Czarakterystyka leczenia uzdrowiskowego
Aby jakaś miejscowość mogła być wpisana na listę uzdrowisk, musi spełniać ściśle określone wymogi. Musi posiadać odpowiednie walory lecznicze (źródła wód leczniczych, gaz…ów leczniczych i peloidów, klimatu i krajobrazu) oraz musi posiadać fachowy personel medyczny i urządzenia. Istotne dla końcowych wyników kuracji jest też to, że odbywa się ona w warunkach bardziej komfortowych niż w zwyczajnym szpitalu a ponadto w innym środowisku społecznym. Leczenie uzdrowiskowe, polegające na kompleksowym stosowaniu metod fizjoterapii, dietetyki i psychoterapii należy określić jako metodę działania regulacyjnego i czynnościowego zmierzającą do: 1) ogólnego odciążenia czynności organizmu lub tylko odciążenia czynności jakiegoś narządu, np. zmniejszenie oporów w krążeniu narządów, zmniejszenie ciśnienia krwi. 2) Uzupełniania czynności narządów np. przez dostarczenie organizmowi ciepła za pomocą odpowiednich zabiegów. 3) Wyrównania czynności narządów np. przez pobudzenie pracy jakiegoś narządu o osłabione czynności lub zahamowania nadmiernej. 4) Przywrócenia czynności jakiegoś narządu do poziomu wyjściowego. 5) Utrzymania osłabionej czynności, jeśli nie jest możliwe pełne je przywrócenie. 6) Ćwiczenia czynności narządów oraz narządów z nimi współdziałających w celu poprawy zdolności reagowania na bodźce i adaptacji do nich. 7) ćwiczenia wydolności ogólnej (trening) w celu zwiększania zdolności do wysiłków.
Hildebrandt uważa, że leczenie uzdrowiskowe spełnia 3 podstawowe zadania: 1) ochronę organizmu przed obciążającymi go czynnikami chorobotwórczymi, przez wypoczynek i wyizolowanie ze środowiska, w którym czynniki te występują. 2) Normalizację czynności narządów. 3) Zwiększenie zdolności narządów do przeciwstawiania się zmianom środowiskowym, co oznacza zwiększenie zdolności adaptacyjnej organizmu.
Cele i zadania leczenia uzdrowiskowego
Celem leczenia uzdrowiskowego jest dopełnienie i równocześnie i intensyfikacja leczenia prowadzonego innymi metodami, pobudzenie potencjału rezerw wydolności i zwiększenie sił obronnych oraz przyśpieszenie procesu zdrowienia przez: 1) Trening mechanizmów regulacyjnych w jeszcze zdrowej części organizmu. 2) Uporzędkowanie i harmonizację regulacji autonomicznej. 3) Regulację zasadniczych czynności: oddychania, krążenia, ruchu, gospodarki cieplnej, snu, trawienia, rytmów biologicznych, ukrwienia narządów, przemiany materii. 4) Poprawę lub odzyskanie psychofizycznej sprawności czynnościowej. 5) Zwalczanie stanów zapalnych i bólu. 6) Przywrócenie zachwianej równowagi emocjonalnej.
Ogólne wskazania do kuracji uzdrowiskowej
1. Rehabilitacja po ciężkich chorobach i operacjach, której celem jest szybkie włączenia chorego do życia w społeczeństwie i pracy zawodowej. 2. Ograniczenie czynników ryzyka i usunięcie zaburzeń w mechanizmach regulacyjnych, które występują w okresie poprzedzającym powstawanie zmian organicznych. Jest to pierwotne zapobieganie chorobom. 3. Zapobieganie powstawaniu powikłań lub nawrotów przy utrzymującej się chorobie przewlekłej. Jest to zapobieganie wtórne. 4. Leczenie chorób przewlekłych, którego celem jest uruchomienie istniejących jeszcze rezerw czynnościowych i trening własnych mechanizmów obronnych organizmu.
Odczyny uzdrowiskowy
Jak wykazały badania wielu autorów i własne, w czasie leczenia uzdrowiskowego u większości chorych występuje tzw. odczyn uzdrowiskowy, którego objawy można zaobserwować około drugiego tygodnia leczenia. Najczęściej kuracjusze skarżą się na niepokój, osłabienie, bóle głowy, bezsenność. Z miejscowych objawów mogą wówczas występować: zaostrzenie bólów stawowych, obrzęki stawów, nasilenie bólów mięśniowych i neuralgicznych, zwiększenie napięcia mięśniowego, bóle serca, zmiany ciśnienia krwi, zmniejszenie wydolności fizycznej. Odczyn uzdrowiskowy jest ważnym kryterium reaktywności organizmu na bodźce lecznicze w przebiegu leczenia uzdrowiskowego. Nasilone objawy odczynu uzdrowiskowego świadczą o przedawkowaniu bodźców fizjoterapeutycznych w stosunku do możliwości adaptacyjnych organizmu. Jeśli granice te zostaną nieznacznie przekroczone, a objawy odczynu są mało nasilone, nie powoduje to ujemnych następstw. Uważa się nawet, że odczyn uzdrowiskowy o niedużym nasileniu jest korzystny dla całej terapii, rokuje dobre wyniki, natomiast nasilony odczyn jest oczywiście niekorzystny, a czasem może być niebezpieczny. Niebezpieczne jest więc wypisywanie chorych z uzdrowiska w okresie odczynu, co może się zdarzyć, gdy występuje odczyn późny, a czas przewidzianego leczenia w uzdrowisku jest krótszy. Odczyn ten oznacza, że organizm reaguje intensywnie na bodźce lecznicze, jest objawem dekompensacji funkcji organicznej. Należy wówczas zmniejszyć natężenie bodźców leczniczych, a czasami konieczne jest przerwanie zabiegów na pewien czas. Dopiero po ustąpieniu objawów odczynu uzdrowiskowego pojawiają się oznaki poprawy stanu zdrowia.