Kulturoznawstwo - wykład 2
Temat: Powstanie cywilizacji, miejsca cywilizacji.
Pierwszy etap to etap, kiedy człowiek po raz pierwszy zaczyna funkcjonować w pełnym wymiarze. Jego człowieczeństwo bierze górę.
Rewolucja neolityczna jest czymś, gdzie człowiek odrywając się od środowiska naturalnego działa sam, sam kształtuje w pełni swoje życie. Rewolucja neolityczna to czas samodzielnego kształtowania życia człowieka. Przyjmowane nowe postulaty działają na kształtowanie się człowieczeństwa. W rewolucji neolitycznej pojawia się osiadły tryb życia. Rewolucję neolityczną rozpoczynają zmiany klimatyczne - zlodowacenie i ocieplenie. Mamy do czynienia z procesem środowiskowym, który kształtuje się pod wpływem środowiska. Człowiek wykorzystuje pewne warunki środowiskowe. Rewolucja neolityczna rozpoczyna życie człowieka nie tylko w kierunku samego człowieka, ale również środowiska. Środowisko, ocieplenie klimatu pozwala na działanie człowieka w oderwaniu od środowiska, człowiek nie jest już od niego zależny i środowisko nie może już go zaskoczyć.
Rewolucja neolityczna rozpoczyna się, rozwija i kończy w różnym czasie w różnych miejscach na kuli ziemskiej. Do dziś są ludy koczownicze - Beduini, Mongołowie.
Zerwanie z wędrownym życiem za zwierzyną na przyjęcie trybu osiadłego. Jednak nie wszyscy przejęli te osiadły tryb życia. Od 12 000 lat do 8 000 lat rewolucja neolityczna jest różnoraka w różnych miejscach na Ziemi. W Chinach od 4 500 lat p.n.e. rozpoczyna się rewolucja neolityczna. Rewolucja neolityczna dokonuje się pod wpływem zmian klimatycznych i gospodarczych, zamienia wędrowny tryb życia na osiadły. Rewolucja neolityczna jest okresem trwającym kilka tysięcy lat.
Cywilizacja jest patrzeniem na określony wymiar społeczeństwa w danym okresie historycznym, patrzeniem pod kątem różnych zmian zachodzących w społeczeństwie. Jest kolejnym etapem zbliżającym nas do poznania prawdy. Rola cywilizacji jako formuła jest niezwykle ważna, aby człowiek z tej formuły zaczął działać na terenie większej grupy.
Formułę społeczeństwa należy wytworzyć, nie jest ona nam dana od razu. Formuła cywilizacji przybliża nas do pytania o współczesną cywilizację, współczesne społeczeństwo. Jako formuła podporządkowania środowiska jest ciągle interesująca. W gruncie rzeczy mówimy o człowieczeństwie, społeczeństwie, które nie jest jednowymiarowe.
Do końca nie wiemy jak społeczeństwa historyczne były zorganizowane. L. Morgan mówi, że przed formułą społeczeństw mamy do czynienia z różnymi społeczeństwami, grupami - formuła wspólnoty pierwotnej. Posługujemy się czymś pośrednim między grupą łowiecką a osiadłym trybem życia, nową cywilizacją. Elementem, który wypełniał cywilizację było myślenie o prywatności.
Formuła wychowania przez wspólnotę. Dzieci były wychowywane przez wszystkich. Element prywatności był niezwykle ważny. Zachowanie w postaci posiadania czegoś na własność nie rodzi się razem z człowiekiem, ale wyrasta razem z formułą uczłowieczenia, np. seksualność.
Formuła prywatności pojawia się, gdy istnieje nadwyżka czegoś, np. zdobyczy. Gdy osiadamy, mamy świadomość posiadania czegoś na własność. Formuła gromadzenia ma charakter materialny, ale również przywódczy. Przywiązanie do dzieci również było bardzo ważne. W trybie osiadłym dziecko ma większą siłę na przeżycie.
Z osiadłym trybem życia tworzy się formuła intymności, formuła posiadania w sensie materialnym, która daje możliwość nadwyżki pożywienia. Są rolnicy w danej grupie, którym się dobrze dzieje i rolnicy, którzy popełnili jakiś błąd i stracili pożywienie. Formuła własności mówi o tym, że człowiek do czegoś się przywiązuje, np. do dziecka, zwierzęcia itd.
Z ta formułą pojawia się formuła większej agresywności. Wraz z socjalizacją, uczłowieczeniem się, życiem w społecznościach, nie musimy biegać i walczyć ze zwierzyną, tworzymy żywność bez przemocy, ale wtedy tracimy zdolność do przemocy. Wraz z rozwojem cywilizacyjnym tracimy zdolność do przemocy. Rozwój człowieka powoduje, że agresja militarna człowieka opada, bo co do własności prywatnej człowiek będzie jej bronić (np. nadwyżki żywności), bo to jest własność prywatna, wytworzona własnymi rękami. Z jednej strony jesteśmy w stanie walczyć, ale agresja jest ukierunkowana na posiadanie.
Pojawia się także kategoria specjalizacji. Jest to formuła zdolności, do np. wyrabiania garnków, polowania czy obrony prywatnej własności.
Formuła społeczeństwa jest formułą jest formułą różniących się ludzi. W niej pojawia się formuła specjalizacji. W działalności człowieka następuje element wymiany własności, a co za tym idzie - dbałości o własności, aby móc je wymieniać na potrzebne rzeczy. Wykształca się formuła np. rzeźników, rolników. Umiejętność zabijania posiada tylko rzeźnik, inni mniej a niektórzy w ogóle. Są rzeczy, które wszyscy potrafią, ale są też takie które potrafią tylko nieliczne osoby.
Rola miasta, pozycja miasta mieści się w kategorii osady. Ta osada jest w dużym stopniu wiejska, pod względem życia blisko ziemi, ale pod względem specjalizacji różni się od życia wiejskiego. Rozwój handlu mówi o miejskim charakterze osad, także organizacji społecznej i terytorium, budowle sakralne.
Mamy do czynienia z wielością cywilizacji ze względu na różnorakość rozwijania się rewolucji neolitycznej w różnych miejscach na ziemi.
Przywódca był potrzebny w grupach łowieckich (siła, męskość) oraz w grupach osiadłych (mądry, inteligentny). Na pewno istniały te elementy przywództwa.
Zorganizowane życie miejskie charakteryzuje się wzrostem urbanizacji, wzrostem demograficznym. Jedni ludzie już przyjmują osiadły tryb życia, a drudzy nadal wędrują. Te grupy wędrowne mogły spotkać grupy osiadłe i tak rozrastały się osady wiejskie w miejskie. Proces urbanizacji był procesem rozwijania tego, co było lepsze poprzez obserwację środowiska naturalnego.
Patrząc na formułę państw - miast możemy zauważyć terytorium środowiska, które było planem miast i musiało spełniać odpowiednie warunki. Przyjęto miejskie tryb życia. Miasto było jedną wielką wsią, życia nadal było agrarne. Rozwój tych miejsc był rozwojem wielopokoleniowym. Przyjęcie formuły, ze w tym miejscu się rozwijamy, było przyjęciem osiadłego trybu życia, nastąpił wzrost demograficzny. Poszukiwanie nowych miejsc powoduje rozrastanie się „starego” obszaru. Ta formuła miejskości jest nadal formułą korzystania z dobrodziejstw natury. W Mezopotamii domy były budowane z mułu i trzciny. Człowiek musiał znaleźć miejsce, gdzie znalazł środki materialne do budowy budynków mieszkalnych czy sakralnych. Budowa sakralna, sanktuarium osiąga swoją religijność przez to, że jest wysoka. Nadawano różność innym budynkom niż powszechne, aby je wyróżnić.
W pierwszych osadach rolniczych grzebano zmarłych tam, gdzie się żyło. Były pochówki w domostwach. Później pojawiły się inne formuły grzebania zmarłych, aż do sanktuarium.
Istotą cywilizacji było także pismo, czyli utrwalanie języka mówionego. Umiejętność pisania nie była dana wszystkim. Ta formuła była poza zdolnościami niektórych ludzi. Dla kogoś było to normalne, a inni nawet o tym nie myśleli. Była to specjalizacja charakterystyczna tylko dla wybranych osób. Umiejętność pisania nie jest umiejętnością powszechną. Pismo klinowe to najstarsza formuła pisma, pismo tabliczkowe to najbardziej charakterystyczna forma pisma dla tamtejszych ludzi. Wytworzył się „symbol”. Pismo jest symbolem władzy. System przywództwa był przez to rozwijany. W posiadaniu pisania i
odczytywania jest symbol władzy, dlatego właśnie nie było ono rozpowszechniane. Ludzie wymyślali symbole, które tylko sami potrafili odczytać. Pismo było zastrzeżone, np. dla kapłanów. Zdolność pisania utrzymuje różnorodność społeczną.
Formuła terytorium - ludzie zderzają się z pewnym terytorium. Porządek, ustrój, życie na terytorium. Metody, działania na danym terytorium nie były dane ludziom powszechnym. Należy przyjąć formuły, aby utrzymać porządek na terytorium. Przyjęcie pewnych formuł pozwala na postawienie życia tych ludzi nad życiem ich przodków, pozwoliło to wspinać się po drabinie rozwoju społecznego.
Zdolność organizacji pewnego mechanizmu, np. armii, była niezwykle ważna. Ta formuła jest zdolnością wczesnych cywilizacji, które miały formułę prawie, że wojskowa. Wódz był przywódcą armii i na odwrót. Organizacja armii przekładała się na organizację społeczeństwa.
Niezwykle ważna była stała ludność. Terytorium miasta - państwa musiało być atrakcyjne dla ludzi, aby tam zostali i mieszkali. Istniała dyscyplina społeczna - struktury karne.
Metoda nawadniania - sama formuła nawadniania wymagała organizacji i pewnego rodzaju reżimu. Praca i funkcyjność zaczęła ludzi łączyć.
Element przywództwa staje się władzą. Wyrósł system przywództwa. Z czasem to przywództwo jest oparte nie tylko na jednym człowieku, ale innych członkach, którzy odgrywali inną rolę. Władca mówił co należy robić. Władza musiała być suwerenna.
Formuła granic - oddzielenie się od innych osad. Zdolność człowieka do budowania granic murami. Miasto nieogrodzone murem było miastem bezbronnym. Odgradzanie było formą dbałości o własność oraz formą pilnowania swojego dobra. Było to odgraniczanie się od obcych, nawet ich nie poznając. Była to zdolność o własne terytorium. Zdolność otwierania się i zmykania - różność relacji międzyludzkich. Otwartość na innych - mówienie, że te miasta żyjące obok siebie musiały wchodzić w relacje (walki lub sojusze). Czasem trzeba było szukać sojusznika. Wielość kontaktów mieszczących się w kategorii wczesnych społeczeństw, osiadłych pierwszych cywilizacji, które budowały wspólnoty ludzkie.