Pogańskie paleniska w Wielkopolsce
Prawdopodobne miejsce pogańskich rytuałów z czasów wczesnego średniowiecza odkryli archeolodzy w Wilanowie koło Grodziska Wielkopolskiego.
Relikty prawie 30 palenisk odsłonili całkiem przypadkowo - szukając pozostałości wczesnobrązowych kurhanów. Na prawdopodobne „rytualne”, obrzędowe przeznaczenie odkrytych palenisk wskazuje Andrzej Krzyszowski, archeolog z Muzeum Archeologicznego w Poznaniu.
ŚWIĘTY GAJ
„Paleniska wystąpiły na przestrzeni zaledwie jednego ara w mocno zagęszczonym układzie. Ich funkcja jako obiektów gospodarczych jest kwestionowana. Z pewnością były wielokrotnie użytkowane. W prawie połowie z nich występowały kości zwierzęce - większość to szczątki zębów bydła. W pobliżu nie rozpoznano innych obiektów osadniczych z tego okresu” - opisuje Krzyszowski.
Paleniska to jamy zagłębione w gruncie o rozmiarach od około 1,1-1,8 m (długość) do 0,8-1,3 m (szerokość), przy głębokości w przedziale 0,12-0,40 m. Posiadały one jednowarstwowe bruki kamienne, czasami dość regularne. Jak wnioskują archeolodzy z mocno przepalonych otoczaków - były one wielokrotnie użytkowane.
Krzyszowski wskazuje na prawdopodobne „rytualne”, obrzędowe przeznaczenie odkrytych palenisk. „Miejsce to mogło pełnić funkcję tzw. świętego gaju, co w sensie chronologicznym może jak najbardziej odpowiadać ówczesnej - pogańskiej - rzeczywistości” - mówi archeolog.
„U pogańskich Słowian były to obrzędy dotyczące zarówno odrodzenia sił przyrody, jak i poświęcone kultowi przodków lub też będące po prostu miejscem zebrań publicznych. Odbywały się one z reguły w wyodrębnionych miejscach kultu, przy świętych drzewach i źródłach, gdzie palono rytualne ogniska, odprawiając specjalne obrzędy, zapewne jednocześnie ucztując i śpiewając pieśni. Były one ważnym elementem życia ówczesnych społeczności słowiańskich” - dodaje.
GROBY KSIĄŻĘCE
Archeolodzy odkryli to miejsce przypadkowo - szukając w Łękach Małych (obecnie w obrębie gruntów wsi Wilanowo) pozostałości wczesnobrązowego cmentarzyska kurhanowego sprzed 3,6 tys. lat. Cmentarzysko było badane jeszcze latach 50-tych XX w. Ówczesne badania były wielką sensacją - okazało się, że naukowcy odkryli nekropolię książęcą. „Odkryte tu obiekty - niezwykle rzadkie i cenne zabytki - mają niepowtarzalny walor naukowy nie tylko dla Wielkopolski, ale i również dla pradziejów Polski i Europy środkowej” - mówi Krzyszowski.
Archeolodzy postanowili ponownie przebadać miejsce. Jak tłumaczy
Rezultatem przeprowadzonych badań było odsłonięcie 33 obiektów archeologicznych, z czego tylko jeden - palenisko z brukiem kamiennym - reprezentował wczesną epokę brązu. Najliczniej odkrytym było osadnictwo z okresu wczesnego średniowiecza - VIII-X w. Z tym okresem wiąże się zarówno większość odkrytych obiektów nieruchomych, jak i zbiór ceramiki oraz kości zwierzęce. Archeolodzy do dalszych badań pobrali próbki węgli drzewnych i geologiczne.
Krzyszowski, mimo braku zachowanych nasypów ziemnych ewentualne zespoły grobowe mogły się tu jeszcze zachować nieuszkodzone do naszych czasów, usytuowane poniżej poziomu gruntu.
RYTUALNE OBRZĘDY
Andrzej Krzyszowski doszukuje się pewnego związku między cmentarzyskiem a domniemanym miejscem kultowym. Jak to możliwe skoro dzieliło te dwie fazy tego miejsca prawie 2,5 tys. lat?
„Jeśli przyjąć za miarodajne, że chronologia jednego z odkrytych palenisk posiada metrykę wczesnobrązową, to można także przyjąć hipotezę, że paleniska wczesnośredniowieczne okalały stojący jeszcze ówcześnie nasyp wczesnobrązowego kurhanu. Niewykluczone, że również wczesnobrązowe palenisko pierwotnie znajdowało się poza nasypem kurhanu, bezpośrednio na jego obrzeżach lub może jeszcze w obrębie istniejącego wówczas nasypu. Może więc ono stanowić jak dotąd jedyną pozostałość po zniwelowanym wczesnobrązowym kurhanie” - wyjaśnia.
Hipotezę tę mogą potwierdzić dalsze badania wykopaliskowe, poszerzające eksplorowany archeologicznie teren, które archeolodzy planują wykonać w 2007 roku.
W druku znajduje się książka nt. odkryć w Łękach Małych, podsumowująca zarówno sławne badania z lat 50 XX wieku, jak też i najnowsze.
PAP - Nauka w Polsce, Adam Lisiecki
kol
http://www.naukapolska.pap.pl
{mos_sb_discuss:7}