Przykłady pytań na egzamin z „Wspomaganie rozwoju mowy i gotowości do nauki czytania i pisania”
Definicja gotowości:
„Gotowość do czytania i pisania to taki stan w rozwoju dziecka, który jest rezultatem dojrzewania oraz dotychczasowego treningu wychowawczego przede wszystkim na terenie rodziny, który czyni go wrażliwym na znaki, ich istotę i znaczenie w procesie komunikowania się ludzi, a jednocześnie gotowym do odnoszenia korzyści ze wskazówek otoczenia dotyczących opanowania umiejętności czytania i pisania"(A.Brzezińska, 1987,s.43).
KOMPONENTY GOTOWOŚCI DO NAUKI CZTANIA I PISANIA (LITERATURA:
Krasowicz - Kupis G. (2004) Rozwój świadomości językowej dziecka. Lublin: Wydawnictwo UMCS
Swoiste
Rozwój mowy i języka -
Umiejętności fonologiczne odnoszą się do posługiwania się fonemami, sylabami i cząstkami śródcząstkowymi. Obejmują one słuch fonematyczny, analizę i syntezę sylab oraz głosek, rozpoznawanie rymów, a także dostrzeganie podobieństw między słowami.
Umiejętności morfologiczno - składniowe odnoszą się do umiejętności gramatycznych, czyli budowy i odmiany wyrazów oraz budowy i stosowania zdań.
Umiejętności semantyczne dotyczą trafności komunikacyjnej, czyli doboru słownictwa, adekwatnego użycia słów, umiejętności konstruowania wypowiedzi oraz rozumienia.
Świadomość językowa oznacza uświadomienie sobie przez dziecko istnienia symboli językowych i reguł języka, a przejawia się świadomym użyciem środków językowych, kontrolowaniem poprawności i intencjonalnym manipulowaniem językiem. Ujawnia się ona dość wcześnie, w grach i zabawach językowych dziecka.
Świadomość pisma oznacza zrozumienie funkcji pisma i odnosi się do jego zastosowań. Jej składnikami są: wiedza o funkcji pisma (przekazywanie informacji), wiedza o zasadach pisma (kierunek, segmentacja tekstu), wiedza dotycząca własnej kompetencji w tym zakresie (zrozumienie czy dziecko umie czytać i pisać» albo- co potrzebuje, by się tego nauczyć), znajomość terminologii i pojęć metajęzykowych (np. litera, głoska, kropka).
Nieswoiste
Nastawienie i motywacja - Kontakt z pismem, jako źródłem ciekawych informacji, w połączeniu z osobistym kontaktem z bliską osobą jest dla dziecka przyjemny i staje się źródłem pozytywnego nastawienia emocjonalnego do czytania o trwałym charakterze.
Rozwój intelektualny - Odwracalność umożliwia manipulowanie językiem i pismem, pozwala na analizę i syntezę ( d-o-m = dom = d-o-m), klasyfikowanie i uogólnianie.
Podaj przykłady ćwiczeń na rozwój mowy
dzieci w wieku 3-4l
Przykłady ćwiczeń języka :
1. Wysuwanie języka do paluszka .
2. Kierowanie języka w kąciki ust : w prawo i w lewo - przy szeroko otwartych ustach .
3. Unoszenie języka na górną wargę - język wąski i szeroki (usta szeroko otwarte).
4. Unoszenie języka za górne zęby i cofanie go do podniebienia miękkiego .
5. Dotykanie czubkiem języka wszystkich górnych i dolnych zębów .
6. Oblizywanie warg językiem ruchem okrężnym - usta szeroko otwarte .
7. Oblizywanie zębów ruchem okrężnym - usta szeroko otwarte .
8. Mlaskanie czubkiem języka .
Zaleca się prowadzić ćwiczenia języka tak długo , dopóki ćwiczący nie będzie umiał
położyć języka ściśle tam , gdzie chce , z dostateczną szybkością i dokładnością .
Przykłady ćwiczeń warg :
1. Szerokie otwieranie i zamykanie ust .
2. Wysuwanie warg do przodu - jak przy samogłosce U .
3. Rozszerzanie warg - jak przy samogłosce E .
4. Wysuwanie i rozszerzanie warg - ruchy naprzemienne .
5. Złączenie warg ( płasko ) i rozciąganie warg poprzez cofanie kącików ust - jak przy samogłosce I
6. Zamknąć usta i przesuwać je w lewo i w prawo
7. Układanie dolnej wargi na górną i górnej na dolną .
8. Zasłanianie dolną wargą dolnych zębów a górną górnych zębów .
9. Dmuchanie przez złączone wargi , lekko wysunięte do przodu .
10. Wprawianie ust w drgania - parskanie .
11. Wymawianie samogłosek : A E U I O Y .
Dojrzałość szkolna
osiągniecie przez dziecko takiego poziomu rozwoju fizycznego, społecznego i psychicznego, które czyni je wrażliwym i podatnym na systematyczne nauczanie i wychowywanie w klasie pierwszej szkoły podstawowej. Inaczej jest to jakby moment równowagi między wymaganiami szkoły a możliwościami rozwojowymi dziecka. Na dojrzałość szkolną dziecka składają się nie tylko konkretne umiejętności, jak np. pierwsze próby czytania, pisania, mycie zębów czy owoców przed jedzeniem. Świadczą o niej także: umiejętność koncentracji, skupiania uwagi, rozmawiania, odpowiadania na pytania, reagowania na nakazy i zakazy. Dziecko dojrzałe do szkoły powinno rozumieć obowiązujące je normy oraz za co jest nagradzane i karane.
Analizatory
Analizatory są neurofizjologiczną podstawa odbioru i przetwarzania bodźców w spostrzeżenia. Każdy analizator zbudowany jest z:
-receptora odbierającego bodźce (np. czopki i pręciki w siatkówce oka) i przetwarzającego je na impulsy bioelektryczne;
-drogi dośrodkowej, czyli włókien nerwowych, które te impulsy przewodzą do kory mózgowej;
-ośrodka w korze mózgowej, który stanowi reprezentacje analizatora. Dotarcie do tych ośrodków powoduje powstanie wrażeń i spostrzeżeń, a więc umożliwia percepcję otaczającego nas świata.
Trzy analizatory biorą udział w czytaniu i pisaniu: wzrokowy (odbiór bodźców wzrokowych, jakimi są na przykład teksty, wyrazy i tworzące je litery), słuchowy (odbiór dźwięków mowy) i skórnokinestetyczny (doznania dotykowo-kinestetyczne z poruszających się narządów mowy podczas mówienia oraz od poruszającej się ręki trzymającej pióro podczas pisania). Zazwyczaj mówimy jednak o analizatorze kinestetycznoruchowym, ze względu na powiązania czynności odbioru doznań dotykowo-kin estetycznych i wykonywania czynności motorycznych (ruchów gałek ocznych podczas czytania, ręki podczas pisania i narządów mowy podczas czytania głośnego, analizowania głosek w słowach). Każdy z analizatorów musi dobrze funkcjonować samodzielnie, jak również dobrze współpracować z innymi.
Rozwijanie mowy dziecka
Rozwój języka rozpoczyna się już z chwilą narodzin, a nawet wcześniej,
jeżeli weźmiemy pod uwagę pierwsze doświadczenia słuchowe i czuciowe płodu.
Od pierwszych prób ssania i pierwszego wydanego (najczęściej w postaci krzyku) dźwięku rozpoczyna się dla dziecka długa droga prowadząca do zdobywania narzędzia pozwalającego poznawać rzeczywistość. Od chwili narodzin dziecko prawidłowo rozwijające się wydaje dźwięki i komunikuje głosem swoje potrzeby. W pierwszych miesiącach życia to płacz, krzyk stanowi ważny etap rozwoju zdolności komunikowania się. O prawidłowym kształtowaniu się języka decydują różnorakie czynniki. Aby mowa pojawiła się w sposób naturalny, zmysły dziecka - zwłaszcza słuch - muszą prawidłowo funkcjonować. Również zaburzenia motoryczne (gdy np. dziecko nie może prawidłowo wypowiadać dźwięków mowy lub nie jest w stanie poruszać się w przestrzeni i nie może na podstawie własnych doświadczeń stworzyć wielu pojęć dotyczących odległości, położenia, relacji przestrzennych) powoduje nieprawidłowości w kształtowaniu się języka.
Wskaż kierunki w zakresie mowy dziecka
Największe znaczenie w procesie przyswajania mowy ma słuch. Dziecko uczy się stopniowo koordynować ruchy różnych grup mięśniowych, biorących udział w mowie.
Mówiąc o świadomym kierowaniu mową dzieci, należy pamiętać, iż jej rozwój jest uwarunkowany genetycznie, zależy od wrodzonych właściwości organizmu człowieka, ale jednocześnie jest możliwy jedynie w kontakcie ze środowiskiem społecznym. Podczas działalności dziecka, której towarzyszy mowa dorosłych, jego samego i rówieśników. Żeby mowa pełniła funkcję komunikacyjną, dziecko musi zrozumieć znaczenie treści dobieranych słów i zdań. Rozwój mowy związany jest z całokształtem psychoruchowego rozwoju dziecka oraz warunkami środowiskowo-wychowawczymi. Jest to proces, w którym współgrają czynniki biologiczne i społeczne. Na kształtowanie się mowy dziecka, wpływ mają czynniki wewnętrzne związane z jego psychoruchowym rozwojem, ale nie mniej ważne są czynniki zewnętrzne jak rodzina i środowisko w którym się wychowuje . Nie wątpliwie, prawidłowy rozwój mowy dziecka uwarunkowany jest przede wszystkim prawidłową budową organu głosowego i jego funkcjonowaniem. Niewłaściwy rozwój i budowa aparatu głosowego stanowią również przyczynę zaburzeń mowy. Usposobienie dziecka także ma wpływ na sposób wyrażania i mówienia. Dzieci o temperamencie cholerycznym, mówią szybko, choć nie płynnie, występuje u nich żywa i nieopanowana gestykulacja i mimika. Dzieci typu sangwinicznego, mówią prędko, głośno, wyraźnie i płynnie. Mowa dzieci typu flegmatycznego jest powolna, spokojna o opanowanej gestykulacji. Mowa dzieci melancholicznych, charakteryzuje się ubóstwem słów, małomównością, lakonicznością i cichym głosem .
Do czynników, które negatywnie wpływają na rozwój mowy należą:
- zachwiania równowagi procesów nerwowych na tle przemęczenia, zaburzeń snu, nadmiernie silnych podniet psychicznych, zbyt surowych lub niekonsekwentnie stosowanych wymagań wychowawczych;
- ogólny zły stan fizyczny dziecka wywołany wadliwym odżywianiem, złą pielęgnacją, okresem rekonwalescencji po przebytej chorobie zakaźnej, bądź długotrwałej;
- gwałtowne przeżycia o ujemnym charakterze emocjonalnym obciążające układ nerwowy;
- silne wstrząsy emocjonalne lub szok nerwowy towarzyszący fizycznym urazom;
- niski poziom intelektualny