Czynniki środowiskowe i ich znaczenie.
TEMPERATURA
Temp. Wód w klimacie umiarkow. Od 0 do 30 stop. Sporadycznie do 40.
Temp zależy od: strefy klimatycznej, wysokości npm, temperatury powietrza, od powierzchni zbiornika do jego głębokości, prędkości przepływu wody, ciepla oddawanego w postaci promieniowania cieplnego bądź ciepla parowania.
Temp ma istotny wpływ na biocenozy wod, na przebieg procesow biochemicznych w wodzie. Każdy organizm ma swoisty zakres temperatur w którym może się rozwijac. Sztuczne podwyższenie temp. Może być dla niego szkodliwe.
Wymagania org w zakresie temperatur
-stenotermiczne- wymagaja stalej temp.(zyja w jej waskim zakresie),
-eurytermiczne- dziela się na zimnolubne(5-16stop) oraz ciepłolubne(13-27)
Wplyw temperatury na biocenozy wod
-duze znaczenie ma szybkosc zmiany temp,
-gwaltowna zmiana temp. O 10stopni może powodowac uszkodzenie lub śmierć organizmu
-zycie na Ziemi jest możliwe w zakresie temp -200 do 100st
-rzeczywiste granice sa znacznie węższe
-dla wielu organizmow krytyczna temp to 50stopni(trwale zmiany w strukturze chloroplastu)
-Wyzsza temperatura powoduje:
-zwieksza tokstycznosc wielu metali, pestycydow
-zwieksza wrażliwość org na dzialanie toksykantow
-zwieksza szybkość procesow chem. I biol. Zachodzących w wodach 2-3 razy przy wzroście temp. Do 10stop
-zmniejsza zdolność rozpuszczania tlenu
-wzrost szybkości procesu BZT
-przyspieszenie nitryfikacji
-w wyższej temp. Odbiornik może przyjąć mniej ścieków-w wyższej temp. Zdolność do fotosyntezy jest mniejsza niż procesy rozkładu-stad będzie ubywac tlenu
-odprowadzanie do wod powierzchniowych nadmiernej ilości ciepla stanowi zanieczyszczenie gdyz pogarsza jakość wod, szkodliwie wpływa na biocenozy wodne.
ŚWIATŁO
*Ilosc swiatla przenikającego do wody ma podstawowe znaczenie przede wszystkim dla:
-roslin samożywnych żyjących w wodzie( produkcji pierwotnej, a przez to do produ. wszystkich poziomow troficznych)
-dla zwierzat,zwłaszcza poslugujacych się wzrokiem
*Swiatlo jest najważniejszym czynnikiem ograniczającym rozwoj org. Wodnych fotosyntetyzujacych
*miedzy fitoplanktonem a makrolitami wystepuje konkurencja o dostep do swiatla:
-w przypadku wiosennego zakwitu światło nie dociera do glebszych miejsc strefy przybzeznej uniemożliwiającej rozwoj makrofitow
-w jeziorach o bujnie rozwinietych makrolitach rozwoj fitoplanktonu jest hamowany pezrz brak swiatla
*swiatlo jest waznym czynnikiem dla zwierzat:
-drapieznik by wybrac swa ofiare musi ja zobaczyc
-na filtratory światło dziala pośrednio
Swiatlo przenikanie do wody
*promienie świetlne padające na powierzchnie wody:
-czesciowo się odbijaja
-czesciowo przenikaja w glab
*im mniejszy kat padania tym wiekszy % odbitych promieni
*przy kacie <85stopni odbijaja się wszystkie promienie
*W wodzie promienie swiatla ulegaja pochłanianiu
-przez wode
-czastki sestonu
- Subst. rozproszone
*najsilniej jest pochłaniane promieniowanie o falach dlugich oraz o falach krotkich
*najgłębiej dociera światło niebieskie: dl. Fali 500-600nm
Ocena warunkow świetlnych
-stosuje się pomiary widzialności krazkiem Secchiego
-jest to bialy krazek 30cm średnicy na lince
-notuje się głębokość na ktorej krazek zanika
-gleb. Przenikania swiatla w wodzie jest wieksza niż ta wartość
-promienie swiatla, które umożliwiają zobaczenie krazka, przebyly droge pomiedzy okiem a krazkiem dwukrotnie
Inaczej przenika światło rozproszone a inaczej wiazka swiatla
-glownym czynnikiem decydującym o wartości widzialności jest seston, który najsilniej pochlania światło
-w jeziorach stawach - jest to glow. Seston autochtoniczny
-po silnych wiatrach( zwłaszcza w zbiornikach płytkich) ilość zawiesiny w wodzie może wzrastac w skutek re suspensji osadow
-widzialnosc krazka Secchiego jest miernikiem stopnia trofi wody badanego ekosystemu
*w jeziorach oligotroficznych - lilkadziesiat metrow
*j. mezotroficzne do kilkunastu metrow
*j. eutroficzne kilka metrow
*j. hipertroficzne kilka cm
Swiatlo a strefy jezior
Strefa do ktorej dochodzi światło nosi nazwe fotycznej, nizej afotyczna, do ktorej światło nie przenika
W obrebie strefy fotycznej wyróżniamy:
*strefe eufotyczna- blizsza pow, produkcja materii org w procesie fotosyntezy
*dysfotyczna- ilosc rozkladanej materii organicznej jest wieksza niż jej ilość produkowana fotosyntetycznie
Fotosynteza ustaje gdy natężenie swiatla jest <1% od swiatla padającego na powierzchnie wody
TLEN
-wszystkie org. Zywe, poza niektórymi drobnoustrojami i pasożytami sa tlenowcami
-jego brak lub niedobor jest często czynnikiem ograniczającym Zycie w zbiornikach śródlądowych
-tlen w wodzie pochodzi z atmosfery-glowne źródło w rzekach a także z procesow fotosyntezy- znaczenie w wodach stojacych
-lokalne źródło tlenu- dopływ np dobrze natlenionej rzeki do jeziora
-org. Moga pozyskiwac tlen z niektórych redukcji związków
-praktyczne znaczenie ma fotosynteza i atmosfera
Jest zuzywany przede wszystkim na:
*rozklad materi organ.(w wodzie i osadach)
*oddychanie hydrobiontow
-zuzywanie tlenu na procesy chemiczne-utlenianie Fe2+,Mn2+
-gdy zuzycie tlenu jest wieksze niż jego podaz dochodzi do niedoboru (deficytu) tlenu
-o deficycie tlenu mowimy gdy zawartość jest mniejsza niż 100% nasycenia
-dla wiekszoscie organizmow niebezpieczne sa spadki tlenu ponize 5 mgO2/dm3
Tlen w rzece
-w rzekach niedobory tlenu sa rzadkością-dzieki turbulentnym ruchom wody tlen dostarczany jest stale z atmosfery
-w rzekac fotosynteza fitoplanktonu i makrofitow jest tylko dodatkowym zrodlem tlenu
Tlen pochodzenie w wodzie jeziornej
-w jeziorach- przy bezwietrznej pogodzie:
*zaopatrzenie w tlen z atmosfery ustaje
*z fotosyntezy tlen dostarczany jest tylko w dzien i to wyłącznie w strefie eufotycznej
-w jezirach wiec produkcja tlenu jest ograniczona w czasie, odbywa się w powierzchniowej czesci slupa wody, zuzycie tlenu zachodzi zawsze w calym slupie wody
-bakterie heterotroficzne rozkładając materie org. Zużywają tlen!!!
-bakterie heterotroficzne występują we wszystkich strefach jeziora a materii organicznej jest zazwyczaj w wodach śródlądowych i osadach pod dostatkiem
-stad tez w wodach jeziornych wystepuje czasowe i horyzontalne zróżnicowanie zawrtosci tlenu!!
Tlen-czasowe i horyzontalne zróżnicowanie zawartości w wodzie
-Roznice zawartości związane sa z rocznym cyklem okresow stagnacji i cyrkulacji oraz aktywnością biochemicznych procesow produkcji i destrukcji- w wyzszej temp. Intensywniej
-ilosc tlenu w wodzie jest wypadkowa wszystkich tych procesow
Tlen w hipolimnionie w czasie stagnacji:
-tempo zuzycia tlenu tym wieksze im wyzsza trofia gdyz wiecej materi organicznej w osadach i wodzie
-zuzycie tlenu przez osady
*gorna granica oligotrofi - 0,75 mg/cm2miesiac
*dolna granica eutrofi - 1,65 mg/cm2miesiac