Zasady prawa:

1.Zasada nullum crimen sine lege (nie ma przestępstwa bez ustawy)

Zasady ogólne:

- najważniejsza zasada współczesnego prawa karnego

- chroni jednostkę przed represją karną

- oświeceniowy postulat ujęcia prawa karnego w ścisłe ramy ustawowe

- zasada uroczyście przedstawiona w art. 8 Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela 1789r.

- niekwestionowany składnik idei państwa prawa (umieszczana w konstytucji)

- uznawana za jedno z podstawowych praw człowieka

- umieszczona w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka z 1948r.

- w polskim prawie zasada ta sformułowana jest w art. 42 Konstytucji RP i artykule 1 KK

„Odpowiedzialności karnej podlega ten, kto dopuścił się czynu zabronionego pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia”

Istnieje także bardziej rozbudowana forma tej zasady:

Nullum crimen, nulla poena sine lege poenali anteriori

Wynikają z niej bardziej szczegółowe regóły:

1. prawo karne musi być prawem pisanym i zawartym w ustawie ( nullum crimen sine lege scripta)

2. przepisy prawne muszą opisywać przestępstwo w sposób maksymalnie dokładny: (nullum crimen sine lege certa)

3. niedopuszczalne jest stosowanie analogii na niekorzyść oskarżonego

4. ustawa karna nie może działać wstecz (nullum crimen sine lege praevia, lex retro non agit)

5. kara za przestępstwo musi być określona i potwierdzona we wcześniej wydanej ustawie (Nulla poena sine lege)

Adresatem tych zasad jest sędzia jak i ustawodawca.

Ad. 1

Prawo karne nie tylko musi być prawem pisanym, ale musi zostać także zawarte w odpowiednim akcie normatywnym ustawie.

- współczesne prawo zwyczajowe nie może być wzorem nor karno prawnych.

- zwyczaje mogą być przydatne do interpretacji przepisów karnych

- idea Monteskiusza (trójpodział władz) wymaga by prawo było spisane w ustawie

- sądy mają tylko interpretować ustawy

- prawo karne nie może być tworzone przez władzę wykonawczą w postaci (rozporządzeń i zarządzeń)

- ustawowy przepis karny może mieć niekiedy charakter blankietowy tj. może odsyłać do rozporządzeń i zarządzeń (aktów niższego rzędu)

- niekiedy przepisu niższej rangi mogą być też pomocne dla interpretacji przepisu ustawowego w konkretnej sprawie.

Ad.2

- przepis ten kierowany jest do ustawodawcy, by formułował przepisy w taki sposób, żeby był powszechnie rozumiany i przestrzegany.

- przepis jest niezrozumiały, kiedy jest źle skonstruowany stylistycznie i słów potocznych lub zbędnych.

- znamiona ocenne dopuszczają często inną interpretację np. „zeszpecenie”

- nieokreśloność przestępstwa może też polegać na zbyt szerokim (choć precyzyjnym) opisem przestępstwa

- ustawodawca sam musi być w stanie określić wyraźne granice zakazu karnego

- w niektórych przepisach występują wątpliwości co do wypadków granicznych zakazu

Ad.3

Zakaz analogii, która doprowadzałaby do odpowiedzialności karnej oskarżonego

- sytuacja ta jest luką w prawie karnym

- gdyby ona nie obowiązywała, to reakcja organów państwowych stała by się nieprzewidywalna

- analogia legis - odwołuje się do konkretnego przepisu

- analogia iuris - odwołanie się do całego systemu prawnego

- analogia czasem jest stosowana pod hasłem interpretacji rozszerzającej, od której czasem trudno ją odróżnić.

---