Elementy poradnictwa pedagogicznego
Wykład 1
Publiczne poradnie psycho - ped w systemie pomocy psychologiczno - pedagogicznej
System poradnictwa
W instytucjonalnym systemie poradnictwa psycho - ped uczestniczą :
- publiczne poradnie psych - ped
- niepubliczne poradnie psych - ped
- szkoły
- przedszkola
- inne podmioty działające na rzecz dzieci i młodzieży
Pomoc psycho - ped wg MENiS:
Diagnozowanie środowiska ucznia.
Rozpoznawanie potencjalnych potrzeb oraz indywidualnych potrzeb ucznia i umożliwieniu ich zaspokajania.
Rozpoznawanie przyczyn trudności w nauce i niepowodzeń szkolnych.
Wspieranie ucznia z wybitnymi uzdolnieniami
Organizowanie różnych form pomocy psych - ped
Podejmowanie działań wychowawczych i profilaktycznych wynikających z programu wychowawczego szkoły i programu profilaktyki, o których mowa w odrębnych przepisach oraz wspieraniu nauczycieli w tym zakresie
Prowadzenie edukacji prozdrowotnej promoci zdrowai wśród uczniów, nauczycieli, rodziców.
Wspieranie uczniów metodami aktywnymi w dokonaniu wyboru kierunku dalszego kształcenia.
Wspieranie nauczycieli w organizowaniu wewnętrznego systemu doradztwa oraz zajęć związanych z wyorem kierunku
Wspieranie nauczycieli i rodziców w działaniach wyrównujących szanse edukacyjne ucznia
Udzielanie nauczycielom pomocy w dostosowaniu wymagań edukacyjnych wynikających z realizowania przez nich programów nauczania
Wspieranie rodziców i nauczycieli w rozwiązywaniu problemów wychowawczych
Umożliwianie rozwijania umiejętności wychowawczych rodziców i nauczycieli
Podejmowanie działań mediacyjnych i interwencyjnych w sytuacjach kryzysowych.
Pomoc psych - ped na wniosek :
Ucznia
Rodzica
Nauczyciela
Pedagoga
Psychologa
Logopedy
Doradcy zawodowego
Poradni psycho- ped, a tym poradni specjalistycznej
Zadania pedagoga
Rozpoznawanie indywidualnych potrzeb uczniów oraz analizowanie przyczyn niepowodzeń szkolnych
Organizowanie form i sposobów udzielania uczniom pomocy psych - ped
Organizowanie i prowadzenie różnych form pomocy psych - ped
Podejmowanie działań wychowawczych i profilaktycznych wynikających z programu wychowawczego szkoły
Wspieranie działań wychowawczych i opiekuńczych nauczycieli
Planowanie i koordynowanie zadań realizowanych przez szkołę na rzecz uczniów, rodziców i nauczycieli w zakresie wyboru przez uczniów kierunku kształcenia i zawodu
Działanie na rzecz zorganizowanej opieki i pomocy materialnej uczniom znajdującym się w trudnej sytuacji życiowej
Działalność publicznych poradni psych - ped
2007 - 2008 r. - 560 poradni psych ped
W tym 29 poradni specjalistycznych w 11 województwach oraz 6 zespołów poradni.
Kadra
Pracownicy pedagogiczni |
Liczba |
psycholodzy |
3 320 |
pedagodzy |
2 774 |
logopedzi |
1 084 |
doradcy zawodowi |
68 |
socjolodzy |
30 |
rehabilitanci |
38 |
Ogólem |
7 308 |
Badania diagnostyczne
Rodzaj - liczba osób - procent
Psychologiczne - 452 645 - 5,27%
Pedagogiczne - 406 787 - 4,72%
Logopedyczne - 165 577 - 1,92
Lekarskie - 33 771 - 0,39%
Zadania poradni pp:
- wspomaganie rozwoju dzieci i młodzieży
- ułatwianie adaptacji do normalnych warunków
- uczenie skutecznego podejmowania decyzji
- motywowanie do nauki
- stymulowanie rozwoju mowy małego dziecka
- promowanie zdrowego stylu życia
Terapia
Treningi
Konsultacje
Porady
Instruktaże
Mediacje
Interwencje kryzysowe
Rozmowy
Zajęcia: korekcyjne, rewalidacyjne, kompensacyjne, rehabilitacyjne
Indywidualna pomoc
Dzieci 0- 3 lata:
- pomoc w zakresie wczesnego wspomagania rozwoju w domu i w poradni
- organizacja wizyt w domach niemowląt (z zespołem) ryzyka okołoporodowego
- pomoc z zakresu wczesnego wspomagania rozwoju
Dzieci w wieku przedszkolnym:
- pomoc z zakresu wczesnego wspomagania rozwoju
- działania adaptacyjne dla nowo przyjętych
- działania terapeutyczne dla dzieci zaburzonych emocjonalnie z odroczonym obowiązkiem szkolnym
- działania ogólnorozwojowe
- działania stymulujące rozwój mowy
- działania wspomagające rozwój dzieci 3-6 lat z głębokimi i sprzężonymi deficytami oraz z nieharmonijnym rozwojem
Szkoła podstawowa:
- treningi prawidłowego uczenia się
- integracyjne w klasie 1
- ortograficzne dla klas 1 -3
- dotyczące efektywnych sposobów uczenia się
- indywidualna terapia psychologiczna
Gimnazjum:
- porady dot radzenia sobie z emocjami
- rowiązywanie konfliktów
- komunikacja interpersonalna
- skuteczne sposoby uczenia się
- indywidualna terapia psychologiczna
Liceum:
- zajęcia fakultatywne dotyczące wyboru i kierunku dalszego kształcenia
- doradztwo zawodowe dla młodzieży z problemami zdrowotnymi ograniczającymi możliwości wyboru kierunku kształcenia i zatrudniania
Młodzieżowe telefony zaufania
Uzupełniem bezpośredniego wsparcia doradczego świadczonego przez poradnie psych - ped jest działalność MTZ na ternie całej Polski w poradniach.
Porady dotyczą:
- problematyki zagrożeń zdrowia, w tym uzależnień
- okresu dojrzewania oraz sfery seksualnej
- współżycia w rodzinie, samotności
- prawniczej sfery
- udzielania informacji.
Wykład 2
Poradnictwo i pomoc psychologiczno - pedagogiczna świadczona w szkołach i przedszkolach
Modele współpracy szkół i poradni pp
1. Przydział szkół w całości - pracownicy poradni rozwiązują wszystkie problemy w przydzielonych placówkach. Przydział terytorialny lub według etapu nauczania (rodzaj szkoł). Team pedagog - psycholog - para specjalistów współpracuje z od 1 do 20 szkół. Liczba ta zależy od wielkości placówek, odległości od poradni i stopnia problemu.
2. Przydział pracowników poradni do grup problemowych . W poradniach funkcjonują stałe zespoły tematyczne związane z wiekiem dzieci, typem zajęć korekcyjno - terapeutycznych, problemami zgłaszanymi przez szkoły i rodziców. Konkretni specjaliści. Każdy pracownik może współpracować ze wszystkimi szkołami na terenie/rejonie działania poradni.
3. System mieszany - przydział do szkół poszczególnych pracowników, ale jednocześnie mają oni konkretną „działkę” specjalistyczną i wtedy zajmują się problemami dotyczącymi wszystkich szkół w zasięgu działania poradni.
Pedagog w szkole - warunki pracy
Zamknięte miejsce do przechowywania dokumentów - 88%
Własny pokój - 84%
Własny komputer - 69%
Potrzebne pomoce do zajęć - 53%
Własny telefon - 44%
Pomieszczenie do zajęć grupowych - 28%
Czym zajmuje się pedagog?
Czynności opiekuńcze - dyżury na świetlicy, korytarzu, jadalni, opieka na basenie
Praca za pielęgniarkę szkolną
Wizyty z dziećmi u lekarza
Udział w wyjazdach na konkursy, zawody sportowe, kino
Organizowanie imprez szkolnych i środowiskowych
Kontrolowanie wypełniania przez uczniów obowiązku szkolnego, analiza frekwencji, prowadzenie ewidencji uczniów
Redagowanie wydawnictw szkolnych
Prace na rzecz sekretariatu
Opiekun samorządu szkolnego
Opieka na klasami pod nieobecność nauczycieli
Czy istnieje możliwość stricte pedagogicznego określenia przedmiotu poradnictwa?
Czy można rozdzielać specyficzne obszary poradnictwa?
Czy nie lepiej mówić o holistycznym, całościowym podejściu do poradnictwa (w sensie poradnictwa życiowego)?
Z czym może się wiązać postrzeganie poradnictwa jako procesu pedagogicznego?
FUNKCJE PORADNICTWA:
- INFORMACYJNA - udzielanie instruktażu, informacji odnośnie problemu, upowszechnianie wiedzy
- KSZTAŁCĄCA - podkreślanie znaczenia procesów uczenia się w poradnictwie, obejmującego wiadomości i umiejętności praktyczne
- WYCHOWAWCZA - zwrócenie uwagi na wychowawcze znaczenie relacji poradniczej
- MOTYWACYJNA - oddziaływanie na strukturę motywacyjną odbiorcy oraz na ewentualne jej modyfikowanie
- DIAGNOSTYCZNA - wszechstronna, pełna ocena danego przypadku
- TERAPEUTYCZNA - indywidualnie, grupowo lub systemowo prowadzone działnia terapeutyczno - kompensacyjne
- KWALIFIKACYJNA - wybór odpowiedniej formy opieki, ścieżki edukacyjnej, zawodowej
Komponenty poradnictwa :
- osoba udzielająca porady (pedagog)
- osoba szukająca porady (klient)
- proces interakcji/komunikacji pomiędzy nimi
Strategie poradnictwa:
- instruktażowe
- informacyjne
- konfrontacyjne
- oczyszczające
- katalizujące
- podtrzymujące
Metody
Metoda - zespół postępowania stosowany świadomie, konsekwentnie i systematycznie…
- metoda wpływu indywidualnego - informowanie, wyjaśnianie, przekonywanie, instruowanie
- metody organizacji środowiska - aktywacja zasobów i potencjału środowiska
- metody wpływu sytuacyjnego - celowe, sytuacyjne korygowanie zaburzeń
Zakres poradnictwa :
Indywidualne - prowadzenie i udzielanie jednostkowych porad, konsultacji, prowadzenie wywiadów, bada diagnostycznych
Masowe - realizowane głównie za pomocą technicznych środków przekazu - literatura, czasopisma, TV, Internet
Grupowe - instruktaże dla nauczycieli, rodziców, uczniów realizowane w grupach)
Techniki :
- t. projekcyjne
- t. socjometryczne
- obserwacja
- wywiad, rozmowa, dialog.
Typy postępowania w poradnictwie:
- dyrektywne - liberalne - dialogowe
Poradnictwo zorientowane na zasoby
Orientuje się w pierwszej linii na istniejących i potencjalnych zasobach, a nie deficytach i problemach osób i sytuacji. Jest formą wsparcia wypracowaną na wzajemnym procesie orientacji, decydowania, planowania i działania, podczas którego podejmuje się próbę odkrycia i wykorzystania bio - psycho - społ zasobów jednostki oraz socjo-ekolg i ekonomicznych zasobów środowiska.
Poradnictwo systemowe
Koncepcja odnoszenia problemów, zaburzeń, trudności jednostki w mniejszym stopniu do procesów intrapsychicznych, co (sub)sytemu społecznego w jakim się one znajdują.
Wykład 3
Poradnictwo dydaktyczno - wychowawcze
Dotyczy działań związanych z rozpracowaniem możliwości skutecznego uczenia się uczniów/grup, udzielaniu wskazówek i porad w sytuacji niepowodzeń szkolnych i trudności, zaburzeń rozwojowych w kontekście przebiegu procesu kształcenia, wspomagania uczniów zdolnych oraz nauce
- poradnictwo w dojrzałości szkolnej
- poradnictwo osobom niepełnosprawnym i ich otoczeniu
- poradnictwo uczniów zdolnych
- poradnictwo wobec dzieci z przejawami zaburzeń w zachowaniu
- poradnictwo opiekuńcze
- poradnictwo wychowawcze
- poradnictwo związane z organizowaniem czasu wolnego
- poradnictwo w zakresie organizowania środowiska wychowawczego
Dojrzałość szkolna to określony poziom rozwoju konieczny do właściwego przystosowania się dziecka do sytuacji szkolnej, umożliwiający odpowiednie postępy w klasie pierwszej.
Odmiennie niż dojrzałość (na którą można i należy czekać), gotowość należy wykształcić.
Dojrzałość zakłada dokonywanie się spontanicznych częściowo samoczynnych zmian rozwojowych dziecka.
Gotowość można rozumieć jako przygotowanie, bycie gotowym do podjęcia działań szkolnych.
Gotowość szkolna
W roku poprzedzającym podjęcie przez dziecko nauki w klasie pierwszej należy przeprowadzić analizę gotowości do podjęcia nauki w szkole.
Analiza ma pomóc:
- rodzicom (by odpowiednio wspomagać)
- przedszkolom (by móc opracować indywidualny program)\
- pracownikom poradni psychologiczno pedagogicznej (do której dziecko może być skierowane, by pogłębić analizę)
Sfera rozwoju |
|
poznawcza |
Zdobywanie wiedzy i umiejętności poznawczych. Opanowanie czytania i pisania |
fizyczna |
Sprawność motoryczna - współdziałanie z rówieśnikami Sprawność motoryczna - opanowanie czytania i pisania |
emocjonalno- społeczna |
Aktywność społeczna - konfliktowość - współpraca z rówieśnikami. Samodzielność. Realizowanie nowych form aktywności nauki i pracy. |
Zadania pedagoga:
rozmowa z rodzicami/opiekunami ustalenie stopnia rozwoju psychoruchowego dziecka/uspołecznienia/samodzielności
przeprowadzenie rozmowy z dzieckiem
zebranie informacji o funkcjonowaniu dziecka w przedszkolu/ szkole
analiza wytworów
ocena czynności samoobsługowych poziomu przygotowania do szkoły
przekazanie wyników rodzicom i pomoc w planowaniu dalszych działań
Kontakt pedagog - rodzic
- rozmowy niekrępujące, swobodne, bez uczestnictwa dziecka
- przekazanie w pierwszej kolejności diagnozy pozytywnej
- proste, jasne sformułowania i komunikaty
- uważna obserwacja reakcji rodzica, poświęcenie mu uwagi
- danie czasu rodzicom na analizę i samodzielne podjęcie decyzji bez prób wywierania nacisku, przy jednoczesnym zaoferowaniu pomocy i kontaktu
- dbałość o poufność prowadzonych rozmów.
Niepowodzenia szkolne
Występują na każdym etapie nauczania
Źródeł niepowodzeń doszukuje się w złożonej konstelacji czynników:
-środowiskowych - bio-psychicznych - szkolnych
Mogą oddziaływać na siebie wzajemnie, wzmacniając niekorzystną sytuację ucznia i powodując (trwałe) zmiany w jego sytuacji.
Ujęcie procesowe
Niepowodzenia szkolne jako proces
I faza - braki w wiadomościach głównie w j. ojczystym i matematyce
II faza - uczeń nie może nadążyć za innymi i korzysta z nielegalnej pomocy
III faza - oceny niedostateczne, świadczące o tym, że nauczyciel dostrzegł pewnie braki w wiadomościach i umiejętnościach ucznia
IV faza - brak promocji do klasy wyższej
Czynniki środowiskowe:
- sytuacja materialna rodziny
- praca ucznia w gospodarstwie domowym
- warunki odrabiania prac domowych
- liczebność rodzeństwa
- atmosfera domowa
- poziom świadomości wychowawczej rodziców
- alkoholizm/pijaństwo
- rozbicie rodziny
- dbałość o dziecko i jego wychowanie
Czynniki psychofizyczne :
- defekty wzroku, słuchu oraz wszelkie choroby i urazy
- obniżająca się sprawność intelektualna dziecka, obniżony poziom inteligencji
- zaburzenia w funkcjonowaniu receptorów i narzadów ruchu
- obniżenie rozwoju uczuciowości, motywacji i postaw, a także zaburzenia funkcjonowania społecznego
Osoba nauczyciela:
- przygotowanie pedagogiczne i dydaktyczne
- doświadczenia życiowe nauczyciela
- zdolności nauczyciela
- charakter/osobowość n.
- postawy (społeczne lub egoistyczne) n.
- zamiłowanie/niechęć do pracy n.
- styl nauczania
- restrykcyjność
Sytuacja szkolna:
- środowisko materialne i społeczne szkoły
- kultura szkoły
- klimat szkoły (relacje uczeń-uczeń, uczeń-nauczyciel)
treści zajęć lekcyjnych
postawy konkurencyjne
postawy konformistyczne
więzi społeczne
marginalizacja/wykluczenie
agresja/przemoc
Działania poradnicze w szkole
- obserwacja zachowań i postaw edukacyjnych ucznia
- rozmowy z uczniem
- rozmowy z rodzicami
- nauczycielskie/nieformalne testowanie osiągnięć szkolnych
- kontakt z innymi nauczycielami
- techniki diagnostyczne - socjometryczna, psychometryczna, projekcyjna
Diagnoza:
- czas trwania/faza rozwoju
- objawy trudności szkolnych
- stosunek dziecka do szkoły
- sytuacja rodzinna
- relacje z rówieśnikami
- zainteresowania pozaszkolne
- formy spędzania czasu wolnego
- zaangażowanie rodziców
- stan zdrowia
Zadania pedagoga:
Zebranie informacji o uczniu
Ustalenie fazy niepowodzeń
Określenie właściwości rozwojowych
Uświadomienie konieczności pomocy dziecku
Ustalenie możliwości wsparcia dziecka z wykorzystaniem zasobów
Zadania rodzica:
Dostarczenie wyczerpującej wiedzy o objawach trudności
Dostarczenie dokumentacji dotyczącej rozwoju zaburzeń/niepowodzeń w ujęciu czasowym
Aktywność własna rodziców/opiekunów
Poszukiwanie możliwości w pomocy dziecku
Kontrola jakości
Specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu
Obejmują trudności w uczeniu się czytania i/lub pisania a także uczenia się matematyki, pomimo:
Normalnej/ponadprzeciętnej inteligencji, dojrzałość rozwoju ogólnego, przebywania we właściwym środowisku kulturowym czy odpowiednie warunki dydaktyczne do przyswajania wiedzy i umiejętności szkolnych
Dysleksja rozwojowa
Zaburzenia manifestujące się trudnościami w nauce czytania i pisania przy stosowaniu standardowych metod nauczania i inteligencji na poziomie co najmniej przeciętnym.
Dysleksja, dysgrafia, dysortografia, dyskalkulia, dysfonia (niewyraźne i ciche mówienie)