Ćwiczenia
1. Uzupełnij o brakujące elementy wnioskowania. Czemu służy pomijanie przesłanki lub wniosku?
a/ Ponieważ moje życie wielokrotnie splamione jest kłamstwem, muszę wybaczyć kłamstwo, które popełnionio wobec mnie. (Albert Schweitzer)
b/ Nasza epoka jest tak zatruta kłamstwem, że zmienia w kłamstwo wszystko, czego dotyka. A my jesteśmy z naszej epoki. (Simone Weil)
c/ Żaden człowiek nie może być bardziej człowiekiem niż inni, ponieważ wolność jest w każdym tak samo nieskończona. (Jean-Paul Sartre)
d/ Nie ma szczęścia tam, gdzie nie ma bezpieczeństwa, a pod panowaniem zmiennego losu nie ma miejsca na bezpieczeństwo. (David Hume)
2. Zanalizuj argumentację, podając jej schemat:
- Doktryna praw człowieka, prócz tego, że można ją łatwo zatrudnić, jak wszystkie dobre zasady, do celów najgorszych, ma jeszcze osobliwą stronę niebezpieczną. Upowszechniła ona w naszej cywilizacji atmosferę nieskończonych roszczeń ubranych w język tych praw. Czegokolwiek sobie życzę, czegokolwiek bym chciał, mniemam, że mi się to należy na mocy praw człowieka. Wystarczy czytać o procesach, które ludzie wytaczają innym ludziom albo instytucjom, domagając sie spełnienia ich praw czyli roszczeń. Człowiek żyjący ze świadczeń socjalnych twierdzi, że ma dostawać afrodyzjaki darmo, bo przecież ma prawo do przyjemności seksualnej. Mam prawo do informacji, a prawo to jest pogwałcone, kiedy mi się każe płacic za uzywanie telewizji. Oto alkoholicy skarżą przed sądami producentów napojów alkoholowych, którzy nie powiadomili pijaków, że alkohol szkodzi. Nie słyszałem, przyznaję, by młody człowiek skarżył się, że jego prawa ludzkie są pogwałcone, bo nie chce z nim spać pewna dziewczyna, ale nie zdziwiłbym się wcale, gdyby i takie skargowi były podnoszone. Wszystkie roszczenia - uzasadnione albo nieuzasadnione, rozumne albo absurdalne, z prawdziwego i bolesnego niedostatku wyrosłe albo z bezmyślnej zawiści - dają się w naszej kulturze przedstawić w kategoriach praw człowieka i ich pogwałceń.
- Bezmyślność to pustka. Hegel opisywał taki powrót do pierwotnego raju niewiedzy, w którym pasterze nie różnią się od owiec. Zresztą niewielu intelektualistów zaangażowało Sie w te najgorsze ruchy. W Niemczech trzech - Heidegger, Carl Schmidt, Ernst Junger. Habermas napisał o tym artykuł, kiedy po II wojnie szkoła frankfurcka wróciła z Ameryki do Niemiec. Większość intelektualistów odrzuciła hitleryzm i straciła prawo pracy na uniwersytetach. Podobnie komunizm w Polsce został odrzucony przez myślicieli z naszej najwyższej półki. Młodzi, którzy mu ulegli, szybko od marksizmu odeszli. Kołakowski czy Shaff sami przez własne myślenie się z tego wyrwali. Dlatego do dziś ich książki czytamy. Więc zgoda, mysśenie jest ryzykowne. Ale, po pierwsze, daje szansę wydostania sie z błędu. Po drugie: jaką mamy lepszą alternatywę zapełnienia pustki? Powrót z komórką na drzewa? [T. Gadacz: Nie ma szczęścia bez myślenia.]
X i Y są podobne
(Podobieństwo X i Y wynika z P) często przemilczana przesłanka
Twierdzenie T jest słuszne wobec X
------------------------------------------------------
a więc twierdzenie T jest słuszne w stosunku do Y
a/ Ani Wojtkowi, ani Zdziśkowi nie udało się naprawić tego roweru, a więc nie uda się to i Markowi.
2. Określ rodzaj podobieństwa (według relacji ze sprawą) o jego materię:
a/ Na pewno za złe uznalibyśmy, gdyby jakieś pozaziemskie istoty o wyższym od naszego poziomie rozwoju zadawały nam, ludziom, ból i zabijały nas jako swoje pożywienie. Podobnie złem jest zabijanie i zjadanie przez nas niżej od nas stojących zwierząt.
b/ Ł. Opaliński: Obrona Polski [broniąc kary grzywny za mężobójstwo]
„Jeśli zas ów nakaz odwetu nadany był Hebrejom tylko dla postrachu, a ws sądzie go nigdy nie używano, jesli nawet Rzymianom wydawał się zbyt srogi, o ileż bardziej godzi się nam , chrześcijanom, nie korzystaz zeń o ile mozności, nam którzy posiadamy prawo łaski, mistrzynię wszelkiej cierpliwości i łagodności.”
c/ Skoro zakazuje się w Polsce, jak i w większości cywilizowanych krajów, produkcji narkotyków i handlu nimi ze względu na ich szkodliwość i wywoływane uzależnienia, więc powinno się zakazać sprzedaży alkoholu, który jest bardzo szkodliwy i wywołuje uzależnienia.
3. Określ funkcje zasosowanych przykładów i podobieństw. Jeśli służą argumentacji, oceń jej wiarygodność.
a/ Wszystkie znane z przeszłości cywilizacje: tak cywilizacja starożytnego Egiptu czy Indii, jak i amerykańskie kultury Inków i Azteków, po okresie świetności upadały w stosunkowo niedługim czasie, zatem i cywilizacja europejska, rozwijająca się tak imponująco przez ostatnie wieki, musi kiedyś upaść.
b/ Jakub Sobieski: Mowa na pogrzebie Mikołaja Sieniawskiego:„Trafiło się w Rzymie, że się zszedszy raz w kupę kilka matron rzymskich, chwaliła się z nich każda z zbiorów i klejnotów swoich: między niemi Kornelia, matka Grakchów, gdy postrzegła syny swe, z Capitolium do domu idące, palcem na nich pokazawszy, więcej nie rzekła, jedn: Oto też moje klejnoty. Mogła nie raz przy pańskich dostatkach swych, zażyć tych słów Jej M.P..Podczaszyna Koronna, gdy na trzech synów swych przed sobą chodzących patrzała. Teraz, gdy ich tu pogrzebionych widzi, mówić bezpiecznie może, oto moje groby, bo kożdy z tych grobów, ledwie jej samej nie był grobem. Pozbyła kiedyś Niobe dzieci wszytkich, więcyć wprawdzie w liczbie niż Jej M.P.Podczaszyna, ale w cenie daleko mniej. Obie w tym sobie podobne, że ile ich miały, tyle też straciły, nasza zaś Niobe Polska tym tamtę przewyższała, iż ona (jako o niej poetowie piszą) po takim przypadku w kamień się obróciła, żeby podobno więcej żalów nie czuła, ta zaś lubo kamiennego i twardego na wszytkie nieszczęścia serca będąc i po tych jednak smętkach, nie kamienną wolą swoję, rzuca pod nogi Majestatu Twórcy swego, ale ją jako najmiększy wosk rozpuszczoną, podaje wyrokom Boskim, aby z nią samą to, co zechce Pan nad Pany do końca czynić raczył.”
d/ Skoro nazywamy terrorysta Ben Ladena z tego powodu, że kierowana przez niego oraganizacja swoimi zamachami usmierciła wielu niewinnych ludzi, to miano terrorysty nalezy tez nadać prezydentpwi Bushowi. Przecież wydając rozkaz ataku na Afganistan spowodował śmierć setek, jeśli nie tysięcy niewinnych ofiar.
e/ J. Ossoliński: Wotum w izbie poselskiej 1625 r.:
„Baczę ja moi M. PP., że według niedawnego wieku zwyczaju nie do rady ani żadnej konsultacyjej, ale raczej do obwieszczenia pewnych podatków na to nas miejsce zgromadzono; [...]Dlatego podobno, że już nie stało onych cnych Polaków, którzy z Władysławami pod Płowcami, pod Grunwaldem Niemce bijali, a takich się narodziło, którzy pewnemi trybutami zaciągać knechty i rajtary muszą, jako onych parę janczarów Żydzi do obrony Ojczyzny swojej.”
f/ J. Ossoliński: Mowa przygotowana na elekcję 1632 r. z prośba o koronę w imieniu Władysława Zygmunta [fragm. polemiki ze szweckim kandydatem do korony]:
„Już Szwecja cokolwiek ze krwie polskiej u siebie miała, Polszcze dała, więcej dać chyba Rixas nie może. Bo jako przedtym Rixam z Ryksy zrodzoną za królową nam posłała i taż nam Ryksę także zrodziła, tak to fatalne nomen dawno nam stamtąd rixas et bella portendebat.”
g/ J. Ossoliński: Oddawanie panny Ursynówny panu Berkowi [1639 r.]:
„Niech dla swej Angeliki szaleje zapalczywy Orland, niech za Kloryndą bieży Tanared [sic!], swoje porzuciwszy obozy, niech Rynald jednej gładkiej niewolnikiem zostawa. Szęśliwyś W.Mć. rycerz, gdy bez wielkiej prace i ciekawości, z samej łaski królowej Jejmci sociam thori coniuhalis tę bierzesz, która niefarbowaną gładkością, urodzenia zacnością, cnót wysokich zbiorem, tamte starych wieków bez żadnego przechodzi paragonu.”
h/ Krzysztof Zawisza: [mowa weselna 1690 r., tak dowodzi potęgi miłości:
„ Ledwo co zaczyna dzielności i mocy swojej czynić skutki między Eneaszem i Dydoną, aliści potędze nie wystarczają strony; Eneasz żeleźcem dotknięty omdlewa, Dydo zaś uritur infelix tataque vagatur urbe furens [Płonie i błądzi szalona po mieście - tłum. Z.Kubiak]. Jadowita miłości strzała Dafnidę z ludzkiej wyzuwa postaci, obraca w drzewo; nie wstrzynuje podobnych impetów Galatea; zna się być zwyciężoną in lucta Amoris [w walce Amora] Amarilla; Philis dla niej ginie i ledwie pamięć imienia na dębie zostawuje.”
4. Jaka technikę można zastosować w celu zbicia takiego nierzetelnego argumentu?
„Pan poseł zechciał poddac przygotowany przez Komisję wstepny projekt poddać generalnej krytyce, ale oceniać ten projekt to jak oceniać obiad przed podaniem.”
Similitudo
w szerokim znaczeniu wskazuje poprzez porównanie związek każdego analogicznmego zjawiska ze sprawą w celu stworzenia wiarygodności
X i Ysą podobne
(Podobieństwo X i Y wynika z P) często przemilczana przesłanka
Twierdzenie T jest słuszne wobec X
------------------------------------------------------
a więc twierdzenie T jest słuszne w stosunku do Y
Egzemplum |
Podobieństwo (w węższym znaczeniu) |
materia: historia i literatura : - historyczne (prawdziwe i prawdopodobne) - literackie: -argument (nieprawdziwe, ale prawdopodobne) - fabuła (nieprawdziwe i nieprawdopodobne) |
materia: natura i ogólnie pojęte życie ludzkie |
forma (commemoratio): krótka aluzja lub narracja |
forma: krótka aluzja albo narracja lub opis |
poziomy: - podobne (simile) - całkowicie - nierówne (exemplum impar): - z czegoś większego do czegoś mniejszego (ex maiore ad minus) - z czegoś mniejszego do czegoś większego (ex minore ad maius) - niepodobne (exemplum dissimile) - przeciwne (exemplum contrarium) |
poziomy: - podobieństwo: - całkowite - nierówne: -wyprowadzone z większości do mniejszości - wyprowadzone z mniejszości do większości - niepodobieństwo - przeciwieństwo |
Podobieństwo jest czerpane spoza sprawy. Logiczną metodą połączenia go ze sprawą jest
indukcja.
Rodzaje wnioskowania indukcyjnego:
- indukcja enumeracyjna właściwa, tzn. niepełna: jej elementy nie wyczerpuja całego zbioru, więc wniosek jest tylko bardziej lub mniej prawdopodobny
- wnioskowanie statystyczne: na podstawie cech niektórych elementów zbioru wnioskuje się o statystycznych własnościach całego zbioru, wiec wniosek o okreslonym prawdopodobieństwie (zalezy od reprezentatywności próby)
- wnioskowanie redukcyjne: przesłanki wynikają z wniosku, ale wniosek nie wynika z przesłanek, a więc wniosek tylko uprawdopodobniony
- wnioskowanie przez analogię, tzn od szczegółu do szczegółu, czyli na podstawie stwierdzenia podobieństwa między przedmiotami wyprowadza się wniosek o jeszcze większym ich podobieństwie, a więc tylko uprawdopodabnia wniosek (jego wiarygodność zalezy od tego, czy podobieństwo opiera się na cechach istotnych, czy czysto zewnętrznych i przypadkowych)
1. Funkcje stosowania egzemplum i podobieństwa:
- uwiarygodnienie
- amplifikacja i ozdobność
- oddziaływanie na emocje
2. W teorii argumentacji współcześnie wyróżnia się czasem: przykład i ilustrację.
Przykład służy uzasadnianiu, wazne jest więc, by był tak oczywisty, aby nie mół byc poddany w wątpliwość.
Ilustracja ma tylko przywoływac pewna regułę i tak znaną odbiorcy poprzez pobudzenie jego wyobraźni, wywarcie nań psychologicznego wpływu
3. Podważenia argumentacji przez przykład dokonuje się najprościej przez podanie przypadku sprzecznego.
Wzmocnienie prawdopodobieństwa możliwe jest przez:
-podanie wielu przypadków
-zróżnicowanie
- badanie klasy, której podobieństwo wcześniej zostało już ustalone
4.Ch. Perelman: „ Używanie tego samego pojęcia do opisywania różnych przypadków sprzyja ich utożsamianiu, które wynika jakby z samej natury rzeczy.”
np. „Możemy oddziaływać na materię, gdyż poznalismy prawa nia rządzące. Kiedy więc poznamy prawa społeczne, wówczas równie łatwa sprawą będzie oddziaływanie na społeczeństwa.”
5. Błąd:
- płytkiej analogii - podobienstwo dotyczy mało istotnych cech, a wystepują istotne różnice
- analogii metaforycznej - oparcie się na podobieństwie zupełnie nie zwiaznym z treścią wniosku, uzasadnionym metaforą:
„Ziemia to nasza matka. I tak jak nikomu przez mysl nie przyjdzie, aby sprzedać własna matkę, tak i niech nikt nie waży się sprzedawać polskiej ziemi w obce ręce!”
„ Stolica jest jak głowa państwa. Wiadomo zaś, że powiększenie głowy jest oznaką choroby, a więc jest czymś n.iekorzystnym Dlatego też niekorzystne jest powiększanie stolicy.”