Tomasz L. Krawczyk

Europejskie koncepcje opodatkowania handlu elektronicznego

Tekst pochodzi z książki „Internet — fenomen społeczeństwa informatycznego”, praca zbiorowa pod redakcją ks. prof. Tadeusza Zasępy, Wydawnictwo: Edycja Św. Pawła, Częstochowa 2001. Fundacja „Opoka” jest patronem medialnym tego wydania.

Główne postulaty Komisji Europejskiej dotyczące potrzeby stworzenia jasnych, przewidywalnych i neutralnych podatków w handlu elektronicznym zostały zawarte po raz pierwszy w Komunikacie Komisji pt: „Europejska Inicjatywa w Handlu Elektronicznym ” z 1997 r. Stwierdzono tam, że podatek VAT jest najbardziej odpowiednim rodzajem podatku dla handlu elektronicznego. Natomiast w Raporcie opracowanym przez specjalistów z Unii Europejskiej i Stanów Zjednoczonych potwierdzono potrzebę zastosowania do handlu elektronicznego jasnych i przewidywalnych form opodatkowania. W deklaracji 29 państw, w tym państw UE, wydanej po konferencji w Bonn podkreślono z kolei rolę współpracy międzynarodowej dla uniknięcia problemów związanych z podziałem kompetencji dotyczących opodatkowania handlu elektronicznego. Równolegle prace dotyczące opodatkowania e-commerce prowadzone są także w ramach WTO. Kwestie opodatkowania handlu elektronicznego były również dyskutowane na konferencji OECD pt.„Świat bez granic: realizacja potencjału handlu elektronicznego ”(Ottawa 6-8 X 1998).

Na drodze do celu

Wstępne konkluzje dotyczące opodatkowania handlu elektronicznego w Unii Europejskiej zawarte zostały w Komunikacie Komisji Europejskiej pt. „Handel elektroniczny i opodatkowanie pośrednie ”. Są one następujące:

1.Niezbędne zmiany legislacyjne będą wprowadzane w ten sposób, by nie wpłynąć na dotychczasowy sposób zawierania transakcji (odpowiednie decyzje będą podejmowane po konsultacjach z przedsiębiorcami),

2.VAT odnosi się do dostarczania dóbr i świadczenia usług w UE, powinien zatem spełniać następujące warunki:

a) pewności prawnej: zmniejszenie ryzyka nieprzewidzianych zobowiązań podatkowych oraz wyeliminowanie niejasności,

b) prostoty (ograniczanie wyjątków),

c) neutralności: takie same konsekwencje opodatkowania dla transakcji dotyczących dóbr i usług niezależnie od tego, czy dostarczenie dokonało się on-line czy off-line, oraz od tego, czy te dobra i usługi zostały nabyte w Unii czy poza nią.

Dlaczego „e-handel ”

Zgodnie ze stwierdzeniami zawartymi w opracowaniu Komisji Europejskiej pt.„Europejska Inicjatywa w Handlu Elektronicznym ”,dzięki szybkiemu rozwojowi Internetu, handel elektroniczny stał się ponadnarodowy oraz umożliwia i ułatwia transakcje ponad graniczne, co stymuluje wzrost konkurencyjności Europy i wpływa na zwiększenie stopnia jej wewnętrznej integracji. Handel elektroniczny to jednak także wyzwania —trudniej jest zlokalizować i zidentyfikować strony transakcji. Problemem może też okazać się jurysdykcja podatkowa. Ponadto mogą też wystąpić utrudnienia w dostępie do dokumentacji związanej z handlem elektronicznym, gdy będzie ona znajdowała się na obszarze innej jurysdykcji podatkowej lub gdy sposób prowadzenia dokumentacji uniemożliwia efektywne przeprowadzanie kontroli pod kątem rzetelności i prawności przeprowadzany h operacji finansowych. Problemem zasadniczym jest zatem kwestia sposobu opodatkowania, który musi pozwolić na pełne wykorzystanie potencjału handlu elektronicznego z korzyścią dla UE.

Zdaniem Komisji Internet był dotychczas używany głównie jako kolejne miejsce do zamieszczania reklam oraz do zamawiania produktów, obecnie natomiast bardzo dynamicznie rozwija się handel „niebezpośredni ”(elektroniczne zamawianie dóbr)oraz „bezpośredni ”(zamawianie i dostarczanie w ramach sieci). W związku z powyższym konieczne są odpowiednie zmiany podatkowe.

Zasady obowiązujące

Dostarczanie towarów i usług w ramach UE podlega oczywiście opodatkowaniu w ramach obecnie istniejącego, częściowo zharmonizowanego systemu opodatkowania VAT. To samo dotyczy importu towarów i usług przez przedsiębiorstwa i osoby fizyczne oraz zakupu przez przedsiębiorstwa większości usług ze źródeł umiejscowiony h poza Unią. Natomiast zakup usług przez osoby prywatne z UE poza granicami Wspólnoty w zasadzie nie podlega opodatkowaniu VAT. Transakcje takie nie są zbyt częste. Jednakże ten rodzaj handlu najprawdopodobniej będzie podlegał szybkiemu wzrostowi. W związku z tym Komisja jest zdania, że należy bacznie obserwować kierunek rozwoju tego rodzaju działalności, jak również skupić się na poszukiwaniu rozwiązań upraszczających istniejące rozwiązania podatkowe tak, aby współgrały ze zdecentralizowaną i międzynarodową naturą rynku elektronicznego

.

Koncepcje na przyszłość

Bez nowych podatków.

Podstawową zasadą mającą stosować się do opodatkowania handlu elektronicznego w przyszłości jest zasada „Żadnych nowych podatków ”. Dokonana ma zostać jedynie adaptacja podatków już funkcjonujących, w szczególności podatku VAT.

Transmisje elektroniczne jak usługi

Kolejną zasadą jest zasada, zgodnie z którą „Transmisje elektroniczne traktowane są jak usługi ”.Transakcje dotyczące dóbr i usług w handlu elektronicznym w ramach UE poddane są obecnie opodatkowaniu zgodnie z zasadami ogólnymi. Problem pojawia się, gdy krajem ich pochodzenia nie jest państwo członkowskie. W przypadku dóbr przeprowadzane są procedury importowe, m.in. wyliczające VAT.W przypadku niewielkich przesyłek zasadą jest zaniechanie poboru cła i VATu (dotyczy przesyłek o wartości nie przekraczającej 22 EURO). Zamiarem Unii jest traktowanie zamawiany h i dostarczanych przez sieć dóbr jak usługi. W przypadku natomiast dostarczania towarów zamówionych w sieci drogą tradycyjną mogą one być traktowane, w zależności od ich charakteru, jak towary lub usługi. Takie towary jak nagrania fonograficzne i video na dysku lub kasecie będą, co do zasady, podlegać należnościom celnym. Natomiast dobra, które, w przypadku tradycyjnego dostarczania traktowane są jako towary dostarczane przez sieć, będą traktowane jako usługi. Wszystkie typy transmisji elektronicznych i wszystkie dobra niematerialne są także uważane za usługi.

W odniesieniu do kwestii podatkowy h pozwala to na jasne określenie obowiązujących reguł.

Neutralność

Ważną zasadą jest „Zapewnienie neutralności ”.Wartość transakcji handlu elektronicznego jest trudna do ustalenia. Szacuję się jednak, iż może ona osiągnąć poziom 5 miliardów EURO do roku 2001,wliczając w to dobra i usługi, zamawiane i opłacone on-line ,niezależnie od sposobu dostarczenia. Tylko część tej kwoty odnosi się do dostaw ów spoza UE, z czego tylko niewielki ułamek dotyczy bezpośredniej wymiany elektronicznej. Właśnie te usługi zamawiane i dostarczane on-line osobom fizycznym z UE przez dostaw ów spoza UE są czynnościami będącymi największym problemem w zakresie poboru VATu. Jeżeli przewidziany wzrost w zakresie tego typu transakcji, od których aktualnie VAT nie jest pobierany, osiągnie stan ekonomicznie znaczny, może okazać się konieczne zaprojektowanie mechanizmów opodatkowania. Stanowisko Komisji jest w tym miejscu wyraźnie sprzeczne z jej własną zasadą „Żadnych nowy h podatków ”. Jej zdaniem jednakże nieobecność tego opodatkowania może prowadzić do nieuczciwej konkurencji w stosunku do dostaw ów z UE, którzy już teraz płacą podatki od dostarczania usług dla odbiorców prywatnych w UE i poza nią. Takie rozbieżności w opodatkowaniu są oczywiście niezgodne z zasadą neutralności. W celu uniknięcia tego typu wypaczeń i zapewnienia neutralności systemu podatkowego Komisja Europejska zaleca, aby:

1. Usługi dostarczane dzięki wymianie elektronicznej w ramach UE były opodatkowane w UE niezależnie od pochodzenia,

2. Usługi, dostarczane przez dostawców z UE poza UE nie podlegały podatkowi VAT w UE, jednakże zapłacony VAT w takim przypadku podlega odliczeniu (VAT 0%).

Powyższe propozycje nie przesądzają jednak o zasadach, które będą ostatecznie wprowadzone. Jednakże, jeżeli praktyczne wprowadzanie tych zaleceń będzie sprawiało problemy, Komisja zamierza skonsultować swoje uwagi ze specjalną grupą roboczą oraz z przedsiębiorcami. Komisja planuje wprowadzenie VATu opartego na opodatkowaniu transakcji u ich źródła oraz na systemie kraju rejestracji dla celów VAT, to znaczy kraju, gdzie przedsiębiorca podlega obowiązkowi podatkowemu i odlicza VAT przy wszystkich transakcjach przeprowadzany h w UE podlegających temu podatkowi. Ten system, zdaniem Komisji, nie tylko uprości system podatkowy dla unijnych przedsiębiorców, ale także zaopatrzy przedsiębiorców spoza UE w możliwość wypełnienia obowiązków związanych z VATem w jednym kraju. Powyższe oznacza, że wszystkie usługi dostarczane on-line z krajów spoza UE do prywatnych odbiorców w UE, będą podlegać VAT, a wszystkie usługi eksportowane z UE do innych krajów będą wolne od tego obciążenia. Zapewni to neutralność w stosunku do państw członkowskich UE i reszty świata. Zapewnienie neutralności między dostarczaniem on-line i off-line oznacza także, że usługi dostarczane w tradycyjny sposób, takie jak telefon czy fax, ze źródeł spoza UE, będą także podlegały VAT.

Zgodność ze stosowaną praktyką

Kolejną zasadą jest „Kompatybilność systemu podatkowego z praktyką ”. Zdaniem Komisji Europejskiej wiarygodność systemu podatkowego polega na jego praktyczności i łatwości wprowadzenia w życie. Zasady, według których podatki są naliczane powinny być na stałe ustalone, a zastosowanie ich powinno być tak proste, jak to możliwe. Niezbędna jest także pewność — z punktu widzenia zainteresowanych przedsiębiorców oraz władz podatkowych, że kontrola poboru podatków jest wydajna. Konieczne są zatem porozumienia międzynarodowe i współpraca w celu realizacji tych postulatów.

Mechanizmy podatkowe powinny być projektowane jako w pełni kompatybilne z praktykami handlowymi, które zdaniem Komisji najprawdopodobniej ulegną modyfikacji z nadejściem ery handlu elektronicznego. Powinny być także brane pod uwagę specyficzne potrzeby handlu elektronicznego, z perspektywy międzynarodowego, zróżnicowanego i zdecentralizowanego charakteru tego rynku. Dostosowanie systemu podatkowego do ustalonych już praktyk handlowych jest zasadnicze dla jego skuteczności.

Kontrola

Nie mniej istotna z punktu widzenia narodowych urzędów skarbowych jest też zasada „Zapewnienia kontroli i wdrażania ”.Jak już zostało podkreślone, zmodyfikowany system podatkowy ma zapewnić, że wszystkie rodzaje transakcji w UE będą opodatkowane w taki sam sposób. Zdaniem Komisji zasady powinny być ograniczane do minimum oraz należy unikać niewspółmiernych obciążeń w celu zapewnienia pełnego rozkwitu handlu elektronicznego. Jednakże, jednocześnie muszą istnieć zabezpieczenia pozwalające na kontrolowanie efektywności przyjętego systemu. System podatkowy i jego kontrola muszą zapewnić, że przepisy podatkowe są przestrzegane przez uczestników transakcji handlu elektronicznego w UE. Komisja podkreśla przy tym, że zaproponowane mechanizmy będą musiały odpowiadać istniejącym rozwiązaniom prawnym UE dotyczącym ochrony danych osobowych.

Prościej

Powiązaną zasadą jest zasada „Upraszczania administracji podatkowej ”. Zdaniem Komisji, jeżeli przedsiębiorcy mają mieć zaufanie do systemu podatkowego, musi on być tak skonstruowany, aby możliwe było jego uczciwe i pewne zastosowanie w sposób, który pozwala na pełne wykorzystanie możliwości handlu elektronicznego. W najlepszym interesie UE leży więc tworzenie warunków, które ułatwią przedsiębiorcom spoza UE wypełnianie powinności podatkowych. Ważne jest też zapewnienie, aby zawiłości w stosowaniu systemu podatkowego nie były bardziej uciążliwe dla przedsiębiorców z UE niż dla tych spoza UE. Zasadnicze jest też zapewnienie możliwości fakturowania i księgowania środkami elektronicznymi.

Fakturowanie elektroniczne

Fakturowanie bez użycia papieru (elektroniczne)jest bardzo charaktery - styczne dla handlu elektronicznego i z tego względu musi być, zdaniem Komisji, dozwolone w przypadku transakcji w ramach UE. Przed wprowadzeniem jakichkolwiek standardów w tym zakresie konieczne jest jednak zwrócenie uwagi na unikniecie nieprawidłowości. Fakturowanie elektroniczne powinno być możliwe między dostawcami a odbiorcami funkcjonującymi w odmiennych jurysdykcjach podatkowych. Tani dostęp do Internetu z pewnością spowoduje, że nawet mali przedsiębiorcy powszechnie będą wykorzystywać sieć do celów fakturowania. Dlatego też, zdaniem Komisji, w sytuacji, gdy nie ma odpowiednich narzędzi do efektywnego fakturowania elektronicznego, należy to jak najszybciej zmienić.

Większość państw członkowskich wydała już postanowienia lub wytyczne umożliwiające prowadzenie elektronicznej dokumentacji, nie są one jednak takie same w ramach całej Unii, co może wywołać komplikacje. Fakturowanie elektroniczne rozwinęło się na początku wśród dużych wytwórców, którzy mieli ustabilizowane wzajemne stosunki (w ramach zamkniętych sieci EDI —Electronic Data Intercharge ).Ustanowili oni swoje własne standardy, przyjęte później przez innych przedsiębiorców. Standardy te mogą już być, w zasadzie, uznawane za obowiązujące. Zostały jednak wysunięte postulaty dotyczące uproszczenia i obniżenia kosztów. Doprowadziło to do rozwoju systemu zwanego „Lite-EDI ”,w którym procedury zostały przystosowane dla potrzeb małych przedsiębiorców. Rozwiązania zawarte w tym systemie nie opierają się na dużych systemach komputerowych i pozwalają na fakturowanie przez Interenet. Pomimo tego, że „Lite-EDI ”jest nadal modyfikowany, to jest już w użyciu i, zdaniem Komisji, z tego względu musi zostać zaakceptowany przez władze podatkowe państw członkowskich. Interes państw członkowskich musi jednak zostać zabezpieczony przez użycie odpowiednich narzędzi kontroli i prewencji przed nadużyciami, gdy ustalone zostaną warunki użycia elektronicznego fakturowania jako zasady w UE. Zdaniem Komisji administracje fiskalne powinny doprowadzić do tego, aby przedsiębiorców, uczestniczących w handlu elektronicznym zwolnić z tradycyjny h obowiązków fiskalny h na rzecz elektroniczny h deklaracji VAT i „e-księgowości ”.

Konkluzja

Propozycje przedstawione przez Komisję są zgodne z funkcjonującym systemem podatku VAT w UE. Dają one też możliwość dokonania zmian, ale jednocześnie są neutralne w stosunku do systemów podatkowych krajów nie należących do Unii. Usługodawcy z UE nie będą podlegać obciążeniom podatkowym w UE w przypadku przeznaczania dóbr lub usług poza jej obszar. Komisja jednocześnie zachęca Radę do rozważenia jej propozycji dotyczących opodatkowania handlu elektronicznego w UE. Na obecnym etapie, gdy technologie związane z handlem elektronicznym cały czas rozwijają się, a struktury tego handlu są jeszcze niejasne, nie jest, zdaniem Komisji, konieczne ani możliwe, aby zmieniać funkcjonujący system podatkowy. Jednak że komisyjne wytyczne są niezbędne dla skutecznego określenia kierunku rozwoju dyskusji podatkowej i zapewnienia, po konsultacjach z przedsiębiorcami, przyszłego rozwoju nowego systemu podatkowego. Komisja jest przy tym przekonana, że opodatkowanie zgodne z jej propozycjami przyczyni się do sukcesu handlu elektronicznego i wzrostu gospodarczego w UE, zapewniając unijnym przedsiębiorcom wysoki poziom konkurencyjności.

Copyright by Edycja Św. Pawła

opr. JU/PO

---