Wkład Kochanowskiego w rozwój polskiego wiersza

Nowy model wierszowania:

• Całkowicie ścisły sylabizm - zarówno, jeśli chodzi o długość wersów, jak i podział średniówkowy dłuższych rozmiarów

• Określona postać prozodyjna wersu w klauzuli przed średniówką

• Półtorazgłoskowe, żeńskie rymowanie

• Swoboda w kształtowaniu stosunków między wierszowym i składniowym podziałem wypowiedzi poetyckiej

Ten model był już po części wcześniej, ale nikt go nie realizował.

Wzorce:

• Łacińska literatura klasyczna

• Humanistyczna literatura

• Włoska literatura

Postać prozodyjna wersu

• Rym półtorazgłoskowy = użycie przeważnie polisylab

• Paroksytoneza

• Podział średniówkowy w wersach dłuższych od 8- zgłoskowca

Rozmiary

• Trzy główne typy wiersz: 13zgłoskowiec 7+6, 11- zgłoskowiec 5+6, 8- zgłoskowiec

• 13- zgłoskowcem napisał najwięcej swoich utworów, tych o tematyce społecznej, politycznej czy religijnej, co utwierdza ważność tego rozmiaru

• 11- zgłoskowiec nie pojawia się tylko w poematach

• 8- zgłoskowiec pojawia się w epigramacie, liryce miłosnej i religijnej, ale nigdy w poważniejszych utworach

Strofika

• stosował 52 różne ukształtowania stroficzne

• najwięcej odmian- strofa 4- wersowa. Jej dwie główne odmiany to: strofa wagancaka( 13- zgłoskowiec o rymach aabb) i ambrozjańska( 8- zgłoskowce)

• wprowadził strofę saficką do poezji „mówionej” bądź „czytanej”

• z poezji włoskiej: tercyna, sekstyna, sonet

Pogranicze stychiki i strofiki

• niektóre utwory liryczne utrzymane są w układzie wierszowym mającym cechy stychiki i strofiki

• ze strofiką łączy go przeplot dwóch różnych rozmiarów( np.13- zgłoskowiec i 7- 8- czy 10- zgłoskowiec)

• ze stychiką charakter relacji między podziałem wierszowym a rozczłonkowaniem składniowym

Rymowanie

• ujednolicenie rymu

• rym żeński uczynił jedynym i obowiązującym rodzajem współbrzmienia końcowego wersów

• dokładność fonetyczna rymu

• częste użycie rymów gramatycznych pełnych, fleksyjnych, czasownikowych

• bogactwo słów rymowanych

• wykorzystane znaczeniowych walorów rymowania

• w większości utworów rymowanie jest parzyste styczne

Relacje między wierszem, a składnią

Decydująca zmiana: całkowite zerwanie w ogromnej większości utworów z wierszem zdaniowym. Intonacja z monotonnej staje się żywa i urozmaicona. Podkreślony zostaje samodzielny układ wierszowy, nie skrępowany składnią. Mocne przerzutnie wprowadzają napięcie i uwypuklają znaczenie wyrazów.

Rozszerzono znacznie inwersję, przy czym przeważa typ inwersji średniówkowo- klauzulowej( jeden z komponentów grupy składniowej stoi przed średniówką, a drugi na końcu wersu). Po raz pierwszy pojawia się inwersja podwójna, polegająca n przeplocie dwóch grup nominalnych

Wiersz bezrymowy

• wzór: ówczesna tragedia włoska

• pierwsze zastosowanie: Odprawa posłów greckich

• niezależność podziału na wersy

• niekoniecznie paroksytoneza

Talent i sława jakie zdobył Kochanowski sprawiły, że jego reformy wersyfikacyjne zaczęli stosować pisarze, którzy pisali już wcześniej (Rej, Bielski) oraz pisarze debiutujący (Szymonowic). Przyjęto zasadę ścisłej budowy wiersza i druga ważna reforma- ujednolicenie rymu. Nie skorzystano natomiast z rozszerzenia zasobu rozmiarów a włoskie strofy zostały jakby niezauważone.