Rozdział I PROBLEMY METODYCZNE WYKORZYSTANIA ANALIZ

1.1. POJĘCIE I RODZAJE ANALIZ

Analiza - metoda postępowania naukowego polegająca na podziale badanego zjawiska na części i rozpatrywaniu każdej z nich z osobna. Poznawana jest w ten sposób struktura i zależności badanego zjawiska, szczególnie powiązania przyczynowo-skutkowe oraz mechanizm jego funkcjonowania.

Celem analizy jest:

- sporządzanie charakterystyki liczbowej ilustrującej działalność przedsiębiorstwa oraz pozwalającej na ocenę uzyskiwanych wyników

- wykrycie i ustalanie czynników mających wpływ na realizację podjętych przedsięwzięć gospodarczych

- określenie przewidywanych wyników na podstawie informacji o stanie czynników wytwórczych jakimi dysponuje przedsiębiorstwo oraz o zmianach w jego otoczeniu

- podejmowanie decyzji zarządczych, służących podnoszeniu efektywności działania przedsiębiorstwa i jego rozwoju.

Narzędzia analizy, jej metody pozwalają wyznaczyć kierunki przyszłych działań firmy. Łączy ona dzisiejszą działalność przedsiębiorstwa z jego przyszłymi rezultatami. Jest mechanizmem integrującym proces formułowania strategii oraz jej realizację. Analiza ekonomiczna może być rozumiana nie tylko jako narzędzie zarządzania, ale także jako dokument, opracowanie, które powstało w rezultacie zastosowania określonych metod badawczych.

Analiza e. z punktu widzenia klasycznego podziału:

- analiza techniczno-ekonomiczna (koncentruje się na ocenie rzeczowych i osobowych aspektów funkcjonowania przedsiębiorstwa. Analizie poddaje się ilość, jakość i strukturę działalności wytwórczej, stopień nowoczesności wytwarzania, wyposażenie i majątek trwały, procesy zaopatrzenia w surowce i materiały, magazynowanie, gospodarowanie zatrudnieniem itp.)

- analiza finansowa (dotyczy ona całokształtu finansowych aspektów funkcjonowania przedsiębiorstwa. Dlatego też trudne jest jednoznaczne określenie obszarów tej analizy. Do podstawowych zagadnień należących do analizy finansowej można zaliczyć: wstępną i rozwiniętą analizę sprawozdań finansowych(bilansu, rachunku wyników, rachunku przepływów pieniężnych), analizę wskaźnikową, wynik finansowy i czynniki go kształtujące, koszty działalności, dochody ze sprzedaży, rentowność, płynność, kapitał obrotowy, ocenę procesów inwestycyjnych, źródeł finansowania.)

Ogólny cel analizy finansowej- syntetyczne określenie stanu finansowego, weryfikowanie decyzji rozwojowych, poszukiwanie rezerw efektywnościowych.

Szczegółowy cel a. f.- oceny analityczne mogą odnosić się do każdego przejawu finansowej działalności przedsiębiorstwa (np. wyjaśnienie przyczyn pogorszenia płynności, spadku wyniku, wysokiej dynamiki kosztów).

Podstawowe rodzaje analiz ekonomiczno-finansowych:

- przedmiot analizy: analiza techniczno-ekonomiczna, analiza finansowa

- przeznaczenie analizy:

Analizy zewnętrzne opracowywane są dla osób i instytucji spoza przedsiębiorstwa. Mogą być one przeznaczone dla banku w związku z ubieganiem się o kredyt, dla udziałowców i akcjonariuszy (sprawozdanie roczne). Są one na ogół kompleksowe, obejmujące całokształt działalności firmy, bardziej ogólne zwykle sporządzane w układzie rocznym.

Analiza wewnętrzna jest przygotowywana na potrzeby własne przedsiębiorstwa i służy do rozwiązywania pojawiających się problemów decyzyjnych kierownictwa, oceny efektywności gospodarowania w różnych przekrojach, jest punktem wyjścia procesów restrukturyzacyjnych. A. w. najczęściej dotyczą wybranych obszarów działalności przedsiębiorstwa, są szczegółowe, wykonywane w sposób systematyczny i ciągły.

- szczegółowość i zakres prowadzonych badań: analizy ogólno -całościowe, analizy odcinkowo-szczegółowe. Im bardziej kompleksowa i obejmująca całe przedsiębiorstwo analiza, w tym większym stopniu jest ona prowadzona za pomocą syntetycznych, ogólnych wielkości i wskaźników. Analiza jest wtedy szeroka, ale płytka.

- okres którego dotyczy analiza:

Analiza retrospektywna (ex post, celem badań jest ocena racjonalności minionych działań gospodarczych, weryfikacja słuszności podjętych wcześniej decyzji. Analiza przeszłości służy konstruowaniu lepszej przyszłości).

Analiza prospektywna podstawowym narzędziem tej analizy rachunek ekonomiczny (skierowana jest do przeszłości, inaczej ex ante. Podstawowym narzędziem jest tej analizy jest rachunek ekonomiczny, traktowany jako sposób wyboru najlepszych rozwiązań ze zbioru możliwych działań w tym zakresie. Dlatego często jest utożsamiana z rachunkiem ekonomicznym.)

Podstawowym składnikiem każdego rachunku są:

- wewnętrzne i zewnętrzne uwarunkowania problemu będącego przedmiotem rachunku

- nakłady, jakie wiążą się z rozpatrywanym problemem, określane dla każdego z możliwych wariantów działania

- efekty jakie można osiągnąć dla każdego z wariantów działania

- kryterium wyboru rozwiązania najlepszego

- metoda - algorytm wyboru rozwiązania najlepszego.

W klasycznym rachunku ekonomicznym (zwanym także kalkulacyjnym lub analityczno-porównawczym)wyboru dokonuje się z ograniczonego zbioru możliwych rozwiązań. Nie ma opracowanego algorytmu optymalizacyjnego, brak jest możliwości lub nieopłacalne jest zbieranie informacji wejściowych dla każdego z możliwych wariantów działania rozpatrywanego problemu.

W optymalizacyjnym rachunku ekonomicznym wyboru najlepszego rozwiązania dokonuje się, przy wykorzystaniu znanych modeli matematycznych, statystycznych i ekonometrycznych, z całego zbioru wszystkich możliwych rozwiązań.

Do najważniejszych zastosowań optymalizacyjnego rachunku ekonomicznego w praktyce przedsiębiorstw należą:

1. Zagadnienia transportowe.

2. Wielkość partii dostawy i optymalny poziom zapasu towarowego.

3. Problemy podziału.

4. Inne przykładowe zagadnienia rozwiązywane metodami optymalizacyjnymi.

1.2. ŹRÓDŁA INFORMACJI DO ANALIZ

Ze względu na źródło pozyskania:

- wewnętrzne, generowane w ramach własnej organizacji, określające potencjał, warunki i reguły funkcjonowania przedsiębiorstwa;

- zewnętrzne, pochodzące z otoczenia przedsiębiorstwa, informujące o środowiskowych warunkach działania przedsiębiorstw, stwarzające przesłanki do podejmowania działań o strategicznym charakterze.

Ze względu na sposób uzyskania:

- pierwotne, uzyskiwane po raz pierwszy, gromadzone dla określonych problemów decyzyjnych, nieprzetworzone,

- wtórne, wcześniej zgromadzone i przetworzone, opracowane przez innych.

Ze względu na charakter podejmowanych decyzji:

- operacyjne, na potrzeby bieżącego zarządzania, dla rutynowych i powtarzających się problemów

- strategiczne, dla podejmowania decyzji o dłuższym niż operatywny horyzoncie czasowym.

Z analitycznego punktu widzenia szczególną przydatność mają następujące grupy informacji:

1. Podstawowa sprawozdawczość finansowa (bilans i rachunek strat i zysków, rachunek przepływów pieniężnych, miesięczne sprawozdanie o przychodach, kosztach i wyniku finansowym, informacja dodatkowa do sprawozdań).

2. Pozostała sprawozdawczość, sporządzana głównie na rzecz GUS.

3. Księgi rachunkowe przedsiębiorstwa, szczególnie zestawienia obrotów i sald na kontach syntetycznych.

4. Dokumenty dotyczące różnych obszarów funkcjonowania przedsiębiorstwa np. wykazy środków trwałych, tabele amortyzacyjne środków, zestawienia zapasów.

5. Oświadczenia podatkowe, sprawozdania i wnioski pokontrolne, wyniki inwentaryzacji.

Prace analityczne można podzielić na dwa etapy: 1 etap, po zebraniu odpowiednich danych opracowywane są tabele, które w mniej lub bardziej syntetycznym ujęciu, zależnie od potrzeb analitycznych, prezentują materiał liczbowy w wyróżnionych obszarach analizy. 2 etap analiza zjawisk i problemów ekonomicznych wynikających z tak skonstruowanych tabel oraz formułowanie uwag wniosków.

1.3 OBSZARY ANALITYCZNE - SCHEMAT ANALIZY

Struktura analizy ekonomiczno-finansowej obejmuje:

1) charakterystyka przedsiębiorstwa- obejmuje informacje ogólne o przedsiębiorstwie, takie jak np. adres, telefony, faksy itp.. Ta analiza jest niezbędna gdy jest kierowana do odbiorców zewnętrznych.

2) czynniki wytwórcze- przedmiotem zainteresowania są podstawowe czynniki wytwórcze: majątek trwały i zatrudnienie oraz potrzeby inwestycyjne. Czynniki te określają potencjał przedsiębiorstwa, jakość jego działania, możliwość przekształceń własnościowych.

3) sprzedaż produktów- podstawowe składniki tej części powinny dotyczyć: wartości i struktury sprzedaży w ujęciu dynamicznym, wielkości i struktury sprzedaży w ujęciu ilościowym, sprzedaży wg głównych grup odbiorców, podstawowej działalności marketingowej, najważniejszych elementów otoczenia rynkowego przedsiębiorstwa.

Trzy bloki analizy to: analiza wielkości liczbowych sprzedaży, wewnętrznej działalności marketingowej, zewnętrznych warunków otoczenia rynkowego.

4) koszty działalności- rozpoznawane są główne źródła ponoszonych w przedsiębiorstwie nakładów. Koszty w układzie rodzajowym pozwalają na ich grupowanie wg rodzaju czynników produkcji zużytych w danym okresie. W układzie kalkulacyjnym koszty w podziale na bezpośrednie i pośrednie grupowane są wg jednostek organizacyjnych i w podziale na rodzaje działalności.

5) wynik finansowy- jest równocześnie syntetycznym miernikiem oceny przedsiębiorstwa, efektywności jego działania, odzwierciedla poziom realizacji celów przedsiębiorstwa. Analiza na tym obszarze jest wielopłaszczyznowa i dotyczy: wyniku finansowego netto, czynników kształtujących wynik finansowy, płynność, analizy wskaźnikowej.

6) prognoza wyniku- podstawą jest analiza relacji miedzy podstawowymi wielkościami ekonomicznymi, głównie sprzedażą a kosztami, tendencji jakie w tym zakresie są obserwowane oraz przewidywane uwarunkowania funkcjonowania przedsiębiorstwa. Praktyczne prognozy zdeterminowane są przez cały szereg okoliczności związanych z rodzajem prowadzonej działalności, skalą dokonywanych zmian, otoczeniem rynkowym, horyzontem czasowym przewidywań, itp. czynnikami.

Rozdział II METODY BADAWCZE W ANALIZIE

2.1. Przekroje porównywania zjawisk ekonomiczno-finansowych

Analiza ekonomiczna wyróżnia dwa podejścia badawcze: indukcyjne, dedukcyjne, zaliczane do metod ogólnych.

Podejście indukcyjne polega na tym, że w badaniach analitycznych przechodzi się: od zjawisk szczegółowych do ogólnych, od czynników do wyników, od przyczyn do skutków.

Podejście dedukcyjne przyjmuje odwrotny kierunek badań analitycznych, w których przechodzi się: od zjawisk ogólnych do szczegółowych, od wyników do czynników, od skutków do przyczyn.

Metody analityczne dzielimy na grupy: analizy porównawczej i badania przyczynowego. Porównywana jest liczba wyrażająca stan faktyczny zjawiska oraz wielkość stanowiąca bazę odniesienia, za którą najczęściej przyjmuje się:

1. Poziomy wielkości we wcześniejszych okresach.

2. Porównywanie do wielkości zaplanowanych.

3. Porównanie przestrzenne, czyli z innymi przedsiębiorstwami, określone także jako porównania międzyzakładowe.

4. Porównywanie z zewnętrznie ustalonymi normatywami.

Porównywanie w czasie pozwala na ocenę kierunku i tempa zmiany badanej wielkości w rozpatrywanym okresie:

1. Wskaźników dynamiki o stałej podstawie.

2. Wskaźników dynamiki łańcuchowej.

3. Tempa zmian.

2.2. PORÓWNAWCZE BADANIA PRZEDSIĘBIORSTWA

Analiza międzyzakładowa polega na porównywaniu danej jednostki z innymi, odpowiednio dobranymi jednostkami gospodarczymi. Jest to porównywanie w przestrzeni. Dotyczy przedsiębiorstw wchodzących w skład jednej branży. Porównywanymi jednostkami mogą być podmioty gospodarcze (zakłady, przedsiębiorstwa), jak też jednostki w przekroju przestrzennym - gminy, województwa, kraje. Przy charakterystyce jednostek wielkościami absolutnymi musi być spełniona zasada podobieństwa badanych jednostek.

Najważniejsze problemy związane z analizą międzyzakładową to:

1. Sformułowanie listy cech opisujących jednostki.

2. Wybór cech istotnych, diagnostycznych, najlepiej charakteryzujących jednostkę z punktu widzenia badanego problemu.

3. Skonstruowanie zmiennych agregatowych, syntetycznie opisujących jednostki.

4. podział badanych jednostek na jednorodne grupy.

Wyboru cech najważniejszych można dokonać w sposób:

- obiektywny, poprzez wykorzystanie sformalizowanych procedur taksonomicznych

- subiektywny na podstawie znajomości badanego problemu i obiektu

- zestaw wskaźników (metoda quick testu) jest używany do szybkiej oceny kondycji finansowej firmy.

Są to następujące wskaźniki: zysk brutto plus amortyzacja przez ogół zobowiązań, suma bilansowa przez ogół zobowiązań, wynik brutto przez sumę bilansową, wynik brutto przez obroty, zapasy przez obroty, obroty przez sumę bilansową.

Jeżeli wzrost wskaźnika jest oceniany pozytywnie z punktu widzenia problemu np. wzrost rentowności to wskaźnik określamy jako stymulantę.

Wskaźnik o odwrotnej interpretacji nazywany jest destymulantą.

Jeżeli nie wszystkie wskaźniki mają takie samo znaczenie rangę w przeprowadzanej ocenie, można zastosować system ważenia wskaźników. Takie wagi są stosowane w metodzie quick testu.

Prostym sposobem na sprawdzanie różnoimiennych wskaźników do porównywalności jest przydzielanie punktów dla każdego wskaźnika w układzie ocenianych zakładów. Punkty są rozdzielane na jednostki zależnie od rzeczywistego poziomu wskaźnika. Dla każdej jednostki sumujemy przydzielone punkty wg wszystkich wskaźników i uzyskujemy w ten sposób zmienną syntetyczną opisującą miejsce ocenianej jednostki z punktu widzenia badanego problemu.

Efektem analizy międzyzakładowej jest:

- hierarchiczna lista badanych jednostek ustalana z punktu widzenia wybranych cech je opisujących,

- podział zbioru jednostek na jednorodne grupy.

2.3. METODY BADANIA PRZYCZYNOWEGO

Badanie przyczynowe jego celem jest rozliczenie bezwzględnych odchyleń interesującego nas zjawiska (w czasie, w przestrzeni, od przyjętej normy, czy też planu) poprzez czynniki, które je spowodowały.

Prostymi metodami badania przyczynowego są metody deterministyczne, w których związek między badanymi zjawiskami a czynnikami go kształtującymi można przedstawić w postaci związku funkcyjnego pozwalającego na ścisłe, bez uwzględniania wpływu składnika losowego, określenie zakresu i kierunku wpływu poszczególnych składników na zmiany zjawiska. W stochastycznych metodach badania przyczynowego obok wpływu czynników głównych brany jest także pod uwagę wpływ składnika losowego. Najbardziej znany w tym zakresie jest rachunek korelacji i regresji.

Metoda podstawień łańcuchowych służy do liczbowego określania wpływu poszczególnych czynników na wielkość badanego zjawiska. Jest to możliwe tylko w tych przypadkach, gdy współzależności mają charakter związku funkcyjnego wyrażonego w formie iloczynu, ilorazu, sumy, bądź innego wyrażenia algebraicznego. Istota tej metody wyraża się w kolejnym podstawianiu poszczególnych czynników w wielkościach rzeczywistych, w miejsce wielkości przyjętej za podstawę odniesienia (bazę).

Metoda logarytmiczna uzyskuje się w niej te same wielkości wpływu czynników na zjawisko, niezależnie od kolejności podstawienia czynników.

2.4. Praktyczne wykorzystanie rachunku korelacji i regresji

W analizie korelacji najczęściej wykorzystywany jest współczynnik korelacji liniowej mierzący stopień ścisłości związku między dwiema zmiennymi, mówiącymi o kierunku korelacji i jej rozmiarze (natężeniu).

Wykorzystanie korelacji wiąże się z następującymi problemami:

- określenie celu i zakresu badań

- zebranie informacji liczbowych opisujących badane zjawisko oraz potencjalne czynniki je kształtujące.

- liczenie współczynników korelacyjnych

- interpretacja współczynników (współczynnik może przyjmować wartości z przedziału (-1, +1)

Współczynniki korelacji jakościowej badają związki miedzy cechą ilościową i jakościową. Współzależności można rozpatrywać w ramach cech, które przyjmują tylko dwa stany- występują oznaczamy cyfrą 1, nie występują 0.

Analiza regresji- buduje się w niej równanie regresji, które jest ilościowym wyrazem zależności między badanym zjawiskiem a czynnikami (zmiennymi) określającymi to zjawisko.

Najważniejszymi miarami wpływu na analizowane zjawisko są współczynniki regresji oraz współczynniki determinacji (WD).

Współczynniki regresji wyrażają, o ile przeciętnie zmieni się zmienna badana y, jeżeli zmienna x wzrośnie o jednostkę, przy założeniu, że pozostałe zmienne x są niezmienne.

WD służy jako miara dokładności dopasowania równania regresji do materiału zebranego w trakcie obserwacji.

Rozdział III ANALIZA SPRAWOZDAŃ FINANSOWYCH

3.1 BILANS FIRMY

Bilans przedsiębiorstwa stanowi zestawienie posiadanego przez przedsiębiorstwo majątku oraz źródeł kapitału, które zostały wykorzystane dla pozyskania tegoż majątku.

Występują dwa rodzaje majątku :

1. Majątek trwały - obejmuje te składniki, których okres użytkowania jest dłuższy niż je den rok.

1. wartości niematerialne i prawne,

2. rzeczowe składniki majątku- obejmują wartości netto nabytych lub wytworzonych we własnym zakresie środków trwałych,

3. finansowy majątek trwały - obejmuje : długoterminowe papiery o charakterze dłużnym z terminem wykupu po 1 roku, udzielone pożyczki długotermin., udziały i akcje innych podmiot.

4. należności długoterminowe - są to nieprzedawnione należności, których termin płatności ostatniej raty jest dłuższy niż rok od dnia sporządzenia bilansu.

2. Majątek obrotowy - aktywa zaliczane do majątku obrotowego charakteryzują się okresem użycia do 1 roku, większą płynnością oraz szybszą rotacją niż składniki majątku trwałego.

1. zapasy,

2. należności - wykazuje się kwoty należne danemu podmiotowi gospodarczemu z różnych tytułów o terminie wymagalności krótszym niż 1 rok.

3. krótkoterminowe papiery wartościowe przeznaczone do obrotu,

4. środki pieniężne przedsiębiorstwa

Odrębną pozycją ujmowaną w bilansie przedsiębiorstwa są rozliczenia międzyokresowe o charakterze czynnym.

Charakterystyka pasywów przedsiębiorstwa

Pasywa firmy odzwierciedlają źródła kapitału wykorzystane dla sfinansowania posiadanego przez nią majątku. Podział kapitałów :

1. Kapitał własny - stanowią odzwierciedlenie zaangażowania właścicieli w przedsiębiorstwo.

1. kapitał podstawowy - kapitał akcyjny, zakładowy, fundusz założycielski i udziałowy,

2. kapitał zapasowy - nadwyżka ze sprzedaży akcji tzw. agio, dopłaty wspólników,

3. kapitał rezerwowy - powstały z aktualizacji wyceny majątku trwałego firmy,

4. nie podzielony zysk z okresów poprzednich,

5. wynik finansowy netto z danego okresu,

6. rezerwy - są zaliczane do kapitałów własnych przedsiębiorstwa,

2. Kapitał obcy

1. zobowiązania długoterminowe - okres wymagalności powyżej 1 roku,

2. zobowiązania krótkoterminowe - okres wymagalności krótszy niż 1 rok.

Grupy bilansu przedsiębiorstwa :

AKTYWA	PASYWA
- majątek trwały, - majątek obrotowy, - rozliczenia międzyokresowe czynne,	- zysk lub strata z lat ubiegłych, - rezerwy na podatek dochodowy, - zobowiązania długoterminowe, - zobowiązania bieżące i fundusze specjalne, - rozliczenia międzyokresowe,

3.2 WSTĘPNA ANALIZA BILANSU

W ocenie rozwoju przedsiębiorstwa i jego zasobów istotną rolę odgrywa analiza posiadanego majątku, zmian jego wielkości, struktury oraz wykorzystania.

Największą wartością poznawczą w zakresie zmian wielkości majątku przypisuje się wskaźnikowi dynamiki wzrostu.

- analiza zmian wielkości majątku przedsiębiorstwa,

- analiza struktury majątku przedsiębiorstwa.

Mc₁ ∆Mc - dynamika zmian majątku całkowitego,

∆Mc = x 100% Mc₁ - wartość majątku całkowitego w okresie badanym,

Mc₀ Mc₀ - wartość majątku całkowitego w okresie bazowym,

W ocenie rozwoju każdego przedsiębiorstwa istotną rolę odgrywa również analiza kapitałów zaangażowanych w finansowaniu majątku.

Kc₁ ∆Kc - dynamika zmian kapitału całkowitego,

∆Kc = x 100% Kc₁ - wartość kapitału całkowitego w okresie badanym,

Kc₀ Kc₀ - wartość kapitału całkowitego w okresie bazowym,

Dla wstępnej analizy bilansu każdego przedsiębiorstwa obszary potrzebne do oceny to :

• analiza kapitałów przedsiębiorstwa,

• analiza struktury kapitałów przedsiębiorstwa.

3.3 RACHUNEK ZYSKÓW I STRAT

Ustawa o rachunkowości dopuszcza sporządzanie rachunku wyników firmy w układzie:

1. porównawczym - koszty ujmuje się według rodzaju zużytych czynników produkcji,

2. kalkulacyjnym - wg sposobów ich odnoszenia na jednostkę wytworzonego produktu.

W każdym z tych układów występują dwie wersje zapisu RZS : dwustronna lub pionowa.

Wynik finansowy jest syntetyczną miarą efektów finansowych osiągniętych przez przedsiębiorstwo w ramach prowadzonej przez niego działalności gospodarczej. Poziomy :

1. Poziom operacyjny - pozwala ustalić wynik operacyjny i obejmuje następujące elementy:

1. wynik na sprzedaży produktów minus koszty wytworzenia sprzedanych produktów - koszty ogólne zarządu - koszty sprzedaży,

2. na sprzedaży towarów i materiałów minus koszty handlowe - wart. towar. wg cen nabycia,

3. wynik na pozostałych przychodach operacyjnych minus pozostałe koszty operacyjne.

2. Poziom finansowy - stanowi różnicę między należnymi przychodami z operacji finansowych a kosztami tych operacji. Poziom dzielimy na :

1. przychody finansowe : dywidendy z tytułu udziału w innych podmiotach, odsetki od lokat bankowych, odsetki od pożyczek bankowych, wpływy ze sprzedaży papierów wartościowych,

2. koszty finansowe : odsetki i prowizje od zaciągniętych pożyczek i kredytów, straty na sprzedaży papierów wartościowych, odpisy aktualizujące wartość finansową majątku trwałego.

3. Poziom nadzwyczajny

4. Wynik finansowy netto - oblicza się poprzez skorygowanie wyniku finansowego brutto o obowiązkowe zmniejszenie zysku lub zwiększenie straty. Obejmuje ono :

• podatek dochodowy i ewentualnie inne obciążenia obligatoryjne wyniku.

3.4 WSTĘPNA ANALIZA RACHUNKU ZYSKÓW I STRAT

Dokonanie wstępnej analizy wymaga określenia dynamiki zmian jego poszczególnych wielkości oraz oceny struktury procentowej.

Przychody całkowite ustala się w oparciu o sumę następujących pozycji : przychody netto ze sprzedaży, PPO oraz przychody finansowe. Koszty całkowite obejmują : koszty sprzedanych produktów, koszty ogólnego zarządu PKO, i koszty finansowe.

Rozdział IV. ANALIZA PRZEPŁYWÓW ŚRODKÓW PIENIĘŻNYCH

4.1 ISTOTA I OBSZAR ANALIZY

Rachunek przepływów pieniężnych odzwierciedla przepływy gotówkowe w 3 obszarach:

1. Przepływy z działalności operacyjnej - związane z produkcją, handlem oraz św. usług

1. wpływy gotówki, wypłaty gotówki,

2. saldo przepływów gotówki z działalności.

2. Przepływy z działalności inwestycyjnej - odzwierciedlają operacje wynikające z gospodarowania przez przedsiębiorstwo majątkiem trwałym.

3. Przepływy z działalności gospodarczej - działania polegające na pozyskiwaniu kapitału z otoczenia finansowego w postaci emisji akcji, obligacji, zaciąganiu kredytów i pożyczek bank.

Suma sald przepływów gotówkowych z trzech obszarów działalności wyznacza globalne saldo gotówkowe określane jako środki pieniężne netto, przepływy pieniężne netto, dochód czysty.

ANALIZA rachunku przepływów środków pieniężnych polega na ustaleniu, jakie zdarzenia gospodarcze, które zachodzą w przedsiębiorstwie mają najważniejszy wpływ na generowanie jego zasobów gotówkowych.

Przepływy środków pieniężnych pozwalają dokonać wstępnej oceny sytuacji finansowej. Dają także odpowiedź na pytanie z jaką firmą mamy do czynienia, jakie mogą wystąpić zagrożenia dla jej funkcjonowania, a jakie stoją przed nią szanse rozwojowe .

4.2. MIERNIKI OPARTE NA RACHUNKU PRZEPŁYWÓW ŚRODKÓW PIENIĘŻNYCH

Do oceny pozycji finansowej wykorzystuje się mierniki uwzględniające informacje pochodzące z rachunku przepływów pieniężnych. Należą do nich :

1. 
   Wskaźniki wydajności gotówkowej :

1. obrotu, będących relacją :

2. zysku, będących relacją :

3. majątku, będących relacją :

4. majątku obrotowego, będących relacją :

2. 
   Wskaźniki wystarczalności gotówki :

1. operacyjnej na spłatę długów ogółem:

2. operacyjnej na spłatę długów długoterm.:

3. operacyjne ogólnej:

4. reinwestycji gotówki operacyjnej:

5. operacyjnej na zakupy majątku trwałego:

Rozdział V WSTĘPNA I SZYBKA METODA OCENY FIRMY

1. Istota analizy wskaźnikowej

W praktyce gospodarczej analiza wskaźnikowa jest częścią analizy finansowej, która stanowi jej uogólnienie i spojrzenie na całościowe funkcjonowanie przedsiębiorstwa przez pryzmat kształtowania się określonych relacji finansowych.

Przedmiotem analizy finansowej przedsiębiorstwa są:

• sytuacja majątkowa,

• sytuacja kapitałowa,

• płynność finansowa, obejmująca ocenę zdolności płatniczych firmy, stopień elastyczności majątku, politykę płatniczą wobec kontrahentów,

• rentowność, czyli ocena kształtowania się kosztów i dochodów.

Istotną kwestią w analizie wskaźnikowej przedsiębiorstwa jest problem wyboru podstawy porównań osiąganych przez nie wyników. W Polsce najczęściej stosowane są porównania oparte na konfrontacji wielkości zrealizowanych z zaplanowanymi oraz porównania wielkości osiągniętych na przestrzeni kilku lat funkcjonowania przedsiębiorstwa. Wykorzystanie bowiem, równocześnie kilku baz odniesienia do działalności gospodarczej przedsiębiorstwa, daje dopiero obraz sytuacji oraz tendencji rozwojowych tej firmy. Jak wcześniej stwierdzono, analiza wskaźnikowa koncentruje się na całościowym badaniu funkcjonowania przedsiębiorstwa, ocenie jego efektywności i możliwości rozwojowych.

1. Wskaźniki aktywności gospodarczej

Wskaźniki aktywności gospodarczej stanowią odzwierciedlenie relacji między osiągniętymi przychodami a stanem posiadanego majątku zarówno całkowitego, jak i trwałego. Służą one ocenie intensywności wykorzystania majątku, pośrednio zaś ocenie tendencji rozwojowych przedsiębiorstwa.

Wskaźnik szybkości obrotu, mówiący o tym ile razy w badanym okresie nastąpił obrót danym składnikiem, czy też ile dni przeciętnie trwał jeden cykl obrotu. Daje więc informacje o tym, po jakim czasie zainwestowane środki wrócą do przedsiębiorstwa i będą ponownie wykorzystane.

Wskaźnik rotacji zapasów, mierzony liczbą obrotów, informuje o poprawie efektywności gospodarowania zapasami, szybszym odzyskiwaniem środków pieniężnych zamrożonych w zapasach. Natomiast spadek wielkości tego wskaźnika, oznacza wydłużenie cyklu sprzedaży zapasów.

2. Wskaźniki zadłużenia przedsiębiorstwa

Analiza zadłużenia przedsiębiorstwa wynika z oceny wielkości, dynamiki zmian i struktury kapitałowej przedsiębiorstwa. Głównym problemem w tym zakresie jest oszacowanie poziomu zainwestowanych w przedsiębiorstwo kapitałów obcych. Wysoki udział kapitałów własnych w strukturze pasywów świadczy o silnych podstawach finansowych przedsiębiorstwa, o niskim ryzyku finansowym i jego stabilności gospodarczej. Nie jest to jednak jednoznaczne z wysokim poziomem rentowności. Możliwość zadłużenia się przedsiębiorstwa nie zależy tylko od poziomu i udziału kapitałów własnych w całości zaangażowanych kapitałów. Równie istotna jest zdolność przedsiębiorstwa do zwrotu zaciągniętych długów, w określonych terminach oraz dostępnych środków. Szczególnie przydatne w ocenie tych możliwości są wskaźniki: zdolności kredytowej i wiarygodności kredytowej.

Zdolność kredytowa oznacza możliwość spłaty całkowitych, efektywnych zobowiązań z wygospodarowanej w danym okresie nadwyżki finansowej.

Wskaźniki wiarygodności kredytowej określają możliwości firmy w zakresie spłaty bieżących kosztów finansowych związanych z zaangażowaniem kapitałów obcych. Określają zatem, czy zysk operacyjny, albo nadwyżka finansowa są wystarczające na pokrycie odsetek oraz rat kapitałowych w wymaganych terminach.

3. Wskaźniki płynności finansowej przedsiębiorstwa

Płynność finansowa przedsiębiorstwa oznacza zdolność firmy do regulowania zobowiązań w wymaganych terminach. W praktyce najczęściej stosuje się następujące wskaźniki:

Wskaźnik bieżącej płynności odzwierciedla podstawowe relacje, jakie powinny zachodzić miedzy majątkiem obrotowym przedsiębiorstwa a wielkością zobowiązań bieżących. Uznaje się iż bezpieczny poziom tego wskaźnika powinien oscylować wokół 1,5 - 2 razy. Oznacza to iż, majątek obrotowy zaangażowany w przedsiębiorstwie powinien być dwukrotnie większy niż suma zobowiązań bieżących.

Wskaźnik podwyższonej płynności, wg fachowców, powinien oscylować w granicy 1. Oznacza to w praktyce, iż najbardziej płynne elementy majątku obrotowego - czyli suma należności i roszczeń, krótkoterminowych papierów wartościowych oraz środków pieniężnych powinny być równe całości zobowiązań bieżących.

Wskaźnik gotówkowej płynności, powinien w zasadzie oscylować w granicach 0,2. Zasoby gotówkowe firmy powinny być ograniczone do minimalnych poziomów, bowiem jedynie kapitał zaangażowany w procesach gospodarczych przedsiębiorstwa, czyli zapasach surowców, materiałów, produktów, wyrobów gotowych oraz należnościach, generuje dochody i zyski. Zbyt wysoki poziom środków pieniężnych utrzymywany w przedsiębiorstwie może świadczyć o nieproduktywnym ich gromadzeniu lub o braku pomysłu na ich wykorzystanie.

4. Wskaźnik rentowności przedsiębiorstwa

Pojęcie rentowności oznacza osiąganie nadwyżki dochodów nad kosztami, związanymi z podejmowaniem określonej działalności. Miarą osiąganej przez firmę rentowności jest relacja osiąganych zysków do zaangażowanych kapitałów lub do efektów zastosowanych czynników produkcji. Zatem rentowność przedsiębiorstwa można ustalić w oparciu o dwie grupy wskaźników. Pierwszą grupę wskaźników rentowności stanowią mierniki rentowności obrotu. Powszechnie stosowane są następujące mierniki:

• marża z zysku operacyjnego, marża z zysku brutto,

• marża z zysku netto, rentowność brutto.

Drugą grupę wskaźników, która umożliwia ocenę pozycji dochodowej przedsiębiorstwa tworzą mierniki rentowności kapitału. Powszechnie stosowane to:

• rentowność inwestycji - stopa zysku,

• rentowność aktywów - stopa zwrotu z aktywów,

• rentowność kapitałów własnych - stopa zwrotu kapitałów własnych.

Rentowność kapitału własnego wyraża efekty funkcjonowania przedsiębiorstwa w stosunku do kapitałów zaangażowanych przez właścicieli. Rosnący poziom tego wskaźnika świadczy z reguły o podnoszeniu efektywności zaangażowanego kapitału. Może to prowadzić do uzyskiwania większych dywidend oraz rozszerzania możliwości rozwojowych przedsiębiorstwa.

Analizę rentowności spółek akcyjnych powinna jeszcze dodatkowo uzupełniać ocena oparta na wskaźnikach rynku kapitałowego. Najczęściej zalicza się do tej grupy następujące wskaźniki:

• zysk wygospodarowany w spółce przypadający na jedną akcję,

• cena rynkowa jednej akcji do zysku netto przypadającego na jedną akcję,

• stopa dywidendy mierzona relacją

• wskaźnik stopy wypłaty dywidendy mierzony relacją

• cena rynkowa jednej akcji do wartości księgowej (C/W).

Wskaźniki rynku kapitałowego służą ocenie osiąganych korzyści przez aktualnych posiadaczy akcji.

Rozdział VI ANALIZA ZASOBÓW TRWAŁYCH W PRZEDSIĘBIORSTWIE

6.1 Struktura rodzajowa majątku trwałego przedsiębiorstwa

Z bilansowego punktu widzenia wyróżnia się dwie podstawowe grupy składników majątkowych: majątek trwały oraz obrotowy.

Majątek trwały jest zaangażowany w przedsiębiorstwie na okres dłuższy niż jeden rok. M.T. jest mało elastyczny, nie można go na bieżąco dostosowywać do poziomu wykorzystywanych mocy produkcyjnych. Jego rozwój dokonuje się w długim czasie, na podstawie długofalowych, strategicznych decyzji. Jest on obciążony dużym ryzykiem.

MT przedsiębiorstwa obejmuje trzy podstawowe grupy: rzeczowy majątek trwały, wartości niematerialne i prawne, finansowy majątek trwały. Zalicza się do niego również należności długoterminowe.

Z punktu widzenia zastosowania MT dzieli się go na: produkcyjny i finansowy.

Z punktu widzenia prawa własności: własny i obcy

Z punktu widzenia elastyczności: na mniej (budynki, budowle) lub bardziej elastyczny (narzędzia, środki finansowe).

Do wartości niematerialnych i prawnych zalicza się nabyte przez przedsiębiorstwo prawa majątkowe nadające się do gospodarczego wykorzystania, których okres użytkowania przekracza rok.

Majątek rzeczowy w bilansie dzieli się na: (grunty własne, budynki i budowle, urządzenia techniczne i maszyny, środki transportu, pozostałe środki trwałe) inwestycje rozpoczęte oraz zaliczki na poczet inwestycji.

Klasyfikacja rodzajowa środków trwałych: budynki, budowle, maszyny energetyczne, maszyny i urządzenia ogólnego zastosowania, maszyny i urządzenia specjalistyczne, urządzenia techniczne, środki transportowe, narzędzia i przyrządy.

6.2 Procesy odtworzeniowo -inwestycyjne- regulowanie zasobów środków trwałych

Zwiększenie stanu środków trwałych poprzez tworzenie lub nabywanie nowych środków stanowi działalność inwestycyjną. Inwestycje dotyczą nowych obiektów i urządzeń. Gdy nakłady dotyczą obiektów już istniejących mamy do czynienia z rozbudową istniejącej bazy materialnej. Modernizacja obejmuje wszystkie prace, których celem jest podwyższenie parametrów technicznych istniejących obiektów i urządzeń.

Podstawowe wskaźniki do badania tych procesów to:

1. Wskaźnik zużycia majątku trwałego

2. Intensywność odpisów amortyzacyjnych

3. Stopa likwidacji środków trwałych

4. Stopa odnowy- inwestycji majątku trwałego

5. Wskaźnik dekapitalizacji brutto

6. Wskaźnik dekapitalizacji netto

6.3 OCENA GOSPODAROWANIA MAJĄTKIEM TRWAŁYM

Podstawowe znaczenie dla analizy majątku trwałego ma jego efektywność, którą można ustalić na podstawie zestawu wskaźników określających relacje między efektami osiąganymi w przedsiębiorstwie a posiadanymi zasobami majątkowymi.

Wskaźniki wykorzystywane w tym zakresie to:

1. Wskaźnik produktywności majątku - P_MT

P_MT = S/MT gdzie S- wartość produkcji, lub przychodów ze sprzedaży

MT - przeciętna wartość majątku trwałego

Wskaźnik ten informuje o kwocie przychodów generowanych przez jedną złotówkę posiadanego majątku. W ocenie intensywności wykorzystania majątku istotny jest zarówno poziom wskaźnika, jak i tempo jego zmian. Odwrotność tego wskaźnika określana jest jako majątkochłonność produkcji, sprzedaży, co oznacza wartość majątku zaangażowaną dla uzyskania jednostki wartości produkcji, sprzedaży.

2. Wskaźnik zyskowności majątku - Z_MT

Z _MT = Z/MT gdzie: Z- wielkość wyniku finansowego

Dodatni wynik finansowy- zysk, wzrost wskaźnika oznacza, że każda złotówka majątku trwałego przedsiębiorstwa oznacza coraz większą kwot zysku.

3. Wskaźnik rotacji majątku trwałego - R_MT

R_MT = MT x 365/ S gdzie: S- przychody ze sprzedaży

Wskaźnik określa jak przeciętnie długo trwa cykl obrotu majątkiem w okresie rocznym. Jaka długość cyklu jest do osiągnięcia danego poziomu produkcji, czy sprzedaży, Im krótszy cykl, tym wyższa produktywność majątku trwałego.

1. Wskaźnik technicznego uzbrojenia pracy - T_up :

T_up= MT/L gdzie: L- poziom zatrudniania

Jest to wskaźnik obrazujący substytucję pracy żywej pracą uprzedmiotowioną. Mierzy nasycenie przedsiębiorstwa majątkiem trwałym.

Wpływ majątku trwałego na wyniki ekonomiczne przedsiębiorstwa można badać w postaci układów zależności wyrażających wpływ różnych czynników, ujętych w postaci wskaźników, na wskaźnik zyskowności majątku.

Z_MT = Z_n/ MT= Z_n/S x S/MT gdzie: Z_n- zysk netto, S - przychody ze sprzedaży

Zyskowność majątku jest tu iloczynem wskaźnika rentowności sprzedaży i wskaźnika produktywności.

Z_MT = Z_n/L x L/S x S/MT

Zyskowność majątku jest tu iloczynem trzech wskaźników: rentowności pracownika, odwrotności wydajności pracy, czyli pracochłonności (ilość pracy potrzebnej do wytworzenia jednostki wartości produkcji lub uzyskania jednostki przychodu) oraz produktywności majątku.

Rozdział VII. ANALIZA ZASOBÓW OBROTOWYCH FIRMY

7.1 PRZEDMIOT ANALIZY

Podstawowe cele zarządzania majątkiem obrotowym :

1. zapewnienie stałej płynności finansowej, optymalizowanie wielkości i struktury majątku obr,

2. kształtowanie źródeł finansowania majątku obrotowego opartych na kryterium korzyści.

Wszystkie procesy krążenia składników tworzą cykl obrotowy. Stanowi on odzwierciedlenie czasu, jaki upływa od wydatkowania środków pieniężnych na zakup czynników produkcji do momentu uzyskania przychodów ze sprzedaży towarów lub usług.

Cykl obrotowy brutto = rotacja zapasów mierzona liczbą dni + okres inkasa należności

C_B = R_D + O_N

Cykl obrotowy netto = cykl obrotowy brutto - okres spłaty zobowiązań

C_N = C_B + O_ZB

ZARZĄDZANIE ZAPASAMI W PRZEDSIĘBIORSTWIE

Głównym celem jest kształtowanie takiego poziomu, który zapewni ciągłość procesów produkcji i sprzedaży przy minimalnych kosztach ich utrzymywania.

ZARZĄDZANIE ŚRODKAMI PIENIĘŻNYMI

Ma na celu:

• przyśpieszenie dyspozycyjności wpływów gotówkowych, poprzez skrócenie czasu ich obiegu,

• lokowanie przejściowych nadwyżek środków pieniężnych w sposób zapewniający odpowiednie korzyści,

• pozyskiwanie najtańszych źródeł finansowania niedoborów gotówki w przedsiębiorstwie,

7.2 STRATEGIE FINANSOWANIA MAJĄTKU FIRMY

Na sfinansowanie majątku obrotowego uwzględnia się najczęściej następujące aspekty:

1. związki zachodzące między stałymi i zmiennymi składnikami majątku,

2. stopień realności przychodów ze sprzedaży oraz ich regularność,

3. koszty wykorzystywania kapitałów.

Strategia agresywna polega na finansowaniu majątku obrotowego w całości zobowiązaniami krótkoterminowymi i to jej zmienną częścią.

Strategia umiarkowana oparta jest na podziale majątku obrotowego na część stałą i zmienną. Stała wielkość środków obrotowych jest w tej strategii finansowana kapitałem stałym, czyli sumą kapitału własnego i zobowiązań długoterminowych.

Strategia konserwatywna polega na finansowaniu majątku obrotowego, praktycznie w całości kapitałem stałym. Przywiązuje szczególną wagę do utrzymywania wysokiego poziomu płynności finansowej oraz minimalizowania ryzyka niewypłacalności.

7.3 ISTOTA KAPITAŁU PRACUJĄCEGO

Wielkość kapitału pracującego może być ustalona w dwojaki sposób. Pierwszy to spojrzenie kapitałowe a drugi to spojrzenie majątkowe

I. Kapitał pracujący = kapitał stały - majątek trwały K_P = K_S - M_T

II. Kapitał pracujący = majątek obrotowy - krótkoterminowe źródła kapitałów K_P = M_O - Z_B

W praktyce mogą wystąpić trzy przypadki kształtowania się wielkości kapitału pracującego:

1. Kapitał stały - majątek trwały > 0

2. Kapitał stały - majątek trwały = 0 - oznacza zrównanie wielkości K_P z M_T

3. Kapitał stały - majątek trwały < 0 - K_P jest w części finansowany o źródła krótkoterminowe.

Kapitał pracujący ulega zwiększeniu, gdy:

• maleje wartość majątku trwałego,

• rośnie wartość kapitałów stałych,

Kapitał pracujący maleje, gdy:

• zwiększa się wartość posiadanego majątku poprzez dokonywanie zakupów inwestycyjnych w sferze rzeczowej, finansowej, czy też wartości niematerialnych i prawnych,

• ulega zmniejszeniu wartość kapitału stałego

7.4 OCENA KAPITAŁU PRACUJĄCEGO PRZEDSIĘBIORSTWA

Do oceny wielkości K_P można wykorzystać mechanizm szacowania zapotrzebowania na kapitał pracujący. Wymaga on określenia długości trwania cyklu obrotowego netto przedsiębiorstwa ora przeciętnych dziennych obrotów uzyskiwanych przez firmę.

Inną metodą ustalania zapotrzebowania na kapitał pracujący jest analiza stanu środków pieniężnych netto.

Rozdział VIII ANALIZA ZASOBÓW KAPITAŁOWYCH FIRMY

8.1. Główne źródła kapitałów tworzących zasoby firmy

Zasoby finansowe przedsiębiorstwa warunkują wielkość zaangażowanych czynników wytwórczych, ich wykorzystanie oraz poziom osiągniętego obrotu. Z kolei poziom przychodów warunkuje dopływ środków finansowych do przedsiębiorstwa.

Finansowanie to wszystkie przedsięwzięcia w przedsiębiorstwie, które zapewniają przedsiębiorstwu kapitał i które służą kształtowaniu optymalnej struktury kapitałowej. To jednocześnie proces, w którym można wyróżnić następujące funkcje: określenie potrzeb kapitałowych i finansowych przedsiębiorstwa, kierowanie dopływem środków finansowych, kształtowanie wyniku finansowego, kierowanie wykorzystaniem środków finansowych.

Ze względu na źródło pochodzenia: kapitał wewnętrzny i zewnętrzny.

Kapitał własny jest odzwierciedleniem sfinansowania podjęcia działalności przez firmę (jej powstania) i podwyższenia związanego z rozwojem firmy. Jego cechą jest długoterminowość i statystyczność.

Kapitały obce mają zawsze charakter zewnętrzny w stosunku do przedsiębiorstwa. Ich cechą charakterystyczną jest czasowość wykorzystania środków obcych, konieczność zwrotu w określonym terminie, jak i odpłatność za możliwość wykorzystania tych kapitałów. W przypadku upadłości lub likwidacji przedsiębiorstwa ich roszczenia są regulowane w pierwszej kolejności przed roszczeniami właścicieli.

Cechy kapitału obcego:

1.Konieczność spłaty kapitału

2.Obligatoryjność spłaty odsetek

3.Odsetki stanowią koszty uzyskania przychodu- są odejmowane od podstawy opodatkowania

4.Większy udział zwiększa ryzyko finansowe

5.Możliwość wprowadzenia ograniczeń (celowość przeznaczenia)

6.Brak wpływu dawcy na decyzje firmy

7.Gwarancja zwrotu

Cechy kapitału własnego:

8.Brak konieczności spłaty

9.Wypłata dywidend nieobowiązkowa

10.Dywidenda wypłacana jest z zysku

11.Większy udział świadczy o sile i niezależności finansowej

12.Swoboda wykorzystania

13.Wpływ na podejmowane decyzje

14.Brak gwarancji zwrotu

8.2. Mechanizm działania dźwigni finansowej jako kryterium wyboru kapitałów

Główne kryteria wyboru źródeł kapitału to:

-mechanizm dźwigni finansowej- efekty i skala jego oddziaływania jako źródło korzyści właścicieli

-koszty zastosowanych kapitałów

-zasady finansowania określające długoterminową płynność

Mechanizm dźwigni finansowej jest oparty na korzystaniu z kapitałów obcych, pod warunkiem niższego ich kosztu (oprocentowania) od generowanej stopy zysku ROI w danej firmie.

Dźwignia operacyjna mierzy efekty wykorzystania i kształtowania struktury majątkowej przedsiębiorstwa.

Dźwignię połączoną tworzy suma efektów dźwigni finansowej i operacyjnej.

Pozytywne rezultaty we wzroście rentowności firmy można osiągnąć, kształtując umiejętnie zarówno strukturę majątkową, jak i finansową. Obie dźwignie nie mają wobec siebie charakteru substytucyjnego, ale komplementarny. Pozytywne lub negatywne efekty działania jednej z nich, są wzmacniane przez drugą- dźwignia połączona wykorzystuje te tendencje.

Dynamiczny efekt działania dźwigni operacyjnej można zapisać w postaci: EDO= ∆Z₀ /∆P

gdzie: EDO - efekt wpływu dźwigni operacyjnej; ∆Z₀ - procentowa zmiana zysku operacyjnego; ∆P - procentowa zmiana przychodów

Dźwignia operacyjna wpływa na zmiany zysku operacyjnego wywołane zmianami generowanych przychodów. Wpływ ten będzie pozytywny, jeśli maleje względny udział kosztów stałych w przedsiębiorstwie, przy wzroście osiąganych przychodów. Natomiast spadek przychodów powoduje względną zwyżkę udziału kosztów stałych i to wpływa ujemnie na wielkość wykazywanego zysku operacyjnego.

Dynamiczny efekt działania dźwigni finansowej można ustalić w oparciu o EDF = ∆ROE/∆Z₀

gdzie: EDF- efekt wpływu dźwigni finansowej; ∆ROE- procentowa zmiana rentowności kapitału własnego; ∆Z₀- procentowa zmiana zysku operacyjnego.

Efekt działania dźwigni finansowej odzwierciedla wpływ zamian zysku operacyjnego na osiąganą stopę zwrotu kapitału własnego przy określonej strukturze kapitałowej firmy i związanych z nią kosztach finansowych. jeśli koszty zaangażowania kapitałów obcych są niższe niż osiągana stopa zysku w firmie, to wpływ dźwigni finansowej będzie pozytywny. Jeśli wystąpi odwrotna relacja, to efekt wpływu dźwigni będzie ujemny.

Sumę efektów dźwigni finansowej i operacyjnej w ujęciu dynamicznym można zapisać:

EDP= EDO x EDF

Efekt działania mechanizmu dźwigni połączonej określa, jak zmieni się stopa zwrotu kapitału własnego wywołana zmianą osiąganych przychodów przez przedsiębiorstwo.

Wnioski wynikające z mechanizmu działania dźwigni finansowej to:

- dźwignia finansowa może oddziaływać na zyskowność kapitałów własnych zarówno w sposób pozytywny jak i negatywny

- efektów pozytywnych można spodziewać się wtedy, gdy stopa zysku ROI przewyższa stopę oprocentowania kapitałów obcych

- im bardziej stopa zysku jest wyższa od oprocentowania kapitału obcego, tym efekty działania dźwigni finansowej są wyższe

- jeśli stopa zysku jest mniejsza od oprocentowania kapitału obcego, to mechanizm działania dźwigni ma charakter negatywny tzw. maczuga finansowa

- im stopa zysku jest niższa od kosztów zaangażowania kapitałów obcych, tym każde zwiększenie zadłużenia pociąga za sobą coraz wyższy spadek stopy zwrotu kapitałów własnych.

Syntetyczne miary oddziaływania dźwigni finansowej- wykorzystuje się je do oceny zasobów kapitałowych firmy, ich struktury należą do nich:

1. Iloraz rentowności kapitału własnego w stosunku do skorygowanej stopy zwrotu kapitału całkowitego o odsetki należne dawcom kapitałów obcych.

EDF =ROE/SROA x 100%

gdzie: EDF- wpływ dźwigni finansowej, ROE- stopa zwrotu kapitału własnego, SROA- stopa zwrotu kapitału całkowitego mierzona relacją: zysk netto + odsetki/ kapitał całkowity.

2. Różnica między stopą zwrotu kapitału własnego a skorygowaną stopą zwrotu kapitału całkowitego:

EDF = ROE- SROA/SROA x 100%

3. Mnożnik dźwigni finansowej liczony w oparciu o formułę:

zysk netto/ zysk netto+ odsetki x kapitał całkowity/ kapitał własny x 100%

Wykorzystanie obcych kapitałów wpływa na wzrost rentowności kapitału własnego, rosną potencjalne korzyści właścicieli. Im wyższe wartości osiągają dane wskaźniki, tym większy jest dodatni wpływ zastosowania kapitałów obcych w finansowaniu majątku przedsiębiorstwa.

Wskaźniki mierzące efekt oddziaływania dźwigni finansowej o wielkościach ujemnych świadczą jednoznacznie o zbyt wysokim poziomie zadłużenia firmy lub o zbyt wysokich kosztach jego obsługi.

8.3. Koszt kapitałów w wyborze źródeł finansowania firmy

Koszt kapitałów - każdy element struktury kapitałowej przedsiębiorstwa charakteryzuje się innym kosztem. Z jednej strony bowiem struktura finansowa zależy od kosztu zapłaty za kapitał pochodzący z różnych źródeł, z drugiej zaś sama go w pewien sposób określa i istotnie wpływa na zyskowność firmy.

Koszt kapitału własnego w spółkach kapitałowych jest równy wymaganej stopie zwrotu (stopa dyskontowa), stosowanej przez właścicieli przy szacowaniu dywidend i ocenie bieżącej wartości przedsiębiorstwa. Można się tu posłużyć tzw. modelem Gordona, w którym zakłada się stały wzrost wypłat dywidendy.

Koszt nowej emisji akcji, inną możliwością zwiększenia wielkości zaangażowanych kapitałów własnych są dopłaty właścicieli np. w spółkach akcyjnych, będą to kolejne emisje akcji. Koszt kapitału nowej emisji jest nieco wyższy od kosztu poprzedniego kapitału, gdyż obejmuje również wydatki związane z rozprowadzeniem nowych akcji.

Inną możliwością wzrostu wielkości zaangażowania kapitału w określonym przedsięwzięciu jest korzystanie z kapitałów obcych w postaci różnego rodzaju kredytów, pożyczek. Koszt tego rodzaju kapitału wyznacza stopa oprocentowania kredytów wraz z kosztami prowizji lub ryczałtu dla kredytodawców. Oprocentowanie kredytów i pożyczek spłacane jest z dochodów przed opodatkowaniem. Powstające korzyści podatkowe zmniejszają ostateczny koszt pozyskania tego typu źródeł finansowania inwestycji i rozwoju przedsiębiorstwa.

8.4. Zasady finansowania w kształtowaniu zasobów kapitałowych

Zasady finansowania na ich podstawie możliwe jest ustalenie optymalnej struktury kapitałowej dla konkretnego przedsiębiorstwa w każdych warunkach rynkowych. Stanowią one ostatnie- obok mechanizmu dźwigni finansowej i kosztów zaangażowanych kapitałów- wyróżnione kryterium wyboru odpowiedniej struktury kapitałowej. ocena relacji i powiązań między aktywami a kapitałem jest możliwa w oparciu o analizę płynności krótkoterminowej i długoterminowej.

Wskaźniki płynności bieżącej (krótkoterminowej) służą ocenie sytuacji finansowej przedsiębiorstwa w zakresie majątku obrotowego i zobowiązań bieżących. Umożliwiają planowanie relacji zachodzących między tymi kategoriami, stanowią podstawę zarządzania kapitałem pracującym przedsiębiorstwa.

Natomiast zasady finansowania, ich ocena i analiza, opiera się na wskaźnikach płynności długoterminowej.

Złota reguła finansowa mówi że nie należy zadłużać przedsiębiorstwa ponad wartość kapitałów własnych. Znaczy to, że stopień zadłużenia firmy nie powinien przekroczyć 50%. Stosunek kapitału własnego do obcego winien się kształtować na poziomie wyższym od jedności. Oznacza to, iż udział kapitałów obcych winien być niższy lub równy połowie kapitałów całkowitych:

Kw/Ko≥ 1

gdzie: Kw- kapitał włąsny, Ko- kapitał obcy

Taka struktura zapewnia utrzymanie długoterminowej płynności. Sprzyja jej zarówno ograniczenie obciążenia firmy kosztami od zaangażowanych obcych kapitałów, jak i osiąganie większej stabilności w zakresie rentowności.

Złota reguła bilansowa zakłada całkowite sfinansowanie majątku trwałego kapitałem własnym. Gdy te dwie wielkości są sobie równe, a więc wskaźnik pokrycia majątku trwałego kapitałem własnym. oscyluje w granicach 1, oznacza to utrzymanie stabilności finansowej przez przedsiębiorstwo:

Kw/ Mt≥ 1

gdzie: Kw- kapitał własny zaangażowany w firmie, Mt- majątek trwały.

lub Ko/Mo≤ 1

Wersja liberalna dopuszcza finansowanie majątku trwałego kapitałem stałym, a więc oprócz kapitału własnego możliwe jest również zastosowanie długoterminowych kapitałów obcych. Wskaźnik pokrycia majątku trwałego kapitałem stałym powinien być wyższy od 1.

Ks/Mt≥ 1

gdzie: Ks - kapitał stały, Mt- majątek obrotowy

Przy wskaźniku mniejszym od 1 może wystąpić sytuacja zagrożenia płynności. oznacza ona finansowanie majątku trwałego i potrzeb inwestycyjnych przedsiębiorstwa krótkoterminowymi kapitałami obcymi. Ich wymagalność w krótkim czasie może oznaczać brak środków pieniężnych i naruszenie równowagi finansowej. Istnieje realne zagrożenie braku wypłacalności.

Dynamiczna reguła zadłużenia opiera się na wykorzystaniu pojęcia nadwyżki finansowej CF, a więc sumy zysku netto i amortyzacji. Dynamiczną regułę zadłużenia można zapisać:

Ko/ CF

gdzie: Ko- kapitał obcy, CF- nadwyżka finansowa netto

Wskaźnik dynamicznego zadłużenia określa, przez ile lat nadwyżka finansowa danego roku musi być dostępną, by firma spłaciła całkowite zadłużenie. Przyjmuje się, iż bezpieczny poziom to okres trzech lat. Stosuje się zasadę wedle której, im niższa jest wartość wskaźnika tym niższe jest ryzyko finansowe związane z określoną strukturą kapitałową przedsiębiorstwa. Pogarszający się wskaźnik oznacza utratę zdolności kredytowej, gdy zbliża się do 7 oznacza bankructwo.

Kod/ Kp≤1

gdzie: Kod- kapitał obcy długoterminowy, Kp- kapitał pracujący

Rozdział IX Analiza wybranych procesów gospodarki materiałowej

1. BADANIE PROCESÓW ZAOPARTRZENIA

Zaopatrzenie oznacza pozyskiwanie z zewnątrz czynników produkcji niezbędnych do zapewnienia ciągłej i rytmicznej działalności przedsiębiorstwa w określonym czasie. Przedmiotem zaopatrzenia mogą być surowce, materiały, towary w przedsiębiorstwie handlowym. Na procesy zakupu można patrzeć w ujęciu planistycznym, pozwalającym na rozwiązanie podstawowych problemów zaopatrzeniowych dotyczących przyszłych okresów oraz w przekroju analitycznym , umożliwiającym znalezienie racjonalne zaopatrzenie w okresach minionych.

W przedsiębiorstwie handlowym składnikami rachunku , liczonymi dla każdego z dostawców są :

- możliwe do uzyskania efekty ustalone w postaci marży brutto;

- koszty wiążące się z realizacją każdego wariantu dostaw .

- kryterium wyboru dostawcy , którym jest maksymalizacja kwoty zysku kalkulacyjnego.

Podstawą do ustalenia wartości zapotrzebowania materiałowego w okresie planistycznym jest równanie bilansowe.

Liczba dostaw i terminy i odstępy między kolejnymi dostawami powinny być dostosowane do zaplanowanej produkcji.

Wskaźnik rytmiczności dostaw równy jeden oznacza , że dostawy są rytmiczne , realizowane zgodnie z planem.

Wskaźnik kredytowania pozwala na zoriętowanie się jaki jest przeciętny okres na jako firma otrzymuje kredyt od swoich dostawców. Im wyższa wartość wskaźnika , tym dłuższy okres kredytowania.

2. ANALIZA POZIOMU, STRUKTURY I ROTACJI ZAPASÓW

Zapasy zapewniają ciągłe działanie przedsiębiorstwa we wszystkich fazach gospodarki.

Działanie i decyzje związane z pozyskaniem, utrzymaniem i wykorzystywaniem w przedsiębiorstwie określa się mianem gospodarki zapasami.

Zapasy ocenia się w dwóch formach jako.

1. Bezwzględną wielkości zapasów wyrażoną wartościowo lub ilościowo,

2. Relatywny poziom zapasów, wyrażony w formie stosunku wielkości zapasów do wielkości sprzedaży - rotacja.

Wielkość zapasów ustala się na początek i koniec każdego roku obrachunkowego.

Jednym s przekrojów analizy zapasów jest badanie ich struktury. Strukturę zapasów można badać w różnych przekrojach:

1) w przekroju ilościowym lub wartościowym (częściej)

2) w przekroju asortymentowym, branżowym, wg grup towarów, faz działalności firmy,

3) w przekroju sieciowym, oddziałów, magazynów,

4) w przekroju czasowym.

Wskaźnik rotacji - obrazuje stosunek pomiędzy wielkością zapasu i wielkością sprzedaży towarów czy też kosztów działalności.

Do oceny relacji między zapasem a sprzedaż wykorzystywane są następujące wskaźniki:

Wskaźnik rotacji w dniach - określa ile dni trwa sprzedaż zapasu przeciętnego , co ile dni jest odnawiany zapas przeciętny , informuje o szybkości obrotu.

Wskaźnik rotacji w razach - informuje ile razy odnawia się badany okresie zapas przeciętny , ile występuje cykli rotacji.

Wskaźnik związania zapasów - określa ile groszy zapasu przypada za zł. Sprzedaży lub produkcji w badanym okresie. Ten wskaźnik jest odwrotnością rotacji w razach.

Gospodarka zapasami wiąże się z kosztami, z których najważniejsze to :

1) koszty zakupu

2) koszty magazynowania

3) koszty funkcjonowania służb zaopatrzeniowych

4) koszty finansowe, kapitałowe

5) koszty zużycia i starzenia zapasów.

3. KSZTAŁTOWANIE PRZYSZŁYCH POZIOMÓW ZAPASÓW

Celem działań podejmowanym w ramach rachunku ekonomicznego jest utrzymanie zapasu ekonomicznie uzasadnionego. Zmniejszenie zapasu powoduje przyspieszenie cyrkulacji materiałów i towarów, obniżenie kosztów działania zmniejszenie zapotrzebowania na kapitał obrotowy.

W zagadnieniu optymalizacji zapasów przedmiotem rachunku są nakłady związane z pozyskiwaniem i utrzymaniem zapasów. Nakłady te w formie wartościowej wyrażane są przez koszty:

• zakupu - dostaw

• magazynowaniem

Kryterium wyboru jest minimalizacja łącznych kosztów zakupu i magazynowania. Koszty dostaw i składowania są konkurencyjne wobec siebie. Dlatego obliczmy zapas optymalny.

Na zapas optymalny składa się:

1) rozkład popytu w okresie planowania powinien być w przybliżeniu zgodny z dotychczasowym jego rozkładem.

2) firma musi mieć pewność co do terminowości dostaw i w żądanej wielkości , wynikającej z obliczeń.

3) mogą wystąpić pewne trudności przy liczeniu kosztów składowania i zakupu. Niejednokrotnie muszą być one ustalone na podstawie danych w analitycznych kont księgowych. Także szybkie zmiany składników tych kosztów w przyszłości mogą podważyć ustalony wynik optymalny.

4) optymalne wielkości z punktu widzenia przedsiębiorstwa nie musza być optymalne z punktu widzenia dostawcy.

Rozdział X OCENA PROJEKTÓW INWESTYCYJNYCH

10.1 Proste metody oceny projektów inwestycyjnych

Inwestycje to nakłady kapitałowe ponoszone na różnego rodzaju przedsięwzięcia mające na celu przyniesienie określonych efektów. Efekt to zarówno wzrost zysku, cash - flow, rozszerzenie produkcji, modernizacja technologii, wzrost udziału na rynku, przyrost wartości firmy, poziomu konkurencyjności, itp. Wyróżniamy 2 podstawowe rodzaje inwestowania:

1. rzeczowe - w materialne składniki majątku stałego,

2. finansowe.

Rozróżniamy trzy cykle inwestycyjne :

1. przedinwestycyjny

2. inwestycyjny

3. operacyjny.

Najważniejsza faza to przedinwestycyjna, która odpowiada za określenie potrzeb, możliwości, zebranie wariantów, określenie warunków ogólnoinwestycyjnych, określenie metod ocen projektów itp.

Narzędziem oceny i wyboru najlepszych rozwiązań jest rachunek opłacalności inwestycyjnych. Jest to rodzaj rach. ekonomicznego jako sposób wyboru rozwiązania najlepszego spośród wielu możliwości.

W rachunku ekonomicznym stosowanym do oceny opłacalności projektów inwestycyjnych , zależnie od użytej metody, wyróżnić można następujące jego elementy składowe:

1) efekty w postaci przewidywalnych przychodów , zysku, przepływów pieniężnych, odpowiednio dla każdego z rozpatrywanych wariantów inwestycyjnych.

2) nakłady w postaci kosztów , wydatków inwestycyjnych, czasu realizacji inwestycji, związanych z funkcjonowaniem każdego z rozpatrywanych wariantów inwestycyjnych, oraz inne wydatki finansowe.

3) kryterium wyboru w postaci miary , wskaźnika, będącego relacją między efektami i nakładami , wynikające z algorytmu obliczeniowego odpowiedniego do danej metody. Kryteriami tymi mogą być: zaktualizowana wartość netto ( NPV ) , wewnętrzna stopa zwrotu ( IRR ) , okres zwrotu, stopa zwrotu nakładów.

Wyróżniamy dwie metody rachunku opłacalności:

Statyczna - są proste w obliczeniach, łatwe do zastosowania, mało pracochłonne. Nie uwzględniają zmian wartości w czasie. Metody te wykorzystywane są do ocen projektów o niewielkim znaczeniu, na etapie prac wstępnych, kiedy brak pełnego zestawu informacji.

Dynamiczna - należą do tej metody zaktualizowana wartość netto ( NPV ), wewnętrzna stopa zwrotu ( IRR ), zdyskontowany okres zwrotu, metoda równych rat. Metoda ta pozwala wyrażanie wszystkich przyszłych wpływów i wydatków w dzisiejszej wartości nałogów. Metoda ta wykorzystywana jest w projektach o dużym znaczeniu.

Okres zwrotu nakładów ( OZ ) - jest to czas w jakim zwracają się nakłady inwestycyjne z osiągniętych nadwyżek finansowych lub innych wielkości określających przewidywane efekty. Zaletą tej metody jest prostota obliczeń, a wadą pomijanie efektów jakie są osiągane po okresie zwrotu , nieuwzględnienie zmian wartości efektów w czasie ( brak dyskonta ).

Stopa zwrotu nakładów - jest to relacja efektu, jaki można uzyskać z inwestycji do poniesionych nakładów inwestycyjnych. Jest odwrotnością okresu zwrotów nakładów. Wady i zalety jak wyżej.

1. Ocena efektywności projektów inwestycyjnych metodami dyskontowymi.

Zaktualizowana wartość netto (NPV) - metoda ta pozwala na określenie rzeczywistej (aktualnej) wartości nakładów i efektów związanych z danym przedsięwzięciem. NPV jest wartością otrzymaną przez zdyskontowanie, oddzielnie dla każdego roku, różnicy między wpływami i wydatkami w całym okresie przy stałym poziomie stopy dyskontowej. Poziom NPV zależy od wielkości i rodzaju w czasie przepływów pieniężnych netto, oraz od przeciętnej stopy dyskontowej.

Poziom stopy dyskontowej - określa dwa zasadnicze czynniki: oczekiwaną stopę zwrotu, ryzyko.

Oczekiwaną stopę zwrotu - wyraża minimalną rentowność, przy której inwestor jest gotów zaangażować swój kapitał. Drugą część stopy dyskontowej jest premia za ryzyko inwestowania. Wielkość tej premii jest uzależniona od wielu czynników zarówno z samym przedsiębiorstwem jak i zewnętrznych. Dlatego przypisujemy jej wartość liczbową. Trzecim składnikiem stopy dyskontowej mogła być stopa inflacji przewidywana w okresie projektów przepływów pieniężnych. Wymagało by to jednak prognozowania wpływów i wydatków w cenach bieżących. Przewidywalny poziom inflacji jak i takie prognozowanie obarczone jest znacznym marginesem błędu. Dlatego też w praktyce pomija się stopę inflacji jako składnik stopy dyskontowe. , a prognozowanie przepływów pieniężnych wyraża się w cenach stałych.

Wewnętrzna stopa zwrotu - IRR - jest metodą najczęściej wykorzystywaną do oceny projektu inwestycyjnego metodą dyskontową IRR jest to stopa dyskontowa, przy której wartość zaktualizowana netto (NPV) równa się zero. Oznacza to, że IRR wyraża wewnętrzną, rzeczywistą rentowność projektu inwestycyjnego. W przypadku, gdy stopa ta jest wyższa lub równa od stopy dyskontowej przyjętej do wyliczenia NPV, ocena projektu wypada korzystnie. IRR można wyznaczyć metodą kolejnych przybliżeń, licząc NPV dla każdych stóp dyskontowych tak, aby otrzymać NPV równa zeru. Taka stopa równa jest wewnętrznej stopie zwrotu IRR.

Rozdział XI WYBÓR ŹRÓDEŁ FINANSOWANIA

1. Kredyt, leasing, środki własne jako źródła finansowania

Środki służące do finansowania działalności bieżącej i rozwojowej przedsiębiorstwa mogą pochodzić z różnych źródeł i dopływać w różnej formie. Z punktu widzenia źródła pochodzenia kapitału wyróżnić można finansowanie zewnętrzne i wewnętrzne.

Są dwa podstawowe kierunki finansowania w przedsiębiorstwie:

• finansowanie bieżącej działalności, polegające na zapewnieniu ciągłości podstawowych procesów gospodarczych przez dopływ środków uzyskiwanych głównie z przychodów, tak aby zachowana była płynność finansowa firmy.

• Finansowanie działalności rozwojowej, polegające na gromadzeniu środków własnych i obcych, wewnętrznych i zewnętrznych, mające na celu umożliwienie podejmowania działalności inwestycyjnej.

Kredyt bankowy

Kredyt jest jednym z podstawowych źródeł finansowania przedsięwzięć inwestycyjnych. Jest rodzajem pożyczki udzielonej przez bank osobie prawnej lub fizycznej za oprocentowaniem, na określony cel, wg zasad i warunków podanych w umowie kredytowej. Kredyty dzielą się na krótko, średnio i długo terminowe.

Kredyty obrotowe mogą być udzielone na sfinansowanie zapasów, rozliczeń między okresowych czynnych, należności z tytułu rozliczeń z kontrahentami oraz płatności.

Kredyty inwestycyjne udzielane są na finansowanie przedsięwzięć zmierzających do odtworzenia, modernizacji i zwiększenia majątku trwałego kredytobiorcy. Przyznanie kredytu uzależnione jest od efektywności oraz przewidywalnej opłacalności przedsięwzięcia, jak również stopnia ryzyka wynikającego z oceny zdolności kredytowej kredytobiorcy. Kredytobiorca występuje o kredyt z wnioskiem. Wniosek powinien określać w szczególności:

• kwotę i walutę kredytu, przeznaczenie kredytu,

• proponowany termin spłaty kredytu, uzasadnienie potrzeb kredytowych,

• okres wykorzystania kredytu, propozycje dotyczące prawnego zabezpieczenia kredytu.

Bank określa również dokumenty i informacje jakie powinny być dołączone do wniosku. W szczególności są to:

• uprawnienia do prowadzenia działalności gospodarczej,

• informacje dotyczące działalności gospodarczej,

• roczny bilans oraz rachunek zysków i strat,

• deklaracje podatkowe, zaświadczenie o dochodach, zaświadczenie o niezaleganiu z podatkami,

• wykaz planowanych do zakupu dóbr lub usług inwestycyjnych,

• studium opłacalności realizowanego przedsięwzięcia,

• w przypadku inwestycji budowlanych założenia techniczno-ekonomiczne inwestycji.

Wysokość stopy oprocentowania kredytu uzależniona jest od kształtowania się stóp procentowych na rynku międzybankowym, rozmiarów ryzyka związanego z udzielonym kredytem, wysokości kredytu, oraz długości okresu kredytowania, częstotliwości spłaty odsetek od kredytu.

Leasing

Jest nowoczesną formą finansowania inwestycji. Leasing określany jest powszechnie jako specyficzna forma odpłatnego korzystania z rzeczowych składników majątkowych na podstawie umowy zawartej na czas określony, zgodnie z którą leasingodawca zobowiązuje się oddać określoną rzecz do dyspozycji leasingobiorcy w zamian za płatności dokonywane w ratach. Na gruncie polskiego prawa podatkowego wyróżnia się dwa podstawowe typy transakcji leasingowych:

1. Leasing finansowy ma charakter długookresowy i polega na odpłatnym korzystaniu z rzeczy w czasie zbliżonym do ekonomicznego okresu jej użytkowania. W tym czasie właściciel rzeczy jest leasingodawcą. Leasingobiorca może stać się właścicielem przedmiotu leasingu po zakończeniu trwania umowy. Opłata za użytkowanie składa się z raty stanowiącej część wartości rzeczy oraz odsetek. Dla leasingobiorcy część odsetkowa jest kosztem uzyskania przychodu, ma także prawo dokonywania odpisów amortyzacyjnych. Dla leasingodawcy całość opłat stanowi przychód.

2. Leasing operacyjny. Umowy są tu zawierane na okres krótszy niż przewidywany okres ekonomicznego zużycia rzeczy, stąd rzecz może być wypożyczana wielu kolejnym klientom. Całość opłaty za użytkowanie leasingobiorca zalicza do kosztów uzyskania przychodów, nie nalicza też amortyzacji. On również najczęściej przyjmuje na siebie obowiązek obsługi przedmiotu leasingu. Dla leasingodawcy opłaty stanowią przychód podlegający opodatkowaniu, dokonuje on również odpisów amortyzacyjnych. W tej formie leasingobiorca nie ma gwarancji nabycia przedmiotu umowy po jej wygaśnięciu.

Środki własne przedsiębiorstwa

Podstawowym źródłem wewnętrznego finansowania przedsięwzięć inwestycyjnych w przedsiębiorstwie jest zysk netto pod warunkiem, że zostanie on wypracowany. Drugim ważnym składnikiem wewnętrznego finansowania przedsiębiorstwa jest amortyzacja. Amortyzacja jest odpisem części wartości zużywających się środków trwałych, przeznaczonych na odtworzenie tego zużycia. Poziom odpisu amortyzacyjnego uzależniony jest od okresu eksploatacji oraz stawek odpisu. Typowe okresy eksploatacji poszczególnych środków trwałych podawane są w wykazach stawek amortyzacyjnych, zgodnie z odpowiednimi rozporządzeniami ministra finansów.

1. Metody wyboru efektywnych źródeł finansowania - rachunek ekonomiczny

Rachunek ekonomiczny jest metodą pozwalającą na wybór najlepszego wariantu planowanego działania. Wykorzystywany jest w szerokim zakresie do rozwiązywania różnych problemów decyzyjnych w procesie zarządzania przedsiębiorstwem. Jednym z ważniejszych obszarów decyzji zarządczych jest finansowanie zakupów inwestycyjnych.

Są dwie metody pozwalające na dokonanie wyboru metody finansowania. W pierwszej metodzie za kryterium wyboru przyjmuje się maksymalizację zdyskontowanej wartości dochodu czystego, wyliczoną dla każdego z rozpatrywanych wariantów działania. Kryterium wyboru w drugiej metodzie jest minimalizacja wydatków efektywnych, rozumianych jako zdyskontowana różnica między wydatkami nominalnymi a zmniejszeniem obciążeń podatkiem dochodowym z tytułu zaliczenia w poczet kosztów takich wielkości jak: amortyzacja, odsetki, czynsze.

ROZDZIAŁ XII ANALIZA PRZYCHODÓW I KOSZTÓW FUNKCJONOWANIA FIRMY

12.1. POJĘCIE PRZYCHODÓW I ICH RODZAJE

Przychody są pieniężnym wyrazem sprzedaży jego produktów i usług. Można powiedzieć, że kształtują one stronę dochodową jego działalności. Przychody powinny pokryć koszty działalności firmy oraz pozwolić na uzyskanie nadwyżki finansowej, która jest m.in źródłem wynagrodzenia właścicieli i dawców kapitału obcego finansującego jego majątek.

Zadaniem analizy przychodów jest ustalenie struktury źródeł tych przychodów, dynamiki, która pozwoli wskazać na rozwój, stagnację czy też regres w działalności przedsiębiorstwa.

Składniki przychodów to:

1. Przychody ze sprzedaży wyrobów i usług,

2. Przychody ze sprzedaży towarów i materiałów,

3. Pozostałe przychody operacyjne,

4. Przychody finansowe,

5. Przychody z operacji nadzwyczajnych- zyski nadzwyczajne.

Punkt 1 i 2 to przychody ze sprzedaży lub przychody operacyjne. Punkty 1-4 to przychody z całokształtu działalności gospodarczej.

Analiza wstępna powinna umożliwiać poznanie ogólnej struktury przychodów, podstawowych tendencji oraz ustalenie kierunków analizy szczegółowej.

Analiza szczegółowa przez zastosowanie metod analizy przyczynowo skutkowej powinna umożliwić ustalenie źródeł i przyczyn wzrostu lub spadku przychodów, wskazać na rezerwy wzrostu i możliwości ich wykorzystania.

Ogólna analiza przychodów powinna odpowiadać na pytania:

- jaka jest wielkość przychodów z podziałem na poszczególne składniki - źródła

- jakie są wiodące źródła przychodów, czyli ich struktura

- jakie są podstawowe czynniki kształtowania się przychodów, czyli badanie dynamiki

- jakie powinny być kierunki analizy szczegółowej ze względu na konkretną sytuację badanej firmy.

Szczegółowa analiza przychodów.

Przychody ze sprzedaży ujmowane w rachunku zysków i strat są wyrażane w cenach bieżących. We wstępnej ocenie należałoby skonfrontować je z realną dynamiką cen

1. Przychody ze sprzedaży produktów i towarów - jest to iloczyn ilości sprzedanych produktów (q) i cen jednostkowych (p): P= Eq x p

Chcąc ustalić wpływ poszczególnych czynników na sumy wielkości przychodów ze sprzedaży można zastosować jedną z metod analizy przyczynowo-skutkowej, jaką jest metoda podstawień łańcuchowych. Pierwszy krok to ustalenie odchylenia bezwzględnego między porównywalnymi wielkościami: ΔP=P₁-P₀ lub ΔP=Eq₁p₁-Eq₀p₀ gdzie ΔP- zmiany wielkości przychodów, P₀,P₁- wielkość przychodów odpowiednio w okresie bazowym i badanym. Na zmiany wielkości przychodów ze sprzedaży działają dwa czynniki, ustalenie wpływu których może być następujące:

1. wpływ ilości sprzedanych produktów ΔP=Eq₁ x p₀-Eq₀ x p₀

2. wpływ ceny jednostkowej produktów

ΔPp= Eq₁p₁-Eq₁ x p₀

Szczegółowa analiza przychodów ze sprzedaży może być rozwinięta przez wyodrębnienie:

- kierunków sprzedaży: kraj, export

- szczebli sprzedaży: producent, hurtownik, detalista

- charakteru rynków: lokalny, regionalny, krajowy

Wyodrębnienie sprzedaży eksportowej w analizie przychodów ma swoje uzasadnienie w tych przedsiębiorstwach, które mają znaczny udział eksportu w przychodach. Analiza przychodów ze sprzedaży eksportowej P_e uwzględniać powinna nast. czynniki: ilość sprzedanych produktów (q), ceny dewizowe w jakiej były sprzedane produkty (p_d), oraz kurs złotego do waluty zagranicznej (w).

Pe= Eq x p_d x w

Analiza przychodów z wydzieleniem podstawowych szczebli sprzedaży ma swoje uzasadnienie w tym, że każdy z tych szczebli stosuje inne ceny zbytu, hurtowe bądź detaliczne.

Analiza struktury przychodów wg charakteru rynków może mieć większe znaczenie dla oceny działalności marketingowej niż kształtowania strumieni przychodów finansowych.

2. Pozostałe przychody operacyjne i finansowe.

Składnikami przychodów są także pozostałe przychody operacyjne, przychody finansowe oraz zyski nadzwyczajne. Do typowych pozostałych przychodów można zwłaszcza zaliczyć przychody z tytułu:

- sprzedaży składników rzeczowego majątku trwałego

- otrzymanych dotacji

- nadwyżek inwentaryzacyjnych składników majątku.

Do typowych przychodów finansowych można z kolei zaliczyć następujące składniki:

- odsetki uzyskane od środków finansowych zdeponowanych w bankach

- otrzymane dywidendy z tytułu udziałów i akcji w innych podmiotach

- przychody ze sprzedaży udziałów, akcji i obligacji

- odsetki otrzymane od udzielonych pożyczek innym podmiotom

- dodatnie różnice kursowe uzyskane w wyniku operacji gospodarczych realizowanych w obcych walutach

- przychody z dzierżawy majątku trwałego oraz raty leasingowe z tytułu leasingu operacyjnego

- odsetki od nieterminowego regulowania wierzytelności przedsiębiorstwa przez kontrahentów- odbiorców.

Zyski nadzwyczajne mają zazwyczaj marginalne znaczenie w przychodach i mogą dotyczyć np. odszkodowań od ubezpieczycieli z tytułu uszczerbku w majątku na skutek pożaru, itp.

Analizie szczegółowej powinny być poddane zwłaszcza te pozycje pozostałych przychodów, które mają znaczny udział w całkowitych przychodach. Może to np. dotyczyć odsetek od udzielonych pożyczek, odsetek od depozytów, itp. W odniesieniu do tych składników stosuje się nast. formułę: Pf = F x s , gdzie Pf to przychody finansowe, F- kwota depozytów, udzielonych pożyczek, itp., s- przeciętna stopa oprocentowania w skali rocznej.

Chcąc ustalić wielkość przychodów dla krótszego okresu trzeba uwzględnić okres, na który zostały zdeponowane pieniądze, lub udzielona pożyczka, zatem: Pf= Fxsxt/360, gdzie: t- okres na jaki udzielono pożyczki, złożono depozyt itd. Jeśli w strukturze kosztów finansowych znaczący udział mają dywidendy od udziałów i akcji w obcych podmiotach, celowe jest ustalenie relacji dywidendy do zaangażowanego majątku finansowego:

S_d = D/Mf x 100, gdzie s_d- przeciętna stopa dywidendy, D- uzyskane w skali rocznej przychody z dywidendy, Mf- przeciętna wartość majątku finansowego zaangażowanego w udziałach i akcjach w obcych podmiotach.

12.2. Analiza ogólna kosztów działalności i ich zmian.

Pojęcie i zadania analizy kosztów.

Analiza kosztów to istotny fragment analizy ekonomiczno- finansowej przedsiębiorstwa. Analiza, wykorzystując właściwe sobie metody i techniki badań analitycznych powinna odpowiedzieć na pytania:

- jakie są podstawowe tendencje kształtowania się kosztów działalności przedsiębiorstwa?

- Czy wyznaczone zadania w zakresie kosztów zostały osiągnięte?

- Czy poziom kosztów i tendencje zmian tego poziomu stwarzają warunki wzrostu konkurencyjności produktów przedsiębiorstwa?

- Czy przedsiębiorstwo w bliższej i dalszej perspektywie ma szanse dalszej redukcji kosztów?

Odpowiedzi na te pytania stanowią cel, jaki ma do spełnienia analiza kosztów.

Ogólna analiza kosztów - polega przede wszystkim na analizie struktury i dynamiki kosztów oraz ustaleniu odchyleń kosztów w stosunku do przyjętych odniesień.

Analiza struktury kosztów umożliwia ocenę roli i znaczenia poszczególnych składników kosztów w kształtowaniu kosztów całkowitych. Strukturę kosztów analizuje się w następujących przekrojach:

- rodzajowym

- kosztów bezpośrednich i pośrednich

- kosztów zmiennych i stałych

- kosztów w podziale na miejsca powstawania

Analiza kosztów w przekroju rodzajowym pozwala ustalić i ocenić proporcje poszczególnych czynników, zwłaszcza zaś nakładów pracy żywej i uprzedmiotowionej.

Zmiany struktury kosztów zachodzą pod wpływem różnej dynamiki poszczególnych składników kosztów. Dynamika kosztów może być oceniana na tle wskaźników dynamiki kosztów całkowitych, a także poszczególnych ich rodzajów i grup. Do oceny może służyć wskaźnik dynamiki:

W_dk= K₁/K₀ x 100%, gdzie: W_dk- wskaźnik dynamiki kosztów, K₀- koszty okresu bazowego, K₁- koszty okresu badanego. Wskaźniki dynamiki muszą być rozpatrywane na tle zmian innych wskaźników, zwłaszcza wartości produkcji, sprzedaży itp., które można obliczyć wg wzoru:

W_dp=P₁/P₀ x 100%, gdzie W_dp-wskaźnik dynamiki przychodów, P₀- przychody okresu bazowego, P₁- przychody okresu badanego.

12.3. Szczegółowa analiza kosztów wg podstawowych przekrojów strukturalnych.

Przekroje analizy.

Szczegółową analizę kosztów, jej kierunki i zakres wyznaczają m.in. następujące przesłanki:

1. przekroje ewidencji i rachunku kosztów stosowane w danym przedsiębiorstwie

2. znaczenie danego składnika kosztów w kształtowaniu kosztów całkowitych

3. zakres stosowania limitowania kosztów

Najczęściej w przedsiębiorstwach stosowane są nast. przekroje kosztów:

1. rodzajowy, który pozwala wyodrębnić podstawowe rodzaje kosztów

2. kalkulacyjny, który dzieli koszty na bezpośrednie związane z produktem i pośrednie, które kształtowane są wielkością potencjału oraz ogólnymi rozmiarami działalności

1. Podział na koszty zmienne i stałe z punktu widzenia reagowania na zmiany rozmiarów produkcji

2. Wg miejsc powstawania kosztów

Analiza kosztów bezpośrednich- zmiennych.

Szczegółowa analiza kosztów bezpośrednich (zmiennych) dotyczy w szczególności

- zużycia surowców i materiałów bezpośrednich

- zużycia energii technologicznej w procesie produkcji

- pracochłonności wytworzenia wyrobu

- innych kosztów, które można rozliczyć wprost proporcjonalnie do liczby wyrobów, np. koszty uruchomienia produkcji nowych wyrobów rozliczone na określoną wielkość produkcji, koszty sprzedaży powiązane bezpośrednio z ilością sprzedanych produktów. Koszty bezpośrednie wyznacz iloczyn następujących czynników:

K_b= Eq x u x p, gdzie K_b- koszty bezpośrednie, q- ilość wyrobów, u- jednostkowe zużycie materiałów, p- jednostkowe ceny materiałów, energii, wynagrodzeń.

Analiza kosztów pośrednich- stałych.

Koszty amortyzacji są składnikiem kosztów pośrednich, mają one charakter względnie stały. Przy danym potencjale wytwórczym zmieniają się skokowo przy oddaniu do eksploatacji nowych środków trwałych i pełnym umorzeniu dotychczas używanych składników majątku. Koszty amortyzacji można zapisać jako iloczyn:

K_a= M_t x s_a, gdzie K_a- koszty amortyzacji w skali rocznej, M_t- przeciętny stan majątku trwałego w skali rocznej, podlegającego amortyzacji, s_a- przeciętna stopa amortyzacji majątku trwałego w skali rocznej.

Koszty wynagrodzeń- wyznacza iloczyn przeciętnego zatrudnienia oraz przeciętnych wynagrodzeń:

K_w= L_p x w, gdzie K_w- koszty wynagrodzeń wraz z narzutami w danym okresie, L_p- przeciętna liczba pracowników, w- przeciętne wynagrodzenie w danym okresie wraz z narzutami.

Koszty finansowe

Koszty z tytułu oprocentowania kredytów bankowych określa iloczyn kwoty wykorzystanego kredytu oraz stopy oprocentowania, co możemy zapisać:

K_f = K_r x s_k, gdzie: K_f - koszty finansowe, K_r - kwota wykorzystanego kredytu, s_k - stopa oprocentowania.

ROZDZIAŁ 13.

13.1. Przekroje analizy wyniku finansowego

Z = P - K , gdzie: Z - wynik finansowy, P - przychody z całokształtu działalności, K - koszty działalności.

Wynik finansowy może być dodatni lub ujemny. Wynik dodatni to zysk, występuje wówczas, gdy przychody są większe niż koszty. Sytuacja odwrotna oznacza stratę. Dodatni wynik finansowy sprawia, że przedsiębiorstwo jest rentowne, ujemny zaś, że jest deficytowe. Zysk w ekonomice przedsiębiorstwa ma szczególne znaczenie, które wynika z następujących przesłanek:

1. Zysk jest podstawą tworzenia dochodów budżetowych, w postaci podatku dochodowego

2. Zysk jest źródłem wynagrodzenia właścicieli

3. Zysk jest źródłem zwiększenia kapitałów własnych, które mogą być źródłem finansowania przedsięwzięć rozwojowych; ta część zysku nosi nazwę zysku zatrzymanego.

Celem analizy wyniku finansowego każdego przedsiębiorstwa powinna być:

- ocena wielkości wyniku finansowego i jego zmian

- ustalenie źródeł wzrostu lub spadku kwoty wyniku

- ocena możliwości poprawy wyniku finansowego w okresach przyszłych.

13.2. Analiza wyników finansowych w wielkościach bezwzględnych .

Analiza porównawcza.

Wstępnym etapem analizy porównawczej wyniku finansowego jest ustalenie układu nierówności dynamiki wybranych wskaźników charakteryzujących ekonomikę przedsiębiorstwa oraz konfrontacja tego układu z układem wzorcowym. Układ wzorcowy może być oparty na kilku wiodących wskaźnikach, a mianowicie

ΔL<ΔM<ΔK<ΔP<ΔZ , gdzie L - to zatrudnienie, M - majątek, K - koszty działalności, P - przychody z całokształtu działalności, Z - wynik finansowy.

Analiza czynnikowa przyczynowo- skutkowa.

Dokonać jej można w odniesieniu do wyników na sprzedaży wyrobów. Na zmiany wyniku finansowego na sprzedaży wyrobów mają 3 czynniki:

- ilość sprzedanych wyrobów

- cena jednostkowa

- jednostkowy koszt wytworzenia i sprzedaży wyrobu.

Odchylenie obliczyć można wg następującej formuły:

ΔZ_s = Z_s1 - Z_s0 tj. ΔZ_s = (Eq₁xp₁ - Eq₁xk₁)-(Eq₀xp₀ - Eq₀xk₀) , gdzie: ΔZ - odchylenie bezwzględne wyniku finansowego na sprzedaży, Z_s0 Z_s1 - wynik finansowy na sprzedaży odpowiednio w okresie bazowym i badanym, q- ilość sprzedanych wyrobów odpowiednio w okresie bazowym i badanym, p- cena jednostkowa sprzedanych wyrobów... , k- jednostkowy koszt własnych wyrobów ... .

13.3. Analiza progu rentowności przedsiębiorstwa - obejmuje ona badanie tzw. progu zrównania, w którym realizowane przychody ze sprzedaży dokładnie pokrywają poniesione na ich uzyskanie koszty. Przedsiębiorstwo w tym punkcie ani nie osiąga zysków, ani nie ponosi strat. Każda wielkość obrotów uzyskana ponad wyznaczony próg rentowności gwarantuje firmie osiągnięcie zysków.

Ustalenie progu rentowności dla firmy produkującej 1 produkt wymaga zatem oszacowania przewidywanej ceny sprzedaży, kosztów zmiennych jednostkowych oraz kosztów stałych. Znając te wielkości można określić wielkość zysku osiąganego w przedsiębiorstwie. Jest on równy:

P - K_c = Z_B gdzie P = x*p

oraz K_C = K_S + K_ZC K_ZC = X x K_ZJ P - przychody ogółem ze sprzedaży, K_C - koszty całkowite, Z_B - zysk brutto firmy, X - ilość sprzedanych produktów, p - cena sprzedaży produktu,

K_S - koszty stałe funkcjonowania firmy, K_ZC - koszty zmienne całkowite, K_ZJ - koszt zmienny jednostkowy

Rozdział XIV ANALIZA WARTOŚCI RYNKOWEJ FIRMY

1. Analiza ekonomiczno finansowa jako podstawa wyceny wartości firmy.

Wycenę definiuje się najczęściej jako zespół procedur, analiz i ocen, które prowadzą do ustalenia wartości przedsiębiorstwa wg stanu na określony moment czasowy . Cele wyceny związane są z przenoszeniem praw własności . Wycena powinna być dokonywana przez niezależnych ekspertów, co jest podstawową przesłanką łagodzącą sprzeczność interesów między stronami zainteresowanymi wyceną .

Wycena wartości firmy jest końcowym etapem analizy ekonomiczno-finansowej przedsiębiorstwa. Analiza powinna być wykonana w taki sposób, aby pozwoliła na sporządzenie wieloletniej prognozy możliwego do osiągnięcia dochodu przedsiębiorstwa w przypadku wyceny dochodowej. Przy stosowaniu innych metod wyceny, głównie tzw., księgowych, podstawą analizy jest szczegółowe badanie składników majątkowych przedsiębiorstwa oraz źródeł jego finansowania. W procesie prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych należy wycenić wartość przedsiębiorstwa . Podstawą do sporządzenia analizy i wyceny jest Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie warunków analizy spółki oraz przedsiębiorstwa.

Stan i perspektywy rozwoju przedsiębiorstwa należy dokonać po przeprowadzeniu:

1 analizy ekonomiczno-finansowej obejmującej:

• badanie sprawozdań finansowych, analizę wskaźnikową,

• analizę kosztów z wyznaczeniem progu rentowności, analizę majątku.

2 analizy marketingowej.

3 oceny wykorzystanych technologii w porównaniu z konkurentami w kraju i zagranicą.

4 analizy systemu organizacji i zarządzania.

1. Zarys metody wyceny wartości firmy.

Szczegółowa klasyfikacja metody wyceny jest następująca:

1 Metody oparte na wycenie aktywów -majątkowe:

a) metoda księgowa

b) metoda wartości odtworzonej

c) metoda wartości likwidacyjnej

2 Metody dochodowe;

a) metoda zdyskontowanych strumieni pieniężnych

b) metody oparte na zysku

3 Metody rynkowe-metoda mnożnika rynkowego

4 Metody mieszane;

a) oparte na wartości netto i goodwill-reputacji (np. Metoda niemiecka, szwajcarska)

b) metoda oparta na aktywach i stopie pomnażania wartości.

2. Majątkowe metody wyceny wartości firmy.

Za pomocą tych metod można dokonać zarówno wyceny poszczególnych składników majątku, jak i wartości przedsiębiorstwa. Wycena majątku oraz wartości przedsiębiorstwa może być dokonywana metodą księgową, odtworzeniową, i likwidacyjną-upłynnienia. Wartość księgowa majątku przedsiębiorstwa ustalana jest na podstawie danych jego bilansu, jako różnica pomiędzy wartością aktywów a bieżącymi i długookresowymi zobowiązaniami przedsiębiorstwa.

Bliższy rynkowej wartości obrazu majątku można uzyskać przez zastosowanie metody wartości skorygowanej aktywów netto. Jej podstawą jest wartość księgowa firmy , z tym że poszczególne składniki bilansu, tak aktywów, jak i pasywów poddawane są weryfikacji, przeszacowaniu, w celu zbliżenia się do rzeczywistej , rynkowej wartości majątku , a tym samym wartości przedsiębiorstwa.

Metoda odtworzeniowa polega na wyznaczeniu wartości majątku przez określenie aktualnych na dzień wycen nakładów inwestycyjnych i kosztów na odtworzenie identycznego lub podobnego pod względem rzeczowym majątku. Ustalenie wartości odtworzeniowej w ujęciu szczegółowym wymaga ustalenia aktualnych cen poszczególnych składników majątku oraz rzeczywistego, oszacowanego na podstawie oględzin i badań technicznych, stopnia ich faktycznego zużycia na dzień wyceny.

Metoda upłynnienia (likwidacji) polegana obliczeniu wartości majątku, jaką można by uzyskać w wyniku sprzedaży poszczególnych jego części na rynku, pomniejszonej o koszt związany z likwidacją.

Korygowanie wartości rzeczowego majątku trwałego.

Procedura korygowania wartości majątku trwałego jest następująca :

1 Określenie dynamiki zmian cen nakładów inwestycyjnych za okres.

2 wyliczenie łącznego wskażnika tej dynamiki za okres .

3 Przemnożenie wartości majątku trwałego przez łączny wskaznik dynamiki.

1. Metoda zdyskontowanych przepływów pieniężnych oraz metoda mnożnikowa.

Jedną z częściej wykorzystywanych metod wyceny jest metoda zdyskontowanych przepływów pieniężnych. Istotą tej wyceny jest powiązanie wartości przedsiębiorstwa z dochodami pieniężnymi netto - cash flow, jakie będzie ono przynosić w przyszłości. Prognoza cash-flow jest wykonywana najczęściej na 5 lat a jej wielkość z piątego roku staje się podstawą do oszacowania wartości końcowej.

Metoda mnożnika .

Metoda mnożnika zysku zastosowana do wyceny wartości przedsiębiorstwa polega na wykorzystaniu informacji udostępnianych przez przedsiębiorstwa, których akcje są notowane na giełdzie. Poprzez wykorzystanie mnożnika możliwa jest wycena przedsiębiorstwa nie notowanego na giełdzie. Wskaźnik ten wyraża relację, jaka zachodzi między ceną rynkową akcji a zyskiem przypadającym na jedną akcję. Wskaźnik ten należy interpretować jako cenę, jaką inwestor jest gotów zapłacić za złotówkę zysku , możliwą do uzyskania z przedsiębiorstwa , lub czas potrzebny do tego, aby zysk przedsiębiorstwa zwrócił nakłady poniesione na zakup akcji.

Gotówka netto z działalności operacyjnej x 100%

Przychody ze sprzedaży

Gotówka netto z działalności operacyjnej x 100%

Zysk netto

Gotówka netto z działalności operacyjnej x 100%

Przeciętny poziom majątku ogółem

Gotówka netto z działalności operacyjnej x 100%

Przeciętny poziom majątku obrotowego

Gotówka netto z działalności operacyjnej x 100%

Zobowiązania ogółem

Gotówka netto z działalności operacyjnej x 100%

Zobowiązania długoterminowe

Gotówka netto z działalności operacyjnej x 100%

Spłata zobowiązań +wypłata dywidend +zakupy majątku trwałego

Gotówka netto z działalności operacyjnej x 100%

Środki trwałe +inwestycje +pozostałe aktywa trwałe+ kapitał obrotowy

Gotówka netto z działalności operacyjnej x 100%

Zakupy majątku trwałego

---