Sytuacyjne i osobowościowe uwarunkowania konformizmu. Zjawisko posłuszeństwa wobec
autorytetów - badania Milgrama. (3 godziny)
15. Zachowania prospołeczne
Teorie wyjaśniające zachowania prospołeczne. Charakterystyka podstawowych motywów pomagania. Sytuacyjne determinanty zachowań prospołecznych. Specyfika funkcjonowania jednostki w wielkich aglomeracjach miejskich. Altruizm jako względnie stała cecha osobowości. Osobowość zinternalizowana. Różnice płciowe w zakresie form pomagania.
(3 godziny)
16. Patologia życia codziennego - agresja, obojętność, wypalanie się.
Teorie agresji. Źródła agresji. Środki masowego przekazu, a zachowania agresywne. Patologia dużych skupisk miejskich. Sposoby zmniejszania agresji. „Wypalanie się” - objawy i możliwości zapobiegania. (3 godziny).
Lektury obowiązkowe:
Aronson E., Wilson T.D., Akert R. (1997). Psychologia społeczna.Serce i umysł. Poznań,
Wydawnictwo Zysk i Spółka.
Wojciszke, B. (2001). Człowiek wśród ludzi. Zarys psychologii społecznej. Warszawa,
Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR
Literatura dodatkowa:
Cialdini R. (1995). Wywieranie wpływu na ludzi. Gdańsk, GWP.
Eysenck H., Eysenck M. (1998). Seks, przemoc, kasety wideo. W: H. Eysenck, M. Eysenck,
Podpatrywanie umysłu, Gdańsk, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, str. 69-79.
Gołąb A. (1976). Normy moralne a gotowość udzielania pomocy innym. W: J. Reykowski (red), Osobowość a społeczne zachowanie się ludzi. Warszawa, KiW.
Jarymowicz M. (1976). Osobowość ludzi nastawionych na manipulowanie innymi. W:
J. Reykowski (red). Osobowość a społeczne zachowanie się ludzi. Warszawa, KiW,
Leary M. (1999). Wywieranie wrażenia na innych. O sztuce autoprezentacji. Gdańsk, GdańskieWydawnictwo Psychologiczne.
Maslach Ch. (1988). Wypalanie się: utrata troski o człowieka, w: Ph.G. Zimbardo,
Ruch (red). Psychologia i życie, Warszawa, PWN.
Wojciszke B. (1990): System wartości osobistych a zachowanie, w: J. Reykowski, N. Eisenberg, E. Staub (red.). Indywidualne i społeczne wyznaczniki wartościowania, Wrocław,
Warszawa, Wyd. Ossolineum.
Zimbardo Ph. G., Ruch F. (1988). Degeneracja form życia społecznego, w: Ph.G.Zimbardo,
Ruch (red). Psychologia i życie, Warszawa, PWN.