Finanse publiczne i prawo finansowe

Wykład z 17.10 2009 r.

Wyróżnia się podmioty zobowiązane do tworzenia prawa finansowego:

• Parlament i organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego.

• Organy wykołowujące (zarządzające finansami publicznymi)

• Organami podatkowymi i stosownie do swojej wartości są:

1. Naczelnicy urzędów skarbowych, naczelnicy urzędów celnych, wójt, burmistrz, prezydent, starosta, marszałek województwa

2. Dyrektorzy izb skarbowych, dyrektorzy izb celnych, samorządowe kolegia odwoławcze jako grupy drugiej instancji

3. Minister finansów

Ustawa z 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych jest podstawowym aktem prawnym regulującym zasady gospodarki finansowej państwa i jednostek samorządu terytorialnego. Określa organizacyjno-prawne jednostki sektora finansów publicznych, zasady planowania i dysponowania środkami publicznymi, zasady zarządzania długiem publicznym oraz procedury budżetowe. Konstytucja, regulamin sejmu oraz ustawy ustrojowe z prawa administracyjnego oraz ustawę o dochodach samorządu terytorialnego- trzeba brać pod uwagę jeżeli ustala się budżet jednostek samorządu terytorialnego.

Środki publiczne są to:

1. dochody publiczne

2. środki pochodzące z zagranicy

3. przychody budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego

4. przychody jednostek sektora finansów publicznych.

Wśród dochodów publicznych największą rolę odgrywają daniny publiczne. Pod pojęciem tego rozumiemy wszelkie formy przejmowania wartości materialnych przez związek publiczno-prawny od obywateli. Historycznie wykształciły się 3 rodzaje danin publicznych:

1. osobiste

2. rzeczowe

3. pieniężne które dzieli się na:

• podatki

• opłaty

• dopłaty

• cła

Podatek to publiczno-prawne przymusowe nieodpłatne bezzwrotne świadczenie pieniężne na rzecz skarbu państwa, gminy, powiatu lub województwa wynikające z ustawy podatkowej. Przymusowość oznacza możliwość zastosowania środków przymusu w celu wyegzekwowania należnego świadczenia podatkowego.

Nieodpłatność jest równoznaczna z brakiem ekwiwalentności co oznacza że za uiszczony podatek nie otrzymujemy od związku publiczno-prawnego żadnego świadczenia wzajemnego.

Mówi się że jedynie o tzw. odpłatności ogólnej , która oznacza że środki pochodzące z podatków przeznaczone są na cele ogólno społeczne.

Bezzwrotność raz pobrany podatek nie może być podatnikowi w jakiejkolwiek formie zwrócony. Wysokość podatku w każdym przypadku wyrażona konkretną kwotą pieniężną.

Opłata różni się od podatku jedna cecha - ekwiwalentnością tzn. że za uiszczenie jej podmiotowi przysługuję od związku publiczno-prawnego świadczenie wzajemne. Biorąc pod uwagę relację wysokości opłaty do wartości świadczenia wzajemnego wyróżnia się:

1. sytuację gdy świadczenia obu podmiotów są w pełni ekwiwalentne

2. świadczenie obu podmiotów nie są w pełni ekwiwalentne

3. świadczenia podmiotów nie są w ogóle ekwiwalentne tzn. że za uiszczoną opłatę nie otrzymujemy żadnego świadczenia lub jego wartość jest znikoma.

Dopłata jest to forma partycypowania użytkowników w kosztach inwestycji publicznej.

Cło posiada wszystkie cechy podatku a dodatkowo jest związane z przemieszczaniem towarów przez granicę państwową. Wszystkie podatki funkcjonujące w danym czasie i państwie stanowią system podatkowy. Zgodnie z artykułem 217 konstytucji w ustawie nakładającej podatek należy określić:

a) podmioty i przedmioty opodatkowania, stawki podatkowe, zasady przyznawania ulg i umorzeń oraz kategorie podmiotów zwolnionych od podatku. Podmiot podatku to jednostka życia społecznego, która jest zdolna do zapłacenia tego podatku. W każdym przypadku musi posiadać tzw. Zdolność prawno-podatkową przyznaną jej przez ustawodawcę. Najczęściej pokrywa się ona z podmiotowością cywilno-prawną. Podmiotem podatkowym w rozumieniu art. 217 konstytucji jest podatnik czyli osoba na której ciąży obowiązek podatkowy. Przedmiot opodatkowania pozwala udzielić odpowiedzi na pytanie od czego podatnik płaci podatek.

Podstawa opodatkowania jest to wartościowe lub ilościowe ujęcie przedmiotu opodatkowania. Z podstawą opodatkowania wiąże się podstawa obliczenia podatku, dzieje się tak w sytuacjach gdy na mocy ustaw podatkowych istnieje możliwość lub obowiązek zwiększenia lub zmniejszenia podstawy opodatkowania i tak zweryfikowana podstawa opodatkowania staję się podstawą obliczenia podatku.

Minimum podatkowe jest również formą weryfikacji podstawy opodatkowania i Może przyjmować dwojaką postać:

1. pomniejszenie podstawy opodatkowania o określony jej zakres

2. przyjęcie granicznej podstawy opodatkowania poniżej której ma podlegać ona opodatkowania.

Kumulacja podatkowa jest to sumowanie podstaw opodatkowania w celu ustalenia należnego podatku w pewnej łącznej kwocie. Może przywierać 4 postacie:

1. podmiotową

2. przedmiotową

3. czasową

4. terytorialną

Istnieją instytucje w których w sposób celowy odstępują się od określenia podstawy opodatkowania są to:

• ryczałt podatkowy

• repartycja kontyngentu podatkowego

Stawka podatkowa najczęściej jest definiowana jako współczynnik określający wysokość podatku przy danej podstawie opodatkowania. Biorąc pod uwagę założenie, że każdą stawkę podatkową określają dwie cechy:

• rodzaj tej stawki ( stawki stałe i zmienne)

• forma stawki , która może być kwotową bądź procentową wyróżnia się:

Stawki stałe nie zmieniają się wraz ze zmianą podstawy opodatkowania.

Stawki zmienne są zwane stawkami ruchomymi zmieniają się wraz ze zmianą podstawy opodatkowania.

Wśród stawek zmiennych najczęściej stosowana jest stawka progresywna gdzie wraz ze wzrostem podstawy opodatkowania stawka wzrasta.

Stawka regresywna gdzie wraz ze wzrostem podstawy opodatkowania stawka podatku maleje.

3

STAWKI

Forma Sposób wyróżniający

Stałe Zmienne Kwotowe Procentowe

---