Podstawowa i całkowita przemiana materii.

Obliczanie podstawowej i całkowitej przemiany materii.

Podstawowym celem odżywiania jest dostarczenie człowiekowi energii niezbędnej do życia i

pracy. Zapotrzebowanie człowieka na energię, wynika z nieustannie zachodzących w jego

komórkach i tkankach procesów przemiany materii określanych jako metabolizm. Część tych

procesów służy syntezie związków złożonych i wymaga dostarczenia energii (procesy

anaboliczne) część zaś to zachodzące z wydzieleniem energii procesy rozkładu (procesy

kataboliczne). Intensywność tych procesów w organizmie zależy zarówno od czynników

wewnętrznych i zewnętrznych i u zdrowych dorosłych ludzi powinny pozostawać one w

równowadze (u dzieci, młodzieży, kobiet w ciąży, rekonwalescentów dominują procesy

anaboliczne tzw. bilans dodatni)

Bilans charakteryzuje wymianę energii między organizmem a otoczeniem.

Aby zachować właściwy stan zdrowia i należy stosować odpowiednie dietę a więc dostarczać

organizmowi odpowiednią ilość energii. W celu określenie niezbędnej ilości energii

wprowadza się pojęcie podstawowej (spoczynkowej) przemiany materii (PPM) i całkowitej

przemiany materii (CPM)

Podstawowa przemiana materii (PPM) jest to najniższy poziom przemian energetycznych

dostarczający energii niezbędnej dla podstawowych czynności fizjologicznych

warunkujących podtrzymanie życia w optymalnych warunkach bytowych (bicie serca,

krążenie krwi, budowa i odbudowa tkanek itp.). warunki te określają, że człowiek znajduje się

na czczo, w pozycji leżącej, w zupełnym spokoju psychicznym i fizycznym oraz w otoczeni o

odpowiednim klimacie. Przemianę określoną w tych samych warunkach tylko, że z

wyłączeniem stanu na czczo określa się mianem spoczynkowej.

Wysokość PPM u ludzi zdrowych zależy bezpośrednio od: parametrów biometrycznych

(masa ciała, waga, powierzchnia skóry) oraz wieku i płci.

Względna wysokość PPM w przeliczeniu na l kg beztłuszczowej masy ciał lub 1m2

powierzchni skóry jest najwyższa w okresie pierwszych 2lat życia człowieka ze względu na

szybkie tępo budowy nowych tkanek.

Poza wymienionymi czynnikami pewien wpływ na natężenie PPM mają wysokość nad

poziom morza, pora roku i stan odżywienia.

Odchylenia między wartościami PPM wyliczonymi a tabelarycznymi mogą świadczyć o

wadliwym funkcjonowaniu gruczołów dokrewnych sterujących przemiana materii (tj.

tarczycy, nadnerczy i przysadki mózgowej). PPM zwiększa się również w stanach

gorączkowych (ok. 13% na każdy °c temperatury).

Całkowita przemiana materii (CPM) jest to łączny poziom przemian energetycznych

warunkujący życie i prawidłowe funkcjonowanie człowieka w naturalnych warunkach

bytowych. Na całkowitą przemianę materii składają się: przemiana podstawowa - związana

głównie z wykonywaniem różnorodnych czynności, utrzymywaniem stałej ciepłoty ciała oraz

tzw. swoiście dynamicznym ( ciepło twórczym) działaniem pokarmu. Sddp oznacza okresowy

wzrost przemiany materii spowodowany spożywaniem pokarmu. Zjawisko to często nazywa

się "kosztem trawienia", przez co rozumie się wydatki energii związane z przyjmowaniem

pokarmu, jego trawieniem i wchłanianiem oraz transportem składników odżywczych. Przy

obliczaniu CPM przyjmuje się, że Sddp wynosi 10%PPM. Czynnikami zwiększającymi w

istotny sposób natężenie przemiany materii są niskie temperatury otoczenia, stresy oraz

spożywanie używek i palenie tytoniu. Całkowita przemiana materii może ulec w ciągu dnia

znacznym wahaniom w zależności od wysiłku fizycznego.

Podstawowa przemianę materii można obliczyć z wzoru Harrisa - Benedicta.

Dla kobiet PPM = 665.09 + 9,56W + 1,58H - 4,67A

Dla mężczyzn PPM = 66,47 + 13,75W +5H - 6,75A

Gdzie: W - masa ciała (kg), H - wysokość (cm), A - wiek (lata).