Rozdział II: Przedmiot procesu karnego

Określenie przedmiotu rozprawy jest konieczną przesłanką do wszczęcia procesu, za niedopuszczalne uważa się prowadzenie procesu bez sformułowania przedmiotu rozprawy.

Przedmiotem Procesu karnego - jest to o co chodzi w każdym procesie niezależnie od stanu faktycznego.

INNE Definicje(konkurencyjne poglądy):

Przedmiotem procesu karnego - jest czyn zarzucany oskarżonemu, czyn ten jest czynem hipotetycznym zarzucanym oskarżonemu(pogląd ten jest krytykowany, gdyż skupia się tylko na materialnej części przestępstwa co w efekcie mogłoby skutkować, tym że jeśli przestępstwo nie doszło do skutku, nie można by nawet wszcząć procesu, ze względu na ujemną przesłankę procesową)

Przedmiotem procesu karnego - według drugiej teorii jest to odpowiedzialność prawnej osoby ściganej za zarzucane jej przestępstwa

Odpowiedzialność prawna w procesie karnym opiera się na dwóch podstawach 1) faktycznej i 2) prawnej normatywnej

1. podstawą faktyczną jest czyn zarzucany oskarżonemu, jeśli czyn ten zostanie udowodniony w procesie karnym to czyn ten zostanie oskarżonemu przypisany w wyroku. I nie można jej zmieniając w istotny sposób w trakcie procesu. (chodzi tu o to, żeby oskarżony został skazany za ten sam czyn o który został oskarżony{dotyczy tyko postępowania jurysdykcyjnego})

2. podstawa prawna procesu karnego to kwalifikacja prawna czynu zarzucanego oskarżonemu. W przeciwieństwie to podstawy materialnej jest możliwość zmiany podstawy prawnej podczas procesu lecz jest to ograniczone określonymi rygorami proceduralnymi.

Rozdział III: Zasady procesu karnego

1. Pojęcie, klasyfikacja i systematyka zasad procesu karnego

Do systemu zasad postępowania karnego należą tylko te zasady, które dotyczą tylko tego postępowania a nie innych dziedzin prawa.

Zasady procesu karnego mają duże znaczenie tak dla teorii procesu karnego, jak i praktyki wymiaru sprawiedliwości. Mają przede wszystkim znaczenie porządkujące, umożliwiają porównywanie różnych systemów prawa, ułatwiają proces dydaktyczny.

Do zagadnień spornych na tle zasad procesu karnego należą:

1. brak jednoznaczności nazwy „zasada prawna

2. kwestia kryteriów pozwalających na wyodrębnienie spośród norm prawa karnego procesowego tych, które należy zaliczyć do zasad procesowych

3. Problem zasad przeciwstawnych, równolegle występujących w procesie karnym

Podział:

• Zasady w sensie dyrektywlanym - to dyrektywy/postulaty, przedstawiający wzorce na których ma być oparty dany system prawny

• Zasady w sensie abstrakcyjnym - to zasada oderwana od jakiegokolwiek systemu prawnego, która zakreśla pewien możliwy kierunek rozwijania kwestii procesowej (zwykle kreowana w sposób abstrakcyjny - nie zezwala na wyjątki)

• Zasady w sensie konkretnym - Jest ona wyrażona w obowiązującym systemie w sposób mniej lub bardziej odbiegający od zasady wzorca

Funkcjonujące w prawie zasady można podzielić na:

• Zasady skodyfikowane - ich definicję zawiera ustawa - są wyrażone w ustawie wprost.

• Zasady nieskodyfikowane - wynikają one pośrednio z szeregu przepisów ustawy

Zasady podstawowe - dotyczy najważniejszych kwestii ii przez to wyznacza model procesu cechy:

1. jest wyrażona w normach obowiązującego prawa

2. ma znaczenie podstawowe BN BGN/]dla procesu, określając jego najważniejsze cechy

3. powinna dotyczyć bezpośrednio dziedziny procesu karnego

4. powinna zawierając określoną treść ideologiczną, wyrażając polityczne idee na których opiera się system państwowy, a dotycząc sposobu ukształtowania i realizacji wymiaru sprawiedliwości w dziedzinie spraw karnych

5. ma charakter ogólno-procesowy

6. zawsze określa typowe i dominujące cechy postępowania karnego

7. zasady powinny określać takie cechy, które ni mają charakteru oczywistego i banalnego

2. zasada ścigania z urzędu

zasada ścigania z urzędu polega na tym, że ściganie przestępstw przez organy państwa odbywa się niezależnie od woli pokrzywdzonego.

Zasada ta opiera się na przekonaniu, że każde przestępstwo narusza porządek publiczny i prawny i jako takie powinno być ścigane przez państwo.

Zasada ta nie jest określona w kpk wprost, jej istnienie jest wywodzone z wyjątków od niej przewidzianych w ustawie karnej. Poza tym:

Art. 9 - organy procesowe prowadzą postępowanie i dokonują czynności z urzędu chyba, że ustawa stanowi inaczej

Art. 10 - obowiązek wniesienia i popierania skargi przez prokuratora

Art. 304 - społeczny i prawny obowiązek informacji o popełnieniu przestępstwa

Wyjątki:

• Ściganie na wniosek - postępowanie w takich sprawach rozpoczyna się tylko wtedy kiedy zostanie złożony wniosek, a jego złożenie powoduje, że dalsze postępowanie toczy się z urzędu (brak wniosku jest ujemną przesłanką procesową[jednak może być złożony później]).

• Może być złożony w dowolnej formie zarówno ustnie jak i pisemnie.

• Przyjęcie i cofnięcie wniosku wymaga protokołu

• Wniosek o ściganie może być cofnięty.(postępowaniu przygotowawczym za zgodą prok. a w postępowaniu sądowym za zgodą sądu ), jednak tylko do rozpoczęcia przewodu sądowego na pierwszej rozprawie

• Wniosek o ściganie jest niepodzielny podmiotowo(wnioskujący nie może się tylko ograniczyć do niektórych sprawców{wyjątek: osoby najbliższe dla składającego wniosek})

• DZIELĄ SIĘ NA:

• Przestępstwa bezwzględnie wnioskowe - np. gwałt

• Przestępstwa względnie wnioskowe - ściganie takich przestępstw jest dodatkowo ograniczone pewnymi ustawowo określonymi przesłankami

• Ściganie z oskarżenia prywatnego - oskarżenie prywatne wnosi i popiera przed sądem pokrzywdzony jako oskarżyciel prywatny (wyjątek kiedy prokurator wszczyna postępowanie lub dołącza się już do istniejącego postępowania , jeżeli wymaga tego interes społeczny)

• Oskarżyciel prywatny może odstąpić od oskarżenia

• Strony mogą zawrzeć ugodę

• Oskarżyciel może przebaczyć oskarżonemu

3. zasada legalizmu

Zasada legalizmu(materalnego) - organ powołany do ścigania przestępstw jest obowiązany do wszczęcia i przeprowadzenia postępowania przygotowawczego, a oskarżyciel publiczny także do wszczęcia i popierania oskarżenia o czyn ścigany z urzędu, niezależnie od woli pokrzywdzonego (materialnego - tzn. ograniczonego przez niską szkodliwość społeczną czynu)

Art. 14.2 odstąpienie oskarżyciela publicznego od oskarżenia nie wiąże sądu

Art. 306 i 330 możliwość wniesienie skargi przez pokrzywdzonego w razie odmowy ścigania w sprawach z oskarżenia publicznego.

Przeciwieństwem od zasady legalizmu jest zasada oportunizmu uzależniająca ściganie od celowości tego ścigania

Min. Art. 11.1 - (umorzenie absorpcyjne)w przypadku występku zagrożonego karą pozbawienia wolności do lat 5, można umorzyć postępowanie jeśli orzeczenie kary wobec oskarżonego byłoby oczywiście niecelowe ze względu na rodzaj i wysokość kary prawomocnie orzeczonej za inne przestępstwo, a interes pokrzywdzonego się temu nie sprzeciwia.

4. Zasada skargowości

Zasada skargowości wyrażona jest w art. 14, który stanowi, że wszczęcie postępowania następuje na każde żądanie uprawnionego podmiotu

Skargi można podzielić na:

1. Zasadnicze - warunkujące postępowanie zasadnicze

2. Etapowe - które uruchamiają kolejne stadia postępowania

3. Incydentalne - warunkujące odpowiednie postępowania incydentalne

Skarga jest dodatnia przesłanką procesową tzn. jest warunkiem dopuszczalności wszczęcia i toczenia się procesu.

Najważniejszą spośród skarg jest akt oskarżenia, który spełnia szereg funkcji min.:

1. Funkcje bilansującą - stanowi ukoronowanie i podsumowanie postępowania przygotowawczego

2. Funkcja inicjująca - wniesienie aktu oskarżenia powoduje wszczęcie postępowania jurysdykcyjnego

3. Funkcja programowa - akt oskarżenia zawiera program, który jest wiążący dla sądu, Treść aktu oskarżenia określa podmiotowe i przedmiotowe granice postępowania

4. Funkcja informacyjna - akt oskarżenia informuje o przedmiocie procesu

Przeciwieństwem zasady skargowości jest zasada ścigania z urzędu. w myśl której postępowanie może być prowadzone z własnej inicjatywy organu procesowego tj. niezależnie od czyjejkolwiek skargi.

Np.

• Postępowanie w sprawach nieletnich

• Zasadzenie odszkodowania pieniężnego z urzędu

• W pewnym sensie odstąpienie oskarżyciela od wniesionego oskarżenia (w trakcie procesu= kiedy to nie wiąże sądu)

5. Zasada domniemania niewinności

zasada domniemania niewinności - oznacza, że nikt nie może być uznany za sprawcę przestępstwa, dopóki jego wina nie zostanie udowodniona według obowiązujących przepisów.

Art. 42 ust 2 KONSTYTUCJI - Oskarżonego uważa się za niewinnego dopóki wina jego nie zostanie udowodniona i stwierdzona prawomocnym wyrokiem sądu. (działa od momentu wszczęcia postępowania do momentu uprawomocnienia się wyroku skazującego lub wyroku o warunkowym umorzeniu postępowania, chyba że wyrok ten zostanie skutecznie podważony)

Zasady wynikające z zasady domniemania niewinności:

1. zasada indubio pro reo - nie dające się rozstrzygnąć wątpliwości rozstrzyga się na korzyść oskarżonego.

2. formalny ciężar dowodowy - spoczywa na organach procesowych

3. nemo se ipsum accusare tenetur - oskarżony nie ma obowiązku dowodzić swej niewinności

4. ciężar dowodu w znaczeniu materialnym - na oskarżających(twierdzących) ciąży obowiązek udowodnienia swojej tezy i na nim spoczywa ciężar nie udowodnionej tezy. (wyjątkowo w przypada zniesławienia na oskarżonym spoczywa obowiązek materialnego ciężaru dowodowego)

5. badanie winy oraz wszelkich okoliczności związanych z odpowiedzialnością karną winno być dokonywane w sposób obiektywny, niezależnie od obciążających oskarżonego dowodów. Kwestia winy zostanie rozstrzygnięta dopiero z prawomocnym wyrokiem sądu i do tego czasu sąd nie może się skupiać tylko na dowodach oskarżających

6. konieczność traktowania oskarżonego jako osoby niewinnej i stosowania wobec nikogo tylko takich ograniczeń swobody, które mają zabezpieczenie prawidłowy tok postępowania.

6. Zasada prawa oskarżonego do obrony

Istota zasady prawa do obrony sprowadza się do zapewnienia oskarżonemu możliwości realizowania osobistej obrony przed stawianymi mu zarzutami, w zakres prawa do obrony wchodzi też możliwość korzystania z obrońcy.

Obrona materialna - rozumie się przez to wynikający z przepisów kpk zespół gwarancji

Obrona formalna - możliwość korzystania z pomocy obrońcy

Funkcja obrony - to spoczywający na obrońcy, policji, prokuratorze i sądzie obowiązek eksponowania okoliczności przemawiających za oskarżonym.

Art. 6 kpk - oskarżonemu przysługuje prawo do obrony, w tym prawo do korzystania z obrońcy, o czym trzeba go pouczyć.

Art. 42 ust 2 KONSTYTUCJI - każdy przeciw komu toczy się postępowanie karne, ma prawo do obrony we wszystkich stadiach postępowania(…)

Każdy ma prawo(gwarancje procesowe KE):

1. niezwłocznego otrzymania szczegółowej informacji w języku dla niego zrozumiałym, o istocie i przyczynie wniesionego przeciw niemu oskarżenia.

2. posiadanie odpowiedniego czasu i możliwości do przygotowania obrony

3. bronienia się osobiście lub przez ustanowionego przez siebie obrońcę, a jeśli nie ma wystarczających środków to ma prawo do bezpłatnego korzystania z pomocy obroncy z urzędu.

4. przesłuchania lub spowodowanie przesłuchania świadków oskarżenia oraz żądanie obecności świadków obrony na takich samych warunkach, jak świadków oskarżenia

5. korzystanie z bezpłatnej pomocy tłumacza, jeśli nie rozumie lub nie mówi w języku używanym w sądzie

Przejawem prawa do obrony min.:

• prawo do inicjatywy dowodowej

• prawo do stawiania pytań osobom przesłuchiwanym

• prawo do uczestniczenia w czynnościach procesowych

• prawo do posiadania obrońcy

• prawo do zaskarżania decyzji procesowych

• prawo do składania wyjaśnień(ustnie i pisemnie)

Zakres prawa do obrony oskarżonego jest różny w przypadku różnych stanów postępowania.

POSTĘPOWANIE PRZYGOTOWAWCZE

1. może wprowadzić w życie koncepcje obrony aktywnej, która zmusza organ procesowy do liczenia się z jego argumentami - w wielu przypadkach jest to jednak ograniczone np. dostęp do akt sprawy może być ograniczony poprzez nieudzielanie zgody na wgląd do nich przez prowadzącego śledztwo prokuratora w oparciu o ważny interes śledztwa.

2. ograniczenia w możliwości kontaktowania się obrońcy z oskarżonym mogą trwać maksymalnie 14 dni od dnia tymczasowego aresztowania

3. obrońcy nie wolno działać w granicach niedozwolonego ryzyka dla podejrzanego

4. oskarżony może porozumiewać się z obrońcą z wyłączeniem innych osób oraz korespondencyjnie (jednak prokurator, może zastrzec swoją obecność a także kontrolę korespondencji, tylko w okresie 14 dni od tymczasowego aresztowania)

5. od doręczenia pozwu do rozprawy głównej musi minąć co najmniej 7 dni

6. oskarżony ma prawo wnioskować o przerwę w rozprawie w przypadku zmiany kwalifikacji prawnej czynu na rozprawie w celu przygotowania obrony.

7. w przypadku braku zgody na natychmiastowe rozpoznanie procesu wpadkowego sąd odracza rozprawę

7. Zasada swobodnej oceny dowodu

swobodna ocena dowodów - art. 7 kpk. organ procesowy nie jest związany regułami dowodowymi, z góry narzucającymi. Jednakże nie oznacza to dowolności w ich ocenie, co przejawia się w obowiązku sądu do uzasadnienia wyroku, w którym musi przedstawić jakie fakty uznał za udowodnione lub nie udowodnione, dlaczego oparł się na takich a nie innych dowodach.

Związana/legalna ocena dowodów - jest przeciwieństwem swobodnej oceny dowodów, która polega na wprowadzeniu do ustawy określonych reguł w przedmiocie oceny dowodów, które wiążą organ dokonujący oceny dowodów.

A. Ustawowa (legalna) ocena dowodów

• Pozytywna ustawowa ocena dowodów - sąd musi uznać dany fakt jeśli zaistnieją dowody wskazane w ustawie

• Negatywna ustawowa ocena dowodów - nie pozwala uznać pewnych faktów za udowodnione jeśli brak było dowodów określonych przez ustawę

B. Swobodna nie kontrolowana ocena dowodów

Organ dowodowy dokonuje oceny dowodów swobodnie, bez konieczności uzasadniania swojej decyzji

C. Swobodna lecz kontrolowana ocena dowodów

Ocena w tym systemie musi się opierać o obiektywne i sprawdzone kryteria, sędzia nie jest skrępowany ustawowymi regułami dowodowymi lecz instancyjną podległością wobec organu wyższego szczebla.

Organy postępowania mają obowiązek wziąć pod uwagę wszystkie dowody, ocenianych jednak swobodnie z uwzględnieniem zasad rozumowania i doświadczenia życiowego oraz przy uwzględnieniu wskazań wiedzy(przesłanki swobodnej oceny dowodów ).

• Aprioryczna ocena dowodów - tzw. Wstępna ocena dowodów - i oznacza ocenie dowodu pod względem tego czy jest on przydatny do stwierdzenia danej okoliczności, czy ma on znaczenie dla rozstrzygnięcia i czy da się przeprowadzić

• Aposterioryczna ocena dowodów - ocena dowodów już przeprowadzonych

8. Zasada kontradyktoryjności

zasada kontradyktoryjności określa sposób prowadzenia procesu karnego i jest ona ściśle powiązana z zasada skargowości, wespół, z którą określa formę procesu. Zasadę tą można określić jako dyrektywę prowadzenia procesu karnego w formie sporu równouprawnionych stron przed bezstronnym sądem.

Przeciwieństwem tej zasady jest zasada śledcza, która oznacza skupienie w ręku jednego podmiotu procesowego wszystkich trzech funkcji procesowych i praktycznie wyklucza potrzebę istnienia stron procesowych. W polskim prawie ta zasada jest realizowana w trakcie postępowania przygotowawczego, lecz mimo dominującej pozycji prokuratora strony mają zagwarantowane określone uprawnienia.

Pełna realizacja zasady kontradyktoryjności jest realizowana w postępowaniu przed sądem. I przejawia się w prawie stron do uczestniczenia w rozprawie. Jest to prawo a nie obowiązek, a decyzja w tej materii wiąże się w tzw. Dyspozycyjności stron(czyli swobodzie stron do dysponowania swoimi prawami). Kontradytoryjność zakłada, że cechą sporu procesowego jest równouprawnienie stron.

Uprawnienia stron w toku postępowania:

• Prawo do składania wniosków

• Prawo do udziału w czynnościach postępowania

• Prawo do zadawania pytań osobom przesłuchiwanym, do składania oświadczeń i do wypowiadania się w procesie.

• Prawo do zaskarżania zapadłych decyzji

• Możliwość do korzystania z pomocy fachowca

Regulacje wzmacniające zasadę k.

• Kontradyktoryjny system przesłuchiwania na rozprawie art.370

• Odczytywanie aktu oskarżenia należy do oskarżyciela(wyjątkowo w postępowaniu uproszczonym w sprawie z oskarżenia publicznego protokolant)

• Możliwość działania oskarżyciela posiłkowego na takich samych zasadach jak oskarżyciela. Tzn. obok oskarżyciela publicznego

• Przyznanie pewnych praw do obrony swoich interesów przez pokrzywdzonego nawet jeśli nie występuje w postępowaniu jako strona procesowa

• Możliwość odpowiedzialności tzw. Osób odpowiedzialnych posiłkowo

• Postępowanie mediacyjne

9. Zasada szybkości postępowania

Zasada szybkości posterowania wyrażona została w art. 2, który stanowi, że przepisy kpk mają na celu takie ukształtowanie postępowania karnego, aby rozstrzygnięcia sprawy nastąpiło w rozsądnym terminie.

Znajduje ona przejaw min. w:

1. kształcie mediacji - 1 miesięczny czas jej trwania

2. w instytucji dostarczania pism procesowych za pomocą nowych środków komunikacji

3. w katalogu przyczyn uzasadniających oddalenie wniosku dowodowego określonych a art. 170. 5 jeśli w oczywisty sposób zmierza do przedłużenia postępowania

4. niestawiennictwo pokrzywdzonego na rozprawie nie jest przeszkodą w jego prowadzeniu

5. uproszczenia procedury:

1. zniesienie obowiązku zawiadomienia prokuratora o przeprowadzeniu postępowania sprawdzającego

2. wspólny protokół z przyjęcia ustnego zawiadomienia o przestępstwie, przesłuchaniu w charakterze świadka

6. wniosek prokuratora o skazanie bez rozprawy

7. postępowaniu rejestrowym

8. itd.

10. Zasada jawności

1. zasada jawności zewnętrzna - odnosząca się do ogółu społeczeństwa

2. zasada jawności wewnętrznej - odnosząca się tylko do stron oraz osób z nimi współpracujących. Art. 45 KONSTYTUCJI każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy

1. Uprawnienia stron do udziału w procesie

2. Prawo wglądu do akt sprawy

Wyłączenie jawności rozprawy może nastąpić ze względu na moralność, bezpieczeństwo państwa i porządek publiczny lub inny ważny interes prywatny.

Art. 356 kpk Rozprawa odbywa się jawnie, a ograniczenia jawności określa ustawa.

Na rozprawie mogą przebywać tylko osoby:

1. pełnoletnie

2. nie uzbrojone

3. nie znajdujące się w stanie nielicującym z powagą sądu

Przewodniczący może jednak zezwolić na uczestniczenie w rozprawie osobom małoletnim i osobom uzbrojonym.

Sąd może zezwolić przedstawicielom radia telewizji filmu i prasy na dokonywanie za pomocą aparatury utrwaleń dźwięku i rozprawy, gdy:

• uzasadniony interes społeczny za tym przemawia

• dokonywanie tych czynności nie będzie utrudniało przeprowadzenia rozprawy

• ważny interes uczestnika rozprawy się temu nie przeciwstawia

Sąd może zezwolić stronie na utrwalenie przez nią przebiegu rozprawy za pomocą urządzenia rejestrującego dźwięk jeśli nie przemawia przeciw temu wzgląd na prawidłowość postępowania (ary 358 kpk)

Niejawna ex lege jest rozprawa która dotyczy:

1. wniosku prokuratora o umorzenie postępowania z powodu niepoczytalności sprawcy

2. sprawy o pomówienie i zniesławienie art. 359

3. sprawy o gwałt

Sąd obligatoryjnie wyłącza jawność w całości albo w części, jeżeli jawność mogłaby:

• wywoła zakłócenie spokoju publicznego

• obrażać dobre obyczaje

• ujawniać okoliczności, które ze względu na ważny interes prawa powinny być zachowane w tajemnicy

• naruszałby to ważny interes prywatny art. 360

• rozprawa toczy się wyłącznie przeciwko nieletniemu chyba że jawność jest wskazane ze względów wychowawczych

sąd wyłącza także jawność w przypadku:

• w razie przesłuchań świadka objętych tajemnicą państwową

• na wniosek osoby składającej wniosek o ściganie

sąd fakultatywnie wyłącza jawność w całości lub części jeśli

• jednym z oskarżonych jest osoba niepełnoletnia

• oraz kiedy świadkiem jest taka osoba która nieukończyła 15 lat

W razie wyłączenia jawności oprócz stron w rozprawie mogą brać udział tzw. Osoby zaufania (po dwie osoby wskazana przez oskarżyciela publicznego, prywatnego i posiłkowego jeśli jest ich kilku każdy ma prawo wskazać jedną osobę) jednak jest to niedopuszczalne jeśli groziłoby to ujawnieniu tajemnicy państwowej lub w przypadku przesłuchiwania świadka w warunkach art. 184 kpk.

Przewodniczący może też zezwolić określonym osobom na udział w rozprawie. \(361)

1. ogłoszenie wyroku odbywa się jawnie - jednak w przypadku wyłączenia jawności , przytoczenie powodów wyroku też może nastąpić z wyłączeniem jawności. (art. 364), jawnie można też podać stanowisko odrębne oraz nazwisko sędziego, który je wyraził

2. tajnym etapem rozprawy jest przebieg narady i głosowania nad orzeczeniem

3. tajnym etapem procesu jest postępowanie przygotowawcze

11. Zasada ustności

Współczesny proces karny jest w zasadzie prowadzony w formie ustnej. Pełnia tej zasady jest realizowana w fazie głównej. Zasada ustności została wyrażona w art. 365 kpk. stanowiącym, że rozprawa odbywa się ustnie.

Przejawem zasady ustności jest też:

1. art. 367. 1 - przepis ten nakłada na przewodniczącego obowiązek umożliwienia stronom wypowiedzenia się co do każdej kwestii podlegającej rozstrzygnięciu

2. art. 367. 2- jeśli w jakieś sprawie wypowiada się jedna strona, prawo głosu przysługuje też pozostałym stronom

3. (…) itd.

12. zasada prawdy materialnej

W teorii procesu karnego pojęcie „prawdy materialnej” określa bezpośredni i podstawowy cel procesu karnego tj. wydanie orzeczenia rozstrzygającego o przedmiocie procesu w oparciu o prawdziwe ustalenia faktyczne.

Prawda materialna w procesie przeciwstawiana jest prawdzie formalnej - sądowej, czyli prawdzie ustalanej przez sąd niekoniecznie zgodnej z prawdą rzeczywistą.

Zasada prawdy materialnej jest zasadą skodyfikowaną w art. 2 .2 kpk. stanowiący, że podstawą wszelkich rozstrzygnięć powinny stanowić prawdziwe ustalenia faktyczne.

Instytucji prawdy materialnej służy szereg unormowań szczegółowych np.:

• instytucja zwrotu sprawy do uzupełnienia

• unormowanie oddalenia wniosku dowodowego

• możliwość skrócenia postępowania dowodowego w przypadku przyznania się oskarżonego

• system środków zaskarżanie i system środków odwoławczych.

Ograniczenia zasady prawdy materialnej:

• zakazy dowodowe związane z koniecznością ochrony tajemnicy państwowej

• ochrony wykonywania praktyk religijnych

• zakaz reformationis In peius - zasada ta dotyczy postępowania odwoławczego, jeśli nie ma środka odwoławczego na niekorzyść oskarżonego - nie można skorygować orzeczenia nawet jeśli jest ono oparte na złych ustaleniach faktycznych

13. Zasada bezpośredniości

Zasada bezpośredniości stanowi dyrektywę maksymalnego zbliżenia sędziego do każdego ustalenia faktów. Najczęściej zasada bezpośredniości jest ujmowana w postaci trzech dyrektyw:

1. sąd powinien opierać swe ustalenia wyłącznie na dowodach przeprowadzonych na rozprawie

2. sąd powinien na rozprawie bezpośrednio stykać się z dowodami tj. ze źródłami i środkami dowodowymi

3. sąd powinien zetknąć się przede wszystkim z dowodami pierwotnymi

Wyjątki od zasady bezpośredniości

• odczytanie protokołu wyjaśnień oskarżonego - jest możliwe w sytuacjach przewidzianych w art. 389.1 jeśli

1. oskarżony odmawia zeznań

2. wyjaśnia odmiennie niż poprzednio

3. oświadcza, że pewnych okoliczności nie pamięta

• odczytanie protokołu wyjaśnień świadka - jest możliwe w przypadku w bezpośrednim przeprowadzeniu dowodu, której nie można usunąć.

• Odczytywanie protokołów z zeznań świadka złożonych poprzednio przez niego postępowaniu przygotowawczym lub przed sądem w innej sprawie kiedy:

1. Bezpodstawnie odmawia zeznań

2. Oświadczy, że pewnych okoliczności nie pamięta

3. Przebywa za granicą

4. Nie można mu było doręczyć wezwania

5. Prezes sądu zaniechał wezwania świadka na podstawie 333

6. Świadek zmarł

• Wolno odczytać na rozprawie

1. Protokoły z oględzin przeszukania, i zatrzymania rzeczt

2. Opinie biegłych, instytucji lub zakładów

3. Dane o karalności

4. Wyniki wywiadu środowiskowemu

5. Wszelkie dokumenty urzędowe

6. Zawiadomienie o przestępstwie chyba, że zostało złożone po protokołu o którym mowa w art. 304

7. Wszelkie dokumenty prywatne, powstałe poza postępowaniem karnym i nie dla jego celów, w szczególności oświadczenia, publikacje, listy oraz notatki

8. Protokoły z zeznań świadka anonimowego

14. Zasada rzetelnego procesu

Zasada rzetelnego procesu czerpie swój rodowód z regulacji prawa międzynarodowego - zasada ta polega na

1. prawie każdego do sprawiedliwego

2. publicznego rozpatrzenia sprawy

3. w rozsądnym terminie

4. przez niezawisły i bezstronny sąd ustanowiony ustawą

5. na zasadzie równouprawnienia stron

15. Zasada lojalności procesowej

Zasada lojalności procesowej nazywana jest też zasadą informacji procesowej; zstała wyrażona w art. 16 kpk:

1. jeżeli organ prowadzący postępowanie jest zobowiązany pouczyć uczestników postępowania o ciążących obowiązkach i o przysługujących im uprawnieniach, brak takiego pouczenia lub mylne pouczenie nie może wywołać ujemnych skutków procesowych dla uczestnika postepowania lub innej osoby, której to dotyczy

2. Organ prowadzący postępowanie powinien ponadto w marę potrzeby udzielić uczestnikom postępowania informacji o ciążących obowiązkach i przysługujących im uprawnieniach także w wypadkach, gdy ustawa tak nie stanowi.

16. Zasada obiektywizmu

zasada obiektywizmu zawarta w art. 4 kpk organy prowadzące postępowanie karne są obowiązane badać oraz uwzględniać okoliczności przemawiające zarówno na korzyść jak i niekorzyść.

Zapewnienie obiektywizmu organów procesowych służy instytucja wyłączenia organu prowadzonego. Kodeks postępowania karnego wyłączenie:

• Sędziego

• Ławnika

• Prokuratora, innych osób prowadzących postępowanie przygotowawcze, oraz nnych oskarżycieli publicznych

• Protokolanta i stenografa

• Biegłego

• Tłumacza

• Specjalisty

Rozdział IV: Przesłanki procesu karnego

1. Pojęcie i podziały przesłanek procesowych

przesłanki procesowe - inaczej zwane są warunkami dopuszczalności postępowania karnego, to określone w przepisach prawa karnego procesowego stany, od których uzależniona jest dopuszczalność postępowania karnego. (przesłanki = warunki dopuszczalności procesu karnego).

Podział przesłanek procesowych

• formalne, materialne, mieszane

• formalne - to ustanowione przez prawo karne procesowe warunki dopuszczalności procesu, nie warunkujr samej odpowiedzialności karnej lecz tylko dopuszczalności procesu

• materialne - to ustalone przez prawo karne warunki odpowiedzialności karnej

• mieszana - mieszane wywodzą się z prawa karnego materialnego, i warunkują dopuszczalność z punktu widzenia prawa materialnego, wpływ na tę odpowiedzialność mają jednak dopiero na procesie.

• Dodatnie ujemne

• Dodatnie - czyli te przesłanki, które muszą zaistnieć dla dopuszczalności i wszczęcia procesu

• Ujemne - czyli te przesłanki których zaistnienie powoduje niedopuszczalność procesu

• Ogólne i szczególne

• Ogólne - to stany które warunkują dopuszczalność procesu w zwyczajnym trybie

• Szczególne - to warunki dopuszczalności trybu uproszczonego

• Abstrakcyjne konkretne

• Abstrakcyjne - jeśli postępowanie w danym czasie przeciwko konkretnej osobie jest w ogólne niedopuszczalne

• Konkretne - czyli wtedy kiedy proces w ogóle jest dopuszczalny ale w innych okolicznościach

• Względne

• Przesłanki względne- które warunkują dopuszczalność wszczęcia procesu o dany czyn, przeciwko konkretnej osobie tylko w danym układzie procesowym

2. Poszczególne przesłanki procesowe

• Czynu nie popełniono lub brak jest przesłanek dostatecznie uzasadniających podejrzenie jego popełnienia - jest to ujemna przesłanka materialnoprawena

• Czyn nie zawiera znamion czynu zabronionego, albo ustawa stanowi, że sprawa nie popełnia przestępstwa - materialnoprawna

• Społeczna szkodliwość czynu jest znikoma

• Sprawa nie podlega karze

• Oskarżony zmarł

• Przedawnienie karalności

• Zawisłość sprawy -

• Powaga rzeczy osądzonej

• Podsądność polskim sądom karnym - czyli sytuacja kiedy sprawca nie podlega polskim sądom karnym - immunitety

• Zezwolenie na ściganie lub wniosek ściganie od osób uprawnionych

• Inna okoliczność wyłączająca ściganie

Rozdział V: Sądy

1.Uuwagi ogólne

Wyróżniamy następujące sądy:

• Sądy rejonowe

• Sądy okręgowe

• sądy apelacyjne

• Sąd najwyższy

Właściwością sądu nazywamy jego ustawowe uposażenie do dokonywania określonych czynności procesowych. Rodzaje właściwości sadu są określane według kryterium podmiotowe i przedmiotowe.

Kryterium podmiotowe - odnosi się do osoby oskarżonego.

Kryterium przedmiotowe - obejmuje zarówno przestępstwa będące przedmiotem osądzenia, jak i sam proces i jego stadia oraz poszczególne czynności procesowe.

2. Właściwość sądu

A. Właściwość podmiotowa

Oznacza czy dana sprawę powinien rozpatrywać ze względu na osobę oskarżonego: sąd powszechny czy sąd szczególny.

1. sądy powszechne - co do zasady właściwość jest domniemana na korzysć sądów powszechnych

2. sądy wojskowe - ich właściwość określa art. 647 kpk

3. trybunał stanu - rozpatruje odpowiedzialność osób najważniejszych w państwie

B. Właściwość przedmiotowa

Można tu wymienić trzy kryteria:

1. Właściwość rzeczowa - oznacza określenie, który sąd jest właściwy do rozpatrywania sprawy w I instancji

1. Sąd rejonowy - domniemanie kompetencji

2. Sąd okręgowy - jest właściwy w przypadku:

1. Zbrodni

2. Enumeratywnie wymienionych występków

3. Występków, które na mocy przepisów szczególnych są przekazane sadom okręgowych

4. Sprawy szczególnie zawiłe przekazane sądom okręgowym na mocy ar 25 kpk

2. Właściwość miejscowa - decyduje o tym, który z sądów właściwych w I instancji jest upoważniony do rozpoznania sprawy lub podjęcia określonej czynności procesowej ze względu na miejsce popełnienia przestępstwa -

1. ten w którego okręgu popełniono przestępstwo(gdzie sprawca działał, zaniechał działania, lub nastąpił skutek ),

2. jeśli przestępstwo popełniono je na polskim statku powietrznym lub morskim - właściwy jest sąd miejsca rejestracji statku,

3. jeśli właściwych jest więcej niż jeden sąd decyduje to gdzie sprawa zawisła jako pierwsza(postępowanie przygotowawcze)

4. jeśli nie można określić miejsca w którym popełniono przestępstwo to sprawa toczy się w sadzie gdzie :

1. ujawniono przestępstwo

2. ujęto oskarżonego

3. oskarżony przed popełnieniem przestępstwa stale mieszkał lub czasowo przebywał

4. jeśli nadal nie można ustalić miejsca sadu to właściwym jest sąd właściwy dla Warszawy śródmieście

3. Właściwość funkcjonalna - decyduje o tym jaki sąd jest właściwy do dokonania określonej czynności procesowej

3. Wyjątki od ogólnych reguł ustalania właściwości sądu

• Właściwość z delegacji - jeżeli większość osób, które należy wezwać mieszka w okolicy sadu delegowanego a daleko od sądu właściwego. Decyzję w tej materii należy do sądu wyższego rzędu nad sądem właściwym miejscowo.

• Właściwość z łączności spraw - w tym przypadku sąd wyższej instancji przejmuje sprawę należącą do sądu niższej instancji

• Łączność przedmiotowa - gdy kilka osób odpowiada w jednym postępowaniu za własne pozostające w związku z czynami innych osób

• Łączność podmiotowa - gdzie spoiwem łączącym właściwości różnych sądów jest osoba sprawcy, jeśli są to przestępstwa naezące do właściwości tego samego rzędu sądów to ma zastosowanie reguła wyprzedzenia jeśli są to sądy różnych szczebli właściwy jest sąd wyższego szczebla.

• Łączność mieszana - przedmiotowo- podmiotowa

• Właściwość nadzwyczajna - jeśli szczególne i wyjątkowe sytuacje uzasadniają potrzebę podyktowaną dobrem wymiaru sprawiedliwości. Właściwy do określenia sądu właściwego jest SN

4. Procedura ustalania właściwości i skutki niewłaściwości sądu

Każdy sąd m obowiązek badać swoją właściwość i w razie jej braku przekazać sprawę do sądu właściwego. Powyższa zasada ulega jednak pewnym modyfikacją.

Jeśli chodzi o właściwość rzeczową jest obowiązek przekazywania sprawy przez sąd niższej instancji, który uznaje się za niewłaściwy sadowi wyższej instancji. (przeciwna sytuacja nie jest możliwa - ujemna przesłanka procesowa)

Naruszenie właściwości podmiotowej stanowi ujemną przesłankę procesową

Jeśli sąd wyższego rzędu wydał wyrok w sprawie należącej do właściwości sądu niższego rzędu, następuje względne utwierdzenie właściwości.

5. Spory kompetencyjne

Spory kompetencyjne mogą zaistnieć tylko między sądami równorzędnymi, w postaci sporów:

1. spór pozytywny - gdy co najmniej dwa sądy lub organy uważają się za właściwe do rozpoznania sprawy (spór kompetencyjny rozstrzyga sąd wyższego rzędu nad sądem przekazanym)

2. spór negatywny - gdy żaden sąd nie uznaje się za właściwy do rozpoznania sprawy (spór kompetencyjny rozstrzyga sąd wyższego rzędu nad sądem przekazanym)

jeśli sąd wojskowy przekaże sadowi powszechnemu sprawę uznając się za niewłaściwy sąd powszechny nie może odrzucić sprawy

6. Składy sądów

1. Ogólną regułą jest, że sąd rozpatruje sprawę w I instancji w składzie: 1 sędzia. Wyjątki:

1. W sprawach o zbrodnie 1 sędzia i 2 ławników

2. Kiedy sąd 1 instancji uzna, że sprawa jest szczególnie zawiła rozpoznaje sprawę w składzie 3 sędziów

3. W sprawach zagrożonych karą dożywotniego pozbawienia wolności 2 sędziów i 3 ławników

2. rozprawa apelacyjna i kasacyjna sąd orzeka w składzie 3 sędziów wyjątki

1. kasacja i apelacja w przypadku wyroków w których w 1 instancji orzeczono karę dożywocia - 5 sędziów

2. w trybach szczególnych: prezes sądu morze orzec o rozpatrywaniu sprawy w składzie 1 osobowej ()chyba już nie ()

3. w przypadku posiedzeń sądów:

1. sąd rejonowy i okręgowy orzeka 1 osobowo

2. apelacyjny i najwyższy w składzie 3 sędziów chyba że ustawa stanowi inaczej

1. wyjątek 7 sędziów sąd najwyższy w przypadku:

1. rozpatrywaniu spraw przekazanych przez skład zwykły składowi powiększonemu

2. przy rozpatrywaniu spraw przekazanych przez prokuratora generalnego

3. rozpoznaniu kasacji dotyczącej wyroku sadu SN, chyba że orzeczenie zostało wydane 1 osobowo

2. SN pełen skład

1. rozpatrywanie zagadnień prawnych

2. w przypadku odstąpienia od zasady prawnej

3. odwoławczy orzekają w składzie 3 osobom chyba że ustawa stanowi inaczej

7. Wyłączenie sędziego

A. Uwagi ogólne

kodeks przewiduje dwie sytuacje kiedy wyłącza się sędziego:

• iudex inhabilis - sędzia niezdolny do rozpatrywania danej sprawy

• sprawa dotyczy sędziego bezpośrednio

• jest małżonkiem strony lub pokrzywdzonego albo ich pełnomocnika, obrońcy lub przedstawiciela; albo pozostaje we wspólnym pożyciu

• jest krewnym lub powinowatym w linii prostej a w linii bocznej aż do stopnia między dziećmi rodzeństwa osób wymienionych w punkcie powyżej albo jest powiązany z jedną z tych osób węzłem przysposobienia lub kurateli

• był świadkiem czynu o który sprawa się toczy, albo w tej samej sprawie był przesłuchiwany

• brał udział w sprawie jako obrońca, prokurator pełnomocnik, przedstawiciel ustawowy strony albo brał udział w postępowaniu przygotowawczym

• brał udział w wydaniu zaskarżonego wyroku

• brał udział w wydaniu orzeczenia, które zostało uchylone

• brał udział w wydaniu orzeczenia, co do którego wniesiono sprzeciw

• prowadził mediację

• iudex suspectus - sędzia który jest podejrzany o brak bezstronności

wyłączenie może nastąpić z mocy prawa lub na wniosek strony.

B. Tryby wyłączenia sędziego

• na żądanie sędziego - jeśli sędzia uznaje że podlega wyłączeniu z mocy ustawy iudex inhabilis (składając oświadczenie)

• na wniosek strony - W przypadku zgłoszenia w terminie wniosku o wyłączenie sędziego na podstawie art. 41 kpk. taki sędzia może złożyć stosowne oświadczenie do akt w którym ustosunkowuje się do pisma

• z urzędu

• sąd przed którym toczy się sprawa wyłącza jednego sędziego ze składu

Rozdział VI: Strony procesowe

1. Pojęcie, rodzaje i cechy stron procesowych

stroną procesową - nazywamy uczestnika procesu posiadającego interes prawny w korzystnym dla siebie rozstrzygnięciu o przedmiocie procesu i wyposażonego w - prawa procesowego służące jego realizacji.

Klasycznym podziałem stron procesowych jest ich podział na stronę czynna i stronę bierną

Strona czynna - to taka, która w ramach swoich uprawnień podejmuje lub jest uprawniona o podjęcia w procesie karnym działań mających na celu przesądzenie o odpowiedzialności oskarżonego

Strona bierna - to taka, przeciwko której są te działania, bądź działania organów procesowych

Do stron czynnych należą:

• oskarżycieli: publicznego, posiłkowego, prywatnego

• powoda cywilnego

• pokrzywdzonego

strona bierną w procesie jest oskarżony

• pokrzywdzony nie może być strona bierna w procesie, wyjątkiem jest tzw. Instytucja oskarżeń wzajemnych w sprawach z oskarżenia prywatnego

kolejnym podziałem jest podział na stronę zastępczą i stronę nową

z zastępczą stroną procesową mamy do czynienia gdy pokrzywdzony umiera przed wszczęciem procesu, wtedy jego prawa przechodzą na osoby najbliższe

z nową stroną procesową mamy do czynienia gdy w toczącym się postępowaniu, w miejsce zmarłego pokrzywdzonego wstępuje osoba najbliższa

szczególne strony procesowe

• osoba odpowiedzialna posiłkowo - czyli osoba fizyczna osoba prawna lub ułomna osoba prawna która w wyniku popełnienia przestępstwa:

• odniosła korzyść majątkową a sprawca działał w jej imieniu lub w jej interesie

• odniosła lub mogła odnieść jakąś korzyść majątkową

• interwenient - czyli osoba trzecia zgłaszająca roszczenia do przedmiotów przestępstwa skarbowego podlegającego przepadkowi(może być zgłoszona do momentu wszczęcia procesu)

• rodzice lub opiekuni prawni nieletniego - przysługują im prawa strony procesowej jak: przeglądanie akt i sporządzanie odpisów, informacji o wszczęciu i zakończeniu postępowania oraz prawo do składania środków odwoławczych

Strona procesowa musi mieć zdolność procesową - czyli zagwarantowaną prawem zdolność stania się podmiotem stosunku procesowego, zdolność ta ma charakter ogólny i abstrakcyjny i nie odnosi się do konkretnego postępowania.

Zdolność do działań procesowych - możliwość osobistego działania w procesie

Zdolność procesowa może być:

Czynna - czynną zdolność procesową posiadają wszystkie osoby fizyczne i osoby prawne, instytucje państwowe i społeczne jednak prawa osób innych niż osoby fizyczne SA realizowane przez organy uprawnione.

Zdolność bierna - czyli możność bycia oskarżonym, czyli osoby które ukończyły 13 lat.

Rozdział VII: Oskarżyciel publiczny

Oskarżyciel publiczny jest organem państwa powołanym do wnoszenia i popierania oskarżenia w sprawach o przestępstwa ścigane skargą publiczną oraz przestępstwa prywatno-skargowe, gdzie interes społeczny wymaga objęcia.

Poglądy dotyczące tego czy oskarżyciel jest w procesie karnym stronom czy nie:

1. stronom w procesie jest państwo w którego imieniu działa prokurator

2. stronom jest sam oskarżyciel publiczny

3. stronom nie jest ani prokurator ani państwo. Prokurator jest natomiast specyficzną stroną procesową

art. 45 kpk. Oskarżycielem publicznym przed wszystkimi sądami jest prokurator

o wyłączeniu prokuratora decyduje prokurator nadzorujący postępowanie, lub prokurator bezpośrednio nadrzędny nad prokuratorem prowadzącym sprawę

1. Organy uprawnione do pełnienia funkcji oskarżyciela publicznego

Organami uprawnionymi do pełnienia funkcji oskarżyciela publicznego są

• Prokurator

• Jest upoważniony do występowania jako oskarżyciel publiczny we wszystkich sprawach bez względu na tryb postępowania.

• Występowanie oskarżyciela publicznego jest regułą a występowanie innych podmiotów jest tylko wyjątkiem

• Inne osoby uprawnione na podstawie szczególnych ustaw

Do czynności do, których jest zobowiązany i uprawniony oskarżyciel należy:

1. przygotowanie się do rozprawy

2. wniesienie i popieranie oskarżenia

3. uczestniczenie w posiedzeniach sądu

4. składanie wniosków we wszelkich kwestiach rozpatrywanych przez sąd

5. udział w rozprawie głównej i składanie na niej wszelkich wniosków oraz oświadczeń

6. wygłoszenie przemówienia końcowego

7. wnoszenie środka odwoławczego

Oprócz prokuratora oskarżycielem publicznym przed sadem jest organ, który wnosi i popiera akt oskarżenia przed sądem(obok lub zamiast prokuratora)

Wyłączenie zamiast prokuratora mogą działać organy działające w trybie uproszczonym

Rozdział VIII: organizacja i zasady działalności prokuratury

1. struktura prokuratury

I. Prokuratura krajowa

Prokuratura krajowa jest jednostką organizacyjną prokuratur powszechnej najwyższego szczebla - centralnego =, wchodzącą w skład ministerstwa sprawiedliwości, skupiającą prokuratorów zajmujących najwyższe stanowiska służbowe - prokuratorów prokuratury krajowej.

Kompetencje:

1. koordynuje nadzór nad pracą terenowych jednostek prokuratury oraz działalność w zakresie ścigania przestępstw prowadzoną przez inne organy władzy państwowej

2. dokonuje wykładni przepisów w związku z pytaniami prokuratorów apelacyjnych i wojewódzkich

Prokuraturą krajową kieruje prokurator krajowy powołany na to stanowisko przez prezesa rady ministrów na wniosek ministra sprawiedliwości.

II. Prokuratura apelacyjna

Terytorialny zakres działalności prokuratury krajowej pokrywa się z obszarami właściwości sądów apelacyjnych.

Prokuraturą apelacyjną kieruje prokurator apelacyjny, który jest przełożonym prokuratorów prokuratury apelacyjnej, prokuratorów prokuratur wojewódzkich, prokuratorów prokuratury rejonowych. Prokurator apelacyjny kieruje również kolegium prokuratury apelacyjnej

III. Prokuratura okręgowa

Prokuraturą okręgową kieruje prokurator okręgowy

2. Zasady na jakich zbudowana jest prokuratura

I zasada niezależności

Przy wykonywaniu swoich czynności prokurator jest niezależny z zastrzeżeniem ust 2-5 art. 8 ustawy o prokuraturze. (chodzi tu o niezależność zewnętrzną-gdyż istnieją pewne ograniczenia o charakterze wewnętrznym)

Przejawami niezależności są:

1. nieusuwalność ze stanowiska

1. usuwalność kiedy:

1. PG może odwołać prokuratora pomimo jego 2 ukarania przez komisję dyscyplinarną karą inną niż upomnienie lub wydalenie ze służby prokuratorskiej - popełnił przestępstwo służbowe, a w tym dopuścił ewidentnej obrazy przepisów prawa lub uchylił godności urzędu prokuratorskiego

2. immunitety prokuratorskie - formalny i materialny

3. ustawowe prawo do własnego zdania - polecenie służbowe prokurator nadrzędny wydaje na piśmie a na wniosek prokuratora z uzasadnieniem, jeśli prokurator nie zgadza się z poleceniem może żądać jego zmiany lub wyłączenia go z udziału w sprawie.

II. W stosunkach wewnętrznych w prokuraturze funkcjonuje zasada hierarchicznego podporządkowania

Z podporządkowania wynika obowiązek wykonania zarządzeń, wytycznych i poleceń przełożonego prokuratora.

III. Zasada jednolitości

Każdy prokurator może występować przed każdym sądem, a jeśli podejmie jakąś decyzję to jest ona skuteczna dla całej prokuratury.

3. Zasady działania prokuratury

I. Zasada substytucji

Jest to dyrektywa według, której prokurator wyższego rzędu może zlecić wykonanie pewnych czynności prokuratorowi podrzędnemu. Wyjątkiem są czynności zastrzeżone dla prokuratorów określonego rzędu.

II. Zasada dewolucji

Prokurator wyższego rzędu może przejąć czynności do wykonania prokuratora podwładnego, może także uchylić decyzję prok. Niższego rzędu jeśli prawo się temu nie sprzeciwia.

Rozdział IX: pokrzywdzony

Pokrzywdzonym jest osoba fizyczna lub prawna osoba nie posiadająca osobowości prawnej a także zakład ubezpieczeń której dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone przez przestępstwo

Zakres podmiotowy: osoba fizyczna, osoba prawna, instytucja samorządowa bądź społeczna nie posiadająca osobowości prawnej

Przedmiot naruszenia: dobro prawne

Sposób naruszenia: bezpośrednie naruszenie lub groźba naruszenia

Rozdział X: Oskarżyciel posiłkowy

Oskarżycieli posiłkowych dzielimy na:

• oskarżyciel posiłkowy uboczny - który może występować w procesie karnym jedynie obok oskarżyciela publicznego. W tym przypadku uzyskanie przez pokrzywdzonego statusu strony jest uzależnione od uprzedniego złożenia aktu oskarżenia przez oskarżyciela publicznego.

• Oskarżyciel posiłkowy samoistny - wnosi akt oskarżenia sam w przypadku bezczynności oskarżenia publicznego. Warunkiem wniesienia aktu oskarżenia przez pokrzywdzonego jest wyczerpanie specjalnej procedury.

• w przypadku wydania postanowienia o odmowie wszczęcia postępowania lub umorzeniu postępowania przygotowawczego pokrzywdzony może wnieść na tą decyzję zaskarżenie do prokuratora nadrzędnego

• jeśli prokurator nadrzędny nie przychyli się do wniosku kieruje je do sądu

• jeśli sąd uzna zażalenie pokrzywdzonego za zasadne uchyla postanowienie o umorzeniu lub odmowie wszczęcia postępowania, wraz z uzasadnieniem własnej decyzji i zaleceniami, które są dla prokuratora wiążące

• w razie kolejnej odmowy lub umorzenia przez prokuratora i utrzymaniu tej decyzji przez prokuratora nadrzędnego, pokrzywdzony nabiera prawo do wniesienia własnego aktu oskarżenia

• termin na wniesienie subsydiarnego aktu oskarżenia wynosi 1 miesiąc od dnia kiedy prokurator wydał ostateczną decyzję odmowną. W przypadku samoistnego aktu oskarżenia sąd może zobligować policje do dokonania określonych, jednakże sąd nie ma możliwości zwrócenia aktu oskarżenia oskarżycielowi posiłkowemu do uzupełnienia braków dowodowych, może jedynie umorzyć akt oskarżenia.

• Decyzja sądu dopuszczająca oskarżyciela posiłkowego ma jedynie charakter deklaratoryjny.

• Sądowi przysługuje możliwość ograniczenia liczby oskarżycieli posiłkowych, jeżeli jest to konieczne dla zabezpieczenia właściwego trybu postępowania. Zaskarżenie takiej decyzji przysługuje jedynie oskarżycielowi posiłkowemu który wniósł akt oskarżenia.

• Wszystkim, którym w tym trybie odmówiono udziału w procesie w charakterze OP przysługuje prawo do przedstawienia w ciągu 7 dni swojego stanowiska.

• Oskarżyciel posiłkowy, który odstąpił od oskarżenia nie może ponownie do niego przystąpić, a na ego miejsce w ciągu 14 dni może wstąpić kolejny oskarżyciel posiłkowy

• Sąd może obciążyć oskarżyciela kosztami procesu w przypadku umorzenia lub uniewinnienia.

• Oskarżyciel po dopuszczeniu go do postępowania ma wszelkie uprawnienia strony procesowej

• Nie może zaskarżyć procesu na korzyść oskarżonego

• Oskarżyciel posiłkowy może korzystać z pełnomocnika, którym może być adwokat a w przypadku instytucji państwowych także radca prawny

• W razie śmierci oskarżyciela procesowego jego najbliżsi mogą wstąpić w na jego miejsce i kontynuować przewód sądowy

Rozdział XI: Oskarżyciel prywatny

W sprawach z oskarżenia prywatnego pokrzywdzony może wnieść i popierać oskarżenie jako oskarżyciel prywatny. Możliwe jest tu także współuczestnictwo procesowe, jeśli przystępujący jest pokrzywdzony tym samym czynem, może jednak przystąpić do postępowania tylko do momentu wszczęcia przewodu procesowego.

Jeśli pokrzywdzonym jest małoletni lub ubezwłasnowolniony w jego imieniu może wnieść i popierać przedstawiciel ustawowy albo osoba, która się nim opiekuje, lub osoby najbliższe i ostatecznie prokurator.

Prokurator może też wszcząć postępowanie z własnej inicjatywy jeśli uzna, że przemawia za tym interes publiczny. (w tym przypadku postępowanie toczy się z urzędu), w takim też przypadku pokrzywdzony może występować tylko w formie oskarżyciela posiłkowego. W przypadku odstąpienia oskarżyciela publicznego oskarżyciel posiłkowy, ma 14 dni na wniesienie aktu oskarżenia.

Oskarżyciel prywatny może odstąpić od oskarżenia, jeśli jednak rozpoczął się już przewód sądowy potrzebuje na to zgody oskarżonego.

Może korzystać z pomocy pełnomocnika, a w razie śmierci oskarżyciela prywatnego jego najbliżsi mogą wstąpić na jego miejsce w ciągu 3 miesięcy od śmierci.

W razie wniesienia, utrzymania, bądź przystąpienia do aktu oskarżenia jest on zobowiązany do wniesienia zryczałtowanej równowartości kosztów postępowania jest ona zaliczana na poczet kosztów procesu i zwracana oskarżycielowi w przypadku skazania oskarżonego i w innych przypadkach określonych stosownymi przepisami.

Rozdział XII: Powód cywilny/proces adhezyjny

Powód cywilny to pokrzywdzony, który ma prawo aż do rozpoczęcia rozprawy głównej wytyczyć powództwo cywilne w celu dochodzenia w postępowaniu karnym roszczeń majątkowych wynikających bezpośrednio z przestępstwa.

Powództwo cywilne może również wnieść osoba najbliższa( w razie śmierci uprawnionego) a także prokurator

W postępowaniu adhezyjnym, można dochodzić zarówno odszkodowania za rzeczywistą szkodę jak i utracone korzyści.

W przypadku zaistnienia pewnych przesłanek sąd może odrzucić powództwo cywilne.

Nie można wszczęć postępowania cywilnego w przypadku, odmowa wszczęcia:

• Postępowania przeciwko nieletnim

• Brak bezpośredniego związku z aktem oskarżenia

• Wniesienie powództwa cywilnego przez osobę nieuprawnioną

• Roszczenie jest przedmiotem innego postępowania lub i roszczeniu tym prawomocnie orzeczono

• Występowanie współuczestnictwa koniecznego z instytucją państwową, samorządową lub społeczną albo z osobą, która nie występuje w roli oskarżonego

• Złożono wniosek o naprawienie szkody wyrządzonej przestępstwem(może złożyć aż do zakończenia 1 przesłuchania pokrzywdzonego na rozprawie głównej)

Pozostawienie bez rozpoznania:

• W przypadku ujawnienia się okoliczności, które powinny skutkować odmową wszczęcia procesu, po jego rozpoczęciu

• Gdy powód cywilny zmarł, a żadna osoba uprawniona do wstąpienia w jego prawa nie wstąpiła

• Jeśli powód cywilny nie stawił się na rozprawie główną, do chwili rozpoczęcia przewodu sądowego, chyba że powód złożył wniosek o rozpoznanie, pomimo jego nieobecności.

• Gdy materiał dowodowy ujawniony w toku rozprawy nie wystarcza do rozstrzygnięcia powództwa cywilnego, a jego uzupełnienie powodowałoby znaczne przedłużenie postępowania

• W przypadku uniewinnienia oskarżonego w postępowaniu karnym.

Na odmowę wszczęcia lub pozostawienia bez rozpoznania przysługuje zażalenie.

Pokrzywdzony ma 30 dni od chwili odmowy albo pozostawienia bez rozpoznania na przekazanie sprawy do sądu cywilnego

Powód cywilny jest w postępowaniu samoistną stroną procesową i może korzystać z pomocy pełnomocnika.

Zadośćuczynienie może być zasądzone urzędu.(nie w sytuacjach wymienionych przy odmowie wszczęcia).

Rozdział XIII: Oskarżony

1. Definicja oskarżonego

Oskarżony to osoba, przeciw której wniesiono oskarżenie do sądu, a także co do której prokurator wniósł o warunkowe umorzenie postępowania.

Jeśli oskarżony sprzeciwia się warunkowemu umorzeniu postępowania, albo gdy sąd wyrazi pogląd, że takie zakończenie procesu byłoby nieuzasadnione, wówczas kieruje sprawę na rozprawę a wniosek prokuratora zastępuje aktem oskarżenia.

Podejrzanym jest osoba wobec, której wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów, albo osoba, której przedstawiono zarzut w związku z przesłuchaniem w charakterze podejrzanego.

Postawienie zarzutów w związku z przestępstwem do przesłuchania w charakterze podejrzanego, bez wydania postanowienia o przedstawieniu zarzutów występuje natomiast w dwóch przypadkach:

1. w ramach dochodzenia w tzw. Niezbędnym zakresie, kiedy trzeba się spieszyć nie czekając na formalne wszczęcie postępowania. W ciągu 5 dni od przesłuchaniu w charakterze świadka powinno się przedstawić zarzuty.

2. W dochodzeniu nie jest w ogóle konieczne przedstawienie postanowienia o przedstawieniu zarzutów, gdy podejrzany jest na wolności. Osobie przesłuchiwanej przedstawia się tylko zarzut wpisany do protokołu przesłuchania.

Oskarżonym w procesie karnym może być tylko osoba fizyczna.

Od podejrzanego należy odróżnić osobę podejrzaną

Osobą podejrzaną jest osoba, która nie jest jeszcze podejrzanym sensu stricte, ale wobec której organa ścigania dysponują już pewnymi informacjami uzasadniającymi podejrzenie popełnienia przez niego przestępstwa i kogo ustawa wyraźnie tym mianem określa.

Faktycznie podejrzanym jest osoba przeciw, której organa procesowej kierują ściganie karne przez zatrzymanie, przesłuchanie, zajęcie mienia formalnie nie stawiając jej w pozycji podejrzanego, choć istnieją wszelkie podstawy do przedstawienia zarzutów.

2. Prawa oskarżonego

• Prawo od obrony materialnej :

• Prawo do znajomości zarzutów oskarżenia - oskarżony już w pierwszej fazie procesu ma prawo do znania zarzutów. Ma do tego zastosowanie instytucja przedstawienia zarzutów, a oskarżony ma prawo żądać ustnego lub pisemnego uzasadnienia zarzutów. W przypadku ujawnienia się w drodze śledztwa nowego czynu modyfikującego w znacznym stopniu oskarżenie, należy przedstawić nowy akt oskarżenia. Prawie do znania zarzutów służy również prawo do wglądu akt(może być czasowo ograniczone przez prokuratura najpóźniej do końca postępowania przygotowawczego)

• Prawo do swobodnego składania wyjaśnień - oskarżony ma prawo składania wyjaśnień, lecz bez podania powodów może odmówić składnia wyjaśnień. Na żądanie podejrzanego w toku postępowania przygotowawczego złożyć w drodze przesłuchania pisemne wyjaśnienie(przesłuchujący może odmówić „z ważnych powodów”). Zakazuje się przymusu w celu uzyskania zeznań

• Prawo do uczestnictwa w czynnościach procesowych -

• podejrzany, ma prawo uczestniczyć, w tzw. czynnościach niepowtarzalnych(np. sekcja zwłok) z czego można go wyłączyć gdy istnieje groźba że dany dowód zostanie zniekształcony lub utracony.

• Uczestnictwo w pozostałych czynnościach procesowych uzależnione jest od woli prokuratora, który może uniemożliwić mu uczestnictwo w uzasadnionym przypadku ze względu na ważny interes śledztwa

• Podczas rozprawy ma prawo uczestniczyć we wszystkich czynnościach procesowych i jedynie wyjątkowo ze względu na podejrzenia, że obecność oskarżonego mogłaby wpływać krępująco, przewodniczący może nakazać oskarżonemu opuścić salę, jednak tylko na czas przesłuchania(tego świadka, biegłego, współoskarżonego). Podobnie sprawa świadka In cognito

• Rodzaje obrony formalnej

• Z wyboru - obrońcę ustanawia oskarżony, obrońcę może ustanowić też inna osoba na czas kiedy jest on pozbawiony wolności.

• Obrona niezbędna - W przypadkach określonych przez ustawę obrona jest obligatoryjna

• Obrona niezbędna kiedy:

• Małoletni

• Głuchy, niemy lub niewidomy

• Zachodzi uzasadnione podejrzenie, że jest niepoczytalny

• Gdy sąd uzna to za uzasadnione ze względu na skomplikowanie sprawy

• Przed sądem okręgowym jako sądem I instancji kiedy pozbawiony wolności lub jest podejrzany o zbrodnie

• Brak obrońcy efekt - brak obrońcy obligatoryjnego jest ujemną przesłanką procesową

• należy odróżnić od obrony obligatoryjnej - przymus adwokacki lub radcowski - który jest obligatoryjny do dokonania konkretnych czynności procesowych. (np. do dokonania konkretnych pism procesowych)

• obrona z urzędu - czyli wyznaczona przez sąd występuje w dwóch przypadkach:

• gdy sąd ustanawia obrońcę z urzędu w przypadkach obrony niezbędnej

• kiedy oskarżony wykaże, że nie ma środków na utrzymanie adwokata, bez uszczerbku na utrzymanie siebie o rodziny.

• Prawo oskarżonego do spotykania się z adwokatem -

• Oskarżony tymczasowo aresztowany może porozumiewać się ze swoim obrońcom podczas nieobecności innych osób lub korespondencyjnie.

• W szczególnie uzasadnionym przypadku prokurator może zastrzec, ze będzie przy rozmowie obecny sam lub jego przedstawiciel.

• A także zastrzec kontrolę korespondencji nie dłużej niż 14 dni od aresztowania

3. obowiązki oskarżonego

• nie ma obowiązku dowodzenia swojej niewinności - nemo se ipsum accusare tenetur

• oględziny zewnętrzne

• inne badania nie naruszające integralności ciała

• badanie psychologiczne i psychiatryczne

• inne badania połączone z dokonywaniem drobnych zabiegów z wyjątkiem chirurgicznych

• oskarżony pozostający na wolności ma obowiązek stawienia się na każde wezwanie sądu

• oskarżony ma obowiązek uczestniczenia w rozprawie

• Przewodniczący ma prawo wydać zarządzenie uniemożliwiające oskarżonemu opuszczenie Sali sądowej przed zakończeniem rozprawy.

• Tylko w przypadku orzekania w

• I instancji w trybie uproszczonym oraz prywatnoskargowym jest możliwe przeprowadzenie rozprawy bez udziału oskarżonego w innym przypadku jego nieobecność jest ujemną przesłanką procesową.

• kiedy oskarżony uporczywie mimo upominania przez sad zakłuca porządek rozprawy

• jeżeli oskarżony, który złożył już wyjaśnienia opuścił salę rozpraw bez zezwolenia sądu jednak jeśli sąd uzna obecność oskarżonego za niezbędną zarządza jego doprowadzenie

• jeśli uzasadni swoją nieobecność

• 377.3 jeśli oskarżony mimo zawiadomienia go w odpowiednim trybie nie stawił się na rozprawę sąd może albo wydać postanowienie o doprowadzeniu go siłą albo poprowadzić rozprawę bez niego

Rozdział XIV: Obrońcy i pełnomocnicy

1. Obrońca

Dwa różne poglądy dotyczące pozycji obrońcy w procesie karnym:

1. obrońca jest pomocnikiem procesowym oskarżonego, gdyż pomaga oskarżonemu w wykonaniu jego prawa do obrony. Działać może tylko na jego korzyść, a niekorzystne dla oskarżonego są bezskuteczne(to właśnie odróżnia obrońcę od przedstawiciela)

2. obrońca jest sui generis przedstawicielem procesowym interesów oskarżonego, nie działa w procesie we własnym imieniu, ale w imieniu oskarżonego i nie przysługuje mu więcej praw, niż samemu oskarżonemu(może działać tylko na korzyść)

do bycia obrońcom uprawniony jest tylko adwokat.

W przypadku stwierdzenia przez sąd sprzeczności interesów oskarżonego z jego adwokatem, zakreślając oskarżonemu czas na ustanowienie nowego obrońcy, w wyniku obrony z urzędu sąd ustanawia obrońcę z urzędu

Sąd może też zarządzić sprzeczność interesów pomiędzy oskarżonymi reprezentowanymi poprzez tego samego obrońcę.

2. Pełnomocnik

Pełnomocnik w przeciwieństwie do obrońcy działa w pełni na rachunek klienta. Z pełnomocnika może korzystać każda strona procesowa nie będąca oskarżonym.

Pełnomocnikiem osoby fizycznej występującej w charakterze oskarżyciela prywatnego, powoda cywilnego czy oskarżyciela posiłkowego może być wyłącznie adwokat. W przypadku osoby prawnej czy instytucji państwowej może być radca prawny.

Osoba trzecia może ustanowić swojego pełnomocnika jeśli wymagają tego jej interesy, sąd i w postępowaniu przygotowawczym może niedopuścić takiego pełnomocnika do sprawy

Rozdział XV: Czynności procesowe

1. Czynności procesowe

Czynności procesowe można określić jako działania(nie zaniechania) uczestnika procesu zgodne z jego wolą i świadomością, wywierające skutki w sferze prawa karnego procesowego.

2. Rodzaje czynności procesowych

A. Wprowadzenie

Czynności procesowe mogą być dokonywane przez wszystkich uczestników procesu karnego. Należą do nich min.:

1. organy procesowe

2. strony procesowe

3. pozostali uczestnicy procesu

B. Ze względu na skutek

Czynności można podzielić.

• Nie wpływające bezpośrednio na bieg procesu - przyczyniają się one wprawdzie do osiągania celów procesu karnego lecz nie powodują zmiany stadium procesu

• Czynności przesuwające stadium procesu w następne

• Czynności powodujące powrót procesu do stadium poprzedzającego.

C. Ze względu na swobodę

1. Czynności w pełni dyspozytywne, których dokonanie, zmiana lub odwołanie zależy w pełni do uznania podmiotów ja dokonujących

2. czynności charakteryzujące się ograniczoną dyspozytywnością

3. czynności nakazane przez ustawę

4. czynności zabronione przez ustawę

D. Ze względu na charakter i treść czynności procesowych

Można wyróżnić wśród nich:

• czynności realne

• spostrzeżenia procesowe

• oświadczenie procesowe

do czynności realnych można zaliczyć działania wywołujące zmiany w świecie zewnętrznym

spostrzeżenia procesowe należy rozumieć polegajże na przyjęciu do wiadomości informacji procesowych i żądań

oświadczenia procesowe - są to przewidziane przez prawo karne procesowe przejawy woli bądź wiedzy uczestnika kierowane do innych uczestników procesu

oświadczenia wiedzy - czyi przekazywane przez uczestnika procesu informacje mogące mieć znaczenie dla postępowania karnego

oświadczenia woli - czyli przejawy woli i zamierzeń uczestników procesu

Oświadczenia procesowe mogą przybierać formę oświadczeń wyraźnych bądź dorozumianych

Wśród oświadczeń woli można wyróżnić

• Oświadczenie postulowane - przybierające formę wniosków, żądań i próźb

• wnioski - stanowią propozycję dokonania określonych rozstrzygnięć, kierowane najczęściej pod kierunkiem organów procesowych

• żądaniami - mogą być np. środki odwoławcze

• proźby - mają mniejszą siłę, ze względu na zakres swobody i uprawnień organów procesowych przy ich rozpatrywaniu

• Oświadczenia władcze - będące przejawem woli organu kierującego procesem, która jest wiążąca dla uczestników procesu

• polecenia - wydane organom podwładnym

• decyzje procesowe - wiążącą zarówno uczestników procesu jak i inne organy procesowe lub instytucje, lecz te ostatnie tylko w przypadku gdy wynika o z ustawy, bądź samej decyzji

• orzeczenia

• merytoryczne i formalne

• merytoryczne - przesądzające o odpowiedzialności karnej

• formalne - dotyczące jedynie kwestii dopuszczalności procesu bądź trybu postępowania

• konstytutywne i deklaratoryjne

• konstytutywne - powodujące powstanie zmianę lub wygaśnięcie stosunku prawnego

• deklaratoryjne - które jedynie potwierdzają istnienie stanu prawnego

• odwołalne i nieodwołalne

• odwołalne

• nieodwołalne

• zaskarżalne i niezaskarżalne

• zaskarżalne

• niezaskarżalne

• kończące i niekończące postępowanie

• kończące postępowanie w sprawie

• nie kończące postępowania w sprawie

• wyroki postanowienia

• wyroki - są najważniejszymi orzeczeniami sądu rozstrzygającymi o odpowiedzialności

• orzeczenia przesadzające o przedmiocie procesu

• wroki uniewinniające -

• wyroki skazujące -

• wyroki warunkowo umarzające sprawę

• orzeczenia nie przesądzające o przedmiocie procesu

• wyroki bezwarunkowo umarzające postępowanie - gdy po rozpoczęciu przewodu sądowego sąd stwierdzi okoliczności wyłączające ściganie

• ze względu na okoliczności publikacji

• wydane w obecności oskarżonego

• wyroki wydane bez obecności oskarżonego

• wyroki zaoczne - jeśli oskarżony i jego obrońca nie stawią się na rozprawie, wtedy sąd może prowadzić rozprawę bez ich udziału, chyba że oskarżony należycie usprawiedliwi swoją nieobecność

• wyroki wydane pod nieobecność oskarżonego - jeśli oskarżony, który złożył już wyjaśnienia opuścił salę rozpraw bez zezwolenia przewodniczącego

• szczególne wyroki

• wyroki łączne - które mogą być wydane jeśli zachodzą przesłanki do wydania kary łącznej

• wyroki sądu odwoławczego bądź kasacyjnego

• postanowienia - jest orzeczenie rozstrzygające kwestie procesową, do której ustawa nie przewiduje formy wyroku

• zarządzenia

3. Wadliwość czynności procesowych i jej skutki

A. Pojecie wadliwości

Wadliwą jest czynność procesowa, która została dokonana, ale obciążona jest brakami lub uchybieniami wynikającymi z jej niezgodności z prawem.

Warunkami niewadliwości czynności procesowych są:

• Dopuszczalność - czynność prawna jest dopuszczalna, jeżeli dokonanie jest dozwolone przez prawo.

• Niedopuszczalność - to taka czynność, które dokonano przy braku ustawowych przesłanek lub wbrew zakazom ustawy.

• Skuteczność - należy rozumieć to jako możliwość wywarcia przez dopuszczalną czynność procesową skutków w sferze procesu karnego.

• Ważność - ważną jest czynność procesowa, która odpowiada przepisom prawa procesowego co do czasu, miejsca sposobu i innych warunków je dokonania.

• Nieważna jest

• Czynność niewątpliwie niedopuszczalna czynność procesowa dokonana wbrew zakazom ustawowym

• Nieważna jest też czynność dotknięta wadą oświadczenia woli,

• Skutkiem uznania czynności za nieważną jest uznanie je za niebyłą i niewywierającą żadnych skutków procesowych

B. Konwalidacja czynności procesowych

Konwalidacja oznacza uzdrowienie wad czynności i całego postępowania przed wydaniem orzeczenia kończącego proces, nie jest możliwe uzdrowienie czynności nieusuwalnie wadliwej(np. kiedy czynność wywołała stan nieodwracalny - np. niemożność wniesienia przez prokuratora nowej kasacji po upływie terminu prekluzyjnego)

Konwalidacja wadliwej czynności prawnej może nastąpić:

• Z mocy prawa

• Wskutek zdarzeń faktycznych

• Z inicjatywy strony procesowej

Istnieje możliwość powtórzenia wadliwe czynności w sposób prawidłowy jednak w tym przypadku konieczne jest:

1. czynność wadliwa może zostać powtórzona przez ten sam organ na tym samym etapie postępowania, lub przez inny organ w następnym etapie postępowania

2. ponowne przeprowadzenie czynności jest fizycznie możliwe

3. powtórna czynność nie traci swojego znaczenia dla procesu

4. powtórzenie czynność w rzeczywistości oznacza wykonanie drugiej czynności tego samego rodzaju i wówczas nie czynność wadliwa lecz nowa staje się podstawą konwalidacji.

Konwersja polega na tym, że wadliwa czynność procesowa wywołuje skutki procesowe innej czynności ważnej.

4. Forma tryb podejmowania i zaznajamiania się z treścią czynności procesowych

A. Wymogi formalne stawiane czynnościom procesowym

Podstawową formą czynności procesowych jest forma ustna, lecz niekiedy ustawa nakazuje dokonanie formy w formie pisemnej.

Każda czynność procesowa dokonywana w formie pisemnej staje się pismem procesowym a to oznacza, że musi być zgodna z określonymi wymaganiami:

• oznaczenie organu, do którego jest skierowana oraz sprawy, której dotyczy

• oznaczenie oraz adres wnoszącego pismo

• treść wniosku/oświadczenia w miarę możliwości z uzasadnieniem

• datę i podpis składającego pismo bądź jeśli nie może się ona podpisać, podpis osoby przez nią uprawnionej, ze wskazaniem przyczyny złożenia przez upoważnienie osoby swojego podpisu.

Ujęcie szczególne oznacza że kpk nakłada na daną czynność dodatkowe wymagania poza powyższymi.

Pismo może

1. może nie odpowiadać wymogom formalnym lub szczególnych - pismo nie otrzymuje biegu

2. brak polega na niezłożeniu wymaganych opłat, brak upoważnienia do dokonania określonych czynności

w powyższych sytuacjach wzywa się osobę, od które pismo pochodzi do usunięcia braków w terminie 7 dni(jeśli zostanie uzupełnione to wywołuje skutki od momentu jego wniesienia)

B. Tryb wydawania orzeczeń

Orzeczenie może zapadać zarówno na rozprawie jak i na posiedzeniu.

Formy obradowania sądu:

• rozprawa główna

• posiedzenie jawne

• posiedzenie niejawne

rozprawa a posiedzenie

Posiedzenie jawne	Rozprawa
Wyjątek: skazanie na wniosek prokuratora bez przeprowadzenia rozprawy Orzeczenie wyrokiem nakazu karnego Wydanie wyroku przez sąd odwoławczy po ujawnieniu się bezwzględnej przyczyny odwoławczej	Wyrok może co do zasady zapaść tylko po przeprowadzeniu rozprawy
Nie ma kontradoktoryjności	Publicznoprawny charakter rozprawy i pełna kontradyktoryjność
Posiedzenie jawne	Posiedzenie niejawne
Kryterium jawności

Narada i głosowanie nad wyrokiem obejmuje następujące kwestie:

• Kwestie dotyczące winy i kwalifikacji prawnej czynu oraz okoliczności wpływające na znamiona podmiotowe i przedmiotowe przestępstwa

• Kwestie dotyczące zastosowania kar zasadniczych bądź dodatkowych, czy też możliwych do zastosowania środków karnych

• Inne zagadnienia, które powinny być rozstrzygnięte wyrokiem(np. rozstrzygnięcie co do powództwa cywilnego)

Ostateczna treść orzeczenia jest ustalana w wyniku głosowania, które następuje bezpośrednio po naradzie. Procedura:

1. przewodniczący zbiera głosy

2. poczynając od najmłodszego wiekiem ławnika, / w przypadku sądów odwoławczych i SN nie ma ławników i jako I głosuje sprawozdawca jeśli nie jest przewodniczącym

3. następnie głosują sędziowie według ich starszeństwa służbowego

4. w przypadku równorzędności starszeństwa służbowego decyduje wiek

5. przewodniczący głosuje ostatni

Wydanie wyroku wymaga bezwzględnej większości głosów, w przypadku równorzędności głosów zdanie najmniej korzystne dla oskarżonego przyrównuje się do zdania najbardziej korzystnego i głosuje się aż do uzyskania większości.

W przypadku orzeczenia o winie głosowanie całościowe obejmuje całokształt rozstrzygnięcia wraz z motywami podjęcia.

Orzeczenie muszą podpisać wszyscy członkowie składu orzekającego.

Członkom składu orzekającego przysługuje prawo do zgłoszenia zdania odrębnego, może być zgłoszone przy sporządzaniu orzeczenia, a zgłaszający powinien podać w jakim kierunku i z jakich powodów neguje orzeczenie. W przypadku zdania odrębnego sąd z urzędu sporządza uzasadnienie orzeczenia w terminie 7 dni wraz z zdaniem odrębnym, sporządzonym przez osobę je składającą w ciągu następnych 7 dni(za ławników uzasadnienie sporządza przewodniczący)[zdanie odrębne nie jest ogłaszane i nie jest włączane do wyroku - stanowi jedynie uzupełnienie akt]

C. Terminy czynności procesowych

Czynności procesowe powinny być rozpoczęte i zakończone z upływem określonych terminów.

Kodeks postępowania karnego najwięcej uwagi poświęca terminom procesowym, rozumianym jako okres przewidziany dla dokonania określonej czynności(terminy właściwe)

Podziały terminów właściwych:

• Ze względu na podmiot:

• Terminy wiążące organy procesowe

• Terminy wiążąca strony procesowe , bądź innych uczestników procesu

• Ze względu na źródło

• Terminy ustawowe

• Terminy określone przez organy procesowe

• Ze względu na skutek uchybienia terminu i możliwość ich przywrócenia

• Terminy zawite - przekroczenie powoduje bezskuteczność, lecz są przywracane(np. środki zaskarżenia) jest przywracany kiedy:

• Niedotrzymanie terminu zawitego nastąpiło z przyczyn od strony niezależnych

• Strona w terminie 7 dni od ustania przeszkody zgłosiła się do organu przed, którym miała być dokonana czynność wniosek o przywrócenie terminu

• Dopełnia wykonania czynności w nowym terminie

• Terminy prekluzyjne - przekroczenie powoduje bezskuteczność i nie są przywracane(np. terminy przedawnienia )

• Terminy instrukcyjne - wiążą jedynie organy procesowe, ich niezachowanie nie powoduje negatywnych skutków(mogą wywoływać skutki dyscyplinarne)

Zasady obliczania terminów:

1. nie wlicz się dnia od, którego biegnie termin

2. jeżeli dzień jest oznaczony w miesiącach tygodniach latach - termin przypada na dzień tygodnia miesiąca czy roku od dnia początku biegnięcia terminu zaś jeśli w danym miesiącu nie ma takiego dnia to na dzień ostatni tego miesiąca

3. jeśli dzień przypada na dzień ustawowo wolny od pracy, czynność może być wykonana w dniu następnym

4. termin uznaje się także jeśli przed upływem terminu został nadany w polskim urzędzie pocztowym, polskim urzędzie konsularnym, bądź złożony przez żołnierza w dowództwie jednostki.

5. Omyłkowe wniesienie w terminie pisma do niewłaściwego organu procesowego uważa się za wniesione w terminie

D. zaznajomienie się z treścią decyzji procesowych

Szczególną gwarancję praw stron stanowi uzasadnienie wyroku przez podejmujące je organy.

Uzasadnieni orzeczenia stanowi jego integralną część, jednak kodeks określa jego treść w przypadku wyroków.

W przypadku postanowień uzasadnienie sporządza się na piśmie wraz z samym postanowieniem. W przypadkach szczególnie zawiłych lub innych ważnych przyczyn można odroczyć wydania uzasadnienia do 7 dni. Ustawa zwalnia z uzasadnienia w przypadku dopuszczenia dowodu, bądź wydania postanowienia o uznaniu wniosku, któremu inna strona się nie sprzeciwiła.

Pisemne uzasadnienie wyroku następuje:

1. na wniosek strony

2. z urzędu - w przypadku zgłoszenia zdania odrębnego, oraz w stosunku do wyroków sądów odwoławczych. (jednakże jeśli sąd nie uwzględnia apelacji uznając ją za oczywiście bezzasadną to tylko na wniosek strony)

Sąd I instancji - uzasadnienie	Sąd II instancji - uzasadnienie
Powinno ono zawierać wskazanie: jakie fakty sąd uznał za udowodnione lub nie-udowodnione na jakich dowodach oparł się n przy wydawaniu wyroku i dlaczego nie uznał dowodów przeciwnych wyjaśnienie podstawy prawnej oraz okoliczności jakie miał na względzie przy wydawaniu wyroku	Powinien wykazać, czym się kierował wydając wyrok, oraz dlaczego zarzuty wnioski apelacji uznał za zasadne ; bądź niezasadne
Termin	Termin
14 dni od wniosku o uzasadnienie wyroku a w przypadku złożenia uzasadnienia z urzędu od dnia wydania orzeczenia - w uzasadnionych przypadkach prezes sądu może przedłużyć ten termin na czas dłuższy	Ma na to 14 dni od momentu wydania wyroku

Jeśli chodzi o formę zaznajomienia się przez organ procesowy z treścią decyzji procesowych stron innych osób, to można tu wskazać następujące reguły:

• orzeczenie lub zarządzenie wydane na rozprawie ogłasza się ustnie

• decyzja procesowa podjęta poza rozprawą powinna być doręczona prokuratorowi, a także stronie i osobie niebędącej stroną, którym przysługuje środek zaskarżenia, jeśli nie brali udziału w posiedzeniu lub nie byli obecni przy ogłoszeniu

• stronom doręcza się wyrok zapadły na posiedzeniach, oraz postanowienie z uzasadnieniem

• jeśli ustawa nie zwalnia od obowiązku równoczesnego uzasadnienia, orzeczenia doręcza się lub ogłasza wraz z uzasadnieniem

wezwanie stanowi przejaw władczej woli organu procesowego skierowanej do osoby zobowiązanej i rodzącej dla niej obowiązek stawienia się w określonym czasie i miejscu. W przypadku niepodporządkowania się osoba taka może być narażona na określone sankcje.

Zawiadomienie - jest przekazaniem informacji, najczęściej o miejscu i terminie dokonania danej czynności procesowej.

Zarówno w wezwaniu jak i zawiadomieniu należy oznaczyć organ wysyłający oraz nakreślić sprawę , w jakim charakterze, miejsce i czas oraz czy jego stawiennictwo jest obowiązkowe, a także uprzedzić o skutkach niestawiennictwa.

Doręczenie pisma procesowego polega na jego wręczeniu właściwej osobie. Wyątki:

• w razie nieobecności adresata, pismo doręcza się dorosłemu domownikowi, a w przypadku ich nieobecności administracji domu lub sołtysowi pod warunkiem, że podejmą się oddać pismo adresatowi

• pismo może być doręczone za pośrednictwem telefax lub poczty elektronicznej

• zawiadomienie o przesyłce (tak jak na poczcie 7 dni na odbiór - później wysyłają znów i kolejne 7 dni na odbiór jeśli znów nikt nie odebrał )

• pozostawienie pisma osobie upoważnionej

• w przypadku policji, ABW żołnierzy itd. Możliwe jest doręczenie za pośrednictwem przełożonego

• w przypadku osób pozbawionych wolności dostarcza się pismo za pośrednictwem odpowiedniego zakładu

doręczenie zastępcze w przypadkach nie cierpiących zwłoki można zawiadomić lub wezwać osoby telefonicznie albo w inny sposób stosownie do okoliczności, pozostawiając w aktach sprawy odpis z podpisem osoby nadającej.

5. Prawomocność decyzji procesowych

Orzeczenie, jako najbardziej istotna forma czynności procesowych, staje się prawomocne, jeśli nie może być odwołane zmienione, bądź uchylone zarówno przez organ, który je wydał jak i przez inny organ procesowy w zwykłym trybie postępowania.

Prawomocność orzeczenia pozwala na wyróżnienie jej dwóch, ściśle związanych ze sobą aspektów:

1. prawomocności formalnej - oznacza niemożność zmiany bądź uchylenia orzeczenia w drodze zwykłych środków odwoławczych, bądź też w inny sposób. W przypadku, gdy do złożenia środków odwoławczych jest uprawnionych kilka osób a tylko niektórzy z nich skorzystali ze swojego uprawnienia bądź ich środki odwoławcze okazały się bezskuteczne, orzeczenie nie uprawomocnia się w stosunku do innych osób, które skutecznie uruchomiły postępowanie odwoławcze, a sąd odwoławczy może orzec na korzyść współ-oskarżonych gdy te same względu przemawiają za uchyleniem lub zmianą

1. Walor prawomocności formalnej orzeczenie może uzyskać np.:

1. od danego orzeczenia na mocy ustawy środek zaskarżenia nie przysługuje

2. orzeczenie uprawomocniło się wskutek upłynięcia terminu na wniesienie zwykłego środka odwoławczego

3. został wyczerpany tok środków odwoławczych

2. prawomocność formalna może być wzruszona:

1. w przypadku orzeczeń sądowych kończących postępowanie - za pomocą nadzwyczajnych środków zaskarżenia jak np. kasacja czy wznowienie postępowania

2. w przypadku orzeczeń zamykających postępowanie na etapie postępowania przygotowawczego może to nastąpić na mocy decyzji prokuratora nadżędnego, lub nadzwyczajne wznowienie postępowania przez prokuratora generalnego

3. podjęcie na nowo - jeśli dotyczy nowego oskarżonego w danej sprawie

2. prawomocności materialnej jest negatywna przesłanką procesową(nikt nie może zostać skazany dwa razy za ten sam czyn)

1. w przypadku prawomocnego umorzenia postępowania karnego na podstawie względnych przesłanek procesowych jest możliwe przeprowadzenie postępowania nawet wobec tego samego oskarżonego o ten sam czyn lecz w innej konfiguracji

Rozdział XVI: Dowody

1. Pojęcie i rodzaj dowodów

Definicje dowodu:

• przebieg rozumowania prowadzący do przeświadczenia o określonym stanie rzeczy

• ostateczny wynik procesu myślowego, mającego na celu uzyskane pewnego sądu

• postępowanie dowodowe, mogące zmierzać zarówno do poznania określonej rzeczywistości, jak i ocenę uzyskanego materiału i wnioskowanie na jego podstawie

• źródło informacji stanowiącej środek dowody

Środki dowodowe dzieli się na:

1. osobowe i rzeczowe

2. pierwotne i wtórne

• pierwotne - dowody uzyskane z pierwszego źródła (organ procesowy styka się bezpośrednio z dowodem)

• wtórne - czyli takie, e których pomiędzy organem procesowym a dowodem pojawia się ogniwo pośrednie

• obciążające i odciążające

• pojęciowe i zmysłowe

• pojęciowe - wyrażają jakąś treść pojęciową, związaną ze sferą aktywności umysłu ludzkiego

• zmysłowe - ograniczają się w zasadzie do sfery postrzegania określonych zjawisk przez osoby przeprowadzające dany dowód.

• dowody ścisłe i swobodne

• ścisłe - czyli takie, które są przeprowadzone w sposób odpowiadający wymogom ustawy i mogące być podstawą ustaleń sądu

• swobodne - są to dowody przeprowadzane ubocznie nie przesądzające o winie i odpowiedzialności oskarżonego

2. Postępowanie dowodowe

A. Przedmiot postępowania dowodowego

1. Dowodzenie postrzegane jako proces myślowy polega na uzasadnieniu prawdziwości lub fałszywości określonych tez bądź twierdzeń na podstawie faktów i okoliczności uznanych za prawdziwe.

2. dowodzenie jako proces realny oznacza ogół czynności faktycznych i prawnych podejmowanych w celu pozyskania, utrwalenia i wykorzystania dowodu w procesie

Przedmiot postępowania dowodowego obejmuje fakty główne i fakty ubocznym, których udowodnienie nie jest ostatecznym celem dowodzenia w danym procesie

Zakres postępowania dowodowego obejmuje wszystkie okoliczności mające istotne znaczenie dla sprawy, zarówno korzystne jak i niekorzystne dla oskarżonego a mogące wywrzeć bezpośredni lub pośredni wpływ na treść orzeczenia kończącego postępowanie.

Przedmiotem dowodowym mogą być także fakty ustalone w innym postepowaniu

B. Ograniczenia zakresu postępowania dowodowego

Okoliczności nie wymagające dowodzenia, gdy wszyscy uczestnicy procesu mają:

1. niewątpliwą lub prawdopodobną wiedzę na temat określonej okoliczności

2. kierują się domniemaniami znajdującymi oparcie w powszechnej wiedzy, doświadczeniu życiowym czy prawie

Nie wymagają dowodzenia:

• fakty powszechnie znane

• fakty znane sadowi z jego urzędowej działalności

C. Domniemania

Domniemanie - jest to sytuacja, kiedy fakt A uznaje się za dowiedziony, z udowodnienia faktu B

Domniemania dzielimy na:

• domniemania faktyczne - przy domniemaniach faktycznych korzysta się z wiedzy o doświadczenia życiowego

• domniemania prawne - mamy do czynienia wtedy kiedy nie ocena samego organu pozwala mu na określone wnioskowanie lecz nakazuje je ustawa

• domniemanie prawne wzruszalne - dopuszczają dowód przeciwny

• domniemanie prawne nie-wzruszalne - nie dopuszczają dowodu przeciwnego

D. Zakazy dowodowe

Przez zakazy dowodowe należy rozumieć normy prawne zabraniające uzyskiwania bądź wprowadzania do procesu dowodów w określonych sytuacjach.

Zakazy dowodowe możemy podzielić ze względu na:

• ze względu na podmiot(zakaz podmiotowy) np.

• zakaz przesłuchiwania świadka, który odmówił zeznań będąc osobą najbliższą oskarżonego, bądź w innej sprawie toczy się przeciwko niemu sprawa o współudział w przestępstwie objętym postępowaniem

• okoliczność która nie może być przedmiotem dowodzenia

• całkowite - zakaz dowodzenia określonych czynności jakimikolwiek środkami dowodowymi

• zakaz dowodzenia narady i głosowania nad orzeczeniem

• częściowe - zakazują dowodzenia określonej okoliczności za pomocą określonych środków dowodowych

• sposób w jaki dowód nie może być uzyskany ani wykorzystany w procesie - przejawia się przede wszystkim w zakazie wpływania w określony sposób na swobodę wypowiedzi osoby przesłuchiwanej

4. Wniosek dowodowy

wniosek dowodowy to żądanie strony procesowej przeprowadzenia określonego dowodu celem udowodnienia prezentowanej przez niego tezy dowodowej, bądź obalenia twierdzeń strony przeciwnej

treść wniosku dowodowego powinna zawierać oznaczenie dowodu oraz okoliczności, które mają być udowodnione, ewentualnie określić sposób przeprowadzenia dowodu


Wśród wniosków dowodowych można wyróżnić:

• wnioski dowodowe właściwe - które mają na celu bezpośrednie udowodnienie okoliczności mającej znaczenie dla rozstrzygnięcia o przedmiocie procesu

• wnioski dowodowe pomocnicze - zmierzające do wykrycia lub oceny właściwego dowodu

• wnioski dowodowe ewentualne - wysuwane niejako z ostrożności procesowej

powody oddalenia wniosku dowodowego

• Niedopuszczalność przeprowadzenia dowodu

• Nieistotność dla sprawy, która ma być udowodniona

• Okoliczności już udowodnionej

• Nieprzydatność dowodu do stwierdzenia danej okoliczności

• Niemożność przeprowadzenia dowodu

• Wniosek dowody w sposób oczywisty zmierza do przedłużenia postępowania dowodowego

5. Czynności dowodowe

Czynności dowodowe można podzielić w zależności od ich celu na:

1. zmierzające do uzyskania materiału dowodowego

1. rzeczowe źródła dowodowe

1. oględziny miejsca, rzeczy, oględziny zwłok

2. wydanie rzeczy a następnie jej zatrzymanie

3. przeszukanie osoby, pomieszczeń i innych rzeczy i systemu informatycznego

4. eksperyment procesowy

5. zatrzymanie korespondencji, lub przesyłek a także utrwalenie rozmowy telefonicznej

2. osobowe źródła dowodowe

2. mające na celu wprowadzenie dowodu do procesu karnego

1. przesłuchanie

2. konfrontacja

3. okazanie

4. opinia biegłego

6. sposób przeprowadzenia dowodów z osobowych źródeł dowodowych

A. Przesłuchanie

Przesłuchania dokonuje organ procesowy w sposób ustny i bezpośredni, a jego wyniki muszą być utrwalone w formie protokolarnej Przesłuchanie świadka powinno obejmować 4 etapy:

• swobodna rozmowa - uzyskanie informacji o świadku oraz uprzedzenie go o odpowiedzialności za składanie fałszywych zeznań, bądź zatajenie prawdy.

• Przesłuchanie wstępne - rozpoczyna się od zapytania świadka o jego dane osobowe, wiek zawód itd.

• Swobodne wypowiedzenie się - świadka na temat rozprawy

• Stadium pytań i odpowiedzi - oprócz organu przesłuchującego prawo zadawania pytań osobie przesłuchiwanej mają: strony, obrońcy, pełnomocnicy, biegli, podmiot który odniósł korzyść z przestępstwa

B. Konfrontacja

Jest to czynność dowodowa mająca na celu kontrolę i weryfikację dowodów uzyskanych ze źródeł osobowych. Polega na bezpośrednim i równoległym przesłuchaniu 2 osób co do tej samej okoliczności. Jeśli ich wyjaśnienia uzyskane w poprzednich fazach procesu są ze sobą sprzeczne

C. Okazanie

Polega na okazaniu osobie przesłuchiwanej innej osoby, jej wizerunku lub rzeczy w celu jej rozpoznania, warunkiem mocy dowodowej jest rozpoznanie osoby/rzeczy

D. Opinia biegłego

Opinia biegłego jest obligatoryjna kiedy:

1. opinia o zdrowiu psychicznym, musi ją wydać co najmniej 2 lekarzy biegłych psychiatrów

2. oględziny zwłok i ich otwarcie

opinia bieg lego stanowi pełnoprawny dowód w sprawie jeśli

• została wydane przez biegłego/instytucję posiadającą odpowiednie kwalifikacje, doświadczenie i wiedzę

• jest spójna i niesprzeczna z innymi opiniami wydawanymi w sprawie

• u jej podstaw legł wystarczający zakres czynności badawczych, zawiera wystarczające uzasadnienie i logiczne wnioski udzielające przekonywujących odpowiedzi

7. Poszczególne osobowe źródła dowodowe

A. świadek

Elementem niezbędnym do przekształcenia świadka faktycznego do roli świadka w sensie procesowym jest wezwanie świadka do złożenia zeznań.

Świadek nie może być wezwany, jeśli

1. istnieje zakaz dowodowy uniemożliwiający jego przesłuchanie

2. niemożność jego skutecznego wezwania

3. niemożność uzyskania od niego wiarygodnych zeznań

obowiązki świadka

• stawienie się na wezwanie organu procesowego(jeśli nie może się stawić z powodu nieustającej przeszkody np. choroby można go przesłuchać w miejscu gdzie przebywa )

• złożenie zeznań

• sąd bądź prokurator może zarządzić(z powodu choroby albo stanu psychicznego) przesłuchanie w obecności biegłego, lekarza lub psychologa.

• Co do zasady musi się podać badaniom jeśli od tego zależy odpowiedzialność oskarżonego

• Za zgodą świadka można go poddać badaniom psychologicznym lub lekarskim (nie mogą być połączone z obserwacją w zakładzie leczniczym )

• Można pobrać odciski palców itp.

Prawa świadka

1. możliwość odmowy zeznań, bądź odmowy odpowiedzi na poszczególne pytania gdy wiążą go z oskarżonym więzi rodzinne lub osobiste, a także osoby najbliższe

2. W przypadku złożenia oświadczenia o odmowie zeznań niepóźnej niż do chwili 1 zeznania uprzednio złożone zeznanie nie może służyć za dowód (w takiej sytuacji mogą być odtworzone protokoły z zeznań lub oględzin )

3. możliwość ustanowienia pełnomocnika

4. możliwość, żądania by przesłuchano go na rozprawie z wyłączeniem jawności, jeśli treść zeznań mogłaby go lub osobę najbliższą narazić na hańbę

5. możliwość zastrzeżenia danych dotyczących miejsca zamieszkania do wyłącznej wiedzy prokuratora lub sądu jeśli istnieje uzasadniona obawa użycia groźby lub przemocy w związku z jego czynnościami

świadek anonimowy

W przypadku uzasadnionej obawy dla życia, zdrowia, wolności, albo mienia świadka lub osoby mu najbliższej sąd może wydać postanowienie o zachowaniu tajemnicy okoliczności umożliwiających ujawnienie tożsamości świadka. Przesłuchanie takiego świadka może być dokonane przez sąd lub prokuratora w miejscu zapewniającym dyskrecję, jest możliwość przesłuchania świadka przy obecności oskarżonego lub obrońcy, ale nie mają one prawa do przesłuchiwania.

Świadek koronny

Celem instytucji świadka koronnego jest ujawnienie enumeratywnie wymienionych przestępstw

Ustawa o siwaku koronnym zawiera szereg ograniczeń o charakterze:

1. przedmiotowym - katalog zamknięty przestępstw, których może dotyczyć ta instytucja

2. podmiotowym - jeśli świadek nie popełnił przestępstw wymienionych w ustawie (nie powyższych)

3. przekazanie organom sądowym informacji mogących ujawnić przestępstwo

4. zwrot korzyści majątkowych osiągniętych z przestępstwa

nie podlega karze za przestępstwo w którym uczestniczył, lecz którego okoliczności ujawnił

B. biegły

Wyłączenie biegłego

1. osoby najbliższe oskarżonemu

2. osoby niemogące być świadkiem

3. osoby podlegające wyłączeniu na podstawie art. 40 kpk

4. świadkowie w znaczeniu procesowym i faktycznym

5. osoby co do których istnieją powody osłabiające zaufanie do ich wiedzy i bezstronności

Prawa i obowiązki

• stawiennictwa

• obowiązek przyrzeczenia, chyba że chodzi o biegłego sądowego

• obowiązek zeznawania prawdy

prawa

• do wynagrodzenia

• możliwość stosowania wariografu za zgodą oskarżonego (tzn on obsługuje)

• itd.

C. Specjaliści

Pełnią analogiczną funkcję co biegli

8. Wywiad środowiskowy

dokonywany jest przez prokuratora sądowego lub inny uprawniony na podstawie ustawy podmiot w celu uzyskania informacji o oskarżonym.

Wywiad może zarządzić sąd a w postepowaniu przygotowawczym prokurator

Obligatoryjnie należy przeprowadzić wywiad:

1. w sprawach o zbrodnie

2. w stosunku do oskarżonego, który w chwili czynu nie ukończył 21 roku życia jeśli zarzucono mu umyślny występek przeciwko życiu.

Rozdział XVII: Środki przymusu procesowego

1. zagadnienia ogólne

Środki przymusu procesowego to przewidziane ustawą ograniczenia praw obywatelskich, służące realizacji obowiązków procesowych przez uczestników postępowania i zapewnienia prawidłowego biegu procesu karnego.

1. środki przymusu procesowego sensu strico -

1. ujecie obywatelskie

2. zatrzymanie

3. środki zapobiegawcze

4. poszukiwanie oskarżonego i list gończy

5. list żelazny

6. kary porządkowe

7. zabezpieczenie majątkowe

2. środki przymusu procesowego sensu largo - obejmują oprócz wymienionych wyżej środków przymusu, także wszelki inne ograniczenia swobód obywateli.:

1. naruszenie nietykalności osobistej

2. przeszukanie pomieszczeń itd.

3. Naruszenie tajemnicy korespondencji

4. Przymusowe przeprowadzenie badań lekarskich

2. Zatrzymanie

A. Ujecie obywatelskie

Ujecie obywatelskie to uprawnienie przysługujące każdemu obywatelowi do zatrzymania osoby w momencie popełnienia przestępstwa, bądź w bezpośrednim pościgu po jego dokonaniu.

B. Zatrzymanie właściwe

Zatrzymania tego dokonuje policja lub inne organa ścigania karnego, uprawnione do tego. Zatrzymać można osobę podejrzaną, co do której istnieje uzasadnione podejrzenie, że popełniła przestępstwo i zachodzi obawa ucieczki lub ukrycia się tej osoby, albo zatarcia śladów przestępstwa, bądź też nie można ustalić jej tożsamości.

Zatrzymanego należy natychmiast pouczyć o jego prawach

Zatrzymanemu służy zażalenie na zatrzymanie do sądu(7 dni od momentu zatrzymania)

W razie stwierdzenia bezzasadności zatrzymania sąd nakazuje natychmiastowe uwolnienie

C. Zatrzymanie na żądanie prokuratora

Może je zarządzić prokurator, w toku prowadzonego przez niego postępowania może być połączone z przeszukaniem i przymusowym doprowadzeniem (przysługuje zażalenie do sądu)

3. Środki zapobiegawcze

A. Uwagi ogólne

Środki zapobiegawcze - to takie środki przymusu, które mają na celu zapewnienie i zabezpieczenie prawidłowego toku postępowania a wyjątkowo są stosowane w celu zapobiegnięcia popełnienia przez oskarżonego nowego ciężkiego przestępstwa

Podstawą ogólną do zastosowania środków zapobiegawczych jest wykazanie przez dowody zebrane w sprawie dużego prawdopodobieństwa iż oskarżony popełnił przestępstwo.

Środki zapobiegawcze możemy podzielić na:

• środki izolacyjne - do których zaliczamy tylko tymczasowe aresztowanie

• środki nieizolacyjne - wszystkie pozostałe

organem uprawnionym do stosowania tymczasowego aresztowania jest tylko sąd, w stosunku do pozostałych w toku postępowania przygotowawczego uprawniony do nich jest prokurator a po wniesieniu aktu oskarżenia sąd.

Sąd rozpatruje też zażalenia na środki wydane

B. Tymczasowe aresztowanie

Tymczasowe aresztowanie polega na pozbawieniu wolności oskarżonego, przed prawomocny rozstrzygnięciem przedmiotu procesu karnego.

Zastosowanie tymczasowego aresztowania jest uzależnione od zaistnienia podstawy ogólnej podstawy szczególnej

Podstawą ogólną jest:

wykazanie przez dowody zebrane w sprawie dużego prawdopodobieństwa iż oskarżony popełnił przestępstwo.

Podstawami szczególnymi:

1. zachodzi uzasadniona obawa ucieczki lub ukrywania się oskarżonego

2. zachodzi uzasadniona obawa, że oskarżony będzie nakłaniał do fałszywych zeznań

3. potrzeba zastosowania tymczasowego aresztowania w celu zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania , może być uzasadniona grożącą mu karą;

1. oskarżonemu zarzuca się popełnienie zbrodni lub występku zagrożonego karą pozbawienia wolności, której górna granica wynosi lat 8

2. sąd I instancji skazał oskarżonego na karę nie niższą niż 3 lata

4. istnienie obawy popełnienia przez oskarżonego przestępstwa przeciwko życiu lub zdrowiu, albo bezpieczeństwu powszechnemu.

Zastosowanie tymczasowego aresztowania wymaga zaistnienie łączne wystąpienie podstawy ogólnej i szczególnej. Pomimo wystąpienia tej koniunkcji nie można zastosować tymczasowego aresztowania gdy występuje przesłanka negatywna bezwzględne :

• przewiduje się orzeczenie kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem wykonania lub łagodniejszej

• przestępstwo jest zagrożone karą pozbawienia wolności nie dłuższą niż rok

negatywnych przesłanek nie stosuje się gdy środek ten stosuje się z powodu ukrywania się, uporczywego niestawiennictwa lub w inny sposób utrudniania postępowania

przesłanki negatywne względne - w przypadku ich wystąpienia ocena czy należy zastosować tymczasowe aresztowanie należy do sądu.

• Wystarczy inny środek zapobiegawczy

• Jeśli Szczególne względy nie stoją temu na przeszkodzie, należy odstąpić od tymczasowego aresztowania zwłaszcza gdy:

1. Spowodowałoby to poważne niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia oskarżonego

2. Pociągałoby to wyjątkowo ciężkie skutki dla oskarżonego lub jego rodziny

Podmiot uprawniony do stosowania tymczasowego aresztowania

Organem upoważnionym do stosowania tymczasowego aresztowania jest wyłącznie sąd, co do zasady sąd rejonowy w miejscu gdzie prowadzi się postępowanie(zarówno w postępowaniu jurysdykcyjnym[z urzędu, na wniosek stron, oskarżyciela posiłkowego] jak i przygotowawczym[w tym na wniosek prokuratora]) w szczególnych przypadkach także inny sąd

Postępowanie w przedmiocie tymczasowego aresztowania

1. przed zastosowaniem tymczasowego aresztowania sąd jest zobowiązany do przesłuchania oskarżonego, chyba że jest to niemożliwe z powodu jego ukrywania się lub nieobecności w kraju.

2. O terminie przesłuchania sad zawiadamia prokuratora

3. należy dopuścić obrońcę do udziału w posiedzeniu, jeśli się stawi(zawiadomienie obrońcy jest konieczne tylko jeśli wymaga tego oskarżony i nie utrudnia to przeprowadzenia czynności )

4. decyzja ma formę postanowienia

5. o zastosowaniu tymczasowego aresztowania sąd jest zobowiązany niezwłocznie poinformować pracodawcę

6. ponadto

1. ma obowiązek zawiadomić sąd opiekuńczy jeśli zachodzi potrzeba opieki nad dziećmi poszkodowanego

2. zawiadomienia organu opieki społecznej jeśli zachodzi potrzeba opieki nad osobą niedołężną lub chorą

3. przedsięwzięcia czynności niezbędnych dla ochrony mienia i mieszkania tymczasowo aresztowanego

okres tymczasowego aresztowania

okres tymczasowego aresztowania liczy się od dnia zatrzymania

w postępowaniu przygotowawczym przewiduje się:

• okres nie dłuższy niż 3 miesiące

• sąd właściwy rozpoznania sprawy w I instancji może przedłużyć TA, Jeśli ze względu na okoliczności sprawy nie można było ukończyć postępowania przygotowawczego w powyższym terminie na okres który łącznie nie może przekroczyć 12 miesięcy

• przedłużenia tymczasowego aresztowania na okres dłuższy niż 12 miesięcy może dokonać sąd apelacyjny w którego okręgu sprawa się toczy z przyczyn zawartych w art. 263

w postępowaniu sądowym

• jest to okres 2 letni od zastosowania tymczasowego aresztowania(łączy się z okresem z postępowania przygotowawczego)do wydania 1 wyroku w sprawie

• okres ten może być przedłużony przez sąd apelacyjny na określony czas na wniosek sądu przed którym sprawa się toczy

kontrola tymczasowego aresztowania

kontrola jest przeprowadzana:

1. na skutek zażalenia - na zasadach ogólnych - można je składać tylko raz

2. Na wniosek oskarżonego o uchylenie lub zmianę tymczasowego aresztowania (w postępowaniu przygotowawczym decyduje o jego losie prokurator a w sądowym sąd). Zaskarżenie na odmowę wniosku przysługuje jedynie po upływie okresu 3 miesięcznego od dnia wydania postanowienia w przedmiocie TA, rozpatruje je prokurator nadrzędny lub sąd w składzie 3 sędziów(w zależności od etapu procesu)

3. z urzędu gdy organ procesowy dojdzie do wniosku, że dalsze stosowanie tymczasowego aresztu jest nieuzasadnione.

Zaliczenie tymczasowego aresztowania na poczet kary

na poczet orzeczonej kary zalicza się okres rzeczywistego pozbawienia wolności w sprawie, zaokrąglając czas do pełnego dnia przy czym 1 dzień rzeczywistego pozbawienia wolności równa się :

• 1 kary pozbawienia wolności

• 2 dniom kary ograniczenia wolności

• 2 stawko dziennym grzywny

Zalicza się także karę z innego postępowania prowadzonego równocześnie

C. poręczenie

Poręczenie jest środkiem zapobiegawczym nieizolacyjnym ma ono zapewnić zarówno stawiennictwo jak i powstrzymać go od utrudniania postępowania w inny sposób.

KPK przewiduje trzy rodzaje poręczenia:

• Majątkowe(przyg- prokurator; rozpoznaw.- sąd) - ma zawsze postać postanowienia, wysokość i warunki poręczenia są uzależniane od sytuacji majątkowej oskarżonego i osoby składającej poręczenie, charakteru przestępstwa i wysokości wyrządzonej szkody. W przypadku niedotrzymywania warunków poręczenia orzeka sąd rozpoznający sprawę lub w przypadku postępowania przygotowawczego na wniosek prok. Sąd właściwy do rozpoznania sprawy, na posiedzeniu. Orzeczenie przepadku może być:

• Obligatoryjne decyduje się o przepadku lub ściganiu w razie ucieczki lub ukrycia się oskarżonego

• Fakultatywnie w wypadku utrudniania postępowania karnego w inny sposób

Poręczenie zwraca się po wydaniu wyroku, a jeśli był skazujący po rozpoczęciu odbywania kary

• Społeczne - polega na zapewnieniu przez grupę społeczną, że oskarżony stawi się na każde wezwanie oraz nie będzie utrudniał postępowania. Może być przyjęte od

• Pracodawcy, kierownika szkoły, uczelni w której jest pracownikiem studentem uczniem

• Organizacji społecznej, której oskarżony jest członkiem

• Zespołu w którym oskarżony pracuje lub uczy się

• Zespołu żołnierskiego jeśli oskarżony jest żołnierzem

• osoby godnej zaufania

D. Dozór policji

Może on polegać na

1. zakazie wydalania się z określonego miejsca pobytu i obowiązku zawiadomienia o zamierzonym wyjeździe oraz terminie powrotu

2. zgłasza się do organu dozorującego w określonych odstępach czasu

3. innych ograniczeniach swobody oskarżonego

E. Zakaz opuszczania przez oskarżonego kraju

W razie uzasadnionego podejrzenia ucieczki. Może być połączony z odebraniem paszportu lub innego dokumentu upoważniającego do przekroczenia granicy

F. Zawieszenie w czynnościach służbowych lub w wykonywaniu zawodu albo nakaz powstrzymania się od określonej działalności lub prowadzenia określonego rodzaju pojazdów

G. Poszukiwanie oskarżonego list gończy

Jeżeli miejsce pobytu oskarżonego lub osoby podejrzanej nie jest znane, zarządza się jego poszukiwanie.

Jeżeli wobec oskarżonego orzeczono TA, a oskarżony się ukrywa sąd lub prok. Może wydać list gończy

5. List żelazny

Jest to specyficzny środek zapobiegawczy, który zapewnia oskarżonemu przebywanie na wolności, aż do prawomocnego ukończenia postępowania karnego jeśli spełni określone warunki.

Przesłanki

1. przebywa za granicą

2. złożenie oświadczenia przez oskarżonego, że stawi się do sadu lub prok. W oznaczony terminie a w trakcie pobytu w kraju ma pozostawać do dyspozycji organu procesowego

obowiązki:

1. stawić się w oznaczonym terminie na wezwanie sadu i prok.

2. obrać sobie miejsce pobytu w kraju

3. nie nakłaniać do fałszywych zeznań lub w inny sposób utrudniać postępowanie

Wydanie listu żelaznego może być uzależnione od złożenia poręczenia majątkowego

6. Kary porządkowe

1. Kary porządkowe sensu stricte - możliwość nałożenia kary pieniężnej (do 10 000 zł) na świadka, biegłego, tłumacza lub specjalistę który bez uzasadnienia nie stawi się na wezwanie organu

2. Sankcje wymuszające - mają służyć skłonieniu oznaczonej osoby do spełnienie obowiązku procesowego.

Rozdział XVIII: Postępowanie przygotowawcze

1. Zagadnienia wprowadzające

Postępowanie przygotowawcze, to wstępne stadium procesu karnego, służące przygotowaniu postępowania sądowego.

Cele postępowania przygotowawczego:

• ustalenie czy został popełniony czyn zabroniony i czy stanowi on przestępstwo

• wykrycie i w razie potrzeby ujęcie sprawcy

• zebranie danych dotyczących osoby oskarżonego

• wyjaśnienie okoliczności sprawy

• zebranie, zabezpieczenie i utrwalenie dowodów

2. Formy postępowania przygotowawczego

• Śledztwo +

• śledztwo prowadzi policja, jeżeli nie prowadzi go prokurator

• prokuratorskie(może zastrzec dla siebie jakąkolwiek czynność śledztwa):

• własne - prowadzone przez prokuratorów osobiście

• powierzone - przez prokuratora policji

• w całości

• w określonym zakresie

• w celu dokonania poszczególnych czynności śledczych

• nie może powierzyć policji:

• w spawach o występki - gdy osobą podejrzaną jest sędzia, prokurator, funkcjonariusz policji lub ABW lub agencji wywiadu

• o występki kiedy podejrzanym jest funkcjonariusz straży granicznej , żw, finansowych organów dochodzenia o występki w związku z wykonywanymi przez tych funkcjonariuszy zadaniami

• zakres spraw w których prowadzi się śledztwo

• w sprawach w których rozpoznanie należy w I instancji do sądu okręgowego

• występki osób wymienionych powyżej

• występki w których nie prowadzi się dochodzenia

• na mocy ustawy w I instancji rozpatruje je okręgowy

• zagrożone karą wyższą niż 5 lat pozbawienia wolności

• inne, które prokurator uzna za istotne(ze względu na wagę i zawiłość) - fakultatywne

• występki kiedy prok tak postanowi

• czas trwania 3 miesiące prokurator może jednak przedłużać śledztwo(o 3 miesiące) w uzasadnionych przypadkach, aż do 1 roku przedłużenie ponad okres roczny może nastąpić tylko w drodze decyzji prok. Nadżędnego w szczególnie uzasadnionych przypadkach

• Dochodzenie - jest prowadzone w sprawach enumeratywnie wymienionych w art. 325b

• Przesłanki pozytywne

• W sprawach właściwych dla sądu rejonowego:

• Zagrożonych karą do 5 lat pozbawienia wolności, a w przypadku przestępstw przeciwko mieniu do 100 000 zl

• Przewidziane w art. 159 i 262 kk

• Przewidzianych w art. 279,286, 289 kk jeśli wartość przedmiotu przestępstwa nie przekracza 100 000 zł

• Przesłanki negatywne

• Nie stosuje się do przestępstw wymienionych w 325b. 2

• W przypadku 325c kpk

• Oskarżonego pozbawionego wolności w tej lub innej sprawie, chyba że zastosowano zatrzymanie lub TA wobec sprawcy ujętego na gorącym uczynku lub bezpośrednio po nim

• Jeśli zachodzą przesłanki obrony obligatoryjnej

• Czas - powinno trwać 2 miesiące może być przedłużone przez prokuratora do 3 miesiące po tym okresie prokurator może przedłużyć dochodzenie o dalszy oznaczony czas

• podział

• Zwykłe

• W niezbędnym zakresie - Wszczęcie dochodzenie lub śledztwa nie wymaga wydania uprzedniego postanowienia o jego wszczęciu w przypadkach nie cierpiących zwłok, czyli tzw. dochodzeń w niezbędnym zakresie 5 dni na jego zakończenie od dnia dokonania 1 czynności

• Rejestrowe - w przypadku kiedy dane uzyskane w toku trwającego 5 dni dochodzenia nie stwarzają podstaw do wykrycia sprawcy, można wydać postanowienie o umorzeniu dochodzenia i wpisaniu sprawy do rejestru przestępstw(policja nadal dokonuje czynności w celu wykrycia sprawcy), kiedy policja odnajdzie podejrzanego wtedy dochodzenie wszczyna się na nowo

3. Fazy postępowania przygotowawczego

Podstawą faktyczną wszczęcia dochodzenia lub śledztwa jest uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa, co może wynikać z:

1. własnego działania

2. społeczny obowiązek zawiadomienia o przestępstwie - obywatel który wie o przestępstwie ściganym z urzędu ma obowiązek o nim poinformować

3. obowiązek prawny - ciąży na:

1. instytucjach państwowych, samorządowych i społecznych, które w związku ze swoją działalnością dowiedziały się o przestępstwie ściganym z urzędu

2. każdy obywatel mający wiarygodną informację o przestępstwie zabójstwa, bądź innym przestępstwie przeciwko podstawowym interesom politycznym i gospodarczy RP

postępowanie sprawdzające - postępowanie mające na celu sprawdzenie uzyskanych informacji(także własnych - w tym przypadku nie jest związany terminem). W przypadku zawiadomienia musi przesłuchać osobę zawiadamiającą i jest ograniczony terminem 30 dniowym.

Fazy postępowania przygotowawczego

• wszczęcie postępowania przygotowawczego -

• jeśli informacje uzyskane uzasadniają podejrzenie o popełnieniu przestępstwa wszczyna się dochodzenie lub śledztwo(postanowienie), a w przypadku braku wydaje się decyzję odmowną

• decyzje podejmuje prokurator lub policja(w tym przypadku musi przesłać prokuratorowi odpis, a w przypadku odmowy wszczęcia wymaga to zatwierdzenia przez prokuratora)

• o podjęciu lub odmowie odjęcia informuje się osobę lub instytucję, która zawiadomiła o przestępstwie, której przysługuje zażalenie

• zawiadamiający może też w ciągu 6 tygodni złożyć zażalenie na bezczynność organów śledztwa/dochodzenia jeśli nie dostał informacji o odmowie lub wszczęciu

• przedstawienie zarzutów - momentem przejścia postępowania przygotowawczego z fazy In rem do fazy In personam jest przedstawienie zarzutów

• postacie przedstawienia zarzutów

• przedstawienie zarzutów zwykłe - jeśli jest dostateczne uzasadnienie iż określona osoba popełniła przestępstwo. W takiej sytuacji na podstawie uzyskanych dowodów wydaje się postanowienie o przedstawieniu zarzutów, ogłasza się je oskarżonemu i się go przesłuchuje, chyba że nie jest to możliwe z powodu ukrywania się podejrzanego.

• Powinno zawierać

• Określenie osoby

• Zarzucanych mu czynów

• Podanie kwalifikacji prawne

• Podejrzany ma prawo żądać

• Ustnego przedstawienia zarzutów

• Sporządzenia pisemnego uzasadnienia postanowienia

• Można wydać nowe postanowienie o przedstawieniu zarzutów albo postanowienie o uzupełnieniu poprzedniego, w przypadku dowiedzenia się o nowym czynie, lub o jego granicach

• Uproszczone przedstawienie zarzutów - może mieć miejsce w sprawach nie cierpiących zwłoki - można przesłuchać osobę podejrzaną przed wydanie postanowienia o przedstawieniu zarzutów jeśli zachodzą przesłanki do jego sporządzenia. Przesłuchanie rozpoczyna się od informacji o treści zarzutów.

• Najpóźniej w ciągu 5 dni wydaje się postanowienie o przedstawieniu zarzutów, a gdy brak podstaw umarza się

4. Gwarancja praw jednostki

Przed pierwszym przesłuchaniem podejrzany powinien być pisemnie powiadomiony o swych uprawnieniach i obowiązkach procesowych.

Stronie lub jej pełnomocnikowi strony, która złożyła wniosek dowodowy nie można odmówić w ogóle uczestniczenia w dowodzie.

Jeśli czynności dowodowych nie będzie można powtórzyć na rozprawie strony oraz ich pełnomocników należy dopuścić do dowodu, chyba że zachodzi obawa zniekształcenia lub zniszczenia dowodu

Strony mogą składać na zasadach ogólnych zażalenia

5. Sposoby zakończenia postępowania przygotowawczego

zamknięcie śledztwa może nastąpić, gdy organ procesowy uzna,, iż zostały zrealizowane możliwe do osiągnięcia cele.

1. na wniosek oskarżonego lub jego obrońcy organ procesowy powiadamia oskarżonego lub jego obrońcy o terminie końcowego zapoznania się z materiałami z pouczeniem o prawie do wglądu do akt sprawy w ustalonym przez prok. terminie. Musi to być czas odpowiedni na zaznajomienie się z sprawą i obrona mus być zawiadomiona na 7 dni wcześniej

2. nieuzasadnione niestawiennictwo obrońcy nie tamuje postępowania.

3. W terminie 3 dni od zaznajomienia się z aktami strony mogą wnosić o uzupełnienie akt sprawy(służ im prawo do uczestniczenia w czynnościach uzupełniających).

4. Po tych czynnościach lub gdy ich nie było zamyka się śledztwo/dochodzenie()nie jest obowiązkowe o czym informuje się oskarżonego

Umorzenie dokonywane przez organ prowadzący śledztwo jeżeli podejrzany jest poczytalny i nie ma podstaw do wydania aktu oskarżenia. Powinno zawierać oprócz ogólnych wymogów co do postanowień: określenie czynu i jego kwalifikacji prawnej, wskazanie przyczyn umorzenia

Umorzenie absorpcyjne może być fakultatywnie zastosowane w sprawach o występki, zagrożone karą pozbawienia wolności do lat 5 jeżeli orzeczenie wobec oskarżonego kary byłoby oczywiście niecelowe ze względu na rodzaj i wysokość kary orzeczonej za inne przestępstwo(przesłana negatywna - naruszenie takim umorzeniem interesu pokrzywdzonego)

Umorzenie ze względu na niepoczytalność podejrzanego - w przypadku ustalenia, że podejrzany popełnił czyn w stanie niepoczytalności i jednocześnie istnieją podstawy do zastosowania zabezpieczających, prokurator kierować będzie sprawę do sądu wnioskiem o umorzenie postępowania i zastosowanie środków zabezpieczających. Sąd rozpatruje tą kwestię na posiedzeniu przed rozprawą z udziałem stron procesowych jeżeli wniosek uzna za bezzasadny odda sprawę prok. do dalszego rozpoznania.

Zawieszenie śledztwa bądź dochodzenie może nastąpić, jeśli zachodzi długotrwala przeszkoda uniemożliwiająca prowadzenie postępowania. Postanowienie o zawieszeniu śledztwa jeśli nie zostało wydane przez prok. powinno być przez niego zatwierdzone (przysługuje zażalenie)

6. Uproszczenie we wszczęciu i przebiegu dochodzenia

Wszcząć dochodzenie może nie tylko prokurator

Postanowienia o wszczęciu, odmowie wszczęcia, umorzenia, wpisaniu sprawy do rejestru umorzeniu oraz zawieszeniu wydaje prowadzący postępowanie

Powyższe postanowienia nie muszą być uzasadniane i mogą zostać zamieszczone w protokole

Wymagają zatwierdzenia przez prokuratora

Organ wszczynający dochodzenie nie musi informować o tym prokuratora

Nie musi być wydane postanowienie o przedstawieniu zarzutów.

7. Nadzór prokuratora nad postępowaniem przygotowawczym

Jeśli chodzi o dochodzenie w większości przypadków prokurator prowadzi jedynie nadzór następczy po zakończeniu dochodzenia, bądź w momencie jego przedłużania.

Prokurator może objąć nadzorem dochodzenie. Co przejawia się w:

1. prawie do informacji i uczestnictwa

2. władcza ingerencja - przez wskazywanie kierunków postępowania, wydawanie postanowień zarządzeń i poleceń oraz zmienianie i uchylanie zarządzeń wydanych przez prowadzącego postępowanie

3. prawo substytucji - możliwość przejęcia całej sprawy, bądź określonych czynności procesowych

ma też prawo wzruszenia prawomocnych postanowień o umorzeniu postepowania przygotowawczego:

• podjęcie na nowo - może nastąpić w każdym terminie, na mocy postanowienia prokuratora, który uprzednio umorzył postępowanie lub zatwierdził postanowienie o umorzeniu jeśli nie będzie się toczyć przeciwko osobie, która w poprzednim posterowaniu wstępowała jako podejrzany

• wznowienie następuje tylko przeciwko osobie, która występowała w tym postępowaniu w charakterze podejrzanego, na mocy decyzji prokuratora nadrzędnego nad prok wydającym postanowienie. Jest to możliwe tylko po ujawnieniu się nowych istotnych faktów i dowodów, lub umorzenie wyroku lub jego istotna zmiana wobec, którego zastosowano umorzenie absorpcyjne

• nadzwyczajne wznowienie następuje na mocy decyzji prokuratora generalnego, jeżeli uzna umorzenie za bezzasadne. (nie jest możliwe gdy sąd utrzyma umorzenie w mocy )

8. Sądowa kontrola postępowania przygotowawczego

Do decyzji podejmowanych przez sąd w postępowaniu przygotowawczym należy zaliczyć:

• umorzenie postępowania w razie stwierdzenia niepoczytalności podejrzanego i stosowanie środków zabezpieczających

• decydowanie o skierowaniu podejrzanego na obserwacje psychiatryczną w zakładzie lecznictwa zamkniętego

• warunkowe umorzenie postępowania karnego na wniosek prokuratora po zakończeniu postępowania przygotowawczego

• zarządzenie kontroli i utrwalenia treści rozmów telefonicznych oraz zatwierdzenie postanowień prok. w przypadkach nie cierpiących zwłoki

• stosowanie tymczasowego aresztowania w toku dochodzenia i śledztwa

• stosowanie aresztu jako kary porządkowej w toku postępowania przygotowawczego, na wniosek prokuratora

• wydawanie listu żelaznego

• orzeczenie o przepadku poręczenia majątkowego

• orzeczenie o przepadku rzeczy tytułem środka zapobiegawczego po umorzeniu postępowania przygotowawczego

przejawem kontroli następczej jest rozpatrywanie zażaleń na:

• odmowę wszczęcia postępowania oraz jego umorzenia jeśli nie zostało ono uwzględnione przez prok. nadrzędnego

• postanowienia prok. o utrwaleniu i kontroli rozmów telefonicznych

• postanowienie prok. o stosowaniu nieizolacyjnych środków zapobiegawczych

• postanowienie prok. o zastosowaniu zabezpieczenia majątkowego

• postanowienie o zatrzymaniu osoby

9. Mediacja

mediacja jest to ogół wysiłków podejmowanych przez neutralną stronę trzecią w celu rozwiązania konfliktu między oskarżonym a pokrzywdzonym powstałego wskutek popełnienia przestępstwa.

Sąd a w postępowania przygptopwawczym prok. na wniosek pokrzywdzonego lub oskarżonego, może skierować sprawę do instytucji lub osoby godnej zaufania w celu przeprowadzenia postępowania mediacyjnego między pokrzywdzonym a oskarżonym.

Mediacja powinna trwac niedużej niż 1 miesiąc.

Pozytywne wyniki mediacji brane są pod uwagę przez sąd przy orzekaniu i wymierzaniu kary.

10. Akt oskarżenia

A. Zagadnienia ogólne

Akt oskarżenia, to żądanie uprawomocnionego oskarżyciela wszczęcia postępowania sądowego i ukarania określonego oskarżonego za zarzucane przestępstwo.

Organami uprawnionymi:

1. prokurator

2. policja po zatwierdzeniu przez prok.

3. inny organ

akt oskarżenia wnoszą:

• w śledztwie i dochodzeniu policyjnym - prokurator w terminie 14 dni od daty zamknięcia śledztwa albo od otrzymania aktu oskarżenia dostarczonego przez policję

• w przypadku innych organów - to one wnoszą akt oskarżenia, chyba że prokurator postanowi inaczej 14 dni od zamknięcia dochodzenia

jeśli podejrzany jest TA termin ten wynosi 7 dni, niepóźnej niż 14 dni przed upływem określonego terminu stosowania tego środka

powinien zawierać:

• oznaczenie osoby oskarżonego

• oznaczenie czynu i kwalifikacji prawnej

• dane osobowo-poznawcze oskarżonego

• informacje o stosowaniu środka zapobiegawczego

• okoliczności popełnienia czynu

• wysokość szkody

• wskazanie czy został popełniony w warunkach powrotu do przestepswa

• wskazanie właściwego sądu i trybu postępowania uzasadnienie(dowody, fakty, wyjaśnienie podstaw oskarżenia, okoliczności na które powołuje Se oskarżony w swojej obroni )

• lista osób których wezwania domaga się oskarżyciel oraz wykaz innych dowodów

• listę ujawnionych pokrzywdzonych

• może tu też wnieść o zaniechanie przesłuchania świadka i odczytanie zeznań świadków przebywających za granicą

B. Szczególne rodzaje aktu oskarżenia

• uproszczone akty oskarżenia

• akt oskarżenia sporządzony prze policję - nie musi zawierać uzasadnienia

• akt oskarżenia w sprawach z oskarżenia prywatnego- może ograniczyc się do oznaczenia osoby oskarżonego, zarzucanego mu czynu oraz wskazania dowoów

• ustny akt oskarżenia

• pokrzywdzony wnosi na ręce policji w sprawach z oskarżenia prywatnego

• przez oskarżyciela publicznego jako rozszerzenie oskarżenia na nowy czyn

• namiastki aktów oskarżenia

• pisma procesowe zastępujące AK oskarżenia

• wniosek o warunkowe umorzenie postępowania

• wniosek prok. o umorzenie postępowania u zastosowanie środków zabezpieczających

C. Tryb wnoszenia aktu oskarżenia

Razem z aktem oskarżenia przesyła się sądów akta postępowania przygotowawczego wraz z załącznikami

Każdemu z oskarżonych przesyła się po jednym akcie oskarżenia

O wniesieniu aktu oskarżenia oskarżyciel publiczny zawiadamia oskarżonego, pokrzywdzonego instytucje, która wniosła zawiadomienie

Obowiązek pouczenia pokrzywdzonego o możliwości dochodzenia roszczeń majątkowych i możliwości występowania w roli oskarżyciela posiłkowego

Obowiązek poinformowania pokrzywdzonego o warunkach skazania oskarżonego w warunkach skazania bez rozprawy bądź dobrowolnemu poddaniu się przez niego karze.

Rozdział XIX: Postępowanie przed sądem I instancji

1. Kontrola oskarżenia

A. Formalna kontrola oskarżenia(aktu oskarżenia i wniosku o warunkowe umorzenie postępowania)

Badaniem czy akt oskarżenia odpowiada ustawowym wymogom zajmuje się prezes sądu.

1. O wniesieniu aktu oskarżenia oskarżyciel publiczny zawiadamia oskarżonego, pokrzywdzonego instytucje, która wniosła zawiadomienie

2. Obowiązek pouczenia pokrzywdzonego o możliwości dochodzenia roszczeń majątkowych i możliwości występowania w roli oskarżyciela posiłkowego

• W razie stwierdzenia braków prezes sądu zarządzeniem zwraca oskarżycielowi w celu usunięcia braków w ciągu 7 dni, powinien wskazać w szczególności na czym polegają niedociągnięcia, a także w jakim kierunku powinno nastąpić ich usunięcie

• Oskarżyciel publiczny, który nie wniósł zażalenia jest zobowiązany w terminie 7 dni do wniesienia uzupełnionego lub poprawionego aktu oskarżenia

• niedotrzymanie terminu powoduje uznanie aktu oskarżenia za skargę wniesioną po raz pierwszy;

• dotrzymanie terminu skutkuje Tm ze akt uważa się za wniesiony z dniem 1 wniesienia

• jeśli oskarżyciel ponownie wniesie ten sam nie-poprawiony akt oskarżenia sąd kieruje sprawę na posiedzenie na, którym stwierdza czy uchybienia uniemożliwiają dalszy bieg, czy były one tylko niewłaściwą interpretacją przepisów przez organ wydajcy zarządzenie o zwrocie akt

• jeśli oskarżyciel złoży zażalenie do sądu właściwego do rozpoznania sprawy - wydanie postanowienia przez ten sąd jest ostateczne, w przypadku negatywnego postanowienia 7 dni na uzupełnienie aktu

B. Merytoryczna kontrola aktu oskarżenia

Pozytywny wynik kontroli formalnej aktu oskarżenia pozwala przejść do następnego etapu postępowania, na którym następuje wstępne badanie sprawy. Jest ono prowadzone dwuetapowo przez prezesa sadu i sąd.

W tym przypadku sąd bada czy zachodzą wszystkie warunki ustawowe będące przesłanką oskarżenia(czy zarzucany czyn jest przestępstwem, czy przyjęta kwalifikacja prawna jest właściwa). Sąd zobowiązany jest cenić czyn przestępny w oparciu o materiał mu przedstawiony

Bezwzględnie należy skierować sprawę na posiedzenie, jeżeli

1) prokurator złożył wniosek o orzeczenie wobec podejrzanego środków zabezpieczających.

Udział prokuratora i obrońcy jest obowiązkowy, natomiast strony i pełnomocnicy mogą wziąć udział w postępowaniu

2) zachodzi konieczność rozważenia kwestii warunkowego umorzenia postępowania

przesłanki zastosowania:

1. zagrożenie czynu karą nieprzekraczającą 3 lat pozbawienia wolności, bądź 5 lat pozbawienia wolności o ile pokrzywdzony pojednał się ze sprawcą, sprawca naprawił szkodę lub został ustalony sposób jej naprawienia

2. wina i społeczna szkodliwość nie są znaczne

3. okoliczności popełnienia czynu nie budzą wątpliwości

4. dotychczasowa niekaralność sprawcy za przestępstwo umyślne

5. pozytywna prognoza

6. brak sprzeciwu oskarżonego

Co do zasady udział oskarżonego w posiedzeniu jest konieczny

Umarzając sąd orzeka

1. Umarzając warunkowo postępowanie sąd zarządza okres próby, który wynosi od roku do 2 lat i biegnie od uprawomocnienia się wyroku.

2. Umarzając warunkowo postępowanie sąd zobowiązuje do naprawienia szkody w całości lub w części

umarzając sąd może orzec o

1. informowaniu sądu lub kuratora o przebiegu okresu próby

2. przeproszeniu pokrzywdzonego

3. wykonaniu ciążącego na nim obowiązku łożenia utrzymanie innej osoby

4. powstrzymaniu się od nadużywania alkoholu lub używania innych środków odurzających

5. orzec o świadczeniu pieniężnym 341 kpk

6. zakazać na czas oznaczony prowadzenie określonych środków komunikacji

Sąd powinien orzec tez sposób i termin wykonywania obowiązków oraz o nadzorze kuratora lub osoby godnej zaufania, instytucji lub grupy społecznej.

Wyrok podlega doręczeniu stronom i pokrzywdzonemu

Orzeczenie jest zaskarżalne na zasadach ogólnych, a na orzeczenie o dowodach rzeczowych przysługuje zażalenie

Merytoryczne rozpatrzenie wniosku o warunkowe umorzenie postępowania nie jest możliwe jeśli:

• wydaniu tego orzeczenia sprzeciwia się oskarżony

• sąd uznaje, że warunkowe umorzenie postępowania nie byłoby uzasadnione

wówczas sprawę kieruje się na rozprawę a wniosek prokuratora zastępuje akt oskarżenia, który musi zostać w ciągu 7 dni uzupełniony przez prokuratora

3) Prokurator złożył w akcie oskarżenia wniosek o skazanie oskarżonego bez kierowania sprawy na rozprawę

Prokurator stosownie do regulacji zawartej w art. 335 może po uprzednio poczynionych z oskarżonym ustaleniach, co do kary i środka karnego, jakie mają zostać orzeczone za popełnienie przez niego występku zagrożonego karą nie-przekraczającą 10 lat pozbawienia wolności - zawrzeć w akcie oskarżenia wniosek o wydanie wyroku skazującego bez przeprowadzenia rozprawy.

Warunkiem jest tu:

1. okoliczności popełnienia czynu nie budzą wątpliwości

2. cele postępowania mimo odstępstwa od przeprowadzenia rozprawy zostaną w pełni osiągnięte

zgoda oskarżonego na skazanie bez rozprawy powinna być złożona przez niego osobiście na piśmie.

Sąd może do wniosku prokuratora zastosować korektę, brak zgody na modyfikację skutkuje jego oddaleniem.

Wyrok podlega doręczeniu stronom

4) akt oskarżenia wniósł oskarżyciel posiłkowy

5) zachodzi potrzeba wydania postanowienia w kwestii tymczasowego aresztowania

fakultatywnie kieruje się sprawę na posiedzenie:

• zachodzi potrzeba wydania postanowienia o umorzeniu postępowania z powodu niedopuszczalności procesu

• konieczne jest wydanie orzeczenia o umorzeniu postępowania z uwagi na oczywisty brak faktycznych podstaw oskarżenia

• zachodzi konieczność wydania postanowienia o niewłaściwości sądu

• rysuje się potrzeba zwrotu sprawy prokuratorowi celem usunięcia istotnych braków posterowania przygotowawczego(sąd ma obowiązek wskazać o jakie braki chodzi i w jakim kierunku powinno nastąpić ich usunięcie )

• istnieje potrzeba wydania postanowienia o zawieszeniu postępowania

• należy orzec w przedmiocie tymczasowego aresztowania lub innego środka przymusu

• istnieje potrzeba wydania wyroku nakazowego

• zachodzi konieczność rozważenia możliwości przekazania sprawy do postępowania mediacyjnego

• inne

2. Przygotowanie do rozprawy głównej

Rozprawę wyznacza się bez nieuzasadnionej zwłoki.

W celu rozplanowania rozprawy przewodniczący może zarządzić posiedzenie sądu.

Prezes sądu określa:

1. obsadę składu orzekającego

1. sędziów wyznacza się według wpływu spraw oraz jawnej dla stron listy sędziów(odstępstwo w przypadku choroby lub innej ważnej przyczyny wymaga adnotacji)

2. w drodze losowania w przypadku zagrożenia karą pozbawienia wolności 25 lat lub dożywocia, na wniosek prokuratora lub obrońcy

1. terminy

1. prok. 7 dni od wniesienia oskarżenia

2. obrońca 7 dni od dnia doręczenia mu odpisu aktu oskarżenia

2. dzień, godzinę, salę rozprawy

3. strony i inne osoby, które należy wezwać na rozprawę, lub zawiadomić o jej terminie

4. inne czynności konieczne do przygotowania rozprawy (np. zapewnienie bezpieczeństwa, czy w razie sprawy publicznej kart wstępu)

3. Przepisy ogólne o rozprawie głównej

Przewodniczący składu w szczególności:

1. umożliwia stronom wypowiedzenie się co do każdej kwestii podlegającej rozstrzygnięciu(ostatni głos zawsze przysługuje oskarżonemu i jego obrońcy)

2. podejmuje decyzję o przychylnym załatwieniu wniosku dowodowego strony

3. wydaje wszelkie zarządzenia niezbędne do utrzymania spokoju i porządku na Sali w szczególności może

1. upomnieć, stronę naruszającą powagę, spokój czy porządek sądu

2. wydalić z Sali po bezskutecznym upomnieniu

3. możliwość usunięcia publiczności z Sali rozpraw

4. nałożenie kary porządkowej grzywny

5. itd.

4. stwarza warunki nieskrępowanej wypowiedzi osobom przesłuchiwanym i zapewnia sprawną realizację zasad jego prowadzenia. Pytania są zadawane w następującym porządku;

1. strona na której wniosek świadek został dopuszczony

2. oskarżyciel publiczny

3. oskarżyciel posiłkowy

4. pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego

5. oskarżyciel prywatny

6. pełnomocnik oskarżyciela prywatnego

7. powód cywilny

8. pełnomocnik powoda cywilnego

9. przedstawiciel społeczny

10. biegły

11. podmiot z art. 416

12. obrońca

13. oskarżony

14. członkowie składu orzekającego (mogą zadawać pytania także poza kolejnością )

5. przewodniczący może uchylić pytania sugerujące odpowiedź i pytania nieistotne

6. zapobiega porozumiewaniu się osób przesłuchiwanych z osoami, które jeszcze nie zostały przesłuchane

7. zwraca uwagę na kolejność przeprowadzanych dowodów (dowody aktu oskarżenia co do zasady powinny być przed dowodami obrony)

od zarządzeń przewodniczącego przysługuje odwołanie do składu orzekającego, którego decyzja jest ostateczna

wszyscy obeni powinni wstać kiedy sąd wchodzi na salę i z niej wychodzi, wstaje też każda osoba, do której sąd się zwraca chyba, żę przewodniczący zwolni ją z tego obowiązku.

4. Rozpoczęcie rozprawy

1. Każdą rozprawę główną rozpoczyna wywołanie sprawy na zarządzenie przewodniczącego woźny lub protokolant (głośne oznajmienie:

1. Dotycząca(imię nazwisko oskarżonego)

2. O czyn

2. uczestnicy sprawy wchodzą na salę

3. przewodniczący sprawdza czy wszyscy wezwani stawili się

1. (z uzasadnionych powodów sprawę można odroczyć)

2. w razie nieusprawiedliwionego niestawiennictwa oskarżonego, którego obecność jest obowiązkowa, przewodniczący zarządza jego natychmiastowe zatrzymanie i doprowadzenie przerywa lub odracza w tym celu rozprawę

3. niestawiennictwo obrońcy rodzi obowiązek odroczenia sprawy tylko kiedy jest to obrona konieczna/obowiązkowa, w innym przypadku oskarżony może złożyć oświadczenie, że domaga się udziału obrońcy bądź będzie się bronił sam

4. niestawiennictwo oskarżyciela prywatnego bez usprawiedliwionych powodów uważa się za odstąpienie od aktu oskarżenia i skutkuje umorzeniem postępowania

5. w razie niestawiennictwa powoda cywilnego do chwili rozpoczęcia przewodu sądowego są pozostawia powództwo cywilne bez rozpoznania, chyba że powód złożył wniosek o jego rozpoznanie bez jego udziału

6. niestawiennictwo świadka jest przesłanką do nałożenia na niego akry pieniężnej i przymusowego doprowadzenia.

7. Niestawiennictwo biegłego będzie skutkowało odroczeniem rozprawy w sytuacji, kiedy zaistnieje konieczność złożenia opinii na rozprawie

4. Na tym etapie możliwe jest też:

1. żądanie odroczenia rozprawy z uwagi na niezachowanie 7-dniowego terminu pomiędzy zawiadomieniem oskarżonego a terminem rozprawy

2. kwestii wyłączenia sędziego podejrzanego o stronniczość

3. wyłączenia prokuratora i innych oskarżycieli publicznych

4. złożenia przez pokrzywdzonego, w sprawie, w której akt oskarżenia wniósł oskarżyciel publiczny, oświadczenia że będzie działał w charakterze oskarżyciela posiłkowego

5. możliwości przyłączenia się do postępowania przez innego pokrzywdzonego

6. wytoczenia przez pokrzywdzonego powództwa cywilnego

7. wytoczenia powództwa cywilnego przez prokuratora

8. możliwość zgłoszenia udziału w sprawie przedstawiciela organizacji społecznej

9. złożenia oświadczenia o odstąpieniu os oskarżenia

10. prawa wniesienia przez oskarżonego przeciwko oskarżycielowi wzajemnego aktu oskarżenia o czyn ścigany z oskarżenia prywatnego

5. po sprawdzeniu obecności sąd zarządza opuszczenie Sali przez świadków (pokrzywdzony jeśli bierze udział w sprawie ma prawo zostać na Sali) sąd też może zobligować pokrzywdzonego do udziału w sprawie. Analogicznie biegli i podmiot z 416

5. Przewód sądowy

A. Odczytanie oskarżenia

Przewód sądowy zaczyna się od odczytania aktu oskarżenia wraz z uzasadnieniem(kiedy uzasadnienie jest szczególnie długie można jego nie czytać, zgoda stron jest tu konieczna tylko wtedy uzasadnienie aktu oskarżenia jest typowe), którą to czynność dokonuje oskarżyciel(na zarządzenie przewodniczącego).

W trybach uproszczonych w wypadku nieobecności oskarżyciela, akt oskarżenia odczytuje protokolant.

Jest tez możliwe złożenie przez oskarżonego pisemnej odpowiedzi na akt oskarżenia(w razie jej złożenia przewodniczący informuje o jej treści)

B. Wyjaśnienia oskarżonego

Po odczytaniu oskarżenia przewodniczący informuje oskarżonego o prawie złożenia wyjaśnień, odmowy ich złożenia, lub odpowiedzi na pytania, a następnie pyta czy przyznaje się do zarzucanego mu czynu oraz czy chce złożyć wyjaśnienia i jakie. Poucza też o prawie zadawania pytań oraz składania wyjaśnień co do każdego dowodu.

W toku składania wyjaśnień oskarżony może potwierdzić dokonanie czynu, negując jednocześnie zaistnienie przestępstwa z uwagi na istnienie jednego z kontratypów.

Odstępstwem od zasady bezpośredniości jest możliwość odczytania w razie odmowy złożenia wyjaśnień przez oskarżonego, protokołów z jego zeznań/ przesłuchania w poprzednich fazach postępowania, jednak tylko w niezbędnym zakresie. Po przeczytaniu protokołu oskarżonemu przysługuje prawo wypowiedzi(repliki).

Jeśli oskarżonemu zarzucono występek, do końca składania przez niego zeznań może złożyć wniosek o skazanie go bez przeprowadzenia postępowania dowodowego(w takiej sytuacji jeśli oskarżony nie ma obrońcy z wyboru sąd może wyznaczyć mu obrońcę z urzędu), sąd oceniając wiosek sprawdza czy zostały spełnione warunki:

• złożenie go musi nastąpić przed zakończeniem pierwszego przesłuchania wszystkich oskarżonych na rozprawie głównej

• okoliczności popełnienia przestępstwa nie muszą budzić wątpliwości

• cele postępowania zostaną osiągnięte mimo nieprzeprowadzenia rozprawy w całości

• brak sprzeciwu prokuratora i pokrzywdzonego

• akceptacja stron dla mian zaproponowanych przez sędziego

W takim przypadku nie ma zasady reformationis in peus

Inną możliwością skrócenia postępowania jest przeprowadzenia postępowania dowodowego w części, jeśli wyjaśnienia oskarżonego przyznającego się do winy nie budzą wątpliwości.

C. Dalsze postępowanie dowodowe

1. Oskarżony ma prawo być obecny przy wszystkich czynnościach postępowania dowodowego . Ma on w szczególności prawo zadawania pytań osobom przesłuchiwanym.(tylko wyjątkowo jeśli obecność oskarżonego mogła by wpływać krępująco na zeznania, świadka (współ-oskarżonego, biegłego itp.) może zarządzić aby na czas przesłuchania opuścił salę, po powrocie należy go niezwłoczni poinformować o przebiegu rozprawy podczas jego nieobecności oraz umożliwić mu złożenie wyjaśnień

Wydalenie oskarżonego z Sali może nastąpić jedynie w wyjątkowych sytuacjach.

2. zeznania świadka

3. Rozszerzenie oskarżenia na inny czyn może nastąpić tylko wtedy kiedy podczas rozprawy wyjdą na jaw okoliczności dające podstawę, do zarzucania oskarżonemu innego czynu poza czynem objętym aktem oskarżenia(tzw. proces wpadkowy).

Sąd może przystąpić do rozpatrywania tego oskarżenia, jeżeli:

• okoliczności będące podstawą nowego aktu oskarżenia wyszły na jaw podczas rozprawy

• oskarżyciel zarzucił inny czyn niż był przedstawiony w akcie oskarżenia

• oskarżony wyraził zgodę na natychmiastowe rozpatrzenie nowego czynu

• zdaniem sądu nie zachodzi potrzeba przeprowadzenia postępowania przygotowawczego do nowego czynu.

4. Jeżeli w toku rozprawy w ramach istniejącego aktu oskarżenia istnieje możliwość zmiany kwalifikacji prawnej czynu, sąd informuje o tym strony (na wniosek oskarżonego można przerwać rozprawę w celu umożliwienia przygotowania obrony)

5. rozprawę główną można przerwać z uwagi na:

• konieczność sprowadzenia dowodu

• potrzebę wypoczynku

• inną ważną przyczynę

przerwę zarządza przewodniczący i może ona trwać nie dłużej niż 35 dni(w razie przekroczenia uważa się ja za odroczoną), sąd oznacza czas i miejsce rozprawy następnej a strony bez wezwania mają obowiązek na niej się stawić

Rozprawę po przerwie prowadzi się od początku jeśli:

• skład sądu uległ zmianie

• sąd uzna to za konieczne

odroczenia dokonuje się w formie postanowienia na czas dłuższy niż 35 dni jeśli zarządzenie przerwy nie byłoby wystarczające. Rozprawę odroczoną prowadzi się od początku. Wyjątkowo można kontynuować chyba, że skład uległ zmianie

6. Odstępstwem od zasady ciągłości rozprawy jest możliwość usunięcia na tym etapie istotnych braków postępowania przygotowawczego, poprzez danie prokuratorowi odpowiedniego czasu na usuniecie braków. (na wniosek prok. można termin przedłużyć) . Jeśli prokurator nie dotrzyma terminu sąd orzeka wątpliwości na korzyść oskarżonego.

E. Zamknięcie przewodu sądowego

Zamknięcie przewodu sądowego wieńczy zakończenie postępowania dowodowego. Następuje ono po ustaleniu przez przewodniczącego, że strony nie wnoszą o uzupełnienie materiału dowodowego, Warunkiem zamknięcia przewodu jest też uznanie sprawy za wyjaśnioną(w innej sytuacji sąd powinien przeprowadzić dowód z urzędu).

Aż do wydania wyroku sąd może wznowić postępowania, jednak może to nastąpić tylko w dwóch przypadkach:

1. możliwość uprzedzenia stron o zmianie kwalifikacji prawnej czynu, jeżeli nie uczyniono tego w toku przewodu sadowego

2. konieczność udzielenia dodatkowego głosu stronom(także świadkom)

6. Głosy stron

Po zamknięciu przewodu sądowego, strony maja prawo wypowiedzieć się co do całości zebranego materiału dowodowego. Tym etapem kieruje przewodniczący udzielając głosy stronom według następującej kolejności:

1. oskarżyciel publiczny

2. pełnomocnik oskarżyciela publicznego

3. oskarżyciel posiłkowy

4. pełnomocnik oskarżyciela prywatnego

5. oskarżyciel prywatny

6. pełnomocnik powoda

7. powód cywilny

8. podmiot z 416

9. przedstawiciel społeczny

10. obrońca oskarżonego

11. oskarżony

Jeżeli oskarżyciel lub powód cywilny wsytepuje w ramach repliki należy również udzielić głos obrońcy i oskarżonemu.

Jeśli sąd uzna pod wpływem przemowy jednej strony, że należy uzupełnić materiał dowodowy - do wydania wyroku ma prawo wznowienia postępowania i udzielenia głosu stronom. Co wymaga kolejnego zamknięcia.

7. Wyrokowanie

A. Narada i głosowanie

Po wysłuchaniu głosów stron sąd niezwłocznie przystępuje do narady. Przebieg narady i głosowania jest tajny, nie sporządza się z tych czynności protokołu.

(przypominam - do momentu ogłoszenia wyroku sąd może wznowić postępowanie)

Podstawę wyroku możę stanowić tylko całokształt okoliczności ujawnionych w toku rozprawy.

Ze względu na zawiłość sprawy lub innyc ważnych powodów można odroczyć wydanie wyroku

Przekroczenie 7 dniowego terminu odroczenia wyroku skutkuje koniecznością przeprowadzenia rozprawy od początku

B. Sporządzenie wyroku

Niezwłocznie po ukończeniu głosowania sąd sporządza wyrok na piśmie, czynność tę dokonuje przewodniczący lub protokolant bod nadzorem przewodniczącego

Wyrok wydaje się w imieniu RP i jest podpisywany przez wszystkich członków sladu orzekającego.

Każdy wyrok winien zwierać:

1. oznaczenie sądu, który go wydał, oraz sędziów, ławników oskarżycieli i protokolanta

2. datę oraz miejsce rozpoznania sprawy i wydania wyroku

3. imię i nazwisko oraz inne dane określające tożsamość oskarżonego

4. przytoczenie opisu i kwalifikacji prawnej czyny, którego poełnienie oskarżyciel zarzucił oskarżonemu

5. rozstrzygnięcie sądu

6. wskazanie stosownych przepisów ustawy karnej

wyrok skazujący powinien dodatkowo zawierać

7. dokładny opis przypisanego oskarżonemu czynu oraz jego kwalifikację prawną

8. rozstrzygnięcie co do kary i środków karnych a w razie potrzeby co do zaliczenia ich na poczet TA

Wydanie wyroku skazującego nakłada na sąd obowiązek rozstrzygnięcia szeregu dalszych kwestii:

• oceny zasadności powództwa cywilnego, bądź pozostawienie go bez rozpoznania(to także gdy wydano wyrok nny niż skazujący)

• wypowiedzenie się w kwestii zasądzenia z urzędu odszkodowania na rzecz pokrzywdzonego, chyba że ustawa stanowi inaczej

• zajęcia stanowiska co do określonego w ustawie obowiązku orzeczenia o nawiązce lub obowiązku naprawienia szkody

inne w razie skazania

• ocena zasadności wniosku prokuratora co do kwestii odpowiedzialności podmiotu, który uzyskał korzyść majątkową w warunkach określonych w art. 52 ,416

• zaliczenia na poczet kary okresu tymczasowego aresztowania odbytego w innej równolegle toczącej się sprawie w której zapadł wyrok uniewinniający, umarzający lub odstąpiono od wymierzenia kary

Orzeczenie kończące postępowanie, zapadające po rozpoczęciu przewodu sądowgo podejmowane są w formie wyroku.

C. Ogłoszenie wyroku

Po podpisaniu wyroku przewodniczący ogłasza go publicznie przez odczytanie jego treści, w czasie ogłaszania wyroku wszyscy obecni oprócz sądu powinni zachować pozycję stojącą.

Ogłoszenie wyrku zawsze jest jawne.

Fakt złożenia zdania odrębnego podaje się do wiadomości po ogłoszeniu wyroku, a jeżeli członek składu orzekającego, który złożył zdanie odrębnw, wyrazi na to zgodę także jego nazwisko

Niestawiennictwo stron ich obrońców i pełnomocników nie stoi na przeszkodzie ogłoszeniu wyroku

Jeżeli oskarżony pozbawiony wolności nie był obecny przy ogłaszaniu wyroku nie miał obrońcy orzeczenie to należy dostarczyć oskarżonemu wraz z pouczeniem o przysługującym terminie i sposobie wniesienia środka zaskarżenia

D. Ustne przytoczenie najważniejszych powodów

Przewodniczący albo delegowany przez niego członek składu orzekającego, podaje ustne najważniejsze powody wyroku(powinna ona być zbliżona do jego pisemnego odpowiednika)

E. Pouczenie o prawie, terminie i sposobie wniesienia środka zaskarżenia

Pouczenie stron o sposobie odwołania się od wyroku następuje bezpośrednio po przeczytaniu ustnego uzasadnienia wyroku, czynności tej dokonuje przewodniczący zamieszczając odpowiednią wzmiankę w protokole rozprawy (brak pouczenia lub mylne pouczenie nie jest ujemną przesłanką procesową )

Podmiot z 416, a w wyroku warunkowo umarzającym postepowanie także pokrzywdzony w terinie 7 dni od ogłoszenia wyroku może złożyć pisemny wniosek o sporządzenie na piśmie i doręczenie uzasadnienia wyroku.

Termin na wniesienie apelacji biegnie dla każdego uprawnionego od doręczenia mu wyroku z uzasadnieniem przez 14 dni.

Są to terminy zawite a niedotrzymanie ich powoduje odmową wydania wyroku z uzasadnieniem lub apelacji wydając stosowne zarządzenie, na które stronom przysługuje zażalenie

F. Zamknięcie rozprawy głównej

Decyzję o zamknięciu rozprawy głównej podejmuje przewodniczący składu orzekającego i ma ona formę zarządzenia

G. Czynności końcowe postępowania przed sądem I instancji

Czynności końcowe obejmują okres pomiędzy zamknięciem rozprawy a wniesieniem apelacji, bądź zamknięciem rozprawy a uprawomocnieniem się wyroku.

Do najistotniejszych czynności na tym etapie należą:

1. wniosek o uzasadnienie wyroku

2. sporządzenie uzasadnienia wyroku - powinno być sporządzone w ciągu 14 dni od daty złożenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia, a w szczególnym przypadku z urzędu.

W sprawie zawiłej prezes sądu może przedłużyć ten termin na czas oznaczony

wyrok wraz z uzasadnieniem doręcza się stronie oraz podmiotowi z 416(jeśli złożył wniosek).

Jeżeli sprawę przeprowadzono z wyłączeniem jawności ze względu na ważny interes państwa zamiast uzasadnienia doręcza się zawiadomienie, że uzasadnienie zostało sporządzone.

Uzasadnienie powinno zawierać:

• jakie fakty są uznał za udowodnione lub nieudowodnione, na jakich oparł się dowodach i dlaczego nie uznał dowodów przeciwnych

• wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku

• przytoczenie okoliczności, które sąd miał na względzie przy wymierzaniu kary, a zwłaszcza przy zastosowaniu nadzwyczajnego złagodzenia kary itp.

Uzasadnienie orzeczenia podpisują sędziowie, którzy wyrok wydali(w sprawach 1 sędzia i ławnicy - tylko sędzia chyba, chyba że zgłoszono zdanie przeciwne)


H. Uzupełnienie i sprostowanie wyroku

Sąd może uzupełnić bądź sprostować wyrok na posiedzeniu jeżeli orzeczenie:

1. nie zawiera rozstrzygnięcia co do przepadku, zaliczenia tymczasowego aresztowania, zatrzymania lub środków zapobiegawczych albo dowodów rzeczowych
   zawiera nieprawidłowe zaliczenie okresu kary tymczasowego aresztowania na poczet orzeczonej kary

Rozdział XX: Postępowanie odwoławcze i nadzwyczajne środki zaskarżenia

1. Uwagi ogólne

A. Zakres zaskarżenia i krąg uprawnionych

Od orzeczenia wydanego w I instancji przysługuje środek odwoławczy tylko stronom i podmiotowi z art. 416 mającym gravamen(można skarżyć tylko rozstrzygniecie lub ustalenia naruszające prawa lub szkodzące interesom - nie dotyczy oskarżyciela publicznego)

Orzeczenie można zaskarżyć w całości lub w części a także można zaskarżyć samo uzasadnienie orzeczenia.

Odwołujący się powinien wykazać:

1. rozstrzygnięcie lub ustalenie z którym się nie zgadza

2. określić czego się domaga

3. może wskazać nowe fakty i dowody

jeśli wniosek pochodzi od oskarżyciela publicznego, obrońcy lub pełnomocnika ponadto powinien zawierać

4. wskazania zarzutów stawianych rozstrzygnięciu oraz uzasadnienie

wniosek składa się na piśmie do sądu, który wydał zaskarżone orzeczenie(strona może złożyć)

B. odmowa przyjęcia/pozostawienie bez rozpoznania/cofnięcie

Prezes sądu I instancji odmawia przyjęcia środka odwoławczego jeżeli:

• został wniesiony po terminie

• został wniesiony przez osobę nieuprawnioną

• wniosek jest niedopuszczalny z mocy ustawy

na zarządzenie o odmowie przyjęcia przysługuje zażalenie

Sąd odwoławczy pozostawia bez rozpoznania przyjęty środek odwoławczy, jeżeli:

• został wniesiony po terminie

• został wniesiony przez osobę nieuprawnioną

• wniosek jest niedopuszczalny z mocy ustawy

• wniosek został przyjęty na podstawie niezasadnego przywrócenia terminu

Na postanowienie przysługuje zażalenie do innego równorzędnego sądu odwoławczego, chyba że zostało wydane przez SN

Środek odwoławczy można cofnąć

1. oskarżony może cofnąć wniesiony na jego korzyść środek odwoławczy, chyba że wniósł go oskarżyciel publiczny lub zachodzi obrona obligatoryjna

2. Środka odwoławczego wniesionego na korzyść oskarżonego nie można cofnąć bez jego zgody

Cofnięty środek odwoławczy sąd pozostawia bez rozpoznania

C. Granice rozpoznania

Sąd odwoławczy rozpoznaje sprawę w granicach środka odwoławczego, a w zakresie szerszym o tyle o ile ustawa przewiduje

Sąd odwoławczy musi rozpatrzyć wszystkie wnioski i zarzuty wskazane w środku odwoławczym chyba, że ustawa stanowi inaczej

Sąd odwoławczy może orzec na niekorzyść oskarżonego tylko wtedy, gdy wniesiono na jego niekorzyść środek odwoławczy i tylko w granicach zaskarżenia.

Wyjątek:

• W przypadkach określonych w art. 60.2 i 3 kk

• W art. 36 lub 156 kks

• W przypadku skazania z zastosowaniem 335 i 387 kpk

• W przypadku wyroku nakazowego

Gdy nie wniesiono zaskarżenia

• W przypadku współ-oskarżonego, którego środek odwoławczy dotyczył gdy te same względy przemawiają za uchyleniem(tylko na korzyść)

Jeżeli środek odwoławczy pochodzi od oskarżyciela publicznego lub pełnomocnika może orzec na niekorzyść oskarżonego w razie stwierdzenia uchybień w środku odwoławczym

Środek odwoławczy wniesiony na niekorzyść może spowodować także korzyść oskarżonego

Sąd może ograniczyć rozpoznanie tylko do niektórych uchybień jeżeli rozpoznanie w tym zakresie jest wystarczające

D. Możliwe wyroki

Sąd może po rozpoznaniu środka:

1. utrzymać orzeczenie sądu niższej instancji w mocy

2. zmienić lub uchylić zaskarżone orzeczenie w całości lub w części

3. jeżeli pozwalają na to zebrane dowody sąd zmienia orzeczenie do istoty lub uchyla je i umarza postępowanie

4. w innych przypadkach uchyla orzeczenie i przekazuje sprawę sądowi I instancji

Orzeczenie podlega uchyleniu lub zmianie w razie stwierdzenia :

• obrazu przepisów prawa materialnego

• obrazy przepisów postępowania, jeśli mogła mieć wpływ na treść orzeczenia

• błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia

• rażącej niewspółmierności kary lub niesłusznego zastosowania środka zabezpieczającego lub innego środka - rażąca niesprawiedliość

Bezwzględne przesłanki uchylenie wyroku - sąd odwoławczy uchyla zaskarżone orzeczenie (na korzyść oskarżonego)jeżeli:

1. w wydaniu orzeczenia brała udział osoba nieuprawniona lub niezdolna do orzekania lub podlegająca wyłączeniu

2. sąd był nienależnie obsadzony lub którykolwiek z członków był nieobecny na całej rozprawie

3. sąd powszechny orzekł w sprawie należącej do sądu właściwości sadu szczególnego i vice versa

4. sąd niższego rzędu orzekł o sprawie należącej do właściwości sądu wyższego rzędu

5. orzeczono karę lub środek zabezpieczający i karny nieznany ustawie

6. zapadło z naruszeniem zasady większości głosów lub nie zostało podpisane przez którąkolwiek z osób

7. zachodzi sprzeczność w treści orzeczenia uniemożliwiająca jego wykonanie

8. zostało wydane pomimo że postępowanie karne dotyczącego tego samego czynu i tej samej osoby było już wydane przez inny sąd

9. zachodzi jedna z przesłanek wyłączających postępowanie

10. oskarżony nie miał obrońcy lub obrońca nie brał udziału w czynnościach w wypadkach obrony obligatoryjnej

11. sprawę rozpoznano podczas nieobecności oskarżonego, którego obecność była obowiązkowa

E. Ponowne rozpoznanie

Sąd któremu przekazano sprawę do ponownego rozpoznania orzeka w granicach w jakich nastąpiło przekazanie

Przeprowadzając ponownie postępowanie dowodowe w zakresie dowodów nie mających wpływu na uchylenie wyroku sąd któremu sprawę przekazano może poprzestać na ich ujawnieniu

Zapatrywania prawne i wskazania sądu odwoławczego są wiążące dla sądu któremu sprawę przekazano

W razie przekazania sprawy do ponownego rozpoznania można wydać orzeczenie surowsze tylko wtedy gdy orzeczenie było zaskarżone na niekorzyść oskarżonego

2. Apelacja

Termin

Termin na wniesienie apelacji wynosi 14 dni i biegnie od daty doręczenia wyroku z uzasadnieniem. Apelacja wniesiona przed terminem złożenia wniosku o uzasadnienie wyroku wywołuje obowiązek sporządzenia uzasadnienia wyroku

Przymus adwokacji

Apelacja od wyroku sadu okręgowego, która nie pochodzi od prokuratora lub pełnomocnika powinna być sporządzona i podpisana przez adwokata.

Zakres apelacji

1. apelacje co do winy uważa się za zwróconą przeciwko całemu wyrokowi

2. apelacją co do kary uważa się za zwróconą co do całości rozstrzygnięć co do kary i środków karnych

Przyjęcie apelacji

O przyjęciu apelacji zawiadamia się strony, pełnomocników, prokuratora oraz obrońców po czym akta przekazuje się sądowi odwoławczemu

Rozprawa

Sąd odwoławczy rozpoznaje sprawę na rozprawie a w przypadkach przewidzianych przez ustawę na posiedzeniu

Udział stron

Udział w sprawie prokuratora jest obowiązkowy

Udział w rozprawie obrońcy jest obowiązkowy w przypadku obrony obligatoryjnej

Udział innych stron jest obowiązkowy tylko jeśli prezes tak postanowi

Niestawiennictwo prawidłowo powiadomionych o sprawie stron nie tamuje biegu sprawy chyba, że ich obecność była obligatoryjna

Postępowanie dowodowe

Sąd odwoławczy nie przeprowadza postępowania dowodowego co do istoty sprawy

W wyjątkowych sytuacjach sąd odwoławczy może przeprowadzić dowód na rozprawie uznając potrzebę uzupełnienia przewodu sądowego jeżeli przyspieszy to postępowanie.

Przebieg postępowania:

• ustne sprawozdanie, w którym sędzia sprawozdawca przedstawia przebieg i wyniki dotychczasowego postępowania oraz zarzuty i wnioski apelacyjne jak również kwestie wymagające rozstrzygnięcia z urzędu

• (prawo)strony mogą składać oświadczenia ustnie lub na piśmie

• przewodniczący udziela stronom głosu w kolejności przez siebie ustalonej, przy czym najpierw udziela głosu skarżącemu(oskarżony i obrońca zawsze mają prawo wypowiedzieć się po innych)

zakazy(zasady Ne peius)

• sąd odwoławczy nie może skazać oskarżonego, którego sąd I instancji uniewinnił lub co do, którego w I instancji umorzono lub warunkowo umorzono postępowanie

• sąd odwoławczy może orzec karę surowszą tylko kiedy nie zmienia to ustaleń faktycznych będących podstawą wyroku

• sąd odwoławczy nie może zaostrzyć kary przez wymierzenie kary dożywocia

poprawienie kwalifikacji prawnej

nie zmieniając ustaleń faktycznych sąd odwoławczy zmienia błędną kwalifikacje prawną niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów

Wyrok

O utrzymaniu w mocy, uchyleniu, zmianie wyroku sądu I instancji sąd odwoławczy orzeka wyrokiem, co do którego musi sporządzić uzasadnienie w ciągu 14 dni

3. Zażalenie

Przedmiot

Zażalenie przysługuje na:

1. postanowienia sądu zamykające drogę do wydania wyroku

2. postanowienia co do środka zabezpieczającego

3. inne przypadki określone w ustawie

Termin

Zażalenie wnosi się w terminie 7 dni od daty ogłoszenia postanowienia, a jeśli ustawa nakazuje jego doręczenie od dnia doręczenia

Wstrzymanie

Jeśli ustawa nie stanowi inaczej zażalenie nie wstrzymuje wykonania zaskarżonego postanowienia, sąd jednak może postanowić inaczej

Dewolutywność

Sąd na którego postanowienie złożono zażalenie, może je uwzględnić, jeżeli orzeka w tym samym składzie w którym wydał to postanowienie, w przeciwnym razie prezes sądu przekazuje sądowi, który ma je rozpatrzyć wraz z aktami i niezbędnymi odpisami

Obecność stron

Strony(obrońcy i pełnomocnicy) maja prawo uczestniczyć w posiedzeniu, jeżeli zażalenie dotyczyło postanowienia zamykającemu drogę do rozpoznania sprawy lub postanowienia dotyczącego środka zabezpieczającego. W innych przypadkach sąd może zezwolić stronom na udział

4. Kasacja

Przedmiot

Od prawomocnego wyroku sądu odwoławczego kończącego postępowanie może być wniesiona kasacja

Uprawnione strony

1. strony

2. strona, która nie zaskarżyła orzeczenia sądu I instancji jeżeli zmieniono wyrok na jej niekorzyść -(??? A contario art. 520.2???) nie dotyczy art. 439

3. prokurator generalny

4. rzecznik praw obywatelskich

kasację można wnieść tylko raz

Podstawy

Kasacja może być wniesiona tylko z powodu(439):

1. w wydaniu orzeczenia brała udział osoba nieuprawniona lub niezdolna do orzekania lub podlegająca wyłączeniu

2. sąd był nienależnie obsadzony lub którykolwiek z członków był nieobecny na całej rozprawie

3. sąd powszechny orzekł w sprawie należącej do sądu właściwości sadu szczególnego i vice versa

4. sąd niższego rzędu orzekł o sprawie należącej do właściwości sądu wyższego rzędu

5. orzeczono karę lub środek zabezpieczający i karny nieznany ustawie

6. zapadło z naruszeniem zasady większości głosów lub nie zostało podpisane przez którąkolwiek z osób

7. zachodzi sprzeczność w treści orzeczenia uniemożliwiająca jego wykonanie

8. zostało wydane pomimo że postępowanie karne dotyczącego tego samego czynu i tej samej osoby było już wydane przez inny sąd

9. zachodzi jedna z przesłanek wyłączających postępowanie

10. oskarżony nie miał obrońcy lub obrońca nie brał udziału w czynnościach w wypadkach obrony obligatoryjnej

11. sprawę rozpoznano podczas nieobecności oskarżonego, którego obecność była obowiązkowa

12. inne rżące naruszenie prawa jeśli mogło mieć istotny wpływ na treść orzeczenia

inne przesłanki(nie dotyczą jednak uchybień powyższych i kasacji wniesionej przez PG i RPO)

- kasację na korzyść można wnieść tylko w przypadku skazania za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia kary

- kasację na niekorzyść można wnieść jedynie w razie uniewinnienia oskarżonego lub umorzenia postępowania z przyczyn wskazanych w art. 17 1,3 i 4 oraz z powodu niepoczytalności

Termin

Termin na wniesienie kasacji dla stron wynosi 30 dni od daty doręczenia orzeczenia z uzasadnieniem. Wniosek o doręczenie orzeczenia należy złożyć w sądzie, który wydal wyrok do 7 dni od jego ogłoszenia

Terminy powyższe nie dotyczą PG i RPO

Niedopuszczalne jest wniesienie kasacji po upływie 6 miesięcy od uprawomocnienia się orzeczenia.

Tryb

Strona wnosi kasację do SN za pośrednictwem sądu odwoławczego(PG i RPO - bezpośrednio)

Jeżeli kasacja nie pochodzi od PG lub RPO, prokuratora, powinna być sporządzona przez pełnomocnika będącego adwokatem/radcą prawnym.

Opłata

Do kasacji strona dołącza opłatę

Odmowa przyjęcia

Prezes sądu do którego wniesiono kasację odmawia jej przyjęcia jeżeli zachodzą braki formalne, lub została wniesiona po terminie lub przez nieuprawnioną osobę, albo kasację wniesiono z niewłaściwych powodów(przysługuje zażalenie do SN)

Pozostawienie bez rozpoznania

SN pozostawia przyjętą, kasację bez rozpoznania jeżeli odpowiada przesłankom odmowy przyjęcia, lub jej przyjęcie nastąpiło wskutek bezzasadnego przywrócenia terminu

Wstrzymanie wykonania/środek zapobiegawczy

W razie wniesienia kasacji SN może wstrzymać wykonanie wyroku zaskarżonego

W przypadku kasacji na niekorzyść SN morze orzec o zastosowaniu środków zapobiegawczych

Skład/rozpatrywanie

SN orzeka 1 osobowo chyba że prezes SN postanowi inaczej

SN rozpatruje kasację od wyroku na rozprawie, a na kasację od postanowienia może rozpatrywać na posiedzeniu

SN rozpatruje kasację w granicach zaskarżenia i podniesionych zarzutów(wyjątek: na korzyść współoskarżonych, 439, poprawienie kwalifikacji prawnej)

Rodzaje orzeczeń

1. SN oddala kasację albo zakarżone orzeczenie uchyla w części lub w całości

2. uchylając zaskarżone orzeczenie SN przekazuje sprawę właściwemu sądowi do ponownego rozpoznania albo umarza postępowanie

5. Wznowienie postępowania

podstawy wznowienia;

1. w związku z postępowaniem dopuszczono się przestępstwa i istnieje uzasadniona obawa, że mogło to mieć wpływ na treść orzeczenia

2. po wydaniu orzeczenia ujawniają się nowe fakty i dowodnie znane przedtem wskazujące:

1. skazany nie popełnił czynu, albo czyn jego nie stanowił przestępstwa

2. skazano go karą surowszą albo nie uwzględniono okoliczności łagodzących

3. sąd umorzył lub warunkowo umorzył postępowanie błędnie przyjmując popełnienie czynu przez oskarżonego

4. jeżeli w wyniku orzeczenia TK stracił moc obowiązywania przepis na podstawie którego skazano lub warunkowego umorzenia(na korzyść)

5. (na korzyść) gdy potrzeba taka wynika z orzeczenia międzynarodowego organu działającego na mocy ratyfikowanej przez RP umowie międzynarodowej.

Wniosek o wznowienie

Wznowienie postępowania może nastąpić na wniosek stronny lub z urzędu(tylko w przypadku ujawnienia się uchybienia z 439 + pkt 9-11 tylko na korzyść)

W razie śmierci strony może też go wnieść osoba najbliższa

niedopuszczalne jest wznowienie postępowania z urzędu na niekorzyść oskarżonego po upływie 6 miesięcy od daty uprawomocnienia się orzeczenia.

Wznowienie postępowania ograniczające się tylko do roszczenia majątkowego wynikającego z przestępstwa może nastąpić tylko przez sąd właściwy do orzekania w sprawach cywilnych.

W kwestii wznowienia orzeka sąd okręgowy, zaś w kwestii wznowienia postępowania zakończonego wyrokiem sądu okręgowego sąd apelacyjny

W kwestii wznowienia postępowania zakończonego orzeczeniem sądu apelacyjnego lub najwyższego orzeka sąd najwyższy w składzie 3 sędziów.

W kwestii wznowienia sąd orzeka na posiedzeniu bez udziału stron, chyba że sąd postanowi inaczej

Jeżeli sąd zarządził sprawdzenie okoliczności w trybie art. 97, strony maja prawo uczestniczyć w czynnościach sprawdzających.

Rodzaje orzeczeń

Na postanowienie oddalające lub pozostawiające wniosek bez rozpoznania przysługuje zażalenie, chyba że orzekł o tym sąd najwyższy lub apelacyjny

Orzekając o wznowieniu sąd uchyla zaskarżone orzeczenie i przekazuje sprawę właściwemu sądowi do ponownego rozpoznania

Uchylając zaskarżone orzeczenie, sąd może wyrokiem uniewinnić oskarżonego, jeżeli nowe fakty lub dowody wskazują że orzeczenie to jest oczywiście niesłuszne albo też postepowanie umorzyć - przysługuje od tego środek odwoławczy chyba że wydał je SN

Rozdział XXI: Postępowanie szczególne

1. Postępowanie uproszczone

Sąd prowadzi w trybie uproszczonym sprawy, które w postępowaniu przygotowawczym prowadzone było w formie dochodzenia(nawet jeśli dokończone było w formie śledztwa)

Odstępstwa od postępowania zwyczajnego:

• wniosek oskarżonego o dobrowolne poddanie się karze złożony przed rozprawą sąd morze rozpatrzyć na posiedzeniu nie obecność pokrzywdzonego lub oskarżyciela posiłkowego nie stwarza przeszkód w jego uwzględnieniu

• odpis aktu oskarżenia można doręczyć łącznie z wezwaniem na rozprawę

• sąd rozpoznaje sprawę 1-osobowo(prezes sądu może zarządzić 1 w postepowaniu odwoławczym)

• niestawiennictwo oskarżyciela nie tamuje rozprawy ani posiedzenia o ile został prawidłowo powiadomiony

• brak oskarżyciela na rozprawie skutkuje tym, że akt oskarżenia odczytuje protokolant

• każdorazowa przerwa w rozprawie nie może przekroczyć 21 dni - jeśli nie można dotrzymać terminu postępowanie przekształca się w zwyczajne

• niestawiennictwo oskarżonego nie tamuje rozprawy jeśli został prawidłowo powiadomiony

2. Postępowanie w sprawach z oskarżenia prywatnego

A. Uwagi ogólne

Do postępowania w sprawach z oskarżenia prywatnego mają zastosowanie przepisy dotyczące postępowania uproszczonego z modyfikacjami

Do przesłanek dodatnich, umożliwiających stosowanie tego trybu względem oskarżonego należy zaliczyć:

1. zaistnienie czynu ściganego w postępowaniu prywatnoskargowym

2. wniesienie i popieranie skargi przez pokrzywdzonego lub złożenia oświadczenia w przypadku odstąpienia oskarżyciela publicznego

do przesłanek ujemnych należy zaliczyć:

• rezygnacja oskarżyciela prywatnego ze ścigania

• przedawnienie karalności

B. Postępowanie przygotowawcze

W przepisach nie przewidziano prowadzenia postępowania przygotowawczego. Nałożono jedynie obowiązek przyjęcia przez policję ustnej lub pisemnej skargi pokrzywdzonego a także zabezpieczenia w razie potrzeby dowodów - organ dokonuje tych czynności wyłącznie na wniosek pokrzywdzonego.

Odmienna sytuacja następuje gdy do oskarżenia przyłącza się prokurator postępowanie powiem wtedy toczy się w trybie publiczno-skargowym.

W przypadku odstąpienia prok. w ciągu 14 dni pokrzywdzony musi złożyć akt oskarżenia lub oświadczenie, że podtrzymuje akt oskarżenia

C. Postępowanie sądowe

Postępowanie sądowe inicjuje:

1. oświadczenie pokrzywdzonego, że podtrzymuje oskarżenie jako prywatne w sytuacji, kiedy zostało ono złożone w ciągu 14 dni od daty powiadomienia go o odstąpieniu prok. od sprawy

2. skarga złożona przez pokrzywdzonegodo sądu(w powyższym terminie), a także niepóźnej niż po roku jak dowiedział się o osobie sprawcy i niepóźnej niż 3 lata od popełnionego czynu przedawnienie karalności czynu z oskarżenia prywatnego następuje po 5 latach

3. akt oskarżenia może ograniczyć się do oznaczenia osoby, zarzucanego mu czynu oraz wskazania dowodów, na których opiera się oskarżenie

4. równocześnie z aktem oskarżenia albo oświadczeniem(…)oskarżyciel prywatny składa dowód wpłacenia do kasy sądowej zryczałtowanej równowartości wydatków, niewpłacenie rodzi obowiązek wezwania oskarżyciela prywatnego do zapłaty i uiszczenia należności w ciągu 7 dni. Natomiast jeśli wykaże, że Ne ma środków a uiszczenie kwoty byłoby zbyt uciążliwe może się zwolnić od kosztów w całości lub w części

5. posiedzenie pojednawcze - lub na wniosek lub za zgodą stron postępowanie mediacyjne - z tych czynności należy sporządzić protokół odnotowując stanowiska stron

1. jeżeli doszło do pojednania protokół podpisują strony a postępowanie umarza się

2. nieusprawiedliwione niestawiennictwo oskarżyciela prywatnego ani jego pełnomocnika na posiedzenie pojednawcze należy rozumieć jako dorozumiane odstąpienie od aktu oskarżenia

3. w razie nieusprawiedliwionego niestawiennictwa oskarżonego lub gdy nie doszło do pojednania sprawę kieruje się na rozprawę główną

4. oskarżyciel prywatny może podczas posiedzenia pojednawczego odstąpić os aktu oskarżenia

5. strony obecne na posiedzeniu powinny zgłosić wnioski dowodowe

6. sprawa jest rozpatrywana w składzie jednoosobowym a w przypadkach spraw z art. 212 kk skład 3 osobowy ławniczy, skład ten może być też zastosowany w każdej sprawie na prezes sądu lub sąd tak zdecyduje

7. sąd umarza postępowanie jeśli

1. wystąpiło nieusprawiedliwione niestawiennictwo oskarżyciela prywatnego i jego obrońcy na pierwszej rozprawie

2. oskarżyciel prywatny odstąpił od oskarżenia przed rozpoczęciem przewodu na pierwszej rozprawie głównej

3. nastąpiło pojednanie stron

8. możliwość wniesienia oskarżenia wzajemnego jeśli

1. zarzucany czyn też musi mieć charakter prywatnoskargowy

2. obydwa czyny pozostają w związku

3. osobą, której zarzuca się czyn wzajemny musi być oskarżyciel prywatny

4. osobą, która jest przedmiotem oskarżenia nie może być nieletni

5. oskarżycielem prywatnym może być tylko osoba fizyczna

6. wnoszone oskarżenie wzajemne może odnosić się tylko oskarżyciela, który jednocześnie jest pokrzywdzonym

7. oskarżenie wzajemne może zostać wniesione do czasu rozpoczęcia przewodu sadowego

negatywna

8. niedopuszczalne jest kiedy do oskarżenia przyłączył się prokurator(jeśli dołączył się po oskarżeniu wzajemnym to oskarżenie rozpatrywane jest w innym postępowaniu)

modyfikacje oskarżenia wzajemnego:

• obie sprawy są rozpatrywane łącznie

• obydwaj oskarżyciele korzystają z praw oskarżonego

• pierwszeństwo w zadawaniu pytań przysługuje temu oskarżycielowi który wniósł oskarżenie jako pierwszy

• odstąpienie jednego z oskarżycieli powoduje umorzenie postępowania tylko w części

• sąd oznacza w wyroku, że postępowanie toczyło się z powodu oskarżeń wzajemnych

koszta postępowania są zwracane kiedy:

• doszło do pojednania

• warunkowo umorzono postępowanie

• umorzono postępowanie z powodu niepoczytalności sprawcy lub znikomej szkodliwości społecznej albo z powodu stwierdzenia znamion przestępstwa ściganego z urzędu

• doszło do zmiany trybu ścigania i zakończono postępowanie w trybie publiczno-skargowym

3. Postępowanie nakazowe

W ramach tego postępowania możliwe jest, merytoryczne rozpoznanie sprawy, bez potrzeby wyznaczania rozprawy głównej

Warunkiem dopuszczalności trybu jest:

• skierowanie do sądu sprawy, która podlega rozpoznaniu w trybie uproszczonym

• kompletność zebranego w postępowaniu przygotowawczym materiału dowodowego

• brak wątpliwości co do okoliczności popełnienia czynu i winy oskarżonego

• niecelowość przeprowadzenia rozprawy głównej

• możliwość orzeczenia kary ograniczenia wolności lub grzywy

Przesłanki ujemne:

• w stosunku do osoby pozbawionej wolności w tej lub innej sprawie

• w sprawie z oskarżenia prywatnego(nie dotyczy kiedy prok. objął)

• jeżeli zachodzą okoliczności o których mowa w art. 79

wyrok wydaj jednoosobowo sąd na posiedzeniu bez udziału stron

możliwe kary:

• karę ograniczenia wolności do 12 miesięcy

• grzywnę w wysokości 100 stawek dziennych albo do 200 000 zł. obok niej w przypadkach przewidzianych w ustawie środek karny

w razie orzeczenia wyroku nakazowego sąd zasądza w całości roszczenie z powództwa cywilnego lub odszkodowanie pieniężne, jeżeli jednak materiał dowodowy nie jest wystarczający to pozostawia powództwo bez rozpoznania

wyrok nakazowy powinien zawierać:

1. oznaczenie sądu i sędziego, który je wydał

2. datę wydani wyroku

3. imię nazwisko i inne dane określające tożsamość oskarżonego

4. dokładne określenie czynu przypisywanego przez sąd oskarżonemu

5. wymiar kary i inne niezbędne rozstrzygnięcia

6. nie musi zawierać uzasadnienia, jeśli jednak zwiera to musi ono spełniać wszelkie wymogi

odpis wyroku doręcza się oskarżycielowi, a oskarżonemu i obrońcy wraz z odpisem aktu oskarżenia a także odpisem pozwu Wraz z tymi dokumentami należy też zamieścić pouczenie przytaczające przepisy o prawie, terminie i sposobie wniesienia sprzeciwu do sądu który wydal wyrok nakazowy w terminie zawitym 7 dni od jego doręczenia. Sprzeciw powoduje, że wyrok nakazowy traci moc a sprawa podlega rozpatrzeniu na zasadach ogólnych.
Zasada reformationis In peus nie obowiązuje w postępowaniu sądowym

4. Postępowanie przyspieszone

Zakres spraw

W trybie przyśpieszonym rozpatrywane są sprawy z zakresu postępowania uproszczonego, jednak sprawca musi zostać złapany na gorącym uczynku lub bezpośrednio po nim. Sprawca powinien też być zatrzymany i w ciągu 48 h przekazany do dyspozycji sądu.

Inne cechy:

Dochodzenia można zaniechać lub przeprowadzić w niezbędnym zakresie.

Jeśli zachodzą wystarczające przesłanki wniesienia aktu oskarżenia policja przekazuje akta prokuratorowi, a on sporządza i wnosi akt oskarżenia (jednak wcześniej przesłuchuje podejrzanego)

Powództwo cywilne jest niedopuszczalne

Sąd rejonowy rozpoznaje sprawę jednoosobowo

Dopuszczalna jest jednorazowa przerwa w rozprawie trwająca 14 dni (sąd w takim przypadku decyduje o stosowaniu srodka zapobiegawczego, w przypadku czynu chuligańskiego sąd stosuje środek zapobiegawczy a samo podejrzenie popełnienia czynu jest wystarczającą przesłanką do jego zastosowania)

Termin na złożenie wniosku o uzasadnienie wyroku trwa 3 dni od ogłoszenia wyroku

Termin na wniesienie apelacji wynosi 7 dni




---