JOHN LOCKE

1. Nowy program filozofii

- program metafizyczny zastąpiony przez epistemologiczny - zadanie filozofii polega nie na poznawaniu bytu, ale naszych pojęć o bycie

- filozofia bada poznanie, jego pochodzenie, pewność i zakres (więc stała się ona poglądem na człowieka)

2. Empiryczne pochodzenie wiedzy
- wiedza pochodzi wyłącznie z doświadczenia
- umysł jest niezapisaną tablicą - zwalczał teorię idei wrodzonych:
-> bo idee, które są rzekomo wrodzone umysłowi ludzkiemu, wcale nie są znane wszystkim ludziom
(np. dzieci, umysłowo chorzy)
-> tylko władze umysłu nie są nabyte, ale wrodzone
- doświadczenia nabieramy na dwóch drogach:
-> doświadczając rzeczy zewnętrznych - przez „postrzeżenia”; jasne i nie budzi wątpliwości
-> doświadczając samego siebie - przez „refleksję”, bezpośrednie doświadczanie konkretnych
faktów wewnętrznych (introspekcja)
- postrzeżenie jest bodźcem do refleksji (dualizm epistemologiczny); wiedza oparta na refleksji jest
pewniejsza

3. Idee
- idea: wszystko, cokolwiek znajduje się w umyśle (postrzeżenia zewnętrzne i wewnętrzne,
abstrakcyjne pojęcia, fantazje
- znamy bezpośrednio idee, a nie rzeczy
- dwa rodzaje idei:
-> te, które odpowiadają własnościom „pierwotnym”:
- obiektywne
- przysługują rzeczom stale i nie sposób ich usunąć z wyobrażeń o rzeczach
- postrzegane przez wiele zmysłów
- rozciągłość, wielkość, kształt, liczba, ruch
-> te, które odpowiadają własnościom wtórnym:
- subiektywne
- coś, co nie tkwi w rzeczach (tylko np. powstaje w ustach)
- barwy, dźwięki, smaki, itd.
- proste idee stanowią materiał całej wiedzy; pochodzą wyłącznie z doświadczenia
- łącząc idee, umysł wprowadza do idei czynnik dowolności i naraża się na błędy
- nie można rozstrzygnąć, jaka jest natura substancji (ani cielesna, ani duchowa), bo doświadczenie
dotyczy tylko własności

---