1.Rynek pieniężny nie może funkcjonować bez dobrze zorganizowanego systemu bankowego, w którym działają banki komercyjne i bank centralny. Pierwsze instytucje pełniące rolę banków powstały w starożytnym Babilonie, znali je starożytni Grecy i Rzymianie. W tamtych czasach banki zajmowały się przede wszystkim udzielaniem kredytów i wystawianiem weksli. W chwili obecnej do podstawowych funkcji banku należą: a)emisja pieniądza(tylko Bank Centralny), b)przyjmowanie depozytów, c)udzielanie kredytów, d)pośredniczenie w przekazywaniu środków finansowych pomiędzy różne podmioty gospodarcze(zlecenia stałe lub okresowe).2.Zasady działania banków:a)uniwersalizm czyli ciągłe poszerzanie oferty banków i według tej zasady nie ma żadnych ograniczeń terytorialnych i branżowych w działalności banków, b) samodzielność to możliwość podejmowania samodzielnych decyzji, samodzielność jest ograniczona przez nadzór Banku Centralnego i prawo bankowe, c) konkurencyjność polega na przyciąganiu jak największej ilości klientów proponując atrakcyjne kredyty, sprawność, szybkość itd, d) samofinansowanie oznacza konieczność pokrywania kosztów działalności i zobowiązań z kapitału własnego i wypracowanych środków finansowych, e) komercjalizm polega na dążeniu do maksymalizacji zysków przy minimalizacji kosztów, a plany kredytowe nie mogą naruszać płynności banków. UWAGA! Dla zabezpieczenia interesów klientów większość banków posiada Bankowy Fundusz Gwarancyjny. 3.Banki komercyjne które działają na terenie naszego kraju mogą to być banki państwowe oraz banki w formie spółek akcyjnych. Banki mogą mieć charakter: a) uniwersalny, tzn przyjmują wpłaty, udzielają wypłat kredytów, pożyczki, rozliczenia, b) charakter specjalizacyjny tzn specjalizują się w wykonaniu określonych form działalności, np.: banki oszczędnościowe, kredytowe, inwestycyjne itd. Do ważniejszych banków komercyjnych działających w Polsce należą: PKO BP, PEKAO S.A, BPH, ING Bank Śląski, BZ WBK, Kredyt Bank. 4. Bank Centralny - W Polsce jest nim Narodowy bank Polski(NBP). Do podstawowych funkcji banku centralnego należy: -emisja pieniądza gotówkowego, czyli kontroluje podaż (ilość pieniądza w obiegu), -kontroluje ilość udzielanych kredytów, narzuca obowiązujący poziom rezerw bankowych, kształtuje stopy procentowe, -pełni funkcję banku państwa, czyli świadczy usługi bankowe instytucjom rządowym, np.: udziela państwu kredytu, emituje obligacje państwowe itd. - nadzoruje banki komercyjne, czyli pełni funkcję „banku banków” 5. Rodzaje usług banków komercyjnych: a)konto osobiste nazywane popularnie ROR(Rachunek Oszczędnościowo-Rozliczeniowy) na który wpływają wszystkie dochody i mogą być przekazywane na inne rachunki różne opłaty, np.: za czynsz, energię czy inne zlecenia stałe. Do każdego konta człowiek może posiadać kartę bankomatową, b)lokaty terminowe, czyli umowy z bankiem zawierane na określony czas min. miesiąc które polegają na tym że w zamian za korzystanie z powierzonych pieniędzy bank wypłaca nam odsetki c) lokaty dynamiczne są to umowy z bankiem, z którym klient może się wycofać w czasie trwania umowy bez niebezpieczeństwa utraty odsetek z tym, że odsetki będą niższe d) lokaty rentierskie są to umowy długoterminowe polegające na tym, że bank wypłaca odsetki od włożonego kapitału w określonych odstępach czasu. 6.Rodzaje kredytów bankowych: a) kredyt w rachunku osobistym czyli koncie osobistym. Polega to na tym że bank umożliwia wypłatę większej ilości środków niż wynosi aktualny stan konta, czyli daje możliwość debetu (w kredycie). Wysokość zaciągniętego kredytu zależy od wiarygodności klienta i jego dochodów, ale oprocentowanie jest stosunkowo wysokie, b)kredyt konsumpcyjny udzielany na określone potrzeby osób, a jego spłata uzgodniona jest indywidualnie z bankiem. Zabezpieczeniem są dochody kredytobiorcy lub poręczenie innych osób. c) kredyt hipoteczny czyli długoterminowy kredyt zaciągany z przeznaczeniem na dofinansowanie zakupu mieszkania czy domu. Zabezpieczeniem staje się nieruchomość na której sfinansowanie został zaciągnięty kredyt. d) kredyt na emeryturę jest to umowa między bankiem, a właścicielem nieruchomości lub mieszkanie wg. której właścicielem mieszkania lub nieruchomości staje się bank, który z tego tytułu wypłaca ludziom co miesiąc określoną kwotę pieniędzy. Giełda papierów wartościowych działa w Warszawie od 1991r. Podstawowym papierem wartościowym na giełdzie są akcje. * Akcja jest to tytuł własności cząstki majątku przedsiębiorstwa. Akcje mogą być zwykłe, uprzywilejowane, imienne i na okaziciela. Na giełdzie obecne są także obligacje czyli papiery wartościowe emitowane przez Skarb Państwa. Obligacje mogą też być emitowane przez jednostki samorządowe. Rynek papierów wartościowych składa się z rynku pierwotnego ( sprzedaż nowych papierów wartościowych których cenę ustala emitent) i rynku wtórnego ( cena ustalona jest przez popyt i podaż). 2. Analizę zmian na rynku papierów wartościowych pokazują wskaźniki zwane indeksami które wyliczane są przez giełdę warszawską. Najważniejsze indeksy: WIG20, MIDWIG, TECHWIG. Najważniejsze giełdy na świecie : Daw Jones na Wall Street (N,J), CAC40 (Paryż), FTSE 100 (Londyn), DAX (Frankfurt). 3. Hossa indeksy giełdowe rosną , opłaca się inwestować. 4. Bessa indeksy spadają, inwestowanie staje się ryzykowne. 5. Ubezpieczenia można podzielić na obowiązkowe które dotyczą osób pracujących (bezp.. zdrowotne) oraz obowiązkowe ubezpieczenia od środków transportu. Ubezpieczenia mogą też być dobrowolne np. majątkowe oraz na życie. Reforma systemu ubezpieczeń wprowadziła w Polsce trzy elementy składowe przyszłej emerytury: 1 i 2 filar jest obowiązkowy a 3 jest dobrowolny.6. Budżet państwa jest to plan finansowy zawierający roczne zestawienie dochodów i wydatków związanych z realizacją podstawowych zadań Państwa. Funkcje budżetu związane z podstawowymi funkcjami Państwa w gospodarce to : a) funkcja fiskalna- polega na gromadzeniu dochodów pochodzących przede wszystkim z podatków, b) redystrybucyjna- polega na podziale dochodu narodowego tak aby stworzyć obywatelom bezpieczny byt socjalny, c) stymulacyjna- polega na dokonywaniu pożądanych zmian w celu zwiększenia dobrobytu. Dochody i wydatki powinny być sobie równe. Państwa wydatki przewyższają dochody i w ten sposób powstaje dziura budżetowa( deficyt budżetowy) którego wysokość max. określana przez UE do wysokości 3% PKB. Powszechnie stosowanym sposobem pokrycia deficytu budżetowego jest zaciągnięcie przez Państwo długu publicznego w Bankach zagranicznych lub w Narodowym Banku Polski, a także emitowanie obligacji. 7. Zasady opracowywania budżetu : a) zasada rocznego budżetowania - oznacza że opracowany plan dochodów Państwa obejmuje okres 12 miesięcy ( rok budżetowy nie musi się pokrywać z rokiem kalendarzowym) b) zasada zupełności oznacza że zestawienie obejmuje wszystkie dochody i wydatki Państwa c) zasada jedności oznacza że wszystkie dochody i wydatki Państwa powinny znajdowac się w jednym zestawieniu d) zasada jawności oznacza że budżet Państwa powinien być podany do publicznej wiadomości ( publikowany w dzienniku ustaw i Internecie) e) zasada równowagi budżetowej oznacza że dochody i wydatki Państwa mogą być zrównoważone. 8. Preliminarz budżetowy jest to 1-y element służący do przygotowania budżetu na rok przyszły. Na tej podstawie do 15 listopada opracowuje się projekt ustawy budżetowej. Jeżeli termin nie zostanie dotrzymany wtedy sporządza się prowizorium budżetowe( na okres ok. 3 miesięcy)