1.Dieta w osteop.i chor.reumatycznych:
- produkty mleczne bogate w wapń o obniżonej zawartości tłuszczu (sery żółte, jogurt, kefir i mleko soję i fasolę,
- Produkty zawierające wit. D: mleko margaryna żółtka jaj wątróbka kurza łosoś sardynki śledzie makrele oleje z halibuta i z wątroby dorsza
- Ograniczyc produkty zaw. Sól i szczawiany : rzodkiewka buraki rabarbar pietruszka szpinak
Wykluczyć z diety: kawa alkohol palenie tytoniu napoje słodkie, zupy w proszku
2.Czynniki ryzyka i ich wpływ:
- wiek powyżej 65 lat
- płeć żeńska - menopauza u kobiet - Niedobór hormonów :estradiol i progesteron zwiększa ryzyko osteoporozy
- wątła budowa ciała- Im bardziej masywna budowa ciała tym mniejsze zagrożenie osteoporoza. Osoby o „drobnych kościach” są bardziej narażone na rozwój osteoporozy niż osoby o masywnej budowie ciała. Przy niskiej masie kości 5% ubytek może oznaczać przekroczenie tzw. progu złamania, natomiast u osoby o masywnych kościach pozostaje jeszcze znaczny margines bezpieczeństwa.
- osteoporoza u matki - skłonność dziedziczymy po matce.
- niska masa kostna
- rasa biała i żółta
- zaburzenia miesiączkowania, hiperprolaktynemia pierwotny lub wtórny brak miesiączki nierodzenie hipogonadyzm
- niska podaż wapnia w diecie - Dieta pozbawiona wapnia doprowadza do obniżania się jego poziomu w surowicy krwi a to kolejno zmusza organizm do uwalniania wapnia z kości poprzez zmniejszanie jej masy.
- obniżona lub nadmierna podaż fosforanów
- niedobór lub nadmiar białka w diecie
- dieta wegetariańska ścisła
- nadmierna podaż sodu
- nadużywanie kawy, alkoholu, napojów typu cola,
- palenie papierosów,
- długotrwałe unieruchomienie
- także liczne ciąże i długotrwałe karmienie piersią
3.Choroby i leki:
- choroby przewodu pokarmowego- nietolerancja laktozy, zespoły złego wchłaniania lub trawienia i poresekcyjne
- choroby nerek - moczówka fosforanowa, niewydolność nerek
- choroby endokrynologiczne - nadczynność tarczycy, nadczynność przytarczyc, nadczynność nadnerczy, niedoczynność tarczycy, cukrzyca
- choroby wrodzone tkanki łącznej - wrodzona łamliwość kości, zespół Ehlersa-Danlosa, hemocystynuria
- choroby układowe - szpiczak mnogi, białaczka szpikowa, chłoniak, RZS
glikokortykoidy - (Encorton, Prednisolon)
leki przeciwpadaczkowe przeciwnowotworowe przeciwgruźlicze przeciwzakrzepowe
tetracykliny leki alkalizujące sole glinu
4. Związek HTZ z profilaktyką osteoporozy
Hormonalną Terapię Zastępcząj (HRT) stosuje się w celu uzupełnienie niedoboru estrogenów po wygaśnięciu czynności jajników. Kuracja zapobiega utracie masy kostnej we wszystkich miejscach kośćca niezależnie od wieku pacjentki i trwa przez cały okres zastosowanego leczenia..
5.Grupy leków stos.w osteoporozie:
- preparaty wapnia witaminy D
- fluorki, obecnie rzadko stosowane ze względu na możliwość powstania zaburzeń mikroarchitektury kości
- kalcytonina
- hormonalna terapia zastępcza (estrogeny)
- raloksyfen
- preparaty strontu
- PTH (parathormon)
- Tiazydy (leki moczopędne)
- Bifosfoniany
6. Badanie densytometryczne jest pomiarem gęstości minerałów tkanki kostnej, wykonuje się badanie kręgosłupa lędźwiowego, kości udowej w okolicy stawu biodrowego przedramienia w okolicy nadgarstka oraz kości piętowej. przeprowadza się za pomocą różnych technik, wykorzystując zjawisko pochłaniania promieniowania rentgenowskiego przez tkanki (technika zwana absorpcjometrią) lub tłumienia przez nie ultradźwięków.
7. Ćwiczenia
- trożny masaż, masaż podwodny, fango, elektroterapia, ćwiczenia czynne w odciążeniu
- trożne ćwiczenia oporowe, krótkie napięcia, pozycja stabilna, kręgosłup najlepiej w pozycji poziomej,
- spacery
Powikłania: złamania bliższego końca szyjki kości udowej
1.USG jamy brzusznej
CEL: ocena stanu narządów jamy brzusznej - wątroby, pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych, nerek, trzustki, śledziony, aorty i dużych naczyń, pęcherza i gruczołu krokowego, macicy i przydatków.
WSKAZANIA DO WYKONANIA BADANIA
- Bóle brzucha o ostrym i przewlekłym charakterze.
- Powiększenie obwodu jamy brzusznej.
- Uraz jamy brzusznej.
- Żółtaczka.
- Krwawienia przewodu pokarmowego, układu moczowego i dróg rodnych.
- Utrudnienia w oddawaniu moczu i stolca.
- Wymioty.
- Biegunki.
- Zakażenie układu moczowego.
- Utrata wagi ciała.
- Anemia.
- Zaburzenia miesiączkowania.
- Przedwczesne i opóźnione dojrzewanie płciowe.
- Ciąża
Przygotowanie:
W dniu badania usg jamy brzusznej nie powinno się jeść stałych pokarmów(przez 8h)i 2 godziny przed badaniem wypić 1/2l.niegazowanego płynu najlepiej przez słomkę, tak aby przychodząc na badanie odczuwać parcie na mocz. Zakaz palenia i picia kawy. Nie należy oddawać moczu. Zabrać ze sobą poprzedni wynik USG/
2.GASTROSKOPIA
Cel: - ocena błony śluzowej
- branie materiału biopsyjnego,cytolog., bakteriolog.
- konanie zabiegów endoskopowych (usunięcie polipów, hamowanie krwawienia, obliteracja- zamkniecie żylaków)
Wskazania:- brak łaknienia - nietypowe bóle brzucha - dyspepsja posiłkowa - ssanie i pobolewanie głodowe - zwężenie odwziernika - niedokrwistość o nieznanym pochodzeniu - krwawienie (wymioty fusowate, smoliste stolce) - niewyjaśniona utrata m.ciała- podejrzenie żylaków przełyku - zaburzenia połykania, zgaga, pieczenie za mostkiem, podejrzenie ciał obcych - zapalenie zanikowe żołądka - ocena wyników leczenia owrzodzenia żołądka
Przygotowanie:
- czczo przez co najmniej 6 godzin przed badaniem
- poinform. O celu, istociei spos. Zachowania podczas badania
- pisemna zgoda
- oddanie moczu
- usuniecie ruchomej protezy, okularów
- znieczulenie miejscowe gardła (lignocaina 2%)
W czasie badania: ułożenie na lewym boku, nie wstrzymywać oddechu, nie podnosić głowy, ustnik w jamie ustnej, nie połykać śliny
Powikłania:
- perforacja ścian p.p. (zapalenie środpiersia)
- zaostrzenie choroby niedokrwiennej serca
- WZW B, HIV
- Chem. Ściany p.p.
KOLONOSKOPIA - wziernikowanie całego jelita grubego
Cel:
- ocena morfologiczna powierzchni błony śluzowej jelita grubego.
- pobrania wycinków śluzówki do badania histopatologicznego
- wykonania zabiegów endoskopowych (polipektomii, tamowania krwotoków i innych).
WSKAZANIA:
- Niewyjaśnione krwawienie z odbytu w czasie rektoskopii
- Wątpliwości lub podejrzenie tzw. zmian organicznych w badaniu kontrastowym jelita grubego.
- Brak zmian w badaniu radiologicznym jelita grubego, przy utrzymywaniu się takich objawów jak bóle i parcie na stolec oraz biegunka.
- Kontrola po leczeniu operacyjnym jelita grubego, polipektomii kolonoskopowej, ocena wyników leczenia farmakologicznego.
- Stany przednowotworowe
- zabiegu endoskopowego (usunięcia polipa, ciała obcego, tamowania krwawienia).
P/WSKAZANIA:
- Nasilenie objawów choroby niedokrwiennej serca.
- Nadciśnienie tętnicze.
- Tętniak aorty.
- Duszność w spoczynku.
- Skłonność do krwawień (skaza krwotoczna).
- Ciąża. ( 2,3 trymestr)
- Krwawienie miesiączkowe, jeśli występuje w danej chwili.
- Uczulenie na leki.
- Jaskra.
POWIKŁANIA:
- perforacja
- zapalenie otrzewnej
- krwawienie z jelit
- zaburzenia rytmu serca
- zaostrzenie ChNS
PRZYGOTOWANIE:
Przez 3 doby przed zabiegiem należy stosować dietę płynną, bezresztkową (herbata z cukrem, soki i galaretki owocowe, buliony kisiel kleik). Wieczorem przed badaniem pacjent powinien wypić 25 ml oleju rycynowego lub płynnej parafiny. Przez 3-4 godziny przed badaniem wykonuje się głęboki wlew czyszczący (lewatywę) z 1 litra letniej wody, najlepiej o temperaturze 25-30° C.
Po badaniu:
- Nie należy wstrzymywać gazów
- nie prowadzic pojazdów
- kilka godz. Leżeć w łożku
PH -METRIA - Przez nos wprowadza się pacjentowi elektrodę służącą do pomiaru stężenia jonów wodorowych (pH), której końcówka zostaje ustalona 5 cm powyżej zwieracza przełyku. Zmiany odczynu w przełyku są rejestrowane przez mały, przenośny rejestrator połączony z elektrodą. Zapis ten po skończonym badaniu jest analizowany przez komputer.
REKTOSKOPIA: polega na wziernikowaniu kanału odbytu i odbytnicy. Do tego celu służy rektoskop - metalowy, sztywny wziernik długości od 20 - 30 cm i średnicy 2 cm
WSKAZANIA:
-Krwawienie z odbytu (także tzw. krwawienie utajone)
-Bóle w okolicy odbytu, podbrzusza.
-Zmiana rytmu wypróżnień lub kształtu oddawanego stolca (stolec taśmowaty, ołówkowaty), daremne parcie na stolec bądź bezwiedne oddawanie stolca.
-Guzy w odbycie.
-Sączenie wydzieliny z odbytu.
-Świąd odbytu z niewyjaśnionej przyczyny.
-wziernikowanie mające na celu pobranie wycinków błony śluzowej, w celu potwierdzenia istnienia niektórych procesów chorobowych np. skrobiawicy
PRZYGOTOWANIE:
- cel istota sposób zachowania
- wywiad: lewatywa- skuteczność, bolesność odbytnicy, kkrwawienie z odbytu
- doodbytniczy wlew przeczyszczajacy z 1l. Ciepłej wody 20-30 st.C lub enema
- niewskazane doustne leki przeczyszczajace
Podczas badania pacjent przyjmuje pozycję kolankowo-łokciową z rozstawionymi kolanami Reszta jak w kolonoskopii
Sigmoidoskopia - wziernikowanie końcowego odcinka jelita grubego z esicą włącznie,
Kolonoskopia - wziernikowanie całego jelita grubego.
BIOPSJA WĄTROBY
Badanie polega na pobraniu wycinka wątroby poprzez nakłucie powłok ciała pacjenta specjalną igłą w określonym miejscu. Rozróżnia się biopsję niecelowaną, tzw. ślepą, w której wycinek uzyskuje się najczęściej przez wkłucie w prawej, środkowej linii pachowej na wysokości 9 lub 10 międzyżebrza (Ryc.2-10) oraz biopsję celowaną - wykonywaną w czasie badania laparoskopowego, badania ultrasonograficznego lub badania tomokomputerowego.
WSKAZANIA:
- podejrzenie ostrego WZW
- podejrzenie i różnicowanie przewlekłych i katywnych zmian w wątrobie
- kontrola aktywności watroby
- zatrucia
PRZYGOTOWANIE:
- cel istota sposób zach ( zatrzymanie oddechu, zgłąszanie dolegliwości)
- bad diagnostyczne: morfologia, ukl.krzepnieca, czynnik RH
- usg watroby
- znieczulenie miejscowe
- wywiad: alergia, uczulenie na leki, gorączka, zmoliste stolce, fusowate wymioty
POWIKŁANIA:
- przyp. Nakłucie innych narządów( pęcherzyk zołciowy)
- krwawienie
- zółciowe zapalenie atroby
- czkawka
- przebicie płata watrby
- podrażnienei okostnej żeber lub nerwów miedzyżebr.
- Podrażnienei otrzewnej
- Krwotok wew.
- Odma środpiersia
PO BADANIU:
Chory powinien leżeć na prawym boku do 3 godzin, mając podłożony wałek z koca w okolicy wykonanej biopsji. Potem przez dobę pacjent powinien leżeć na wznak. Wieczorem pacjent może zjeść kleik. Następne posiłki mogą być już normalne. Obserwacja w kiernku krwawienia zakażenia bolesności wzdęc, objawów krwotoku wew.
BIOPSJA TRZUSTKI:
Cel: diagnostyczny: ocena histopatolog.
Lecznicy: opróżnianie torbieli trzustki z płynu zapalnego lub ropy
POD KONTROLĄ USG, CT
WSKAZANIA: podejrzenie guza trzustki w USG, CT
P/WSKAZANIA:
- zaburzenia krzepniecia (protrombina <60%)
- stany ropne w okolicy trzustki
- ciąża
- brak współpracy
PRZYGOTOWANIE i w czasie badania : jak do b. Watroby
POWIKŁANIA:
- nudności, wymioty
- przejściowy ból w czasie zabiegu
- ostre zapalenie trzustki i krwawienie
PO BADANIU:
- 1h leżeć
- wynik cienkoigłowej po min 3 dniach
- dieta lekkostrawna ( bez tłuszczy ciężkostrawnych
- obserw w kierunku krwawienia
BIOPSJA SSACA JELITA CIENKIEGO: polega na wprowadzeniu przez usta pacjenta specjalnie skonstruowanej kapsułki Crosby'ego - i pobraniu przy jej użyciu wycinka tkanki ze ściany jelita cienkiego. Kapsułka jest połączona długim (ponad 1,5 m długości) i cienkim (około 3 mm szerokości) zgłębnikiem, którego jeden koniec pozostaje na zewnątrz ciała pacjenta, podczas gdy drugi (z kapsułką) spoczywa w przewodzie pokarmowym. Gdy kapsułka znajdzie się w jelicie cienkim, wówczas za pomocą strzykawki podłączonej do wolnego końca zgłębnika wytwarza się w niej podciśnienie. W ten sposób przez otwór w kapsułce do jej wnętrza przedostaje się śluzówka jelita i zostaje uruchomiony mechanizm tnący.
WSKAZANIA:
- Zespoły złego wchłaniania.
- Podejrzenie chłoniaka górnego odcinka przewodu pokarmowego
- Kontrola leczenia choroby trzewnej
- Choroba Leśniowskiego - Crohna
PRZYGOTOWANIE:
Przed badaniem pacjent pozostaje na czczo.Badanie wykonuje się w znieczuleniu miejscowym w przypadku użycia fiberoskopu. Wskazane jest również podanie środka uspokajającego
POWIKŁANIA:
- krwawienie
- perforacja jelit
- zapalenie otrzewnej
SIGMOIDOSKOPIA: wprowadzenie sigmoidoskopu do jelita grubego (ostatnie 60-80 cm, czyli odbytnicę, esicę oraz część zstępnicy), przez odbyt, urządzenie w celu rozciągnięcia jelit
WSKAZANIA:
Przedłużająca się biegunka (powyżej 3 tygodni) o nieznanej przyczynie
Obecność krwi w stolcu
naprzemienna biegunka i zaparcie
Stolce „ołówkowate”
Uczucie niepełnego wypróżniania
Mimowolne oddawanie stolca
Ból w trakcie wypróżniania
Nieprawidłowości w obrębie dalszego odcinka jelita grubego (esicy lub odbytnicy) stwierdzone w kontrastowym badaniu radiologicznym jelita grubego (wlewie doodbytniczym)
Ocena aktywności wrzodziejącego zapalenia jelita grubego
P/WSKAZANIA:
Ostre stany zapalne jelita grubego (ciężkie wrzodziejące zapalenie jelita grubego, choroba Crohna, zapalenie uchyłka)
Toksyczne rozszerzenie okrężnicy
Objawy zapalenia otrzewnej
Niestabilna choroba wieńcowa
Niewydolność oddechowa
Niewydolność krążenia
Ciąża (II i III trymestr)
Zaburzenia krzepnięcia krwi (przy biopsji i polipektomii)
CEL:
- ocena kształtu i czynności ruchowej
- wycinek do badnia histopatolog.
- Usunięcie polipa
PRZYGOTOWANIE:
- Wymagana jest pisemna zgoda pacjenta na badanie.
- W przeddzień badania od obiadu pacjent pozostaje na diecie bezresztkowej, czyli może spożywać tylko pokarmy płynne.
- Wieczorem, a następnie rano w dniu badania wykonuje wlewkę doodbytniczą
- U pacjentów ze sztucznymi zastawkami serca, po przebytym zapaleniu wsierdzia, z protezą naczyniową lub ze znacznie obniżonym stężeniem krwinek białych bezpośrednio przed badaniem podaje się antybiotyk dożylnie.
- WYPICIE FOTRTANSU 4 l. ( 2 w przeddzien 2 w dniu)
- Wywiad z anestezjologiem
PODCZAS BAD:
- leży na lewym boku z podkurczonymi nogami do kl. Piersiowej
- nieprzyjemne rozpieranie w jamie brzusznej
POWIKŁANIA:
- krwawienie
- perforacja jelita (rzadko)