VENTURE CAPITAL JAKO FORMA FINANSOWANIA PRZEDSIĘWZIĘĆ ZWIĘKSZONEGO RYZYKA

Spis treści:

1. Istota Venture Capital

2. Stadia inwestowania Venture Capital

2.1. Klasyczne stadia faz finansowania

3. Formy dokonywania inwestycji Venture Capital

3.1. Formy finansowania za pośrednictwem Venture Capital

3.2. Bezpośrednie inwestycje Venture Capital

3.3. Pośrednie inwestycje Venture Capital

4. Grupy dawców Venture Capital

5. Sfery inwestowania Venture Capital

6. Rodzaje funduszy Venture Capital

7. Wielkość funduszy i wysokość ich inwestycji

8. Przeznaczenie pozyskanego kapitału własnego

9. Osobowość przedsiębiorcy

10. Czynności zarządcze wykonywane przez spółkę inwestującą Venture Capital

11. Analiza projektów

12. Negocjacje i wniesienie kapitału do przedsiębiorstwa.

12.1. Proces negocjacji

12.2. Form prawne udziałów

12.3. Dywersyfikacja udziałów

12.4. Wielkość udziałów kapitałowych i szanse osiągnięcia dochodu

12.5. Okres utrzymywania udziałów i refinansowanie

13. Zarządzanie przedsiębiorstwem udziałowym

13.1. Funkcje kontrolne funduszu Venture Capital

13.2 uprawnienia władcze funduszu Venture Capital

13.3. Działalność doradcza funduszu Venture Capital

14. Dezinwestycja

14.1. Sposoby zakończenia inwestycji Venture Capital 1. ISTOTA VENTURE CAPITAL

Venture Capital- to kapitał wysokiego ryzyka, instrument odnoszący się do finansowania przedsięwzięć obarczonych dużym ryzykiem.

Venture Capital jest to kapitał średnio i długoterminowy inwestowany w udziały i papiery wartościowe o charakterze własnościowym przedsiębiorstw nie notowanych na rynku kapitałowym.

Podstawowym celem inwestowania przy pomocy Venture Capital jest zysk wynikający z wartości przedsiębiorstwa, nie zaś zysk wynikający z ustabilizowanej działalności produkcyjnej przedsiębiorstwa. Przyrost wartości przedsiębiorstwa wynika z osiągnięcia sukcesu rynkowego w wyniku komercjalizacji innowacji i pozytywnego przyjęcia produktu na rynku.

Oferta w postaci Venture Capital adresowana jest przede wszystkim do małych i średnich przedsiębiorstw, dla których kredyt bankowy jest zbyt drogi lub w ogóle niedostępny z uwagi na nieklarowną sytuację w zakresie dalszego funkcjonowania przedsiębiorstwa.

Venture Capital dotyczy finansowania małych i średnich przedsiębiorstw w początkowej fazie ich powstania i działalności produkcyjnej.

Duże ustabilizowane przedsiębiorstwa wdrażające projekty innowacyjne rzadziej korzystają z Venture Capital z uwagi na mniejsze ryzyko niepowodzenia przedsięwzięcia oraz tani dostępny kredyt bankowy.

Czas udostępnienia kapitału nie jest sztywno ograniczony jak w przypadku kredytów bankowych a jedynym kryterium czasowym jest okres, po którym przedsiębiorstwo uzyska sukces rynkowy.

Capital Venture nie ogranicza się tylko do udostępnienia potrzebnego kapitału i biernego oczekiwania rezultatów realizacji przedsięwzięcia, lecz umowa dotycząca, Venture Capital zastrzega sobie prawo do wykonywania szeregu dodatkowych czynności z zakresu zarządzania od doradztwa do pełnego przejęcia kierowania przedsiębiorstwem.

Najczęściej Venture Capital utożsamiany jest ze sferą hi-tech, lecz zajmuje on także zastosowanie w dziedzinach techniki mniej zaawansowanej low-tech lub w dziedzinach w ogóle nie związanych z techniką no-tech.

Ostatnim etapem Venture Capital jest dezinwestycja polegająca na zbyciu lub odsprzedaży właścicielom przedsiębiorswta udziałów po osiągnięciu sukcesu rynkowego.

2. STADIA INWESTOWANIA VENTURE CAPITAL

Analiza przedsiębiorstwa jako jednostki wytwarzającej określony wyrób wskazuje na występowanie w nim określonego cyklu rozwojowego. Cykl ten charakteryzuje istotne zmiany w zakresie stopnia dojrzałości technicznej i rynkowej wyrobu, ryzyka związanego z podjęciem i realizacją jego produkcji, możliwości i sposobów finansowania, przedsiębiorstwa, sfer rozwoju przedsięwzięci i punktów ciężkości w zarządzaniu nim, a także oczekiwań i szans na osiągnięcie zysku. Venture Capital może być inwestowany we wszystkich fazach rozwoju przedsiębiorstwa- od jego zakładania do wprowadzenia na giełdę.

Powstanie i zdobywanie coraz większej, popularności funduszy Venture Capital można wytłumaczyć idealnym dopasowaniem się tej formy finansowania do specyfiki finansowania większości innowacji produktowych.

Proces kształtowania się kosztów przedsięwzięcia innowacyjnego można prześledzić na przykładzie komercjalizacji typowej innowacji produktowej w małych i średnich przedsiębiorstwach. Powstanie innowacyjnego produktu poprzedzone jest pracami badawczo- rozwojowymi, gzie samotny wynalazca lub zespół innowatorów przetwarza niezmaterializowaną koncepcję produktu w realną postać. Nakłady finansowe na tym etapie prac są duże i rosną aż do momentu wprowadzenia produktu na rynek.

Od pierwszego pojawienia się produktu na rynku do uruchomienia produkcji seryjnej w przypadku małych i średnich przedsiębiorstw jest decydujący okres. Jeśli małym i średnim przedsiębiorstwom nie uda się w tym okresie zgromadzić dodatkowych środków finansowych i uruchomić produkcji seryjnej to istnieje zagrożenie, że przedsiębiorstw mogą wyprzedzić przedsiębiorstwo innowacyjne w dostarczaniu produktów na rynek.

Fundusze Venture Capital inwestują w przedsięwzięcia innowacyjne w pierwszej i drugiej fazie życia produktu, przy czym udział inwestycji w fazie drugiej jest zdecydowanie wyższy niż w fazie pierwszej z uwagi na mniejsze ryzyko niepowodzenia przedsięwzięcia. Jest to korzystne dla małych i średnich przedsiębiorstw, gdyż w tym okresie potrzebują one znacznych środków finansowych na szybkie uruchomienie produkcji seryjnej. Szukanie okazji do ponadprzeciętnych dochodów przez Venture Capital i wyjście naprzeciw oczekiwaniom innowacyjnym małe i średnie przedsiębiorstwa w zakresie finansowania ich przedsięwzięć zacieśnia w coraz większym stopniu współpracę pomiędzy tymi podmiotami.

2.1. KLASYCZNE STADIA FAZ FIANSOWANIA

W klasycznym cyklu inwestowania Venture Capital, operuje się najczęściej pięcioma fazami ujmowanymi w dwóch grupach:

I. FAZY POCZĄTKOWE:

• finansowanie zasiewów; w fazie tej produkt znajduje się jeszcze na etapie „badań i rozwoju”, dlatego też Venture Capital pojawia się tutaj stosunkowo rzadko. Tylko około 2-5% całego wolumenu Venture Capital trafia do innowacyjnych przedsiębiorstw w tej fazie rozwoju. Dzieje się tak, dlatego, iż istnieją inne możliwości finansowania projektu np. kapitałowe wsparcie w ramach programów rządowych -przeznaczonych na finansowanie postępu technicznego i technologicznego oraz faza ta charakteryzuje się wysokim poziomem ryzyka utraty zainwestowanego kapitału.

• finansowanie fazy startu; w fazie startu innowacyjny produkt, sposób produkcji bądź usługa są rozwijane do dojrzałości produkcyjnej bądź rynkowej. Kapitał własny, jakim dysponują przedsiębiorcy jest za mały na sfinansowanie inwestycji związanych z uruchomieniem produkcji, a przedsiębiorstwo nie osiąga jeszcze żądnych przychodów, rozpoczyna się, zatem poszukiwanie kapitału z zewnątrz. Pozyskanie kredytów bankowych jest niemożliwe ze względu na ciągle wysokie ryzyko przedsięwzięcia i brak wystarczających zabezpieczeń rzeczowych. Powstaje, zatem duża luka finansowa, która nie może być pokryta przez tradycyjne formy finansowania obcego. W tę lukę wchodzą oferenci, Venture Capital. Inwestycje te mają charakter pośredni, tzn., że kapitał jest wnoszony do przedsiębiorstw za pośrednictwem funduszy Venture Capital. N rozwiniętych rynkach Venture Capital do przedsiębiorstw znajdujących w fazie startu trafia jedynie ok. 5-10% kapitału tego typu.

• finansowanie fazy pierwszej; finansowanie pierwszej fazy rozwoju przedsiębiorstwa obejmuje wydatki związane z wprowadzeniem na rynek nowych wyrobów oraz rozbudowę zdolności produkcyjnych. Na tym właśnie etapie powstaje największe zapotrzebowanie na dopływ kapitału z zewnątrz. Ponieważ ryzyko przedsięwzięcia jest nadal duże, nie można liczyć na kredyty bankowe. Istotną rolę odgrywa, zatem finansowanie za pośrednictwem Venture Capital. Z całego wolumenu, Venture Capital trafia do przedsiębiorstw znajdujących się w fazie finansowania od. 15-20% środków.

II. FAZY EKSPANSJI:

• finansowanie fazy drugiej; faza ta obejmuje dostarczanie środków na dalszy rozwój możliwy dzięki dobremu przyjęciu wyrobów przez rynek. Zapotrzebowanie na Venture Capital w drugiej fazie finansowania może wynikać z tego, że środki potrzebne do wejścia na rynek i umocnienia się na nim są często większe niż początkowo planowano bądź dla osiągnięcia pełnego sukcesu potrzebny jest dalszy rozwój produktu. Dawcami Venture Capital na tym etapie są kapitałodawcy skłonni do ponoszenia mniejszego ryzyka, jak banki, towarzystwa ubezpieczeniowe.

• finansowanie fazy trzeciej i czwartej; finansowanie fazy trzeciej stanowi koniec zaangażowania Venture Capital. Produkt osiągnął, bowiem dojrzałość rynkową i nie można spodziewać się w przyszłości dalszego szybkiego wzrostu wartości przedsiębiorstwa.

Z kolei finansowanie fazy czwartej ma miejsce, gdy przedsiębiorstwo odniosło sukces rynkowy i zamierza w okresie następnych 6 do 12 miesięcy przeprowadzić publiczna emisję akcji. Potrzebny jest do tego dodatkowy kapitał na pokrycie kosztów związanych z dopuszczeniem do obrotu giełdowego i emisją akcji.

3. FORMY DOKONYWANIA INWESTYCJI VENTURE CAPITAL

3.1. FORMY FINANSOWANIA ZA POŚREDNICTWEM VENTURE CAPITAL

FINANSOWANIE UDZIAŁOWE PRZEDSIĘBIORSTWA

Bezpośrednie finansowanie udziałowe

Pośrednie finansowanie udziałowe

Finansowanie zorientowane na projekt

Finansowanie zorientowanie na fundusz

Spółka maklerska

Spółka doradcza

Fundusz Venture Capital z udziałem instytucji publicznych

Venture Management

Spółka amortyzacyjna

Komercyjny fundusz Venture Capital

Źródło: J. Węcławski, Venture Capital, nowy instrument finansowania przedsiębiorstw, PWN, Warszaw 1997 s. 52

Inwestorami w obszarze Venture Capital mogą być:

• osoby fizyczne

• przedsiębiorstwa i instytucje ubezpieczeniowe

• fundusze emerytalne, przedsiębiorcze, inwestycyjne i podobne

• instytucje naukowe i badawcze, uczelnie lub ich części

• instytucje publiczne.

3.2. BEZPOŚREDNIE INWESTYCJE VENTURE CAPITAL

Bezpośrednia inwestycja Venture Capital polega na zakupie udziałów w przedsiębiorstwie bezpośrednio przez samych inwestorów, bez udziału funduszy specjalizujących się w gromadzeniu kapitału i jego inwestowaniu na wspólny rachunek kapitałodawców. Inwestorami są w tym przypadku osoby prywatne bądź grupy osób pochodzące często z kręgu rodziny i znajomych przedsiębiorcy poszukującego kapitału.

Forma bezpośredniego angażowania kapitału udziałowego odgrywa istotną rolę na początkowym etapie rozwoju przedsiębiorstwa, ostatecznie jednak możliwość bezpośredniego finansowania innowacyjnego przedsiębiorstwa kończy się w momencie rozpoczęcia przygotowań do podjęcia seryjnej produkcji.

Inwestycje bezpośrednie Venture Capital mogą pojawić się także na dalszych etapach rozwoju przedsiębiorstwa, ale ich znaczenie dla firmy jest stosunkowo mniejsze.

Należy wskazać, że bezpośrednie inwestycje Venture Capital tworzą w określonym stopniu „szary rynek kapitału własnego”. Obejmuje on różnego rodzaju zjawiska gospodarcze i prawne nie podlegające dokładnej regulacji normatywnej i nie mieszczące się w ramach tradycyjnie stosowanych klasyfikacji odnoszących się do lokat środków finansowych.

3.3. POŚREDNIE INWESTYCJE VENTURE CAPITAL

Typowe dla rozwiniętego i zorganizowanego rynku Venture Capital są inwestycje dokonywane za pośrednictwem wyspecjalizowanych instytucji, są nimi fundusze Venture Capital.

W przypadku inwestycji zorientowanych na projekt kapitał zgromadzony przez instytucję pośredniczącą wnoszony jest do jednego, z góry określonego przedsiębiorstwa. Dla każdego projektu opracowywana jest specjalna koncepcja finansowania i gromadzony kapitał niezbędny do jej realizacji.

Na rozwiniętych rynkach Venture Capital dominuje finansowanie pośrednie zorientowane na fundusz. Pośrednia inwestycja przez fundusz zapewnia korzyści, polegające w szczególności na wyważaniu ryzyka przez odpowiednią konstrukcję portfela udziałów kapitałowych w przedsiębiorstwach oraz profesjonalnym wsparciu w zarządzaniu.

Kapitał pochodzący od jednego inwestora stanowi część środków kierowanych na różne projekty z różnych branż, na różnych etapach rozwoju.

4. GRUPY DAWCÓW VENTURE CAPITAL

Wyróżniamy 5 podstawowych źródeł Venture Capital (grup kapitałodawców):

I. PRYWATNI INWESTORZY (OSOBY PRYWATNE)

Finansowania innowacyjnych przedsiębiorstw za pomocą Venture Capital mogą podejmować się różne grupy prywatnych kapitałodawców. W ich przypadku dominującym motywem jest motyw zysku, niezależnie od tego, czy dokonują inwestycji bezpośrednio, czy za pośrednictwem funduszy Venture Capital.

Prywatne fundusze Venture Capital oferują swoje udziały o względnie niewysokiej wartości jednostkowej szerokim kręgom deponentów skłonnych do dokonywania inwestycji w warunkach wysokiego ryzyka. Może się to odbywać bądź przez wydawanie certyfikatów, bądź wprowadzenie funduszu Venture Capital do obrotu giełdowego.

Oferują, zatem alternatywę możliwości inwestowania w stosunku do banków, funduszy powierniczych, funduszy lokat kapitałowych itd.

Na najbardziej rozwiniętym rynku Venture Capital, czyli w Stanach Zjednoczonych występują 3 podstawowe grupy funduszy Venture Capital:

• fundusze prywatne i publiczne (dominujące)

• fundusze instytucji finansowych

• fundusze przedsiębiorstw przemysłowych

II. DUŻE PRZEDSIĘBIORSTWA

Dokonują inwestycji Venture Capital stawiają sobie za cel głównie otwarcie dostępu do nowych technologii, dzięki czemu zapewniają sobie dostęp do metod produkcji i rynków, z którymi związany jest znaczny potencjał rozwojowy. Motyw zysku znajduje się na dalszym planie. Duże przedsiębiorstwa wydzielają organizacyjnie i finansowo z ogółu swej działalności działalność innowacyjną (stosują tu, management venture spin-off). Są one dla swych spółek- córek dawcami Venture Capital. Duże przedsiębiorstwa inwestują także w prywatne, niezależne fundusze Venture Capital. W tym przypadku kierują się motywem zysku, aczkolwiek również penetrują rynek w poszukiwaniu produktów i technologii obiecujących sukces rynkowy ze względu na swoją innowacyjność. Udział dużych przedsiębiorstw w finansowaniu młodych firm może przybierać także formę corporate partnering. Powiązanie przedsiębiorstw opiera się na wzajemnym podziale pracy i ma na celu wspólne wykorzystanie potencjału dużego przedsiębiorstwa w szybkim wejściu na rynek z nowym wyrobem. Duże firmy uczestniczące w partnerstwie strategicznym realizują z tego tytułu szereg korzyści; np.:

• dostęp do nowych technik i technologii

• możliwość skoncentrowania się na działalności badawczej i rozwojowej w wybranych dziedzinach

• poszerzenie palety produktów sprzedawanych pod własnym znakiem firmowym lub przez własną sieć dystrybucji i szybkim opanowaniu nowych rynków

• możliwość wykorzystania posiadanych nadwyżek zdolności produkcyjnych przez wchodzenie w nisze odkryte przez małe przedsiębiorstwa

• pozostawienie sobie czasu na dokładne poznanie małej firmy jako kandydata do przejęcia po osiągnięciu sukcesu rynkowego.

Natomiast korzyści dla młodego przedsiębiorstwa to:

• pozyskanie kapitału własnego na rozwój

• wykorzystanie nowoczesnego potencjału produkcyjnego dużego przedsiębiorstwa

• możliwość stosowania know- how partnera

• sprzedaż wyrobu przez jego sieć dystrybucji

• zapewnienie sobie na przyszłość możliwości odsprzedaży udziałów w przedsiębiorstwie partnera.

III. FUNDUSZE EMERYTALNE I TOWARZYSTWA UBEZPIECZENIOWE

Przeznaczają na inwestycje typu Venture Capital niewielką część swoich zasobów kapitałowych. Unikają związanego z dużym ryzykiem inwestowania w pojedyncze projekty. Preferują odpowiednio zdywersyfikowane inwestycje Venture Capital za pośrednictwem funduszu. Ich celem jest osiągnięcie zysku. Nie interesuje ich przejęcie przedsiębiorstw, czy też korzystanie z jego technologii. Pewne znaczenie jako cel inwestycji Venture Capital może mieć dążenie do wykorzystania efektów cross selling tzn. sprzedaży tym przedsiębiorstwom swoich podstawowych produktów (ubezpieczeń, zabezpieczeń).

IV. BANKI

Podchodzą z dużą rezerwą do kredytowania innowacyjnych przedsięwzięć. Wynika to z:

• zasady ostrożności określającej politykę banku

• awersji do ryzyka

• przepisów prawa bankowego

• niedysponowana przez banki odpowiednim potencjałem kadrowym i know-how do dokładnej oceny szans i ryzyka związanego z przedsięwzięciem

• odsunięcia w czasie zwrotu zainwestowanych środków

Udzielają, zatem kredytów dużym, wiarygodnym przedsiębiorstwom, które są w stanie w oparciu o swój majątek ustanowić niezbędne zabezpieczenie. Banki, aby móc wejść na rynek, Venture Capital wydzielają działalność związaną z ponadprzeciętnym ryzykiem ze swoich bilansów, tworząc spółki- córki. Angażując się w Venture Capital kierują się głównie motywem zysku. Na drugim miejscu jest pozyskanie nowych grup klientów oraz dążenie do niedopuszczenia do niego konkurentów. Szala możliwości angażowania się banków w inwestycje Venture Capital rozciąga się do czystego wyłożenia środków finansowych do założenia funduszu Venture Capital, wyposażenie go w kapitał czynnego udziału w jego inwestowaniu.

V. PAŃSTWO

Venture Capital pochodzące od państwa ma istotne znaczenie ogólnoekonomiczne, gdyż wypełnia istniejąca na rynku lukę na finansowanie przedsięwzięć innowacyjnych realizowanych w małych i średnich przedsiębiorstwach. Można rozróżnić pasywny i aktywny udział państwa na rynku Venture Capital. Jako pasywny inwestor państwo stawia do dyspozycji potrzebny firmom kapitał własny. W sposób aktywny działa natomiast poprzez zakładanie publicznych funduszy Venture Capital i wyposażenie ich w niezbędne środki jak również poprzez zakładanie inwestycji wspierających procesy innowacyjne. Państwo tworzy lub wspiera centra wynalazcze, parki technologiczne, prowadzi doradztwo innowacyjne itp. Programy publiczne dostarczają młodym firmom niezbędny kapitał własny na korzystnym pod względem kosztów warunkach. Jednak wiążą się z tym pewne trudności i niebezpieczeństwa:

• dostęp dla ściśle określonych dziedzin postępu technicznego

• finansują zwykle etap badań i rozwoju, rzadko produkcji i wprowadzenie wyrobów na rynek

• konieczność przejścia przez skomplikowaną biurokratyczną procedurę

• długi okres rozpatrywania wniosków o udzieleni wsparcia finansowego

• przekazanie dokumentacji innowacyjnego projektu związane jest z zagrożeniem dotarcia do niego przez konkurentów.

Rola państwa we wspieraniu procesu finansowego za pomocą Venture Capital polega również na wprowadzeniu specjalnych regulacji dotyczących działalności funduszy pośredniczących w inwestowaniu tego typu kapitału (kwestie wyposażenia funduszy w kapitał, struktury portfela udziałów, subwencji i gwarancji ze strony państwa, obciążeń podatkowych).

5. SFERY INWESTOWANIA VENTURE CAPITAL

Wyroby pojawiające się na rynku można podzielić na dwie podstawowe kategorie:

• wyroby o charakterze naśladowczym

• wyroby innowacyjne.

Wyroby naśladowcze:

• mają swoich poprzedników na rynku

• technologia ich wytwarzania jest już opanowana

• wydatki na podjęcie produkcji szybko zaczynają przynosić przychody

• zyski nie są wysokie i szybko maleją

Wyroby innowacyjne:

• towarzyszy im ryzyko o charakterze technicznym i ekonomicznym

• nakłady przeznaczone na rozwój produkcji i marketingu znacznie przewyższają pierwsze niewielkie przychody

• gdy zostaną uznane na rynku można spodziewać się silnego wzrostu i obrotu i gwałtownie rosnących zysków

• nawet w fazie degeneracji zapewnia stosunkowo wysoki poziom przychodów i zysków.

Potrzeba finansowania innowacji za pomocą Venture Capital wynika z tego, że państwo w okresie rozwoju innowacji ponosi koszty, których nie może jeszcze pokryć z przychodu. Biorąc pod uwagę ciągłe skracanie cykli życia wyrobów można stwierdzić, że zapotrzebowanie na Venture Capital będzie ulegało zwiększeniu. Szczególna rola w procesie rozwoju innowacji przypada małych i średnim przedsiębiorstwom. Największą aktywność w zakresie wprowadzania innowacji wykazują przedsiębiorstwa nowo tworzone oraz znajdujące się fazie rozwoju. Naturalną sferą inwestowania Venture Capital są wszelkie innowacje. Po przemyśle komputerowym, przemyśle zajmującym się automatyzacją produkcji, czy nowymi technikami telekomunikacyjnymi stały się nimi w ostatnich latach branże związane z nowymi sposobami przekazywania energii, biotechnika, technologie genetyczne.

6. RODZAJE FUNDUSZY VENTURE CAPITAL

Ze względu na cel działalności wyróżniamy następujące fundusze Venture Capital:

• fundusze, których głównym celem jest osiągnięcie maksymalnego dochodu z zakupionych udziałów kapitałowych w drodze ich sprzedaży

• fundusze, dla których dochód nie jest głównym bądź jedynym celem działalności.

Ze względu na założycieli wyróżniamy:

• fundusze niezależne- tworzone w oparciu o kapitał osób prywatnych bądź instytucji finansowych, których głównym celem działalności jest maksymalizacja zysku

• fundusze zależne- tworzone z reguły przez instytucje publiczne, przedsiębiorstwa, banki i inne podmioty

Ze względu na zakres przedmiotowy działalności wyróżniamy:

• fundusze uniwersalne-, które inwestują w większość rodzajów i form inwestycji

• fundusze specjalistyczne-, które inwestują w określonych branżach, przedsiębiorstwa znajdujące się na określonym etapie rozwoju, w wybranych regionach, preferują określone rodzaje instrumentów finansowych.

Ze względu na terytorialny zakres działalności wyróżniamy:

• fundusze o charakterze regionalnym

• fundusze o charakterze ponadregionalnym

• fundusze o charakterze międzynarodowym.

Fundusze Venture Capital mogą być zakładane w różnych formach prawnych i prowadzić działalność w oparciu o odnoszące się do nich szczególne regulacje normatywne bądź na ogólnie obowiązujących zasadach, obowiązujących wszystkie podmioty gospodarcze.

W oparciu o kryterium stosunków prawnych występujących pomiędzy kapitałodawcą a podmiotem zarządzającym jego kapitałem wyróżniamy:

• fundusze umowne- majątek funduszu tworzą wpłaty wniesione przez kapitałodawców. Funduszem zarządza spółka menedżerska. Cechują się dużą elastycznością organizacyjną

• fundusze statutowe (spółkowe)- nie ma rozdzielenia majątku funduszu od majątku spółki zarządzającej nim. Kapitałodawcom przysługują prawa majątkowe jak i organizacyjne, mogą wywierać wpływ na decyzje inwestycyjne.

Ze względu na pochodzenie stojącego do ich dyspozycji kapitału wyróżniamy:

• fundusze operujące kapitałem pochodzącym od ich założyciela (państwa, banku, towarzystwa ubezpieczeniowego)

• fundusze pozyskują środki finansowe na rynku kapitałowym

• fundusze korzystające ze środków publicznych pochodzących z programów spierania procesów innowacyjnych.

Ze względu na sposób gromadzenia kapitału funduszu i fluktuacji jego udziałów wyróżniamy:

• fundusze otwarte- gromadzą kapitał przez sprzedaż jednostek uczestnictwa na rynku finansowym

• fundusze zamknięte- tworzone w z góry określonej wysokości przez sprzedaż udziałów (akcji) inwestorom.

Z punku widzenia zależności między gromadzeniem kapitału a wyborem przedsiębiorstw udziałowych wyróżniamy:

• fundusze działające na podstawie zasady funduszu ślepego, które najpierw dokonują akwizycji kapitału, a dopiero później poszukują możliwości najkorzystniejszego jego ulokowania

• wyspecjalizowane fundusze o określonym z góry przeznaczeniu tworzone dla sfinansowania wybranych projektów.

7. WIELKOŚĆ FUNDUSZY I WYSOKOŚĆ ICH INWESTYCJI

Największe fundusze to tzw. megafundusze. Obracają kapitałem o wysokości przekraczającej 15 milionów. Dolarów, a przeciętna wielkość środków angażowanych w jedno przedsięwzięcie wynosi 2-3 milionów dolarów. Mogą inwestować w przedsiębiorstwa znajdujących się w różnych fazach rozwoju, z różnych branż i regionów. Okazuje się jednak, że tworzenie megafunduszy nie jest najlepszym rozwiązaniem. Fundusze średniej wielkości dysponują kapitałem w wysokości 50- 150 milionów dolarów, inwestują często w przedsiębiorstwa znajdujące się we wczesnych fazach rozwoju. Wielkość inwestycji w jedno przedsięwzięcie nie przekracza 1 miliona dolarów. Działają w skali krajowej lub regionalnej. Małe fundusze Venture Capital dysponują kapitałem poniżej 50 milionów dolarów. Są w stanie inwestować w poszczególne projekty kilkaset tysięcy dolarów. Charakteryzuje je silna koncentracja branżowa i regionalna. Zakupują zwykle udziały w przedsiębiorstwach znajdujących się we wczesnych fazach rozwoju.

8. PRZEZNACZENIE POZYSKANEGO KAPITAŁU WŁASNEGO

Małe i średnie przedsiębiorstwa starają się o pozyskanie dodatkowego kapitału własnego na finansowanie różnego rodzaju działalności. Cechą łączącą te przedsięwzięcia jest szansa na osiągnięcie ponadprzeciętnego zysku. Jest to czynnikiem pociągającym kapitał od zewnętrznych inwestorów przy ograniczonym ich wpływie na wykorzystanie pozostawionych do dyspozycji przedsiębiorstwa środków.

Do projektów najczęściej finansowanych przez Venture Capital należą:

• zastosowanie nowej technologii wytwarzania

• podjęcie produkcji nowych wyrobów lub świadczenia nowych usług

• przejęcie przedsiębiorstwa konkurencyjnego dla umocnienia swojej pozycji na rynku

• przejęcie przez menedżerów w przypadku nieefektywnego prowadzenia przez dotychczasowych właścicieli

• skierowanie przedsiębiorstwa na drogę rozwoju

• przygotowanie przedsiębiorstwa do wejścia na giełdę.

Fundusz Venture Capital nabywając udziały w przedsiębiorstwie będzie w umowie z nim określał, na jakie cele stawia do jego dyspozycji kapitał. Dokonując wyboru projektu mającego stanowić przedmiot inwestowania fundusz Venture Capital bierze pod uwagę ryzyko, jakie jest z nim związane oraz zyski, jakie mogą być osiągnięte. Inwestor Venture Capital nie ma żadnego zagwarantowanego z góry zysku, a Venture Capital wnoszony jest do przedsiębiorstwa jako kapitał własny nie korzystający z zabezpieczeń prawnych dotyczących jego zwrotności stosowanych w odniesieniu do wyłożonego kapitału obcego.

Dla inwestora Venture Capital pojawiają się, zatem 2 zagrożenia:

• ryzyko niepowodzenia finansowego przedsięwzięcia i utraty całego bądź części wyłożonego kapitału

• ryzyko nie osiągnięcia dochodu z w oczekiwanej wysokości bądź czasie.

Nabycie przez fundusz Venture Capital udziałów w przedsiębiorstwie oznacza, że odpowiada on wniesionym kapitałem w przypadku jego bankructwa. Ryzyko odnoszące się do dochodu związane jest z charakterem przedsięwzięcia finansowego przez fundusz Venture Capital. Fundusz wnosi kapitał własny do przedsiębiorstwa i może jedynie szacować, kiedy i w jakiej wysokości zdoła zrealizować zysk.

Ryzyko związane z realizacją tych planów można podzielić na:

• ryzyko wewnętrzne- związane z samym projektem, w którym zainwestowano Venture Capital

• ryzyko zewnętrzne- związane z czynnikami zewnętrznymi w stosunku do projektu.

RYZKO DOCHODU

RYZYKO UTRATY KAPITAŁU

Całkowite ryzyko projektu
Ryzyko wewnętrzne				Ryzyko zewnętrzne

Ryzyko techniczne

Ryzyko rynku zaopatrzeniowego

Ryzyko oceny projektu

Ryzyko rynku zbytu

Ryzyko planowania

Ryzyko norm prawnych

Ryzyko realizacji

Schemat: Ryzyko związane z inwestycją Venture Capital

Ryzyko techniczne jest związane z procesem finansowania za pośrednictwem Venture Capital i jest w porównaniu do innych przedsięwzięć stosunkowo wysokie. Wynika to z istoty Venture Capital, który przeznaczony jest na finansowanie innowacji technicznych i technologicznych. Im projekt jest bardziej zaawansowany, tym ryzyko techniczne jest mniejsze, ale aż do fazy wejścia na rynek jest duże.

Ryzyko oceny projektu związane jest z posiadanymi informacjami dotyczącymi przedsięwzięcia, które ma być finansowane oraz metodami jego oceny. Przy finansowaniu innowacji zasób informacji niezbędnych do oceny szans powodzenia przedsięwzięcia jest mniejszy niż przy normalnym projekcie inwestycyjnym.

Jeśli dawca Venture Capital nie jest w stanie prawidłowo ocenić korzyści z finansowanego projektu to ponosi on nie tylko ryzyko techniczne, ale i ryzyko błędnej oceny.

Ryzyko planowania towarzyszy sporządzaniu wszystkich planów przedsięwzięć gospodarczych. Ryzyko w odniesieniu do innowacyjnych projektów jest o tyle wyższe, że występują tutaj w dużym stopniu elementy nowatorstwa i niepowtarzalności. Ryzyko planowania jest tym wyższe im wcześniejsza jest faza rozwoju przedsiębiorstwa.

Ryzyko realizacji wynika z niepewności, czy przedsiębiorca i zespół menedżerów kierujących przedsiębiorstwem udziałowym będą w stanie urzeczywistnić cele przyjęte w planie.

Ryzyko rynku zaopatrzeniowego związane jest z możliwością pozyskania czynników produkcji niezbędnych dla jej prowadzenia. Ryzyko to jest o tyle wysokie, że nie wiadomo czy, kiedy i po jakiej cenie uda się pozyskać niezbędne surowce itp.

Ryzyko rynku zbytu związane z nieufnością klientów do nowych wyrobów oraz z zachowaniem konkurencji. Ryzyko jest tym większe im bardziej innowacyjny jest produkt i im trudniej jest przewidzieć reakcje rynku na niego.

Ryzyko norm prawnych wiąże się z dostosowaniem nowej technologii do obowiązujących norm prawnych, w zakresie bezpieczeństwa eksploatacji, ochrony...... itd.

Ryzyko planowania, oceny projektu oraz realizacji mają charakter subiektywny, gdyż są związane z człowiekiem jako jednostką sporządzającą plany, dokonującą ich oceny, odpowiedzialną za ich realizację.

Ryzyko techniczne, rynku zaopatrzenia i zbytu mają natomiast charakter obiektywny. Nie są one bezpośrednio zależne od człowieka, lecz wynikają z prawidłowości występujących w ramach procesów pozyskania czynników produkcji, procesu wytworzenia oraz procesu sprzedaży.

Wysokość ogólnego ryzyka związanego realizacją konkretnego projektu, jest pochodną wszystkich bądź niektórych rodzajów ryzyka.

Fundusz Venture Capital dokonując oceny projektów stara się zidentyfikować i oszacować ryzyko z nim związane. Występuje górna granica ryzyka, jakie jest w stanie zaakceptować inwestor oraz dolna granica dochodu, jakiego co najmniej oczekuje on od wyłożonego kapitału. Kapitałodawca jest skłonny finansować projekt przy wystąpieniu określonej kombinacji ryzyka i dochodu zawierającej się między tymi dwoma wartościami brzegowymi.

Fundusze Venture Capital podejmują różne działania prowadzące do ograniczenia ryzyka związanego z dokonanymi inwestycjami:

• przeprowadzenie dokładnej oceny projektów inwestycyjnych

• inwestowanie w przedsiębiorstwa, które przeszły już weryfikację rynkową

• dywersyfikacja udziałów i wnoszenie udziałów mniejszościowych

• wspomaganie przedsiębiorstwa w zarządzaniu

• tworzenie zabezpieczeń instytucjonalnych.

Finansowanie za pomocą Venture Capital odnosi się do grupy przedsiębiorstw wyróżniających się dwoma cechami. Pierwsza ma charakter ilościowy- są to przedsiębiorstwa małe i średnie, a druga jakościowy- są to przedsiębiorstwa innowacyjne o dużym potencjale wzrostu.

9. OSOBOWOŚĆ PRZEDSIĘBIORCY

Dla funduszu Venture Capital szczególnie ważne jest, by na czele przedsiębiorstwa udziałowego stał przedsiębiorca bądź grupa przedsiębiorców, którzy są inicjatorami i promotorami innowacyjnego projektu. Osoby kierujące przedsiębiorstwem mają do spełnienia różną rolę w poszczególnych fazach jego rozwoju.

W związku z tym, muszą się wykazać różnymi zdolnościami i umiejętnościami by sprostać zadaniom.

Faza rozwoju przedsiębiorstwa	Rola przedsiębiorcy	Cechy jakościowe przedsiębiorcy	Wymagania stawiane przedsiębiorcy	Zadania funkcjonalne
faza zasiewów	wynalazca- założyciel	innowacyjność, niezależność, wiara w siebie, skłonność do ryzyka, zdolność przewidywania	wyczucie rynku, myślenie koncepcyjne	technologia
faza startu	planista- organizator	umiejętność planowania, ocen, organizacji. negocjacji, podejmowania decyzji	zdolności analityczne, zdolności komunikacyjne	finansowanie
faza pierwsza i druga	technik rozwijający i wprowadzający produkt	zdolności kierownicze, motywujące, decyzyjne, konsekwencja w dążeniu do celu	znajomość planowania finansowego, bilansowanie controllingu, komunikacja wewnątrz przedsiębiorstwa	marketing, produkcja
faza trzecia	administrator	zdolność racjonalizacji koordynacji	komunikacja wewnątrz przedsiębiorstwa	marketing
faza czwarta dezinwestycja	reorganizator	Typ A: innowacyjny, arange agent- skłonność do ryzyka, wizjonerstwo, strategiczny planista, Typ B: arange agent	wyczucie rynku, zdolności koncepcyjne i komunikacyjne, bilansowanie, controlling, komunikacja wewnątrz przedsiębiorstwa	technologia, finansowanie

Tabela: oczekiwania wobec przedsiębiorcy

Rola przyszłego przedsiębiorcy w fazie zasiewów polega na dokończeniu badań nad wynalazkiem i jego rozwoju do prototypu.

Faza startu odnosi się do konieczności zaplanowania i organizacji przedsiębiorstw. Przedsiębiorca powinien umieć przygotować zaopatrzenie, produkcję, sprzedaż, finansowanie. Najtrudniejszym problemem innowacyjnego przedsiębiorstwa na tym etapie jest jednak pozyskanie źródeł finansowania.

Zaakceptowanie wyrobu otwiera przed przedsiębiorstwem sianie rozwoju.

W fazie 1 i 2 najważniejszym zadaniem jest zwiększenie zdolności produkcyjnych i rozbudowa kanałów zbytu, struktury organizacyjnej połączona jej dywersyfikacją.

W fazie 3 nie zachodzą żadne zasadnicze zmiany w przedsiębiorstwie. Na tym etapie wykorzystuje się w możliwie pełnym zakresie potencjał rynkowy i stara się osiągnąć możliwie dużą nadwyżkę finansową na pokrycie zobowiązań zaciąganych przy finansowaniu rozwoju przedsiębiorstwa.

Cykl rozwoju innowacyjnego przedsiębiorstwa kończy się wraz z degeneracją wyrobu bądź usługi. Przedsiębiorstwo staje się mało atrakcyjne dla zewnętrznych dawców kapitału własnego. Przedsiębiorca dla utrzymania firmy musi dokonać jej reorganizacji. Jeśli jest skłonny do podejmowania ryzyka może rozpocząć nowy proces innowacyjny. Rezygnacja z wprowadzenia nowego wyrobu oznacza zahamowanie jego rozwoju i stopniową jego degenerację.

10. CZYNNOŚCI ZARZĄDCZE WYKONYWANE PRZEZ SPÓŁKĘ INWESTUJĄCĄ VENTURE CAPITAL

Czynności zarządcze wykonywane przez spółkę inwestującą Venture Capital można przyporządkować trzem fazom:

• fazie wstępnej, obejmującej okres przed wejściem przez fundusz z udziałami do przedsiębiorstwa

• fazie zaangażowania kapitałowego

• fazie dezinwestycja

Przebieg procesu inwestowania obejmuje pięć faz:

• akwizycję kapitału

• poszukiwanie i analizę potencjalnych projektów innowacyjnych

• inwestowanie

• udział w zarządzaniu przedsiębiorstwem

• dezinwestycję

W fazie akwizycji fundusz Venture Capital gromadzi kapitał od inwestorów prywatnych i instytucjonalnych.

W drugiej fazie spółki zarządzające Venture Capital albo pasywnie oczekują na przedsiębiorców poszukujących kapitału własnego albo też aktywnie prezentują rynek i biorą udział w zakładaniu przedsiębiorstw.

Inwestowanie kapitału przebiega równolegle do fazy poprzedniej. Spółka zarządzająca określa wysokość i rodzaj wnoszonych udziałów i przeprowadza negocjacje odnośnie ich charakteru zakończone podpisaniem umowy.

Po zaangażowaniu kapitału spółka zarządzająca funduszu rozpoczyna na jego rzecz działalność doradczą.

Ostatni etap związany jest z przygotowaniem i przeprowadzeniem dezinwestycji. Przedsiębiorstwa udziałowe są przekształcane w spółki akcyjne i udziały zostają sprzedane na giełdzie lub innemu inwestorowi, który chce przejąć innowacyjne przedsiębiorstwo, aby korzystać z jego technologii.

Zakończenie sprzedaży udziałów i przekazanie osiągniętych zysków inwestorom Venture Capital oznacza likwidację funduszu.

11. ANALIZA PROJEKTÓW

Fundusz Venture Capital podejmuje decyzje o wniesieniu kapitału do przedsiębiorstwa po dokonaniu dokładnej analizy jego sytuacji. Ogólna analiza projektów służy funduszowi Venture Capital do szybkiej selekcji dużej ilości wniosków o finansowanie. Nie dostarcza mu jednak dokładnych i w pełni obiektywnych informacji na temat potencjalnego obiektu inwestycyjnego, na podstawie, których mógłby on podjąć decyzję o wniesieniu kapitału w warunkach akceptowanego przez nią ryzyka. W ramach szczegółowej analizy przedsiębiorstwa duże znaczenie przywiązuje się do oceny osoby przedsiębiorcy i jakości menedżerów, którzy mają nim zarządzać.

Efektem szczegółowej analizy projektu inwestycyjnego jest określenie oczekiwanej wartości rynkowej potencjalnego przedsiębiorstwa udziałowego. Fundusz porównuje tę wartość z wartością przewidywanego do zainwestowania kapitału przemnożoną przez stopę zysku, jaką fundusz chciałby osiągnąć od niego w trakcie utrzymywania udziału w przedsiębiorstwie. Obliczenia te mogą być prowadzone przy różnych wariantach rozwoju sytuacji rynkowej.

12. NEGOCJACJE I WNIESIENIE KAPITAŁU DO PRZEDSIĘBIORSTWA.

12.1. PROCES NEGOCJACJI

Przedsiębiorstwa starające się o pozyskanie kapitału własnego od inwestorów zewnętrznych często znajdują się w gorszej pozycji przetargowej od swoich potencjalnych kapitałodawców, gdyż występują one z ofertą przyjęcia Venture Capital w sytuacji, gry pojawia się u nich silne zapotrzebowanie na finansowanie działalności a ich menadżerowie nie mają z reguły takiego doświadczenia w prowadzeniu negocjacji jak przedstawiciele kapitałodawcy. Natomiast fundusze Venture Capital występują w charakterze pośrednika dokonując operacji przeniesienia kapitału na „zamkniętym rynku”, gdzie brak obiektywnej wyceny przedsiębiorstwa, a ono samo nie zna warunków oferowanych przez fundusz innym kapitałobiorcom.

Fundusz Venture Capital negocjując warunki wniesienia udziału do przedsiębiorstwa stara się uzyskać maksymalne zabezpieczenie przed ponadprzeciętnym ryzykiem i umożliwienie mu łatwe wycofanie kapitału. Osiąga te cele poprzez:

• zapewnienie sobie istotnego wpływu na działalność przedsiębiorstwa

• wprowadzenie do organów kierowniczych przedsiębiorstwa przedstawicieli funduszu

• zastrzeżenie sobie prawa sprzeciwu w przypadku decyzji naruszających jego interesy

• zagwarantowanie prawa do zwiększenia liczby swych przedstawicieli w organach przedsiębiorstw w przypadku zajścia niekorzystnych dla funduszu okoliczności

• zapewnione prawo pierwszeństwa w odniesieniu do dalszych etapów finansowania przedsiębiorstwa

• uregulowanie sposobu dokonania dezinwestycji.

W trakcie negocjacji określa się rodzaj udziałów, prawa i obowiązki obydwu stron oraz wysokość udziałów i przewidywany okres ich utrzymania.

12.2. FORM PRAWNE UDZIAŁÓW

We współczesnych gospodarkach państwo ustala rodzaje papierów wartościowych emitowanych przez przedsiębiorstwa dla pozyskania kapitału i określa warunki, jakim powinny one odpowiadać, przez co wzrasta bezpieczeństwo obrotu papierami, oraz chronione są interesy uczestników rynku.

Wybór rodzaju papierów wartościowych, ucieleśniających wniesione przez fundusz do przedsiębiorstwa udziały zależy od wielu czynników. Najważniejsze z nich to:

1. prawne (posiadacz papierów wartościowych powinien mieć zapewnioną możliwość wywierania bezpośredniego wpływu na bieżącą działalność przedsiębiorstwa, ograniczoną odpowiedzialność- do wysokości wniesionych udziałów oraz uprzywilejowania w przypadku likwidacji przedsiębiorstwa)

2. finansowe (finansowanie szybkiego rozwoju przy możliwie niskich kosztach bieżących)

3. podatkowe (opodatkowanie poszczególnych instrumentów finansuje decyzje o ostatecznym zysku od zainwestowanych środków jak i możliwościach samofinansowania przedsiębiorstwa)

W praktyce przy finansowaniu za pomocą Venture Capital są stosowane:

1. akcje (zwykłe i uprzywilejowane)

2. obligacje ( z prawem zamiany na akcje lub z prawem zakupu akcji)

3. papiery wartościowe o charakterze pośredni pomiędzy obligacją a akcją (np. zawierające prawo do wypłaty stałego oprocentowania z możliwością zamiany w zależności od wysokości zysku przedsiębiorstwa)

4. udziały w sp. z o.o.

5. udziały komandytowe

6. udziały ciche.

Powyższe formy mogą być kombinowane z dodatkowymi sposobami dostarczania kapitału do przedsiębiorstwa (np. udziałowiec w sp. z o.o. może udzielić jej pożyczki).

12.3. DYWERSYFIKACJA UDZIAŁÓW

Dokonując wyboru przedsiębiorstw, w których mają być wniesione, udziały, fundusze Venture Capital mogą stosować różne strategie opierające się na dywersyfikacji lub specjalizacji. Brak jest ogólnie obowiązujących sposobów postępowania funduszy Venture Capital przy kapitałowaniu struktury nabywanych przez nie udziałów. Przez podział zgromadzonego kapitału na różne projekty inwestycyjne starają się osiągnąć optymalną kombinację udziałów zapewniającą z jednej strony wysokie zyski, z drugiej możliwe do zaakceptowania ryzyko.

Ograniczenie ponadprzeciętnego ryzyka możliwe jest jedynie przez nabycie udziałów w dostatecznie dużej liczbie przedsiębiorstw, korzystniej jest inwestować w większą liczbę małych udziałów, niż mniejszą liczbę dużych praktyce liczba udziałów i ich wielkość jest wielkością empiryczną.

Kształtowanie portfela inwestycyjnego polega na ustaleniu ilości i wysokości udziałów, ale także rodzaju przedsiębiorstw. Inwestycje Venture Capital nastawione są głównie na przedsiębiorstwa znajdujące się we względnie wczesnych fazach rozwoju.

W przypadku małych funduszy Venture Capital dywersyfikacji dokonuje się z reguły w obrębie danej branży lub niewielkiej liczby branż, duże fundusze mogą natomiast dokonywać dywersyfikacji udziałów w ujęciu branżowym i regionalnym.

Portfele udziałów konstruowane przez fundusze Venture Capital, obejmują przedsiębiorstwa znajdujące się w różnych fazach rozwoju przedsiębiorstwa z różnych branż i regionów. Kształtowanie optymalnego portfela udziałów kapitałowych powinno pozwolić na odpowiednie wyważanie ryzyka straty i szans osiągnięcia sukcesu.

12.4. WIELKOŚĆ UDZIAŁÓW KAPITAŁOWYCH I SZANSE OSIĄGNIĘCIA DOCHODU

Fundusz Venture Capital po dokonaniu oceny szans powodzenia projektu i podęciu decyzji o jego finansowaniu, musi określić skale swego zaangażowani kapitałowego. Wysokość poszczególnych udziałów jest wynikiem oddziaływania szeregu czynników i nie można jednoznacznie określić optymalnej wielkości inwestycji. Te czynniki to: stadium rozwoju przedsiębiorstwa udziałowego, długość okresu istnienia funduszu, wielkość kapitału, który zgromadził, rodzaj właścicieli.

W praktyce fundusze wyznaczają górną i dolną granice udziałów, które są skłonne wnieść do przedsiębiorstwa.

Wysokość udziałów wnoszonych do przedsiębiorstw powinna być dostosowana do fazy ich rozwoju, wielkości obrotów, pozycji rynkowej.

Inwestowanie Venture Capital to proces długofazowy. Większe stopy zwrotu z zaangażowania kapitału pojawiają się dopiero od 7 lub 8 roku.

Ryzyko związane z inwestycjami Venture Capital i towarzyszące mu szanse sukcesu jest zróżnicowane w zależności od stopnia rozwoju rynku, branż inwestycyjnych, fazy rozwoju przedsiębiorstwa, wielkość udziału przedsiębiorstwa w rynku i możliwość jego powiększenia.

12.5. OKRES UTRZYMYWANIA UDZIAŁÓW I REFINANSOWANIE

Venture Capital ma dopomóc w realizacji określonego projektu i po osiągnięciu tego celu jest wycofywany, jednak niewielka część projektów tak finansowanych kończy się sukcesem i dlatego w umowie z przedsiębiorstwem udziałowym może być zastrzeżona możliwość wcześniejszego wycofania udziałów.

W ramach finansowania Venture Capital występuje też refinansowanie (udostępnienie kolejnych kwot kapitału), które może być zaplanowane z góry lub dokonywane w sytuacji, gdy pierwotne szacunki są do zapotrzebowania na kapitał własny przedsiębiorstwa udziałowego są zbyt niskie. Występuje też refinansowanie pozytywne (np. powstały nowe możliwości rozwoju produktu lub powiększenia produkcji w wyniku wejścia na rynki zagraniczne.

Stopniowe wnoszenie kapit. udział. Do przedsiębiorstwa jest stosowane w szczególności przez małe fundusze Venture Capital, które inwestują w projekty znajdujące się we wczesnych fazach rozwoju.

Duży udział inwestycji pierwotnych jest traktowany jako cecha rozwijających się rynków, Venture Capital, a zwiększenie udziału inwestycji następczych, jako oznaka dojrzałości i konsolidacji rynku.

13. ZARZĄDZANIE PRZEDSIĘBIORSTWEM UDZIAŁOWYM

13.1. FUNKCJE KONTROLNE FUNDUSZU VENTURE CAPITAL

Faza opieki ze strony funduszu na przedsiębiorstwem udziałowym trwa przeciętnie 5-10 lat, uzależniona jest od tego, w jakiej fazie rozwoju przedsiębiorstwa został wniesiony Venture Capital i jak rozwija się przedsiębiorstwo.

Fundusz Venture Capital wykonuje w trakcie swojego zaangażowania kapitałowego w przedsiębiorstwie udziałowym trzy powiązane ze sobą funkcje:

1. sprawozdania kontroli nad bieżącą działalnością przedsiębiorstwa udziałowego

2. współdecydowania w zakresie strategicznych problemów przedsiębiorstwa

3. prowadzenia doradztwa w odniesieniu do newralgicznych problemów rozwoju przedsiębiorstwa.

Fundusz Venture Capital, inwestując w warunkach wysokiego ryzyka, musi w sposób ciągły otrzymywać i analizować informacje na temat rozwoju przedsiębiorstwa udziałowego. Dzięki temu zabezpiecza swoje interesy i może zmniejszyć swoje straty w przypadku niepowodzenia przedsięwzięci przez odpowiednio wczesne podjęcie decyzji o wycofaniu zaangażowanego kapitału. Z tego względu fundusze Venture Capital zastrzegają sobie z reguły prawo do uzyskiwania informacji o przedsiębiorstwie w każdym czasie i w odpowiednio szerokim zakresie. Żądane informacje opracowywane są przez przedsiębiorstwo i dostarczane w ustalonych terminach funduszowi Venture Capital, jak również on sam ma prawo wglądu do ksiąg handlowych i innych dokumentów przedsiębiorstwa.

Oprócz informacji dotyczących danego przedsiębiorstwa udziałowego fundusz Venture Capital będzie dla zapewnienia bardziej wiarygodnej oceny jego sytuacji analizował rozwój nowych technologii, rozwój sytuacji rynkowej oraz rozwój branży, w której działa przedsiębiorstwo.

13.2 UPRAWNIENIA WŁADCZE FUNDUSZU VENTURE CAPITAL

Fundusz Venture Capital, nabywając udziały w przedsiębiorstwie, uzyskuje prawo do współdecydowania o jego majątku i działalności. Podstawowe uprawnienia funduszu to:

• zatwierdzanie planów działalności przedsiębiorstwa oraz ich ewentualnych zmian wprowadzanych w trakcie realizacji

• zawieranie, zamiana i wypowiadanie umów zawieranych przez przedsiębiorstwo

• zawieranie, zamiana i rozwiązywanie umów o zatrudnieniu menedżerów

• sprzedaż części lub całości przedsiębiorstwa

• otwieranie i zamykanie oddziałów i filii

• tworzenie joint- venture, dokonywanie fuzji z innymi bądź obciążanie nieruchomości należących do przedsiębiorstwa

• udzielanie pożyczek, gwarancji, poręczeń oraz zaciąganie zobowiązań wekslowych i kredytowych

• zatwierdzanie sprawozdania rocznego

Udział funduszu Venture Capital w zarządzaniu przedsiębiorstwem może być realizowany w różnych formach organizacyjnych (najczęściej jt. uczestniczenie w pracach rady nadzorczej).

13.3. DZAIAŁNOŚĆ DORADCZA FUNDUSZU VENTURE CAPITAL

Działalność uruchamiana jest już na etapie negocjacji z właścicielami przedsiębiorstwa starającego się o pozyskanie finansowania. Zaangażowanie menedżerów w kształtowanie procesów realnych rozpoczyna się dopiero po objęciu udziałów przez fundusz Venture Capital.

Fundusz Venture Capital wspiera przedsiębiorstwo udziałowe poprzez pomoc w rekrutacji personelu, przygotowywanie systemu zarządzania nim, pośredniczenie w nawiązywaniu kontaktów rynkowych, szeroki zakres doradztwa i dostarczane w ustalonych terminach.

Zakres i formy wsparcia przedsiębiorstwa udziałowego przez fundusz Venture Capital w sferze doradztwa zależą od kilku czynników:

• determinuje je polityka przyjęta przez fundusz i jego możliwości w tym zakresie

• udział w zarządzaniu przedsiębiorstwami będzie zależał od potrzeb zgłaszanych prze nie

• zaangażowanie dawcy kapitału udziałowego może wynikać ze stopnia realizacji celu przedsiębiorstwa

Zapotrzebowanie na bardziej rozwinięte doradztwo i to w wielu dziedzinach występuje przede wszystkim w przedsiębiorstwach nowo utworzonych.

Rozbudowany udział funduszu Venture Capital w zarządzaniu przedsiębiorstwami udziałowymi stwarza z jednej strony możliwość lepszej kontroli nad nimi, a z drugiej stanowi znaczne obciążenie kosztami zatrudnienia kompetentnych menedżerów oraz ogranicza korzyści z występowania własnej inicjatywy i odpowiedzialności przedsiębiorstw udziałowych.

14. DEZINWESTYCJA

14.1. SPOSOBY ZAKOŃCZENIA INWESTYCJI VENTURE CAPITAL

Dezinwestycja to naturalny element składowy procesu finansowania za pomocą Venture Capital.

Fundusze Venture Capital finansują szybko rozwijające się przedsiębiorstwa, z zasady nie interesując się firmami o normalizujących się stopach zwrotu. Ograniczone czasowo zaangażowanie w przedsiębiorstwie powoduje, że musi nastąpić faza wycofania udziałów. Fundusze Venture Capital starają się wyzwolić od starszych udziałów i szukają najlepszej możliwości ich sprzedaży.

Z natury inwestycji Venture Capital wynika, że jest ona dokonywana na kilka do kilkunastu lat i nie przynosi w tym okresie bieżących zysków. Zyski realizowane są przez sprzedaż udziałów nabytych w przedsiębiorstwie najczęściej po osiągnięciu przez nie sukcesu rynkowego powodującego wzrost jego wartości. Oznacza to jednocześnie umocnienie się przedsiębiorstwa na rynku do tego stopnia, że znaj się nabywcy skłonni do zainwestowania w nie w warunkach przeciętnego ryzyka.

Podstawowe sposoby zakończenia zaangażowania kapitałowego funduszu Venture Capital w przedsiębiorstwie:

1. sprzedaż udziałów pozostałym właścicielom przedsiębiorstwa korzystającego z Venture Capital (buy sales)

2. sprzedaż udziałów innemu przedsiębiorstwu (trade sales)

3. sprzedaż udziałów funduszowi Venture Capital lub pośrednikowi finansowemu (secondary purchase)

4. wprowadzenie przedsiębiorstwa na giełdę i sprzedaż akcji na wtórnym rynku (going public).

Wykorzystanie którejś z tych możliwości zależy przede wszystkim od wyników jakie osiąga przedsiębiorstwo udziałowe.

Klasycznym sposobem przeprowadzenia dezinwestycji przedsiębiorstwa finansowego przez Venture Capital jest wprowadzenie go na giełdę i sprzedaż akcji za jej pośrednictwem. Przeprowadzenie takiej akcji przez przedsiębiorstwo udziałowe wymaga pomocy ze strony funduszu Venture Capital.

Zalety tego sposobu dezinwestycji:

• wprowadzenie akcji przedsiębiorstwa do publicznego obrotu przyczynia się do rozproszenia własności wśród szerokich kręgów społeczeństwa

• akcyjna forma własności umożliwia w przypadku osiągania dobrych wyników finansowych przez firmę dostęp do praktycznie nieograniczonych zasobów rynku kapitałowego

• akcyjna forma własności zapewnia szeroką efektywność

• przedsiębiorstwo notowane na giełdzie wzbudza większe zaufanie u swoich partnerów handlowych i przyciąga lepszych menedżerów

• wprowadzenie przedsiębiorstwa na giełdę umożliwia obiektywną wycenę jego wartości

• dawca Venture Capital dzięki wprowadzeniu przedsiębiorstwa na giełdę, osiągnie wyższą cenę posiadanych udziałów niż przy oferowaniu ich przedsiębiorcy lub innej firmie.

Wady wprowadzania przedsiębiorstwa na giełdę:

• dodatkowe koszty związane z funkcjonowaniem statutowych organów, konieczność przeprowadzania audytu i publikowania sprawozdań

• akcjonariusze, którzy nabyli akcje na giełdzie, nie są z firmą związani, są nastawnie na szybki kurs akcji lub wypłatę dywidendy. Zmusza to przedsiębiorstwo do prowadzenia polityki o charakterze krótkookresowym z zaniedbaniem rozwoju długookresowego.

Porównując korzyści, jakie może osiągnąć dobrze rozwijająca się firma z wejścia na giełdę z kosztami z tym związanymi okazuje się, że przeważają te pierwsze. Z tego względu dawca Venture Capital powinien zawsze dążyć do wprowadzenia przedsiębiorstwa, któremu dostarczył kapitału na giełdę i zrealizowania zysków z inwestycji przez sprzedaż akcji w dogodnym dla siebie momencie.

Do obrotu akcjami małych i średnich przedsiębiorstw nie nadaje się ten segment rynku wtórnego, na którym notowane są duże przedsiębiorstwa. Powodem tego są:

• wysokie wymogi stawiane przedsiębiorstwom ubiegającym się o wejście na giełdę

• długie procedury dopuszczania firmy do obrotu giełdowego

• wysokie koszty związane z ubieganiem się o dopuszczenie na giełdę

• duże wymagania odnośnie informowania inwestorów o sytuacji finansowej firmy w trakcie obecności na giełdzie

Małe i średnie przedsiębiorstwa reprezentują niższy poziom dojrzałości giełdowej i nie są w stanie sprostać tym wymogom, dlatego dla realizacji publicznego obrotu udziałów tych przedsiębiorstw tworzone są specjalne segmenty rynku giełdowego, na których obowiązują łagodniejsze warunki dopuszczania i niższe koszty emisji.

---