Wykład 5

20.11.2010

Kodeks APA

• Zasada odpowiedzialności zawodowej

• Konflikt kilku ról - będąc przyjaciółką nie mogę być psychologiem, terapeutą. Przeniesienie - złe emocje związane z taką sytuację

• Konflikt wewnętrzny roli zawodowej

Sami sobie ze swoimi większymi problemami nie powinniśmy próbować radzić, najlepiej skorzystać z pomocy innego psychologa, nawet nie kolegi tylko osoby niezaangażowanej.

Jeśli widzimy u kogoś dysfunkcję, nie mamy prawa mu o tym powiedzieć; czekamy, aż ludzie się do nas sami zgłoszą.

Rozdzielenie ról psychologa i osoby prywatnej - te emocje powodują, że staję się osobą prywatną, w gabinecie jestem poukładana emocjonalnie.

Psycholog nie może budować relacji przyjacielskiej ze swoim pacjentem, z którym prowadzi terapię.

Nie wolno nam uzależniać od siebie pacjenta, dla psychologa porażką jest, jak nasz pacjent nie jest w stanie sobie bez nas poradzić.

• Konflikt wewnętrzny roli zawodowej - chęć poprawy funkcjonowania klienta i respektowanie prawa do podejmowania własnych decyzji nawet, jak klient wybiera szkodliwe dla siebie rozwiązanie.

To życie tej osoby, psychologowi nie wolno powiedzieć, że uważa decyzję swojego pacjenta za dobrą lub złą. Psycholog musi dać możliwość wyboru. Dać wsparcie - gdyby coś się działo, możesz do mnie przyjść.

Obowiązek respektowania Twojego wyboru; nie muszę się z nim zgadzać, ale masz to prawo wyboru.

• Troska o właściwe warunki pracy z klientem

• Dotrzymywanie warunków kontraktu - przerywanie relacji bez wyraźnych powodów i bez zapewnienia dalszej opieki innego psychologa jest niedopuszczalne. Zdarza się tak wtedy, gdy problemy, z którymi pacjent się do nas zgłosił są maską dla jakiegoś głębszego problemu. Jeśli nie możemy z tymi głębszymi problemami pracować, to przerywam kontakt, ale nigdy bez wyjaśnienia.

• Niedopuszczalne jest posiadanie włączonego telefonu. Musimy zadbać o komfort pracy. W pracy muszę być całkowicie pozbawiona prywatności.

• Pokora i świadomość własnych kompetencji (korzystanie z konsultacji innego psychologa)

• Społeczne kształtowanie obrazu psychologii i psychologów (np. występując w mediach) nie możemy podawać własnych teorii i podpisywać jako psycholog, bo będzie to postrzegane jako pogląd całego świata psychologicznego.

• Manipulacja to nie to samo co wywieranie wpływu. - różnią się intencją.

• Pracując w branży innej niż psychologia, nie powinniśmy świadomie używać wiedzy psychologicznej.

• Odkrycia naukowe nie mogą być przenoszone bezpośrednio na życie

Uczciwość zawodowa

• Psycholog stosuje w pracy tylko sprawdzone i naukowo uzasadnione metody diagnozy, czy pomocy psychologicznej

• Metody eksperymentalne - tylko badawczy aspekt pracy psychologa

• Refleksja nad własnym systemem wartości - analiza osobistych przekonań pozwala uniknąć zniekształcenia relacji z klientem (co sądzisz o aborcji?); muszę doskonale znać swój własny system wartości, aby wiedzieć, z kim mogę pracować.

• Podejmowanie tylko tych zadań, które należą do profesji psychologa (przesłuchanie dziecka - wsparcie i zapewnienie poczucia bezpieczeństwa, a nie ustalanie przebiegu zdarzeń).

• Zasada sprawiedliwości - każdy klient ma prawo do jednakowego traktowania przez psychologa (niezależnie od jego wartości, czy czynów, które spowodował).

• Jednakowy dostęp dla wszystkich do usług psychologicznych

• Stała kontrola własnych przekonań, postaw oraz gotowość na rozszerzenie swojej wiedzy, doświadczenia.

• Zasada respektowania praw człowieka i poszanowanie jego godności. Relacja klienta z psychologiem ma zazwyczaj dobrowolny charakter. Ograniczenia: prawne (poborowi), psychologiczne (rekrutacja, rodzice z niechętnym do współpracy dzieckiem).

• Autonomia, podmiotowość klienta - możliwość podejmowania własnych decyzji i wyrażania własnych opinii

• Poszanowanie godności - bezwarunkowa i niezbywalna.

• Prywatność i intymność - psycholog nie może wkraczać za daleko w prywatność (przemyślenia, poglądy).

• Tajemnica zawodowa - wszystko to, czego psycholog dowiedział się w relacji z klientem; ta wiedza nie może wyjść poza gabinet. Tajemnica zawodowa może zostać złamana w następujących przypadkach:

- zagrożenie zdrowia i życia klienta lub kogoś innego

- taką sytuację zawsze należy dokładnie rozważyć; psycholog powinien być bezstronny i obiektywny (lęk, obawa)

Regulują to przepisy Kodeksu postępowania karnego.

Regulacje prawne: Art. 266; Art. 51 - ustawa o ochronie zdrowia psychicznego; Art. 52.1 - ustawa o ochronie zdrowia psychicznego.

Tajemnica zawodowa dotyczy przechowywania dokumentacji, nagrań; konieczna jest też zgoda naszego klienta. Jesteśmy odpowiedzialni za zachowanie tajemnicy przez naszych współpracowników.

Kodeks zawodu psychologa

Zatwierdzony przez Walne Zgromadzenie Delegatów Polskiego Towarzystwa Psychologicznego w 1991 r. W centrum zainteresowań psychologa jest człowiek. Zasad etycznych mam się trzymać nie tylko w gabinecie, ale również w życiu prywatnym. Skutki ingerencji psychologa mogą być nieodwracalne. Psycholog jest odpowiedzialny za to, w jaki sposób klient zrozumiał informację zwrotną (nie pytamy: „zrozumiałeś?”, tylko sprawdzamy, czy zrozumiał). Zakazane jest słowo „dlaczego”, bo nie daje możliwości racjonalnej odpowiedzi. Naczelną wartością dla nas jest dobro drugiego człowieka (dobro, o którym myśli mój pacjent, bo to jest jego dobro a nie moje.

Zawsze mamy nieść pomoc poprzez:

- obniżanie strat i cierpień

- podnoszenie jakości życia

Kontakt nawiązywany w celach badawczych - nie może przynieść uszczerbku osobom uczestniczącym w badaniach

3 wartości:

• Prawo każdego człowieka do własnego systemu wartości - nie mam prawa go krytykować, muszę ten system wartości przyjąć jako swój;

• Psycholog świadomy jest skutków, jakie przynosi w przyszłości jego oddziaływanie. Ostatecznie powinny to być skutki pomyślne dla odbiorcy.

• Na psychologu ciąży odpowiedzialność za następstwa kontaktu.

Granice ingerencji:

• kompetencje profesjonalne

• cele i oczekiwania; kiedy rezygnujemy z zawodu psychologa, nie możemy wykorzystywać wiedzy specjalistycznej, umiejętności poznawania ludzi. Świadome wykorzystanie tej wiedzy będzie nieetyczne. Ciężko natomiast sprawdzić, czy było to z mojej strony działanie świadome, czy nie.

• Jeśli wchodzisz w politykę, to przestań opowiadać, że jesteś psychologiem.

Zasady ogólne:

• gotowość do niesienia pomocy

• pomoc drugiej osobie lub grupie osób

• granice kompetencji

• najwyższy poziom pomocy

• poukładane nasze życie emocjonalne

• nasze nieetyczne zachowanie rzutuje na postrzeganie całego środowiska

• społeczne oczekiwania - wymagają przestrzegania zasad etycznych również w życiu prywatnym

• stały rozwój zawodowy i osobisty

• aktualny poziom wiedzy i technik psychologicznych

• korzystanie z dorobku nauki światowej

• przyczyniam się do rozwoju wiedzy, ulepszania metod badawczych

• krytyka wobec własnych dokonań

• udostępnianie własnego dorobku naukowego

• obniżenie poziomu pracy - zakłócenie bezstronności - zawieszenie zawodowe (chwilowe)

• relacje między psychologami

• odstępstwa od zasad etyki zawodowej innego psychologa - reakcje

• troska o prestiż i poziom wykonywania zawodu

• stosowanie technik diagnostycznych i terapeutycznych przez inne osoby powinien budzić nasz sprzeciw

• nie akceptujemy warunków pracy, które ograniczają naszą niezależność zawodową

• poszanowanie naszej niezależności i niezależności naszych kolegów.

Psycholog jako praktyk

• odpowiedzialność zawodowa = odpowiedzialność za naszego pacjenta

• w poziomie wykonywania zawodu psychologa nie ma znaczenia pozycja społeczna, światopogląd, rasa pacjenta

• konieczność powiadomienia o ryzyku i propozycja metod alternatywnych (z uwzględnieniem metod nie psychologicznych)

• kierowanie pacjenta do innego psychologa lub do innego specjalisty (z powodu braku kwalifikacji lub z powodu wadliwej relacji z klientem - konflikt ról)

• podejmowanie jedynie tych czynności zawodowych, do których mamy kwalifikacje

• cel i zakres

• osoby małoletnie traktowane w sposób szczególny - obrona praw małoletniego, respektowanie decyzji małoletniego (np. w przypadku, kiedy nie chce z nami pracować)

• udzielanie informacji o stosowanych metodach

Psycholog jako badacz

• badania poszerzaj ą obszar wiedzy i mogą być wykorzystane na obszarze społecznym

• wyniki nadużywane, naciągane

• konsekwencje udostępnienia wyników badań

• badania muszą być wykonywane w sposób etyczny

• dobrowolność udziału w badaniach (możliwość wycofania się z badania na każdym jego etapie)

• informowanie o celu, przebiegu i metodach badania

• psycholog dba o rzetelne przedstawienie wyników swych badań i stara się zapobiec ich niewłaściwemu wykorzystaniu

• konieczne jest podawanie źródeł, z jakich piszemy prace (również prywatne rozmowy z innymi badaczami)

Psycholog jako nauczyciel i popularyzator

• osobiste przekonania i wartości nie mogą mieć wpływu na przekazywane treści dydaktyczne

• prezentowanie własnego punktu widzenia

• nacisk na aspekty etyczne

• umiejętność rozstrzygania dylematów moralnych

• kształtowanie postaw zawodowych swoich uczniów

• nie robimy show z życia naszych klientów; obowiązuje nas takt i wyczucie oraz tajemnica zawodowa

• zgodność przekazywanych treści.

Etyka zawodu psychologa

Dr Patrycja Rusiak

Semestr 1

- 4 -