XYZ
Psychologia semestr I- 2009
Opiekun Medyczny
Praca kontrolna
Stres i sposoby radzenia sobie z nim
Stres jest nieodłącznym elementem życia ludzkiego. Nowoczesne społeczeństwo narzuca intensywne, szybkie tempo życia. Człowiek często napotyka się na zbyt wiele wymagań, martwi się o niepewną przyszłość i ma zbyt mało czasu na życie rodzinne i zabawę.
Stres - jako pojęcie- [ang.], psychol. jest to stan obciążenia systemu regulacji psychicznej powstający w sytuacji zagrożenia, utrudnienia lub niemożności realizacji ważnych dla jednostki celów, zadań, wartości. Typowymi czynnikami wywołującymi stan stresu są: zdarzenia zagrażające życiu i zdrowiu, sytuacje stwarzające zagrożenie dla poczucia własnej wartości, wysoki stopień trudności zadań stojących przed jednostką, utrata poczucia wpływu (kontroli) na przebieg wydarzeń, występowanie zakłóceń (przeszkód) w celowej aktywności, sytuacje deprywacji (pozbawienia różnych wartości lub obiektów, które są niezbędne dla normalnego funkcjonowania jednostki).
Oprócz stresu doraźnego, pojawiającego się w odpowiedzi na pojedynczą sytuację, wyróżnia się stres długotrwały, wywołany takimi czynnikami, jak przewlekła choroba, wymagania roli zaw. (np. roli żołnierza w czasie wojny), czy załamanie się kariery życiowej. Każda sytuacja stresowa stawia przed jednostką określone wymagania i aby im sprostać zarówno w organizmie człowieka (stres, biol. ), jak i w jego funkcjonowaniu psychicznym zachodzą istotne zmiany.
W stanie stresu pojawia się: wzmożone napięcie emocjonalne oraz pewne względnie stałe, niespecyficzne zmiany w zakresie czynności poznawczych, organizacji i sprawności działania, które zależą od stopnia natężenia i czasu trwania stresu W pierwszym okresie, po zadziałaniu bodźca stresowego o umiarkowanej sile, występuje na ogół wzrost intensywności i tempa działań, przyspieszenie procesów myślenia, pamięci, zwiększenie wrażliwości na bodźce, co sprzyja wykorzystaniu pełni możliwości jednostki i objawia się poprawą sterowania zachowaniem i jego integracji.
W przypadku nasilania się stresu lub przedłużania jego trwania może dojść do rozstrojenia mechanizmów regulacyjnych, co przejawia się spadkiem tempa i poziomu wykonania różnych czynności, pogorszeniem procesów pobierania i przetwarzania informacji, a w końcu — dezorganizacją zachowania i utratą kontroli nad sytuacją; czynności, które człowiek podejmuje w tej fazie, charakteryzują się bądź skrajną sztywnością, bądź przypadkowością; może dojść do gwałtownej zmiany kierunku działania bądź apatii i zaniku wszelkiej aktywności; człowiek w stanie silnego stresu przestaje także kontrolować własne emocje.
Współczesne teorie nt. stresu podkreślają, że stres jest wynikiem indywidualnej — a więc właściwej dla danego człowieka sytuacji życiowej w jakiej się znajduje.
Objawy stresu:
- suchość w ustach,
- szum w głowie,
- spocone dłonie,
- „dziwne” odczucia w brzuchu czy sercu,
- zgrzytanie zębami, zaciśnięte szczęki,
- niemożliwość usiedzenia w miejscu,
- problemy ze snem,
- uczucie niepokoju,
- brak apetytu lub nadmierny apetyt,
- obgryzanie paznokci, podrygiwanie nogą,
- przesadne palenie tytoniu, nadużywanie alkoholu,
- płakanie bez wyraźnej przyczyny.
Wpływ stresu na poszczególne układy:
Układ krążenia:
- przyspieszenie lub zwolnienie akcji serca
- zaburzenie rytmu serca
- stany skurczowe naczyń krwionośnych
- bóle głowy (migreny)
- zmiany w ukrwieniu kończyn
- nadmierne pocenie
- zwiększenie ciśnienia tętniczego krwi
- zaczerwienienie lub zblednięcie
- omdlenia
Układ żołądkowo-jelitowy :
- pieczenie w przełyku
- nadmierne ślinienie
- wysychanie śluzówki
- nudności
- wymioty
- wzdęcia
- biegunki
Układ oddechowy:
- duszności
- formy dychawicy oskrzelowej
- katar sienny
- napadowa hiperwentylacja
Skóra:
- świąd skóry
- rumieńce
- wypryski
- wypadanie włosów
- siwienie
Narządy ruchu :
- mrowienie
- drętwienie
- drżenie mięśniowe
- zaburzenie równowagi (zawroty głowy)
- nadwrażliwość na dotyk
- nerwobóle
Układ moczowo-płciowy:
- trudności w oddawaniu moczu lub nieotrzymanie moczu
- zaburzenie erekcji i ejakulacji
- stany napięcia przedmiesiączkowego
- zaburzenia menstruacji
Przez lata ewolucji stres ułatwiał przeżycie naszym przodkom. W sytuacji stresowej do krwi wydzielane są hormony takie jak adrenalina i noradrenalina. Powodują one podniesienie tętna, przyspieszenie oddechu oraz rozszerzenie źrenic. Serce wraz z krwią pompuje więcej tlenu do mięśni przygotowując organizm do reakcji na zagrożenie. Potocznie mówi się, że organizm gotuje się do walki lub ucieczki. Taka reakcja ułatwiała naszym przodkom radzenie sobie z zagrożeniami. Zależnie od sytuacji może ona występować z różną intensywnością - od bardzo słabej i prawie nieodczuwalnej, aż po bardzo silną, którą zauważamy na przykład, gdy ktoś zrobi nam dowcip i znienacka nas przestraszy.
Czynniki wywołujące stres- nazywamy je stresorami czyli bodźcami wewnętrznymi i zewnętrznymi. Są zależne od środowiska w jakim osoba podatna na sytuacje stresowe znajduje się np. szkoła, praca, rodzina, znajomi.
Głównym stresorem może być min. niedowartościowanie w pracy, brak solidarności w szkole, sytuacje patologiczne w rodzinie, brak akceptacji wśród znajomych., życie w pojedynkę, śmierć małżonka lub bliskiej osoby, rozwód, separacja, kłopoty ze zdrowiem, kara więzienia, ślub, utrata pracy i przejście na emeryturę, kłopoty finansowe.
Sposoby zapobiegania stresowi:
Istnieją różne sposoby łagodzenia stresu, każdy z nas odczuwa stres z innych powodów oraz inaczej reaguje na stres, dlatego też nie ma uniwersalnej metody na walkę ze stresem, która byłaby skuteczna dla wszystkich:
-Ćwiczenia relaksacyjne- regularna aktywność fizyczna
-Zabawy na świeżym powietrzu
-Wsparcie środowiska (rozmowa z wychowawcą, czy przyjacielem, konkretna pomoc)
-Poprawienie własnej samooceny
- Przezwyciężenie nieśmiałości
- Nauczenie się rozpoznawania objawów stresu
- Zdobycie wiedzy na temat zapobiegania niektórym sytuacjom, w których stres może przejąć nad nami kontrolę
- Poznanie sposobów na poprawę nastroju
- Hobby
-Techniki umysłowe- metody umysłowe polegają na celowym relaksowaniu umysłu
- Opanowanie technik zarządzania czasem
- Zdrowe życie (brak używek)
Ćwiczenia. Regularna aktywność fizyczna jest jedną z najskuteczniejszych metod pokonywania stresu. Podczas ruchu napięte mięśnie rozluźniają się i poprawia się krążenie. Organizm dotlenia się. Ćwiczenia poprawiają ogólne samopoczucie i pozwalają na nabranie dystansu do codziennych problemów.
Hobby. Badania pokazują, że ludzie oddający się w wolnym czasie swojemu hobby zdecydowanie rzadziej cierpią z powodu problemów związanych ze stresem. Oddając się ulubionym zajęciom, zapominamy chwilowo o problemach i dajemy organizmowi czas na regenerację sił przed powrotem na pole walki.
Techniki umysłowe. Metody umysłowe polegają na celowym relaksowaniu umysłu. Do technik umysłowych zalicza się takie metody jak medytacja, hipnoza czy techniki wizualizacyjne
Relaks ciała- techniki oddechowe, podczas których kontrolując wdechy i wydechy, obniżamy poziom napięcia związanego ze stresem. Innym przykładem są tu metody zaczerpnięte z dalekiego wschodu, takie jak joga lub tai chi.
Rozmowa. To chyba najprostsza metoda walki ze stresem. Niektórym ludziom wystarczy, że opowiedzą komuś o swoich zmartwieniach i od razu czują się lepiej.
Opanowanie technik zarządzania czasem. Ogromna ilość ludzi podlega stresowi z powodu napiętych terminów i braku czasu. Zarówno w pracy, jak i w domu ciągle żyjemy według zegarka, mając na głowie piętrzącą się listę spraw do załatwienia.
Utrzymywanie równowagi i dystansu. To rada prawdopodobnie najtrudniejsza do wprowadzenia w życie. Polega jednak na tym, aby starać się utrzymać równowagę pomiędzy odpowiedzialnością i zadaniami do wykonania a życiem prywatnym oraz czasem dla siebie
Zdrowe życie. Osoby wypoczęte i prowadzące zdrowy tryb życia znacznie łatwiej radzą sobie ze stresem. Palenie, nadużywanie alkoholu, niezdrowe jedzenie oraz brak wypoczynku, osłabiają Twoje siły i zdrowie. Znacznie trudniej jest wtedy spojrzeć na problemy jak na wyzwania. Jedną z najprostszych metod na obniżenie poziomu stresu jest porządne wysypianie się.
Spędzanie czasu z rodziną i przyjaciółmi. Wprawdzie czasem dom i przyjaciele również potrafią być źródłem stresu, dla większości z nas jednak poczucie przynależności i akceptacji ze strony bliskich jest silnym lekiem uspokajającym. Otrzymując wsparcie od osób, na których nam zależy znacznie dzielniej stajemy w szranki aby zmierzyć się ze swoim stresem.
Kontrolowanie swojego umysłu. Osoby cierpiące na nadmierny stres, często mają natrętne, powracające stresujące myśli. Jeżeli wciąż uporczywie myślisz o problemie, choć nie możesz go w danej chwili rozwiązać, usuń go z głowy.
Bibliografia:
H. SELYE Stres życia, wyd. 3 Warszawa 1963;
J. REYKOWSKI Funkcjonowanie osobowości w warunkach stresu psychologicznego, Warszawa 1966;
Gutmann J., "Jak sobie radzić ze stresem?", Wyd. JEDNOŚĆ, Kielce, 2001
Portal Wiedzy PWN www.pwn.pl