Arteritis
Wirusowe zapalenie tętnic koni (Equine Viral Arteritis - EVA) wywołane jest przez wirus Arteritis. Pierwsze przypadki tej choroby pojawiły się w latach 50-tych w USA. W Polsce pierwszy przypadek zanotowano w roku 1978 w Dolnośląskiej stadninie półkrwi angielskiej.
Pierwszy przypadek tej choroby (pod inną nazwą) odnotowano w okresie międzywojennym. Po czym stwierdzono, że choroba wygasła samoistnie.
Nagły, ponowny wybuch tej choroby przypada na rok 1984 w Stanie Kenktucky. Nierozprzestrzenianie można zawdzięczać ostrym przepisom weterynaryjnym. Natomiast spowodowała zainteresowanie w różnych państwach. Powszechne badania serologiczne pozwoliły stwierdzić, że jest to choroba powszechnie występująca w obu Amerykach, Europie, Afryce, Azji i Australii.
Badania serologiczne w Polsce przeprowadzone na 3500 ogierów w roku 2000 wykazały, że odczyn pozytywny ma:
- 14,4% arabów
- 7,3 % folblutów
- 16,81% angloarabów
a ogiery ras krajowych mają wyższy procent zachorowalności.
Wirus ten atakuje małe tętnice różnych narządów typu mięśniowego (z wyjątkiem mózgu) powodując ich stan zapalny.
Siewcami są zarażone ogiery przez nasienie lub drogą kropelkową. Rozsiewanie wirusa następuje dalej poprzez wydzieliny i wydaliny. Okres wylęgania trwa 3-14 dni. Po tym czasie można stwierdzić przeciwciała w surowicy zarażonych koni. Raz zarażone zwierzę wykazuje obecność przeciwciał przez całe życie.
Niektóre ogiery są nosicielami i siewcami wirusa przez całe życie. Zakłada się, że odsetek siewców może dochodzić do 55%. Ze względu na siewstwo nasieniem ozdrowieńców ogiery dzielimy na trzy kategorie:
I siewcy krótkoterminowi - sieja wirusy przez 2-5 tyg. od zarażenia,
II siewcy średnioterminowi - sieją wirusy przez 3-8 m-cy od zarażenia,
III siewcy długoterminowi - sieja najczęściej do końca życia.
Objawy:
- podwyższona temperatura 40o- 41o C
- brak apetytu
- osłabienie
- zapalenie spojówek
- łzawienie oczu
- wysięk surowiczy z nosa
Cięższe objawy charakteryzują się:
- lekkim obrzękiem powiek
- łzawieniem oczu
- rozpulchnieniem błony śluzowej nosa
- obfitym wysiękiem z nozdrzy
- wysypką na szyi i klatce piersiowej
- obrzękiem kończyn i klatki piersiowej, brzucha,
- obwisłej moszny u ogierów i wymion u klaczy
- towarzyszy biegunka na przemian z zaparciami, kulawizny, kaszel.
Najsilniejsze objawy występują w 6 dniu, potem słabną i konie zdrowieją.
Rozpoznanie choroby na podstawie objawów klinicznych jest niemożliwe. Konieczne jest badanie surowicy z krwi, z jam nosowych, worka spojówkowego (u ogierów również nasienie) na początku choroby i po upływie 3-4 tygodni.
Zarażone klacze zwykle ronią powyżej trzeciego miesiąca ciąży. Odsetek ronień wynosi 40-50% Poronienia zdarzają się u klaczy nie wykazujących objawów chorobowych. Po poronieniu klacze nie mają kłopotów z zajściem w ciążę.
Jeżeli do poronienia nie doszło to urodzone źrebię ma kłopoty z oddychaniem ssaniem, często towarzyszy temu biegunka i po kilku dniach padają. U płodów brak jest istotnych zmian anatopatologicznych. Narządy wewnętrzne są przekrwione i zawierają płyn surowiczy.
Niestety brak jest leku na to schorzenie. Leczy się objawowo. Dlatego duży nacisk powinno kłaść się na profilaktykę.
Ogiery dopuszczone do krycia przed sezonem kopulacyjnym powinny mieć przebadana krew w kierunku Arteritis. Nasienie mrożone pochodzące od ogierów ozdrowieńców może być również źródłem zarażenia
W USA stosuje się szczepionkę wirusa żywego osłabionego, niestety zacierają obraz, które przeciwciała są wynikiem przebytej choroby, a które poszczepienne.
W Polsce nie stosuje się szczepień.
Zapobieganie:
- stała kontrola stad (badanie serologiczne i wirusowe ogierów)
- wyjaśnienie przyczyn każdego ronienia
- wprowadzenie obowiązku badań ogierów w punktach kopulacyjnych
Ustawa
IV. Ogiery
1. Rozpłodniki przeznaczone do punktu kopulacyjnego powinny:
1) pochodzić z gospodarstw, których nie dotyczą nakazy lub zakazy wydane na podstawie przepisów o zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt, badaniu zwierząt rzeźnych i mięsa oraz o Inspekcji Weterynaryjnej,
2) pochodzić z gospodarstw, w których nie stwierdzono:
a) w okresie 6 miesięcy przed wstawieniem zwierząt do punktu kopulacyjnego przypadków:
- zarazy stadniczej,
- nosacizny,
- niedokrwistości zakaźnej koni,
- wirusowego zapalenia tętnic koni,
- pęcherzykowego zapalenia jamy ustnej,
- wirusowego zapalenia mózgu i rdzenia koni,
b) w okresie 2 miesięcy przed wstawieniem zwierząt do punktu kopulacyjnego - przypadków zakaźnego zapalenia macicy u klaczy,
c) w okresie 2 lat przed wstawieniem zwierząt do punktu kopulacyjnego - przypadków afrykańskiego pomoru koni.
2. Rozpłodniki w okresie 30 dni przed wstawieniem do punktu kopulacyjnego powinny przejść:
1) specjalistyczne badania kliniczne narządów rozrodczych, stwierdzające, że narządy płciowe nie wykazują wad wrodzonych i nabytych,
2) badanie nasienia według poniższych wymogów: (minimalne wartości w okresie sezonu rozpłodowego):
a) objętość ejakulatu (w ml) - 15,
b) plemników o ruchu postępowym - 40%,
c) liczba plemników (w mm3) - 50.000,
d) średnia gęstość nasienia w części nasiennej ejakulatu (w mm3) - 150.000,
e) plemników normalnych morfologicznie - 85%,
3) następujące weterynaryjne badania diagnostyczne z wynikiem ujemnym:
a) badanie serologiczne w kierunku nosacizny,
b) badanie serologiczne na niedokrwistość zakaźną koni,
c) badanie serologiczne w kierunku zarazy stadniczej,
d) badanie serologiczne na wirusowe zapalenie tętnic koni, a w przypadku serododatniego ogiera - testy wykluczające siewstwo wirusa z nasieniem,
e) badanie serologiczne na zakaźne zapalenie macicy u klaczy.