Edukacja osób przewlekle chorych i niepełnosprawnych

Kalectwo czy choroba przewlekła nie limituje funkcjonowanie człowieka w takim stopniu, aby nie można było twórczo korzystać z pozostałego potencjału , aby życie mogło być znaczące i satysfakcjonujące

W sytuacji choroby przewlekłej czy kalectwa ograniczających w sposób obiektywny niektóre funkcje człowieka- istnieje możliwość osiągania maksimum swoich psychicznych, fizycznych i społecznych możliwości

W odniesieniu do ludzi chorych używa się terminów: edukacja medyczna, edukacja terapeutyczna, pedagogika zdrowotna.

Jest ona ukierunkowana na specyficzne problemy i potrzeby edukacyjne osób chorujących na określoną chorobę i jest prowadzona przez specjalistów, zespoły terapeutyczne lub edukacyjne.

Do zadań terapeuty w zakresie edukacji zdrowotnej należy:

• Kształtowanie u chorych odpowiedzialności za własne zdrowie

• Motywowanie i pomaganie w podejmowaniu działań prozdrowotnych w odniesieniu do siebie, najbliższych i środowiska

• Pomaganie w tworzeniu warunków do realizowania stylu życia sprzyjającego utrzymaniu i wzmacnianiu zdrowia

• Kształtowanie postaw prozdrowotnych

• Współdziałanie z grupami wsparcia i instytucjami pracującymi na rzecz zdrowia

Głównym celem edukacji osób chorych jest udzielanie im pomocy w zrozumieniu choroby i uczeniu się sposobu życia z chorobą, który pozwala na wykorzystanie wszystkich potencjalnych możliwości i zasobów oraz odczuwanie satysfakcji z życia

Osoby chore powinny uzyskać w trakcie edukacji podstawowe umiejętności takie jak:

• Samoobserwacja

• Samokontrola

• Samoopieka

Szerszym terminem jest „samokierowanie”, które oznacza, że osoba „kieruje chorobą” w sposób sprzyjający dobremu samopoczuciu i zwiększa swoją zdolność do „optymalnego życia” z chorobą, osoba wchodzi w rolę „pacjenta-eksperta”

W skutecznym kierowaniu niezbędne są umiejętności:

• Rozpoznawanie objawów chorobowych i właściwego reagowania w razie ich wystąpienia

• Właściwego przyjmowania leków

• Postępowania w stanach zagrożenia

• Doboru sposobu żywienia i aktywności fizycznej

• Skutecznych relacji z pracownikami służby zdrowia

• Wykorzystanie zasobów społeczności lokalnej

• Radzenie sobie i kierowanie problemami psychologicznymi

Edukacja jest obecnie podstawowym elementem całościowego postępowania terapeutycznego

Cele szczegółowe, oraz zakres, formy i metody edukacji zależą od:

• Rodzaju choroby i jej przebiegu

• Wieku chorych

• Statusu społecznego w tym wykształcenia

• Fazy adaptacji do choroby

W procesie edukacji należy brać pod uwagę 4 fazy adaptacji do choroby.

1.Szok (wstrząs, odrętwienie, bunt ) -edukację ograniczać do minimum

2.Kryzys emocjonalny( obwinianie innych, losu, poczucie niesprawiedliwości, złości) -edukacja ukierunkowana na redukcję napięcia i wsparcie emocjonalne

3. Pozorne przystosowanie się- podporządkowanie się zaleceniom lub sprzeciwianie się - każda decyzja przyjmowana z krytycyzmem- budowanie porozumienia

4. Konstruktywne przystosowanie się- czynna akceptacja choroby sprzyjająca edukacji- najbardziej skuteczna

Zasady umożliwiające osiąganie celów edukacji zdrowotnej:

1. Podmiotowe traktowanie chorego

2.Umożliwienie partnerskiego udziału osoby chorej w procesie edukacji

3.Przestrzeganie warunków poprawnej, dwukierunkowej komunikacji interpersonalnej

4.Całościowe postrzeganie chorego szczególnie w aspekcie stanu zdrowia i warunków środowiska w jakim żyje ( kultura zdrowotna)

Realizacja edukacji zdrowotnej

• Może być w formie oddziaływań indywidualnych, grupowych i zbiorowych a wybór formy zależy od:

• Treści edukacji

• Miejsca realizacji edukacji

• Wieku osoby edukowanej

• Liczy uczestników edukacji

• Najczęściej jako instruktaż albo indywidualne poradnictwo

Metody wykorzystywane w edukacji zdrowotnej osób chorych

• Podające: wyjaśnianie, pogadanka, wykład, pokaz

• Aktywizujące: giełda pomysłów, metoda sytuacyjna, inscenizacja, dyskusja, metoda przypadków

Edukacja osób chorych

• Należy postrzegać ją w kontekście promocji zdrowia.

• Promocja zdrowia jest : „wehikułem” umożliwiającym ludziom przewlekle chorym i niepełnosprawnym życie pełnią życia, jest dla nich szansą a nie koniecznością