Czym jest socjologia?

Istnieją dwie płaszczyzny zjawisk w życiu człowieka:

1. przyrodnicze - zachodzą niezależnie od człowieka

2. społeczne - uwarunkowane istnieniem człowieka

Socjologia - zajmuje się zjawiskami zachodzącymi wokół człowieka, ale tylko tymi, do których jest niezbędny człowiek

Wiedza socjologiczna - jest ogólna dla większej grupy ludzi i jest różna od subiektywnej wiedzy poszczególnych osób;

Socjologia powstała w XIX, kiedy to nastąpiła zmiana światopoglądu ludzi:

1. Bill of Rights 1689

2. Deklaracja Niepodległości USA 1776

3. Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela 1789 (La Fayette przy pomocy Jeffersona)

Do tego czasu myślano: „kto kwestionuje prawa, kwestionuje wolę Bożą”

Wiedzę o społeczeństwie dają nam systemy:

1. filozoficzne

2. religijne

3. wiedzy potocznej

4. wiedzy ideologicznej

Nauka jest wiedzą uzasadnioną w pewien szczególny sposób:

1. empiryczny (przysługuje mu prawda korespondencyjna, ale musimy je również udowodnić logicznie) - najczęściej stosowana metoda udowadniania, polega na konfrontacji zdania z doświadczeniem; zdanie ma swój ekwiwalent empiryczny, analizować należy każdy element zdania

2. logiczny

Wiedzę naukową można zawsze odwołać, nie można osiągnąć stanu ostatecznego.

Żyjemy w dwóch światach:

1. przyrodniczym - jest nam dany i nie mamy na niego wpływu

2. zjawisk społecznych - tworzymy go i możemy nań wpływać

Jesteśmy istotami społecznymi i przyrodniczymi - socjolog próbuje zbadać te dwa światy, chce zbadać naturę ludzką - zespół stałych dążeń i motywów, celów i wartości wyznaczających działalność człowieka.

1. Grecy byli przekonani, że człowiek z natury jest istotą rozumną i potrafi pojąć naturę świata.

2. Teologia chrześcijańska głosiła (III-XVIII), że człowiekowi natura ludzka dana jest od Boga, On wyposażył człowieka w świadomość dobra i zła.

3. Oświecenie oddzieliło jednostkę od grupy; twierdziło, że natura ludzka dana jest od przyrody, jest ona czymś trwałym i pierwotnym w stosunku do społeczeństwa; człowiek jest skończonym doskonałym dziełem, społeczeństwo do niczego mu nie potrzebne

4. XIX (ewolucjoniści) twierdzili, że człowiek jest gatunkiem zoologicznym, społeczeństwo jest nadrzędne do jednostki; człowiek uczy się być człowiekiem pod wpływem stada;

5. współcześnie - jesteśmy jednostka świata przyrodniczego, ale jesteśmy też homo socius; bycia człowiekiem uczymy się od innych ludzi od razu po narodzinach; nie można tego udowodnić eksperymentalnie, bo nam tego nie wolno; jest to aksjomatem (pewnikiem) od antropogenezie (pochodzeniu człowieka), można go rozumieć na cztery sposoby:

- jeżeli człowiek przekształca się z homo sapiens w homo socius dzięki społeczeństwu może żyć tylko w społeczeństwie, inaczej nie będzie człowiekiem - nie ma człowieka bez społeczeństwa

- skoro można istnieć tylko w otoczeniu innych ludzi to funkcjonuje tak jak nas otoczenie ukształtowało

- człowiek jest wyposażony w coś na kształt instynktu społecznego

- człowiek postępuje zgodnie z interesem grupy, gdyż nakazuje to rozum; istnieje w nas coś takiego, co sprawia, że zachowujemy się w podobny sposób w danych okolicznościach

Uznajemy, że ludzie żyją w gromadzie, bo zmusza ich do tego natura. Można uzasadnić życie w gromadzie przez:

1. jednostka sama dla siebie jest niewystarczająca - wiele potrzeb ludzkich jest możliwe do zrealizowania tylko w gromadzie, np. moralne.

2. absolutyzm moralny - dla danej jednostki (absolut), potrzebujemy wzorów

3. relatywizm moralny - część filozofów powiada, że to co dobre i złe związane jest z koncepcją kulturalną

Podsumowanie relacji, koncepcje:

1. organicystyczne (Spencer)

- społeczeństwo jest pierwsze, pierwotne i wyższe od człowieka

- społeczeństwo (państwo) bywa rozumiane jako całość (organizm), jednostka jest jego częścią, która ma w całości jakąś rolę, o tej roli decyduje człość

2. mechanicystyczna - są przekonani, że w świecie istnieją tylko jednostki, grupy społ. są stworzone przez ludzki umysł; społeczeństwo jest sumą jednostek , a nie osobnym bytem, społ. powstaje w wyniku porozumienia jednostek

- nominalizm - społeczeństwo istnieje tylko z nazwy

- umowa społeczna - społeczeństwo powstaje na podstawie umowy

- atomizm - nacisk na zrozumienie jednostki, może istnieć sama z siebie, nie potrzebna jest jej grupa

3. funkcjonaliści (współczesna) - w realnie obserwowanym świecie musimy przyjąć, że gr. społ. nie jest sumą indywidualnych jednostek;

- Wilheim - społeczności ludzkie są odrębne od osób, które je tworzą - porównanie z brązem, który ma inne właściwości niż składniki;

- Popper - gr. społ. to gmach, którego bronią ludzie, jeżeli ludzie będą mieli dobre cechy, to gmach będzie bardziej obronny;

Jednostka, a środowisko przyrodnicze.

Człowiek jest częścią przyrody i nie może się od niej całkiem oderwać.

Jak przenika się homo sapiens i socius? Czynniki przyrodnicze wpływające na formy życia społecznego:

1. biologiczne - płeć, wiek, rasa (jako różnica kulturowa), dziedziczność

2. geograficzne - obfitość wody, jakość gleby, klimat

3. demograficzne - gęstość zaludnienia, przyrost, skład ludności, wskaźnik śmiertelności

Każdy z nas ma osobowość społ., która składa się z elementów:

1. biogenicznych - system nerwowy, popędy, instynkt, predyspozycje genetyczne

2. psychogeniczne - pamięć, uczucia, wyobrażenia, postrzeganie

3. socjogeniczne - socjalizacja, role społeczne, normy kulturowe

Kultura

Kultura:

1. wszystko co charakterystyczne dla danej zbiorowości, to co ludzie robią, myślą, posiadają

2. Stefan Czarnowski - całokształt zobiektyzowanych (uniezależnionych od twórców) elementów dorobku społecznego, wspólnego szeregowi grup i z racji swej obiektywności ustalonych i zdolnych rozszerzać się przestrzennie (dyfuzjonizm kulturowy)

3. Franz Boas - zbiór zachowań, wzorów postępowania ukształtowanych przez tradycję (historię)

4. Jan Szczepański - ogół wytworów działalności ludzkiej, materialnych i niematerialnych, wartości, uznawanych sposobów postępowania, zobiektywizowanych i przyjętych w dowolnych zbiorowościach, przekazywanych innym zbiorowością i następnym pokoleniom

5. Alfred Kroeber - polega na uschematyzowanych, ustalonych sposobach myślenia, reagowania, nabytych i przekazywanych głównie przy pomocy symboli stanowiących znamienne osiągnięcia grup ludzkich, włączając ich ucieleśnienie w wytworach materialnych; istotny trzon kultury stanowią tradycyjne (historycznie przekazywane i wyselekcjonowane) idee i przywiązanie do ich wartości

Zjawisko kulturowe - rodzaj zjawiska społ., które potrafi trwać w czasie, uniezależnić się od swojego twórcy, być wykorzystanym przez inne pokolenia i inne społeczności;

Wartość:

1. definicja projektująca - wszystko co człowiek odczuwa jako potrzebę

2. dowolny przedmiot materialny lub idealny, rzeczywisty, bądź wyimaginowany, w stosunku do którego jednostki lub zbiorowości przyjmują postawę szacunku, przypisują mu ważną rolę w życiu i dążenie do jego osiągnięcia odczuwają jako przymus

Potrzeba - wszelkie wymagania organizmu wrodzone (pierwotne, ahistoryczne) lub nabyte (wtórne, historyczne), wywołujące uczucie braku czegoś i zmuszające do działania;

Nauki społeczne ujmują kulturę w sposób realistyczny (jako zespoły wytworów działalności ludzkiej materialnej lub niematerialnej, od których wymaga się, by były zobiektywizowane); wskazuje się cztery elementy, gdy daje o sobie znać kod kulturowy:

1. gdy oddziałuje przez socjalizację, która internalizuje w nas szereg norm

2. gdy nasza grupa społeczna tworzy i ustanawia wartości

Większość dziedzin zajmuje się kulturą, ale w pewnym określonym zakresie, tworzone przez nie definicje zawierają się w definicji kultury, ale są bardziej szczegółowe;

Kultura:

1. system nakazów i zakazów, przy pomocy którego społ. sprawuje kontrolę i przymus w stosunku do swoich członków

2. zbiory systemów normatywnych regulujące życie tej społeczności

Systemy normatywne - zbiór nakazów i zakazów dotyczących sposobów zachowywania jednostki w danych okolicznościach; częścią s.n. jest przewidywana sankcja (kara lub nagroda);

Podstawowe systemy normatywne:

1. tradycji (obyczaju) - sankcją jest wyraz opinii publ.; zbiory utrwalonych tradycją form myślenia i zachowania obowiązujących w danym środowisku;

2. moralności - sankcją jest sumienie; nasze wyobrażenie dobra i zła; zależy od naszej socjalizacji; widzenie dobra ulega relatywizacji ale w dużych przedziałach czasu; w kulturze europejskiej obowiązuje wzorzec cenienia życia ludzkiego, to wszystko jest dobre, co nie zagraża życiu

3. religii - sankcją jest wyobrażenie o karze lub nagrodzie (sprawiedliwość w życiu pośmiertnym); zespoły przekonań, które każdy z nas w sobie nosi odnośnie rozumienia absolutu bądź jego nieistnienia;

4. prawa - od wcześniejszych odróżnia się tym, że:

- świadomie stanowiony akt ludzkiej woli

- system prawa spisanego

- dysponuje specyficzną sankcją, wśród których jest kara śmierci i dożywotniego pozbawienia wolności, przemocy fizycznej

- zawsze na użytek wielkich grup społ. (państwo); prawo jest gwarantem, że państwo będzie trwać, prawo je zabezpiecza; gdy nie ma państwa nie ma prawa, jest tylko tradycja

Świat społ. to bytowanie grup społ., jeśli tak to jednostki muszą się podporządkować pewnym normom. Przekazywanie jednostce kodu kulturowego odbywa się w drodze socjalizacji i internalizacji. Przekształcają one homo sapiens w socius. Socjalizacja i internalizacja odbywają się przez wpajanie jednostce systemów normatywnych. Wpajanie owo to nic innego jak uczenie wzoru człowieczeństwa. Życie społ. to m.in.: wytwarzanie wzorów kulturowych wedle których są socjalizowani nowi członkowie społ. Proces ten zachodzi na poziomie grup społecznych.

Życie zbiorowości społecznej cechuje:

1. normatywność (kontrola i przymus)

2. wielogrupowość życia społecznego

Jednostka i społeczeństwo.

Styczność przestrzenna - spostrzeżenie drugiego osobnika:

1. bezpośrednia

2. pośrednia

Styczność psychiczna - zainteresowanie drugim człowiekiem, może się do czegoś przydać:

1. jednostronna

2. wzajemna

Styczność społeczna (interakcja) - wzajemne oddziaływanie na siebie; jeżeli będzie powtarzalna przekształca się w stosunek społeczny;

Stosunek społeczny - na nim kształtuje się grupa społeczna:

1. działania społeczne (Florian Znaniecki) - forma kontaktu społecznego o charakterze socjotechnicznym, są jednostronne, stanowią podstawowy element socjotechniki; ponieważ działania społ. to próba modyfikacji zachowań człowieka (nie podejmuje on interakcji); jest to forma kontaktu, która ma w sobie ładunek manipulacji drugim;

działania które zmierzają do wywołania modyfikacji zachowania, postaw, dążeń jednostki i grupy; aktywna jest tylko strona działająca (relacja jednostronna); jest osoba działająca, przedmiot działania i narzędzie działania, na końcu jest wynik działania, czyli reakcja przedmiotu działania;

2. czyny społeczne

Działania społeczne dzielą się na:

1. wzory akomodacji - takie działania co do których mamy nadzieję, że wywołają zmianę zachowań, ale nie odwołujemy się do przymusu; oparte są o wspólnotę wartości, odwołują się także do potrzeb i interesów jednostek;

2. wzory opozycji - działania połączone są z represją i przymusem, wymuszamy zmiany;

3. egoistyczny kompromis - połączenie akomodacji i opozycji;

Postawa - pewna trwała skłonność do podejmowania pewnych zachowań w określonych sytuacjach, funkcjonuje w dwóch poziomach:

1. deklarowana

2. rzeczywista

Stosunki społeczne - dopiero one tworzą grupę społeczną:

1. wzajemne oddziaływania, które prowadzą do trwałych stosunków społecznych (interakcja, która trwa w czasie);

2. to sytuacja, gdy zachowanie jednej jednostki wpływa na sytuację drugiej;

3. to pewien trwały system obejmujący dwóch partnerów, łącznik (przedmiot, interes, wspólną własność, stanowi on platformę stosunków) oraz z układu obowiązków i powinności (normatywnych czynności, które partnerzy muszą wykonywać z obowiązku);

Instytucje społeczne - to najczęściej struktury organizacyjne o charakterze niesformalizowanym, przy pomocy których dokonuje się kontroli;

Kontrola społeczna - system wyrażania nagród i nagan za stosowanie się (bądź nie) do wzorów życia społecznego

Organizacja społeczna - pewna grupa celowa powołana do realizacji celów w sposób zorganizowany; także układ wzorów i sposobów działania jednostek, grup, instytucji zapewniający porządek życia społecznego; zasady umożliwiające funkcjonowanie całych zbiorowości w sposób uporządkowany;

Ustrój polityczny - zasady organizowania i działania instytucji sprawowania władzy;

Ustrój społeczny - system stratyfikacyjny (ułożenia grup ludzi wedle zasady wyższości i niższości) społeczeństwa;

Struktura społeczna - suma elementów (jednostek, grup, instytucji…) ułożonych wedle zasady, co umożliwia funkcjonowanie całości;

Więź społeczna:

1. ogól trwałych stosunków społecznych w które wchodzą ludzie w toku swego społecznego bytowania; powiązanie stosunków społecznych, które najpełniej charakteryzuje dane społeczeństwo na określonym szczeblu jego historycznego rozwoju; jest podstawowym elementem życia społecznego i zawsze ma charakter historyczny (zmienny w czasie);

2. zorganizowany system stosunków, instytucji i środków kontroli społecznej, skupiają jednostki, grupy… w funkcjonalną całość zdolną do utrzymania się i rozwoju;

Grupa społeczna.

Zbiór - to statystycznie wyodrębniona grupa ludzi, gdzie częstą podstawą wyodrębnienia jest ważny dla badacza cel (hydraulicy, 18-latkowie)

Grupa - to zbiór z pojawiającymi się w nim stosunkami społecznymi i utrwalonymi interakcjami społecznymi; to, co konstytuuje grupę społeczną to:

1. musi być jakiś zbiór ludzi;

2. ludzie ci muszą być sobą wzajemnie zainteresowani;

3. musi między nimi zaistnieć zbiór stosunków społecznych, więź społeczna;

4. musi się pojawić forma organizacji społecznej;

Grupa - jedni uważają, że tworzą ją 2 osoby inni, że trzy, im mniejsza liczba osób tym komunikacja sprawniejsza, tym większa lojalność wobec grupy, identyfikacja, zaangażowanie, działalność na rzecz grupy;

Drugim czynnikiem konstytuującym grupę są wartości (szukamy tych wszystkich okoliczności, które interesują obcego, by włączył się do grupy)

Co znaczy, że grupy społeczne łączy więź społeczna?

Więź społeczna - jako czynnik konstytuujący g. s. może być rozumiana jako:

1. ujęcie psycho-społeczne (Comte, Durkheim, Ossowski) - w. s. to tyle co świadomość grupowa (zbiorowa) ludzi, poczucie łączności, solidarności, to identyfikacja jednostki z grupą

2. ujęcie strukturalne (socjologowie empiryści) - wrażenie introspekcyjne (empatia) - zespół stosunków społecznych wiążących pewną grupę ludzi; wg. Szczepańskiego - pewien układ zawierający następujące elementy: 2 lub 3 partnerów, jakiś łącznik (interes), który stanowi platformę tego stosunku i jakiś układ powinności i obowiązków, czyli unormowanych czynności, które partnerzy powinni wobec siebie wykonywać

3. ujęcie dwuaspektowe (Rybicki) - nacisk na aspekt strukturalny i psychologiczny więzi; oznacza, że więź musi istnieć w świadomości ludzi, musimy ją wyrażać w różnych działaniach (zmaterializować się, zatem w.s. jeśli jest ujmowana alternatywnie rozumie się ją w sposób ubogi, niewystarczający, trzeba ją rozumieć komplementarnie

Wewnętrzna organizacja grupy - sposób w jaki grupa jest zorganizowana pozwala wydedukować pozycje jednostek i podział ról społecznych członków grupy

Pozycja społeczna - miejsce w strukturze rangowej i prestiżu, mniejszego lub większego uznania

Ludzie różnicują się wg. kryteriów:

1. ekonomicznych

2. wykształcenia

3. urodzenia

4. trójczynnikowych (trójczynnikowych USA) - zamożności, wykształcenia i formy spędzania wolnego czasu

Rola społeczna - zespół oczekiwań ze strony grupy i czynności jakie podejmuje członek z racji zajmowanej pozycji - dynamiczny aspekt pozycji;

Pozycja społ. to miejsce w grupie. Rola społ. to zachowanie, którego grupa oczekuje od jednostki, role przypisuje jednostkom grupa, ona egzekwuje też prawa i obowiązki związane z grupą. Rola jest tym ważniejsza dla jednostki im bardziej grupa jest dla niej grupą odniesienia.

Grupa odniesienia:

1. pozytywna - z którą jednostka się solidaryzuje

2. negatywna - jednostka się separuje, nie chce wejść, a gdy jest, odrzuca swoją rolę

Rola bywa narzucona, obserwuje się wtedy degradację grupy społecznej.

Anomia - wyobcowanie z grup społecznych, sytuacja, gdy się odrzuca realizowanie ról, wycofanie się z kontaktów z ludźmi;

Kwestia ról krzyżujących się - stale znajdujemy się w sytuacji krzyżowania się ról, wybiera się tę, przy której margines tolerancji jest mniejszy (wracamy do domu na święta, bawimy się, ale musimy się uczyć do sesji);

Są osobniki będące wiązką ról, nie mają anomii, ale wiszą na krawędzi tolerancji.

Władza.

Można mówić o przywództwie:

1. formalnym - pozycja przywódcy wyznaczona jest statutem prawnym konstytuującym grupę

2. naturalnym - jest to ten w grupie, kto o stopniu większym niż inni wpływa na decyzje grupy

Władza:

1. odpowiedni typ stosunków odniesienia między ludźmi, jest przedmiotem relacyjnym, wiązką form stosunków społecznych, które można zaobserwować między ludźmi; rządzenie musi wiązać się z formami przymusu; w ludziach musi być gotowość do poddania się dominacji;

2. Linton - to uprawnienie i możność wpływania na postępowanie innych

3. Tannenbaum - kierowanie (dynamiczny aspekt władzy), to określanie celów, wartości ważnych dla grupy, koordynacja działań grupy i kontrolowanie ról w grupie

Są trzy źródła okoliczności poddania się władzy:

1. tradycja - potomkowie dynastii

2. prawo, legitymizacja prawem

3. charyzma - forma przywództwa naturalnego (z gr. demagog - czyli ten, który wiedzie za sobą tłum); Hitler, Napoleon I i III, de Gulle, Piłsudski…

Środki władzy:

1. tradycja - banicja, samosąd, ostracyzm

2. legitymizowane władzą - środki prawne

3. przywództwo charyzmatyczne - trudno jest w nim wskazać jakieś środki

Inne źródła władzy:

1. siła

2. pieniądze

3. ideologia - jeśli przywódca ma charyzmę

4. religia

Typologie przywództwa grupowego:

1. autokratyczne - najskuteczniejszy, gdy grupa zagrożona z zewnątrz

2. demokratyczne - daje największy zakres indywidualności

3. liberalne (leseferystyczne) - nie ma ośrodka władzy, daje się ludziom dużą swobodę, grupy szybko się rozsypują

Skuteczność rządzenia zależna jest od rodzaju grupy.

Ochlokracja - rządy motłochu - słaba demokracja

Sposoby podejmowania decyzji:

1. władza - przez przywódcę, narzucona

2. kompromis - okoliczności, gdy do głosu dochodzą wszystkie opinie i są negocjacje

3. głosowanie - decyzja podejmowana przez większość

4. integracja - spory dają się rozstrzygać racjonalnymi argumentami, wygrywa ta strona, która ma silniejsze argumenty, druga strona się podporządkowuje

„Więcej rozumem, mniej siłą” (łac. „Plus ratio quam vis”, Kartezjusz)

Typ idealny - uwzględnia w nim wszystkie okoliczności, model przypomina rzeczywistość w wysokim stopniu, ale nigdy do końca jej nie odwzorowuje (Max Weber);

Twierdzenia mają charakter stochastyczny - sprawdzają się najlepiej, gdy obserwuje się jak największe grupy;

Rodzaje systematyzacji grup społecznych:

1. Ferdidnand Tennies (1887 „Wspólnota i społeczeństwo”) - dwa typy grup:

1. wspólnoty (grupy wspólnotowe) - wszystkie grupy, w których stosunki mają charakter naturalny, wszystkie które łączy więź o charakterze organicznym (woli organicznej) - spontaniczne emocjonalne; grupy oparte o pokrewieństwo, przyjaźń, powstające na gruncie wspólnoty terytorialnej (sąsiedzi, wieś);

2. społeczeństwa (grupy umowne) - oparte o stosunki o charakterze umowy, kontraktu; są to te grupy, w których przeważa więź o charakterze refleksyjnym (wola refleksyjna, racjonalna);

2. Chris Cooley (1909 „Organizacja społeczna”):

1. grupy pierwotne (pierwsze) - grupy oparte o pokrewieństwo, przyjaźń, stosunki sąsiedzkie;

2. grupy wtórne (pochodne, umowne, celowe) - te wszystkie grupy, które powstają w wyniku porozumienia ze sobą;

Różnice między grupami pierwotnymi i wtórnymi:

1. odrębny system działania społecznego - odmienność stosunków łączących w grupy:

- w pierwotnych - styczności bezpośrednie, stosunki głębokie;

- we wtórnych - mają charakter pośredni, bezosobowy, instytucjonalny;

2. różnice w intensywności postawy

- w g.p. obserwujemy wysoki poziom identyfikacji, lojalności z grupą;

- w g.w. poziom identyfikacji jest niski;

3. różnica w rodzaju homogeniczności (poziomie jednorodności):

- dla g.p. charakterystyczny jest wysoki poziom jednorodności, są homogeniczne;

- g.w. - poziom jednorodności jest znikomy, są heterogeniczne, obserwujemy wielość stylów życia, wartości…

Klasyfikacja - systematyczny podział rzeczy, zjawisk… charakterystycznych ze względu na jakąś cechę; dzieli się ten zbiór na klasy, podklasy, kategorie…

Zamiast mówić o cesze możemy mówić o zmiennej, bo raz się ta cecha pojawia, a raz nie.

Klasyfikacja ze względu na jakąś zmienną - współcześnie używa się sześć kryteriów cech:

1. Kryterium typu więzi łączącej członków grupy - wszystkie grupy dzielą się na dwie podstawowe klasy:

1. formalne - celowe, kontraktowe, przeważa więź bezosobowa (styczność rzeczowa);

2. nieformalne - przeważa więź osobista (osobowa, face to face relations);

2. Stopień trwałości więzi społecznej (czas trwania grupy):

1. krótkotrwałe (sporadyczne) - czas trwania nie przekracza czasu trwania zjawiska, z którego grupy powstały;

2. długotrwałe (ciągłe) - grupy, które mogą przetrwać dłużej niż jedno wyodrębnione zjawisko:

- wewnątrzpokoleniowe - trwają tak długo jak życie ich członków;

- międzypokoleniowe - istnieją dłużej nich życie ich członków;

3. Rozmiar grupy:

1. mała - wszyscy członkowie się znają tak dalece, że wiąże ich więź osobowa;

2. duże - przeważa więź bezosobowa, ma charakter pośredni, bada je makrosocjologia;

4. Charakter członkostwa w grupie:

1. automatyczny (rodzina, naród…)

2. z wyboru (partia, kluby…)

- członkostwo jest rozerwalne - wystąpienie z grupy lub wykluczenie (partia, przyjaciele, studenci…)

- członkostwo jest nierozerwalne - rodzina…

5. Solidarność z grupą:

1. te do których należymy

2. te do których nie należymy

Zależy od tego, z jakimi się utożsamiamy, te do których należymy wywołują stany pozytywnych emocji (etnocentryzm), łatwo się solidaryzujemy z własnymi, wrogość wobec zewnętrznych (zawody sportowe); przynależność grupowa decyduje o ocenie, sposobie definiowania dobra i zła.

6. Kryterium grupy odniesienia - należymy do wielu grup, ale w danej sytuacji wpływ na mnie ma tylko jedna, której rolę społeczną wypełniam;

Rodzina.

Tłum - traktowany przez socjologów jako grupa społeczna sprawia dużo problemów (dlatego niektórzy traktują go jako zbiór społeczny); badali go Tart i Le Bone (twórca psychologicznej wiedzy o tłumie; Le Bone definiował tłum jako mała gr. społ., którą konstytuuje sume przeżyć społecznych, tłum ma cztery cechy:

1. jednomyślność - każdy tłum jest nietolerancyjny, agresywny;

2. emocyjność (kobieca psychika tłumu)

3. zawsze jest podporządkowany zasadzie logiki kolektywnej - myśli w sposób zbiorowy;

4. zawsze jest anonimowy, jest masą rozemocjonowaną;

Rodzina - jest przykładem grupy małej; pojawia się w badaniach Morgana i Engelsa; przypisuje się jej funkcje:

1. stworzenie ram materialnych;

2. regulacja stosunków pokrewieństwa i dziedziczenia;

3. utrzymanie ciągłości pokrewieństwa, prokreacja;

4. socjalizacja, wtłoczenie kodu kulturowego;

Między członkami rodziny zachodzą stosunki małżeństwa i pokrewieństwa:

1. role członków rodziny opisywane są przez członków, ale także przez zbiorowości szersze (państwo, Kościół);

2. rodziny przekazują swoje pozycje społeczne dzieciom;

3. rodzina powinna zaspokajać potrzeby emocjonalne;

4. rodzina jest instytucją kontroli społecznej;

Ze względu na tryb małżeństw rodziny dzielimy na:

1. monogamiczne

2. poligamiczne:

- poligynia (m+2k)

- poliandria (k+2m)

Kryteria na zakres wyboru współmałżonka:

1. małż. endogamiczne - zawierane w ramach własnej zbiorowości;

2. małż. egzogamiczne - współmałżonkowie pochodzą z różnych zbiorowości

Kryterium hierarchii, prestiżu i władzy:

1. patriarchalne

2. matriarchalne

3. egalitarne (partnerskie)

4. patrylinearne - dziedziczenie po mieczu, wzdłuż linii męskiej;

5. matrylinearne - dziedziczenie po kądzieli, wzdłuż linii kobiecej;

6. patrylokalne - istnieje obyczaj i prawo zgodnie z którym nowe małżeństwo musi zamieszkać w domu ojca pana młodego;

7. matrylokalne - istnieje obyczaj i prawo zgodnie z którym nowe małżeństwo musi zamieszkać w domu matki panny młodej;

Partie polityczne - przykład dużej grupy społecznej o więzi bezosobowej, długotrwałej, o członkostwie dobrowolnym i rozerwalnym;

- Duverge („partie polityczne”) - zorganizowana grupa celowa, dążąca do zdobycia władzy lub do jej utrzymania;

Kryteria:

1. charakter więzi:

- kadrowe;

- masowe;

2. stopień centralizacji;

3. funkcje partii;

4. stosunek partii do istniejącego systemu prawnopolitycznego (interesów klasowych);

---